Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν.Μπορείτε να βοηθήσετε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Υλικό που είναι ατεκμηρίωτο μπορεί να αμφισβητηθεί καινα αφαιρεθεί. Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 4/06/2015.
Η εκκλησία βρίσκεται στην πλατεία Μητροπόλεως, δίπλα στηΜητρόπολη. Διάφορες ημερομηνίες έχουν προταθεί σχετικά μετην κτίση της, από τον 9ο αιώνα υπό της Ειρήνης της Αθηναίας μέχρι καιτον 13ο αιώνα. Η επικρατούσα άποψη των ερευνητών —μέχρι πρόσφατα— ήταν πως ο ναός κτίστηκε από τον Μητροπολίτη Αθηνών Μιχαήλ Χωνιάτη στις αρχές του13ου αιώνα. Όμως, η Μικρή Μητρόπολη διαφέρει σημαντικά από τις άλλες Βυζαντινές εκκλησίες της ίδιας περιόδου στην Αθήνα αλλά και αλλού, μιας κι έχει χτιστεί εξολοκλήρου από τα αρχιτεκτονικά μέλη (spolia) παλαιότερων κτιρίων, από τηνΚλασική εποχή μέχρι τον 12ο ή 13ο αιώνα, οπότε μάλλον αποκλείεται μια πρωιμότερη ημερομηνία κτίσης[2]. Επιπλέον, η ιστορικός Bente Kilerich ανακάλυψε πως ο αρχαιοδίφης Κυριακός Αγκωνίτης κατά τη διάρκεια του ταξιδιού τουστην Αθήνα το 1436 αναφέρεται σεμια αρχαία επιγραφή που βρισκόταν στον χώρο της Αρχαίας Αγοράς της Αθήναςκαιη οποία σήμερα είναι εντοιχισμένη στη Μικρή Μητρόπολη. Σύμφωνα μετηνΚilerich, το γεγονός αυτό σημαίνει πως ο ναός χτίστηκε μετά το 1436[3]και ίσως έχει σχέση μετην κατάληψη της παλαιάς μητρόπολης της Αθήνας (Παναγία η Αθηνιώτισσα) στονΠαρθενώνα από τους Οθωμανούς καιτη μετατροπή της σε τζαμί.[4]Η αρχαιολόγος Όλγα Παλαγιά σχολιάζοντας την πρόταση της Killerich, επισημαίνει πως το πλήθος των αρχαιοελληνικών ανάγλυφων που έχουν εντοιχιστεί στον ναό παραπέμπουν περισσότερο σεμια όχι μεταβυζαντινή (ή βυζαντινή) αλλά φράγκικη αισθητική. Η πιθανότητα η Μικρή Μητρόπολη να είναι μια ιταλική εκκλησία που ανεγέρθηκε από ουμανιστή χορηγό στην κορύφωση της Φλωρεντινής Αναγέννησης χρήζει περισσότερης μελέτης, σύμφωνα μετην Παλαγιά, η οποία επίσης σημειώνει πως η ερευνήτρια Mary-Lee Coulson της υπέδειξε ότι η τοποθέτηση ημερολογίων (όπως η ζωφόρος που υπάρχει στην πρόσοψη της εκκλησίας) ή ρολογιών ήταν συνήθης πρακτική στις λατινικές εκκλησίες του Μεσαίωνα.[5] Εξάλλου, η Αθήνα εκείνη την περίοδο αποτελούσε κτήση της Οικογένειας Ατσαγιόλι, μιας από τις διασημότερες οικογένειες της Φλωρεντίας,που βασίλεψε στοΔουκάτο των Αθηνών από το1385 έως το1458.
Το όνομα «γοργοεπήκοος» είναι βυζαντινή προσωνυμία της Θεοτόκου και σημαίνει ότι «ακούει κάποιον γρήγορα και σπεύδει στην έκκληση κάποιου». Είναι ένας από τους ναούς βυζαντινού ρυθμού που κτίστηκαν μέσα στη πόλη της Αθήνας. Είναι κτισμένος επάνω στα ερείπια αρχαίου ναού της Ειλειθύιας, της λεγόμενης Λυτηρίας και Ελευθούσας, και σήμερα εκ παραφθοράς «Ελευθερούσας». Ο αρχιτεκτονικός ρυθμός της εκκλησίας είναι ο ημισύνθετος σταυροειδής εγγεγραμμένος με τρούλο ή βυζαντινού ρυθμού της εποχής μετά τονΙουστινιανό. Έχει τετράγωνη κάτοψη καιτρούλο στηριζόμενο επάνω σε τύμπανο κομψό και μάλλον ψηλό.
Το κτίριο είναι διαστάσεων 12,20 x 7,60 μ. Ο ναός είναι τετρακιόνιος, σταυροειδής εγγεγραμμένος, με τριμερή νάρθηκα, του οποίου το κεντρικό, καμαροσκεπές τμήμα είναι ψηλότερο από τα δύο πλάγια. Οι τοίχοι του ναού είναι εξ ολοκλήρου κατασκευασμένοι από μεγάλους μαρμάρινους ακόσμητους λίθους και ανάγλυφα, που προέρχονται από αρχαία ελληνικά, ρωμαϊκά και Βυζαντινά μνημεία, ενώ δεν έχουν χρησιμοποιηθεί πουθενά πλίνθοι.[6] Πολλά από τα υλικά του κτιρίου είναι από τηνκλασική αρχαιότητα, ενώ οι κατασκευαστές της τα επεξεργάστηκαν προσθέτοντας καινούργια διακοσμητικά στοιχεία γιανα ταιριάζουν στηννεότερη αρχιτεκτονική της εποχής τους. Οι γλυπτές αναπαραστάσεις συνδυάζουν χριστιανικά και παγανιστικά στοιχεία με αρχαία ελληνική διακόσμηση. Στην πρόσοψη και πάνω από την κύρια είσοδο, υπάρχει μιαζωφόρος από Πεντελικό μάρμαρο με παραστάσεις αστερισμών του ζωδιακού κύκλου και εορταστικών εκδηλώσεων που αντιπροσωπεύουν τους μήνες τουΑττικού ημερολογίου[7].
Πολυμέσα
