Αυτό το λήμμα χρειάζεται επιμέλεια ώστε να ανταποκρίνεται σε υψηλότερες προδιαγραφές ορθογραφικής και συντακτικής ποιότητας ή μορφοποίησης. Αίτιο: Το λήμμα είναι μετάφραση του αγγλικού, αλλά υπάρχουν σε ορισμένα σημεία προβλήματα ακρίβειας, όπως λ.χ. αλλοιώσεις στο περιεχόμενο, τη θέση των παραπομπών κλπ Για περαιτέρω βοήθεια, δείτε τα λήμματα πώς να επεξεργαστείτε μια σελίδακαιτονοδηγό μορφοποίησης λημμάτων.
ΗΤεύτα ήταν η βασίλισσα της φυλής των Αρδιαίων στηνΙλλυρία[1], που βασίλεψε περίπου από το 231 π.Χ. έως το 228/227 π.Χ.[2][3]
Μετά το θάνατο του συζύγου[4] της Άγρωνατο 231 π.Χ., ανέλαβε τη διακυβέρνηση του Βασιλείου των Αρδιαίων ως κηδεμόνας του θετού γιου της Πίννη,[5] συνεχίζοντας την επεκτατική πολιτική του Άγρωνα στην Αδριατική θάλασσα, στο πλαίσιο της διαρκούς σύγκρουσης μετη Ρωμαϊκή Δημοκρατία σχετικά με τις επιπτώσεις του ιλλυρικής πειρατείας στο περιφερειακό εμπόριο.
Ο θάνατος ενός από τους Ρωμαίους πρέσβεις στα χέρια των Ιλλυρίων πειρατών έδωσε στη Ρώμη την ευκαιρία να κηρύξει πόλεμο εναντίον της το 229 π.Χ.[2][6] Τελικά παραδόθηκε αφού έχασε τον Πρώτο Ιλλυρικό Πόλεμο το 228. Η Τεύτα έπρεπε να εγκαταλείψει τα νότια τμήματα της επικράτειάς της καινα αποδίδει φόρο υποτέλειας στη Ρώμη, αλλά τελικά της επιτράπηκε να κρατήσει ένα βασίλειο περιορισμένο σεμια περιοχή βόρεια της Λίσσου (σημ. Λέζα).[2][7]Η ίδια δεν ονομάστηκε ποτέ βασίλισσα από τον Αππιανό λόγω του ότι ήταν αντιβασιλέας του Πίννη.
Το όνομά της είναι γνωστό στα αρχαία ελληνικά ως Τεύτα καιστα λατινικά ως Teuta. Καιτα δύο είναι υποκοριστικά του ιλλυρικού ονόματος Teuta(na) («βασίλισσα» · κυριολεκτικά «αφέντρα του λαού»)[8]. Προέρχεται από την πρωτοϊνδοευρωπαϊκή ρίζα (ΠΙΕ) * teutéhₐ- («ο λαός», ίσως «ένοπλος λαός»), μετην προσθήκη τουΠΙΕ επιθήματος -nā («αφέντρα του»; αρσ. -nos)[9]. Το ιλλυρικό όνομα Teuta(na) είναι ομόρριζο μετο γοτθικό αρσενικό όνομα þiudans «βασιλιάς» (προερχόμενο από τοΠΙΕ *teuto-nos «αφέντης του λαού»).[10][11]
Μετά το θάνατο του συζύγου της Άγρωνα (250–231 π.Χ.)[12], πρώην βασιλιά της Αρδίας, κληρονόμησε το βασίλειό τουκαι ενήργησε ως αντιβασιλέας γιατον νεαρό θετό της γιο Πίννα.[13]Η ακριβής έκταση του βασιλείου του Άγρωνα και της Τεύτα παραμένει αβέβαιη.[14] Από ό,τι γνωρίζουμε, απλώνεται στην ακτή της Αδριατικής από την κεντρική Αλβανία μέχρι τον ποταμό Νερέτβα[2], και πρέπει να ελέγχουν το μεγαλύτερο μέρος της ενδοχώρας της Ιλλυρίας. Σύμφωνα μετονΠολύβιο, η Τεύτα σύντομα απευθύνθηκε στα γειτονικά κράτη, διατάζοντας τους διοικητές της να μεταχειρίζονται όλους ως εχθρούς και υποστηρίζοντας τις πειρατικές επιδρομές των υπηκόων της, οι οποίες τελικά έφεραν τις ρωμαϊκές δυνάμεις να διασχίσουν την Αδριατική για πρώτη φορά, καθώς αυτές οι δραστηριότητες παρεμβαίνουν όλο και περισσότερο μετην εμπορική τους πορεία στην Αδριατική καιτο Ιόνιο Πέλαγος.[2][3][15]Την Τεύτα διαδέχθηκε ο Σκερδιλαΐδας[16]ο οποίος είχε μαζέψει δυνάμεις μετη βοήθεια τουΦιλλίπου 5ου της Μακεδονίας. Το 219 οι Ρωμαίοι έστειλαν μια δεύτερη ναυτική αποστολή και μετά από παρατεταμένο πόλεμο, κατέκτησαν ολόκληρη τη Βαλκανική χερσόνησο. Ο τελευταίος βασιλιάς των Ιλλυρίων ήταν ο Γένθιος[16], ο οποίος παραδόθηκε το 168/165 π.Χ.
Το 231 π.Χ., τα στρατεύματα και ένα μέρος από το ναυτικό της Τεύτα, επιτέθηκε στηΣικελία[17]και στις περιοχές της Ηλείας και της Μεσσηνίας στηνΠελοπόννησο[18]. Η Τεύτα είχε επιθετική πολιτική προς τους γειτονικούς λαούς την ίδια στιγμή πουοι πειρατές της παρενοχλούσαν τους Ρωμαίους εμπόρους. Στο δρόμο γιατο σπίτι, κατέλαβαν την ελληνική πόλη της Φοινίκης[19][20], εκείνη την εποχή τοπιο ευημερούμενο μέρος της Ηπείρου και κέντρο γιατο αναπτυσσόμενο εμπόριο μετην Ιταλική Χερσόνησο. Η πόλη απελευθερώθηκε σύντομα και έγινε αποδεκτή εκεχειρία κατά της καταβολής αμοιβής και ελεύθερων κρατουμένων.[21]Η κατάσχεση ενός αστικού κέντρου, σε αντίθεση με τις λεηλασίες στην ύπαιθρο, αντιπροσώπευε μια κλιμάκωση της απειλής που έθεσαν οι Ιλλυριανοί στους Έλληνες και τους Ρωμαίους.[22] Κατά τη διάρκεια της κατοχής τους στη Φοινίκη, ορισμένοι πειρατές Ιλλυριών λεηλάτησαν ιταλικά εμπορικά πλοία σε τόσο μεγάλο αριθμό πουη Ρωμαϊκή Γερουσία, αφού αγνόησε προηγούμενες καταγγελίες, αναγκάστηκε να αποστείλει δύο πρέσβεις στην πόλη της Σκόδρας γιανα ζητήσει αποζημιώσεις καινα απαιτήσει τον τερματισμό όλων των πειρατικών αποστολών.[15]Η έντονη αφήγηση του γεγονότος, που δόθηκε από τον Έλληνα ιστορικό Πολύβιο και ανοιχτά εχθρικός προς την Τεύτα, πιθανότατα επηρεάστηκε από μια παλαιότερη ρωμαϊκή παράδοση που είχε αρχικά σκοπό να δικαιολογήσει τη ρωμαϊκή εισβολή στην Ιλλυρία.[15][22]
Κατά την άφιξή τους, οι Ρωμαίοι πρεσβευτές Λούκιος και Gaius Coruncanius βρήκαν τη βασίλισσα Τεύτα να γιορτάζει το τέλος μιας εσωτερικής εξέγερσης των Ιλλυριών καθώς οι στρατοί της επρόκειτο να πολιορκήσουν[23]την ελληνική πόλη-νησί[24]Ίσσα.[15][19] Υποσχέθηκε ότι καμία βασιλική δύναμη δενθα τους πλήξει, αλλά ότι η πειρατεία[24] ήταν ένα παραδοσιακό έθιμο της Ιλλυρίας πουδεν μπόρεσε να θέσει τέλος.[15]Η Τεύτα επίσης υπονοούσε ότι «ήταν αντίθετο μετο έθιμο των βασιλιάδων της Ιλλυρίας να εμποδίζουν τους υπηκόους τους να κερδίσουν λεία από τη θάλασσα»[25]. Ένας από τους απεσταλμένους, σύμφωνα με πληροφορίες, έχασε την ψυχραιμία τουκαι απάντησε ότι η Ρώμη θα έκανε την επιχείρησή της να «βελτιώσει τις σχέσεις μεταξύ κυρίαρχου και υποκειμένου στην Ιλλυρία»[26], αφού «[είχαν] ένα αξιοθαύμαστο έθιμο, που είναι να τιμωρούν δημόσια τους πράκτορες για ιδιωτικά λάθη και έρχονται δημόσια στη βοήθεια των αδικημένων. "[27]
Εν πάση περιπτώσει, ένας από τους δύο παρόντες πρεσβευτές[28] εκφράζονταν στη βασίλισσα με τόση ασέβεια πουοι υπάλληλοί της διατάχθηκαν να καταλάβουν το πλοίο των πρεσβευτών καθώς επέστρεψε στη Ρώμη[29], καιο αδίστακτος απεσταλμένος δολοφονήθηκε στο ταξίδι της επιστροφής, φερόμενος κατόπιν διαταγών [3][26] της Τεύτα. Σύμφωνα μετον Πολύβιο[30], ο πρεσβευτής της Ρώμης φαίνεται πως ήταν αλαζονικός και προσβλητικός στη βασίλισσα. Ο Πολύβιος, κατέκρινε την απάντηση της Τεύτα λέγοντας πως ήταν κατάλληλη γιατη γυναικεία ευερεθιστότητα καθώς, η αντίδραση[30] της βασίλισσας ήταν να δολοφονήσουν[31][32]τον πρεσβευτή της Ρώμης. Ο Δίων Κάσσιος υποδηλώνει ότι ο άλλος πρέσβης μπορεί να έχει κρατηθεί φυλακισμένος.[33]Τα νέα αυτού του γεγονότος ανάγκασαν τους Ρωμαίους να προετοιμαστούν για πόλεμο, στρατεύματα στρατολογήθηκαν και συγκεντρώθηκε ο στόλος.[26]
Οι ενέργειές της Τεύτας, εμπόδιζαν την ανάδειξη της Ρώμης[17]. Έτσι, το 229 π.Χ., η Ρώμη κήρυξε πόλεμο εναντίον της Ιλλυρίας και, για πρώτη φορά, οι ρωμαϊκοί στρατοί διέσχισαν την Αδριατική Θάλασσα γιανα πατήσουν στα δυτικά Βαλκάνια.[34] Ένας στρατός που αποτελείται από περίπου 20.000[29] στρατεύματα, 200 μονάδες ιππικού και έναν ολόκληρο ρωμαϊκό στόλο 200 πλοίων, με επικεφαλής τον Gnaeus Fulvius Centumalus καιτον Lucius Postumius Albinus, στάλθηκε γιανα κατακτήσει την Ιλλυρία.[3][29]
Η ρωμαϊκή επίθεση φαίνεται να εξέπληξε την Τεύτα, δεδομένου ότι διέταξε μια μεγάλη ναυτική αποστολή στην οποία συμμετείχαν τα περισσότερα από τα πλοία της ενάντια στην ελληνική αποικία της Κέρκυρας[20]το χειμώνα του 229.[26]Οι Κερκυραίοι[18] ζήτησαν βοήθεια από την Οργάνωση της Ελλάδας, αλλά οι ενωμένοι Αχαίοι και Ακαρνανιανοί στόλοι ηττήθηκαν στη μάχη των Παξών (229 π.Χ.) από τις ανώτερες ναυτικές τακτικές των πλοίων της Τεύτα.[26] Καταλαμβάνοντας[35]την Κέρκυρα[18][36], οι Ιλλυριοί ήταν έτσι σε θέση να παραβιάσουν τις σημαντικές εμπορικές οδούς μεταξύ της ηπειρωτικής Ελλάδας καιτων ελληνικών πόλεων στην Ιταλία.[37]
Όταν τα 200 Ρωμαϊκά πλοία εμφανίστηκαν στην Κέρκυρα, ο κυβερνήτης της Τεύτα, Δημήτριος[38]την πρόδωσε, παρέδωσε την πόλη στους Ρωμαίους, και τους έδωσε την ευκαιρία να μετατραπεί σε σύμβουλό τους γιατον υπόλοιπο χρόνο του πολέμου.[3][26][39]Στο τέλος της σύγκρουσης το 228 π.Χ., οι Ρωμαίοι του απένειμαν τη θέση του κυβερνήτη του Φάρου καιτων παρακείμενων ακτών.[39]Εντω μεταξύ, το υπόλοιπο του ρωμαϊκού στρατού προσγειώθηκε βόρεια στην Απολλωνία.[39]Ο συνδυασμένος στρατός και ναυτικό προχώρησαν προς τα βόρεια μαζί, κατακτώντας μια πόλη μετά την άλλη και τελικά πολιορκώντας την πρωτεύουσα, τηΣκόδρα.[39]Ο ρωμαϊκός στρατός κατέκτησε τις πόλεις[30] της καιη Τεύτα αναγκάστηκε να υποχωρήσει σε μία από τις πιο δυνατές της πόλεις. Η ίδια η Τεύτα είχε υποχωρήσει με λίγους οπαδούς στο οχυρωμένο και στρατηγικά καλά τοποθετημένο Ρίζων, την κύρια βάση του Ιλλυριανού στόλου.[3][39] Τελικά, κατάφερε και σύναψε συνθήκη[40] ειρήνης[41]μετη Ρώμη και της επέτρεψαν να κρατήσει[42]την εξουσία της. Εκείνη, συμφώνησε να πληρώσει αποζημίωση στον ρωμαϊκό στρατό, αναγκάστηκε να δεχτεί την παραχώρηση αυτή, καθώς και πληρωμή φόρου[43] (228 π.Χ) και διαβεβαίωσε στη Ρώμη ότι δενθα αποτελέσει η ίδια πια απειλή για τους γείτονές της. Οι Ρωμάιοι, γιόρτασαν τη νίκη[42] τους το 228 π.Χ.
Σύμφωνα μετον Πολύβιο, έκανε μια συνθήκη στις αρχές της άνοιξης του 228 π.Χ. μετην οποία συμφώνησε να καταβάλει ετήσιο αφιέρωμα, να βασιλεύει σεμια περιορισμένη και στενή περιοχή βόρεια της Λισσού καιναμην ταξιδεύει πέρα από τη Λισσό με περισσότερα από δύο άοπλα πλοία.[2][3] Της ζήτησαν επίσης να αναγνωρίσει την τελική εξουσία της Ρώμης.[2][7]Ο Πολύβιος αναφέρεται στην Τεύτα και στους Ιλλυρίους σαν όλον[44]. Σύμφωνα μετον Δίων Κάσσιο, παραιτήθηκε αργότερα το 227 π.Χ.[2][3][45]
ΟΑππιανός αναφέρει ότι, μετά την ήττα, έστειλε μια πρεσβεία στη Ρώμη γιανα απελευθερώσει αιχμάλωτους καινα ζητήσει συγγνώμη γιατα γεγονότα που είχαν συμβεί κατά τη διάρκεια της βασιλείας του συζύγου της, Αγκρόν, αλλά όχι υπό τη δική της.[3]
Ηπιο λεπτομερής περιγραφή της σύντομης βασιλείας της Τεύτα είναι αυτή του Πολύβιου (περ. 200–118 π.Χ.), που συμπληρώθηκε από τον Αππιανό (2ος αι. μ.Χ.) καιτον Δίων Κάσσιο (περ. 155–235 μ.Χ.).[3]
Η αφήγηση του Πολύβιου, που συντελέστηκε σχεδόν έναν αιώνα μετά τα γεγονότα και γενικά εχθρική στους Ιλλυριανούς καιστη βασίλισσα τους, πιθανώς κληρονόμησε από μια προηγούμενη αφήγηση του Ρωμαίου αναλυτή Κόιντου Φάβιου Πίκτωρ (215 π.Χ.), ενός σύγχρονου της Τεύτα.[22] Αλλά ανο Πολύβιος ήταν έτοιμος να αποδεχτεί την αρνητική εικόνα της υπάρχουσας παράδοσης, καθώς επιβεβαίωσε τις δικές του αρνητικές απόψεις για τις γυναίκες, γνώριζε επίσης τις προκαταλήψεις του Φάβιου και τις αντιτάχθηκε σε ορισμένες περιπτώσεις.[22] Στις Ιστορίες του, ο Πολύβιος ανοίγει την ιστορία της βασιλείας της Tεύτα με τους εξής όρους: "[Τον Αγκρόν][46] διαδέχθηκε στο θρόνο η σύζυγός του Τεύτα, η οποία άφησε τις λεπτομέρειες της διοίκησης σε φίλους στους οποίους στηρίχθηκε. Όπως, μετο φυσικό μιας γυναίκας βραχυπρόθεσμη άποψη, δεν μπορούσε ναδει τίποτα άλλο από την πρόσφατη επιτυχία καιδεν είχε μάτια γιατοτι συνέβαινε αλλού ... "[47]
Ο μισογυνισμός τουΔ. Κάσσιου είναι επίσης εμφανής στο πορτρέτο τουγιατην Τεύτα. Περιγράφει τη βασίλισσα της Ιλλυρίας ως εξής: "... σαν γυναίκα, εκτός από την έμφυτη απερισκεψία της, ξεπλύθηκε με ματαιοδοξία λόγω της δύναμης που είχε ... σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, ωστόσο, επέδειξε αδυναμία του γυναικείου φύλου, που πετά γρήγορα σε πάθος λόγω έλλειψης κρίσης, και γρήγορα τρομοκρατείται λόγω δειλίας. "[48]
Σύμφωνα μετη μελετητή Marjeta Šašel Kos, τοπιο αντικειμενικό πορτρέτο της Τεύτα είναι αυτό του Αππιανού.[3]
Οι αρχαίοι Ρωμαίοι ιστορικοί[30] κατέγραψαν πως κυβέρνησε μετον παραδοσιακό γερμανικό και κελτικό τρόπο με ένα συμβούλιο που αποτελούταν από τους αρχηγούς της. Ωστόσο, οι ρωμαϊκές πηγές αναφέρουν τις πολλές δυσκολίες που είχαν να αντιμετωπίσουν με αυτήν την ισχυρή βασίλισσα. Η Τεύτα, ήθελε να διευρύνει[30]την επικράτειά της καιτο κατάφερε εισβάλλοντας σε ένα γειτονικό βασίλειο. Ο Έλληνας ιστορικός Πολύβιος έγραψε με περιφρόνηση για αυτήν την πολιτική, η οποία δημιούργησε πρόβλημα στους Ρωμαίους οι οποίοι ήθελαν να διατηρήσουν ειρήνη σε εκείνη την περιοχή. Στην κριτική[30]τουο Πολύβιος κατηγόρησε το φύλο της Τεύτα παρά τη φιλοδοξία της, γράφοντας “Yπέφερε από μια τυπικά γυναικεία αδυναμία, από τη σύντομη εικόνα όλων.” Οι αρχικές στρατιωτικές της επιτυχίες ακολουθήθηκαν από προβλήματα[30] μέσα στο βασίλειό της. Λέγεται πως η Τεύτα είχε τολμηρό και αρρενωπό πνεύμα.[49]
Σύμφωνα μετη λαογραφία των σύγχρονων κατοίκων τουΡίζωνστο Μαυροβούνιο, η Τεύτα τελείωσε τη ζωή της με θλίψη ρίχνοντας τον εαυτό της από το βουνό Orjenτο έτος 228 π.Χ.[50]Η Τεύτα είναι ένα κοινό όνομα μεταξύ των σύγχρονων Αλβανών γυναικών.[51]
Arbuthnot, John. (1727). Tables of Ancient Coins, Weights and Measures: Explain'd and Exemplify'd in several dissertations. J.Tonson. London.
Berranger, Danièle; Cabanes, Pierre; Berranger-Auserve, Danièle (2007). Épire, Illyrie, Macédoine: Mélanges offerts au Professeur Pierre Cabanes. Presses Universitaire Blaise Pascal. ISBN 2845163517.
Boardman, John; Sollberger, E. (1982). J. Boardman; I. E. S. Edwards; N. G. L. Hammond; E. Sollberger (eds.). The Cambridge Ancient History: The Prehistory of the Balkans; and the Middle East and the Aegean world, tenth to eighth centuries B.C. III (part 1) (2 ed.). Cambridge University Press. ISBN 0521224969.
Bury, John Bagnell. (1989) The Cambridge Ancient History: Rome and the Mediterrean to 133 B.C. University Press. Cambridge.
Ceka, Neritan (2013). The Illyrians to the Albanians. Migjeni.
Champion, Craige. (2004). Cultural Politics in Polybius's Histories. University of California Press. California.
Commire, Anna. (2002). Women in World History: Sul-Vica. Yorkin Publications.
Crawford, Michael Hewson. (1978). The Roman Republic. Harvard University Press. Cambridge.
Derow, Peter S. (2016), "Teuta", Oxford Research Encyclopedia of Classics, Oxford University Press, doi:10.1093/acrefore/9780199381135.013.6310, ISBN 978-0-19-938113-5
De Simone, Carlo (2017). "Illyrian". In Klein, Jared; Joseph, Brian; Fritz, Matthias (eds.). Handbook of Comparative and Historical Indo-European Linguistics. 3. Walter de Gruyter. ISBN 978-3-11-054243-1.
Eckstein, Arthur M. (1995). Moral Vision in the Histories of Polybius. University of California Press. ISBN 978-0-520-91469-8.
Eichhorn, Johann Gottfried. (1812). Antiqua historia ex ipsis veterum scriptorum graecorum narratonibus contexta. Pars Prima. Lipsie
Elsie, Robert (2015). "The Early History of Albania" (PDF). Keeping an Eye on the Albanians: Selected Writings in the Field of Albanian Studies. Albanian Studies. 16. ISBN 978-1-5141-5726-8.
Elsie, Robert (2010). Historical Dictionary of Albania. Rowman & Littlefield. ISBN 978-0-8108-6188-6.
Errington, R. M. (1989). The Cambridge Ancient History. Cambridge University Press, United Kingdom ISBN 0 521 23448 4.
Erskine, Andrew. (2005). A Companion to the Hellenistic World. Blackwell Publishing. Oxford.
Frost, John. (1846) Pictorial Ancient History of the World: From the Earliest Ages to the Death of Constantine the Great. Walker and Gillis. Philadelphia.
Hammond, Nicholas G. L. (1993). Studies concerning Epirus and Macedonia before Alexander. Hakkert.
Jackson, Frederick Hamilton. (2013). The Shores of the Adriatic, the Austrian Side: The Kustenlande, Istria and Dalmatia. Cosimo Classics.
Jackson-Laufer, Guida Myrl (1999). Women Rulers throughout the Ages: An Illustrated Guide. New York: ABC-CLIO, Inc. ISBN 1576070913.
Jackson, Guida M. (2009) Women Leaders of Europe and the Western Hemisphere: A Biographical Reference. Xlibris Corporation. USA, ISBN 978-1-4415-5846-6
Liddell, Henry George. (1857) A History of Rome: From the Earliest Times to the Establishment of the empire. Harper & Brothers. New York.
Mallory, James P.; Adams, Douglas Q. (1997). Encyclopedia of Indo-European Culture. London: Routledge. ISBN 978-1-884964-98-5. (EIEC).
Meijer, Fik (1986). A History of Seafaring in the Classical World. St. Martin's Press. ISBN 0312000758.
Polybius. (1823). Historiarum quidquid superest. Parker and Bliss. London.
Polybius. (1844) Historiae. Impesis Ge. Reimeri. Berlin
Rollin, Charles. (1754). The Antient History of the Egyptians, Carthaginians, Assyrians, Babylonians, Medes and Persian, Macedonians and Grecians. London.
Salisbury, Joyce E. (2001). Encyclopedia of Women in the Ancient World. ABC CLIO, California ISBN 1-57607-585-0
Šašel Kos, Marjeta (2012), "Teuta, Illyrian queen", The Encyclopedia of Ancient History, Wiley-Blackwell, doi:10.1002/9781444338386.wbeah09233, ISBN 978-1-4443-3838-6
West, Martin L. (2007). Indo-European Poetry and Myth. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-928075-9.
Williams, Henry Smith. (1908). The Roman republic. Hooper & Jackson. United Kingdom.
Wilkes, John (1992). The Illyrians. Wiley-Blackwell. ISBN 0631198075.
Σχετικά πολυμέσα