Υπέδαφος λέγεται το συμπαγές στρώμα που βρίσκεται "υπό του εδάφους" .
Το υπέδαφος αποτελείται από ασβεστόλιθο, γρανίτη, μάρμαρο κ.ά, που ονομάζονται πετρώματα και αποτελούνται από τα ορυκτά. Τα ορυκτά έχουν καθορισμένη χημική σύσταση.
Σύμφωνα με την Ελληνική μεταλλευτική νομοθεσία τα ορυκτά διακρίνονται σε λατομικά ορυκτά και σε μεταλλεύματα[1].
Τα λατομικά ορυκτά διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες :α) τα αδρανή υλικά, β) μάρμαρα, σχιστολιθικές πλάκες και λοιπά διακοσμητικά πετρώματα και γ) τα βιομηχανικά ορυκτά.
Τα λατομικά ορυκτά ανήκουν στον ιδιοκτήτη του εδάφους, ο οποίος δικαιούται αποκλειστικά να τα ερευνά και εκμεταλλεύεται με τις προϋποθέσεις και περιορισμούς της λατομικής νομοθεσίας, που απαιτεί τη λήψη ειδικής αδείας, που χορηγείται εφόσον διαπιστωθεί ότι δεν προκαλούνται προβλήματα και οχλήσεις σε περιοίκους, αρχαιολογικούς χώρους, κτίσματα οικισμούς, δημόσια έργα και περιβάλλον και εφόσον υποβληθούν και αξιολογηθούν ειδικές τεχνικές και περιβαλλοντικές μελέτες[2].
Λατομική/Μεταλλευτική Νομοθεσία
Ο χάρτης των λατομείων αδρανών στην Ελλάδα
Τα ορυκτά ή τα πετρώματα που περιέχουν μέταλλα σε οικονομικά εκμεταλλεύσιμη ποσότητα ονομάζονται μεταλλεύματα π.χ. από το μετάλλευμα βωξίτης παράγεται το μέταλλο αλουμίνιο.
Μεταλλεύματα σύμφωνα με τον Μεταλλευτικό Κώδικα είναι τα μέταλλα και οι ενώσεις τους, τα ραδιενεργά και ενεργειακά ορυκτά, οι πολύτιμοι λίθοι, το θειάφι, ο τάλκης, ο φθορίτης,ο αμίαντος, οι άστριοι, το ορυκτό αλάτι, το αέριο ήλιο, τα γηγενή αέρια , τα φυσικά λιπάσματα κ.ά.[1].
Το δικαίωμα έρευνας και εκμετάλλευσης μεταλλευμάτων δεν ανήκει στον ιδιοκτήτη του εδάφους (όπως στα λατομικά ορυκτά) αλλά είτε ανήκει στο δημόσιο και εκμισθώνεται ή στις περισσότερες περιπτώσεις παραχωρείται τελικά, με Προεδρικό διάταγμα, με το οποίο συνιστάται το δικαίωμα κυριότητος επί μεταλλείου ή δικαίωμα μεταλλειοκτησίας. Το δικαίωμα μεταλλειοκτησίας είναι ένα εμπράγματο δικαίωμα το οποίο ρυθμίζεται με το Ν.Δ. 210/73 (άρθρο 65) περί μεταλλευτικού κώδικα και είναι είναι διαφορετικό από την κυριότητα επάνω στο έδαφος[3].
Ο μεταλλευτικός χάρτης της Ελλάδος
Το πετρέλαιο, τα ενεργειακά ορυκτά (γαιάνθρακες,λιγνίτες κλπ), το φυσικό αέριο,αν και είναι μείγματα, χαρακτηρίζονται ως ορυκτά καύσιμα, επειδή εξορύσσονται από το υπέδαφος.
Σύμφωνα με τον Μεταλλευτικό Κώδικα , ως ενεργειακά ορυκτά χαρακτηρίζονται τα ακόλουθα[4]:
- τα στερεά ορυκτά καύσιμα (λιγνίτης, τύρφη κλπ),
- τα ραδιενεργά ορυκτά, καθώς και
- το γεωθερμικό δυναμικό.
Στο δημόσιο ανήκει το δικαίωμα έρευνας και εκμετάλλευσης των ραδιενεργών και ενεργειακών ορυκτών, της σμύριδας, του ορυκτού άλατος, των γηγενών αερίων, των φυσικών λιπασμάτων[1].
Επίσης το δικαίωμα έρευνας και εκμετάλλευσης των υδρογονανθράκων, κατά το άρθρο 143 και 148 παρ. 1 του Μεταλλευτικού Κώδικα, ανήκει αποκλειστικά στο δημόσιο και εφαρμόζεται το ειδικό αδειοδοτικό καθεστώς των Ν.2289 /1995, Ν.4001/ 2011 Κεφάλαιο Β και η οδηγία 94/22/ΕΚ1994, όπως ισχύει[5].
Οι πρώτες ύλες που υπάρχουν στο υπέδαφος μιας χώρας αποτελούν τον ορυκτό πλούτο της.
- Σ. Αβραμιώτης, Β. Αγγελόπουλος, Γ. Καπελώνης, Π. Σινιγάλιας, Δ. Σπαντίδης, Α. Τρικαλίτη, Γ. Φίλος, επιμ. (2009). Χημεία Β' Γυμνασίου (PDF). Αθήνα: Υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, Οργανισμός Εκδόσεως Διδακτικών Βιβλίων. Ανακτήθηκε στις 17 Μαρτίου 2010. CS1 maint: Πολλαπλές ονομασίες: editors list (link)
- Πύλη για τον Ελληνικό Ορυκτό Πλούτο, http://www.oryktosploutos.net/
