O aureus, πληθ. aurei, που σημαίνει χρυσό (επίθετο, που χρησιμοποιείται ως ουσιαστικό) ήταν ένα χρυσό νόμισμα της αρχαίας Ρώμης, αρχικά ίσο με 25 δηνάρια από καθαρό άργυρο. Ο aureus εκδιδόταν κανονικά από τον 1οαι. π.Χ. ως τις αρχές του 4ουαι. μ.Χ., όταν αντιικαταστάθηκε από τονσόλιδο. Ο aureus ήταν περίπου το ίδιο μέγεθος μετο δηνάριο, αλλά βαρύτερο, λόγω της μεγαλύτερης πυκνότητας του χρυσού (19,3 γρ./κ.εκ.) σε σχέση μετον άργυρο (10,5 γρ./κ.εκ.).
Aureus που εκδόθηκε το 193 από τον Σεπτίμιο Σεβήρο γιανα εορτάσει τη λεγεώνα ΧΙΧ Gemina Martia Victrix πουτον ανακήρυξε Αυτοκράτορα. Επιγρ.: IMP. CAE. L. SEP. SEV. PERT[INAX] AVG. / LEG. XIV CEM. M. V. - TR[IBVNICIA] P[OTESTATE], CO[N]S[VL]. 7,23 γραμμ.
Πριν από την εποχή τουΙουλίου Καίσαραο aureus κοβόταν όχι συχνά, ίσως επειδή ο χρυσός εθεωρείτο σημείο μία μη Ρωμαϊκής πολυτέλειας. ΟΙ. Καίσαρας έκοψε το νόμισμα πιο συχνά καιτο σταθεροποίησε στο 1/40 της Ρωμαϊκής λίβρας (περίπου 8 γραμμ.) ΟΟκταβιανός Αύγουστος (βασ. 29 π.Χ. - 14 μ.Χ.) έκανε σταθερή την ισοτιμία τουσηστέρτιου ως το 1/100 ενός aureus.
Κατά τη βασιλεία του Νέρωνα (βασ. 54-68) η ποσότητα (μάζα) του χρυσού μειώθηκε στο 1/45 της λίβρας, δηλ. στα 7,3 γραμμ. Περίπου την ίδια εποχή η καθαρότητα του αργυρού νομίσματος είχε ελαττωθεί ελαφρά.
Έπειτα από τη βασιλεία τουΜάρκου Αυρηλίου (βασ. 161-180) η παραγωγή των aurei αυξήθηκε. Το βάρος έπεσε στο 1/50 της λίβρας (δηλ. 6,5 γραμμ.) κατά την εποχή τουΚαρακάλλα (βασ. 211-217). Κατά τον 3οαι. δημιουργήθηκαν χρυσά νομίσματα με ποικιλία υποδιαιρέσεων και πολλαπλασίων, κάνοντας δύσκολο τον προσδιορισμό της ακριβούς αξίας ενός χρυσού νομίσματος.
Οσόλιδος εισήχθη πρώτα από τον Διοκλητιανό (βασ. 284-305) περί το 301 και κόπηκε στο 1/60 της Ρωμαϊκής λίβρας από καθαρό χρυσό (δηλ. 5,5 γραμμ,) καιμε μία αρχική ισοτιμία στα 1000 δηνάρια. Ωστόσο ο σόλιδος του Διοκλητιανού κόπηκε μόνο σε μικρές ποσότητες και έτσι είχε μικρή μόνο οικονομική επιρροή.
Οσόλιδος επανεισήχθη επί Κωνσταντίνου Α΄ (βασ. 306-337) το 312, αντικαθιστώντας μόνιμα τον aureus ως το χρυσό νόμισμα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Οσόλιδος κόπηκε στο 1/72 της Ρωμαϊκής λίβρας από καθαρό χρυσό (δηλ. βάρους 24 ελληνο-ρωμαϊκών καρατίων ή 4,5 γραμμ.). Την εποχή εκείνη ο σόλιδος ισούτο με 275.000 ολοένα υποτιμούμενα δηνάρια.
Ωστόσο, ανεξάρτητα από το μέγεθος ή το βάρος του aureus, ηη καθαρότητα του χρυσού ελάχιστα αλλοιώθηκε. Η ανάλυση του Ρωμαϊκού aureus δείχνει την καθαρότητα να είναι κοντά στα 24 καράτια χρυσού, έτσι ήταν το πολύ 99% καθαρό.
Λόγω του ταχύτατου πληθωρισμού από τη Ρωμαϊκή κυβέρνηση, που εξέδιδε νομίσματα σε βασικό μέταλλο (χαλκό ή μπρούτζο), αλλά αρνιόταν να δεχθεί οτιδήποτε άλλο εκτός από νομίσματα σε πολύτιμο μέταλλο (αργυρά ή χρυσά) για πληρωμή φόρου, η αξία του aureus σε σχέση μετο δηνάριο αύξαινε δραστικά. Ο πληθωρισμός επίσης επηρεαζόταν από τη συστηματική υποτίμηση του αργυρού δηνάριου, το οποίο στα μέσα του 3ουαι. δεν περιείχε πρακτικά καθόλου άργυρο.
Το 301 ένας χρυσός aureus άξιζε όσο 833 1/3 δηνάρια, το 324 ο ίδιος aureus άξιζε όσο 4.350 δηνάρια. Το 337, έπειτα από τη μεταφορά του Κωνσταντίνου Α΄ στονσόλιδο, ένας σόλιδος άξιζε 4.600.000 δηνάρια.
Σήμερα ο aureus ζητείται πολύ από τους συλλέκτες, λόγω της καθαρότητας καιτη αξίας του, όπως επίσης και λόγω του ιστορικού ενδιαφέροντος. Ένας aureus είναι συνήθως πιο πολύ ακριβός από ένα δηνάριο, που εκδόθηκε από τον ίδιο Αυτοκράτορα. Για παράδειγμα σε μία δημοπρασία ένας aureus του Τραϊανού (βασ. 98-117) πωλήθηκε για 15.000 $ και ένα αργυρό νόμισμα του ίδιου Αυτοκράτορα πωλήθηκε για 100 $. Οι δύο πιο ακριβοί aureus που πωλήθηκαν στην ίδια δημοπρασία του 2008 είναι: ένας aureus που εκδόθηκε το 42 π.Χ. τουΜάρκου Ιούνιου Βρούτου, δολοφόνου του Γάιου Ιουλίου Καίσαρα, είχε την τιμή των 661.250 $ (ένα τέτοιο νόμισμα είναι μόνιμα εκτεθειμένο στο Βρετανικό Μουσείο). Ο δεύτερος aureus εκδόθηκε από τονΑλέξανδρο Σεβήρο (βασ. 222-235) έχει την εικόνα τουΚολοσσαίουστην οπίσθια όψη και είχε την τιμή των 920.000 $. Ένας aureus μετο πρόσωπο τουΑλεκτού πλειοδοτήθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο για 552.000 £ τον Ιούνιο 2019.
The Imperial Roman Economy. "Hoarding, Gresham's Law and All That". www.forumancientcoins.com.
"Goldberg Coins and Collectibles". Images.goldbergauctions.com. Retrieved 2014-06-07.
"Metal detectorist 'ecstatic' after find on farm turns out to be ultra-rare Roman coin fetching £552,000 at auction". www.msn.com. Retrieved 2019-06-10.
