Coléro
|
C'l artìcul chè 'l è scrit in
Miranduléś |
Al coléro 'l è n'infesiòṅ dal budèli da part ad soquànt batēr gram-negatìṿ a fórma 'd vìrgula, i Vibrio cholerae dit anc vibriòṅ.
Al mâł, ch'al s ciàpa bvénd dl'àqua cuntaminàda 'd mèrda o magnànd di frut ad mâr minga còt bèṅ, al culpìs sōl i cristiàṅ e minga 'l bèsti. Al pōl preśentàr-'s in na fórma alśēra o anc sénsa sìntum ma in dal fórmi più gravi al pōl purtàr a la mòrt.
Al coléro al fà vgnir al caghét a ripetisiòṅ, anc un lìt'r ad mèrda l'óra, cauśànd diśidratasiòṅ e 'n squilìbri eletrulìtig. I pōlan cumparìr anc di granfi a i mùscui, gòmit, câl dal putàsi in dal sangṿ, sē, stufìśia, pèla fréda cun dal pighi e cianóśi. I malâ, par scampàr, i gh'aṅ da bévar da spés dl'àqua cun dal sustànsi salìni dèntar (sòdi, putàsi e clôr) e anc dal sùcar.
Anc s'a s guarìs, al batēr al pōl scampàr in dal budèli e dònca pasàr pò in dl'àqua par cuntagiàr di àtar s'a n gh'è minga di sistéma 'd putabiliśasiòṅ vàlid.
Al coléro al culpìs da tri a sinc migliòṅ ad parsòni tut i an cauśànd da ssanta-mila a sènt-trentamìla mòrt a 'l incìrca, specialmènt in Àfrica e in Àśia. Sénsa tratamènt al tas ad mòrt al pasa da 'l 1% a 'l 50-60%. Quànd al mórub 'l è dimóndi rabî, cuma qvél 'd Haìti dal 2010 o dl'Ìndia dal 2004, la mòrt la pōl rivàr anc in dal gir ad dū óri da 'l cuntâǵ.
Culegamènt estéran
Wikimedia Commons contiene file multimediali su Coléro
