czarny

From Wiktionary, the free dictionary
Jump to navigation Jump to search
See also: Czarny

Old Polish

[edit]

Etymology

[edit]

Inherited from Proto-Slavic *čь̀rnъ. First attested in the first half of the 15th century.

Pronunciation

[edit]
  • IPA(key): (10th–15th CE) /t͡ʃʲaːrnɨː/
  • IPA(key): (15th CE) /t͡ʃʲɒrnɨ/

Adjective

[edit]

czarny

  1. (attested in Masovia) black (of a dark color)
    Coordinate term: biały
    • 1896 [Middle of the 15th century], Lucjan Malinowski, editor, Żywot świętego Błażeja. Zabytek języka polskiego z początku wieku XV,[1], page 321:
      Ony nyewyasty odpowyedzaly: Czarny sø waszych bogow ob[ra]szy..., odpuscycyesz naam, acz ge do wody donyesyemy y zmygemy
      [Ony niewiasty odpowiedziały: Czarny są waszych bogow obr[a]zy..., odpuścicież nam, ać je do wody doniesiemy i zmyjemy]
    • Middle of the 15th century, Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa[2], page 527:
      Dał mi bog ociec jednego syna, a prze tego mam żałość, nędzę i wieliką tesknicę..., uczyniłam sie czarna i śniada, kako mogę cirpieć śmierci syna mego?
      [Dał mi Bog Ociec jednego syna, a prze tego mam żałość, nędzę i wieliką tesknicę..., uczyniłam sie czarna i śniada; kako mogę cirpieć śmierć syna mego?]
    • 1930 [c. 1455], “Gen”, in Ludwik Bernacki, editor, Biblia królowej Zofii (Biblia szaroszpatacka)[3], 30, 40:
      Y bili sø Labanowi wszitky byale a czarne (alba et nigra) owce, a gyne bili wszitky Iacobowi
      [I były są Labanowy wszytki białe a czarne (alba et nigra) owce, a jine były wszytki Jakobowy]
    • 1950 [1456], Władysław Kuraszkiewicz, Adam Wolff, editors, Zapiski i roty polskie XV-XVI wieku z ksiąg sądowych ziemi warszawskiej, number 994, Warsaw:
      Jako ja nye wzal thkanky pyerlovey... y plashshcza czharnego
      [Jako ja nie wziął tkanki pierłowej... i płaszcza czarnego]
    • 1894 [1471], Konstanty Górski, editor, Historia jazdy polskiej[4], page 270:
      Lepka czyrna
      [Łepka czyrna]
  2. The meaning of this term is uncertain.
    • 1874-1891 [Middle of the 15th century], Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności[5], [6], [7], volume XXV, page 151:
      De coccione ruffa czarney
      [De coccione ruffa czarnej]

Derived terms

[edit]
adjectives
nouns
verbs
[edit]
nouns

Descendants

[edit]
  • Polish: czarny
  • Silesian: czŏrny

References

[edit]
  • Boryś, Wiesław (2005) “czarny”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
  • Sławski, Franciszek (1958-1965) “czarny”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
  • Mańczak, Witold (2017) “czarny”, in Polski słownik etymologiczny (in Polish), Kraków: Polska Akademia Umiejętności, →ISBN
  • Bańkowski, Andrzej (2000) “czarny”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
  • B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “czarny”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Polish

[edit]
Polish Wikipedia has an article on:
Wikipedia pl

Alternative forms

[edit]

Etymology

[edit]

Inherited from Old Polish czarny.

Pronunciation

[edit]
 
  • Audio 1:(file)
  • Audio 2:(file)
  • Rhymes: -arnɘ
  • Syllabification: czar‧ny
  • Homophone: Czarny

Adjective

[edit]

czarny (comparative czarniejszy or bardziej czarny, superlative najczarniejszy or najbardziej czarny, derived adverb czarno)

  1. black (the darkest color)
    czarny kolor:   
    Coordinate term: biały
  2. black (unlit and dark)
  3. black; dark (standing out from the lighter background with its dark color)
  4. black; dark (very dirty)
  5. black (belonging to or descended from any of various (African, Aboriginal, etc) ethnic groups which typically have dark pigmentation of the skin)
    Synonym: czarnoskóry
    1. black (related or coming from with this group)
  6. black; dark (pessimistic)
    Synonym: pesymistyczny
    Antonym: różowy
  7. black; dark (unfortunate; filled with misfortune)
    Synonym: ciemny
    Antonym: jasny
  8. dark (i.e. of humor or a character; evil or somber)

Declension

[edit]

Derived terms

[edit]
adjectives
adverbs
nouns
proverbs
verbs
verbs
[edit]
nouns

Trivia

[edit]

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), czarny (adjective) is one of the most used words in Polish, appearing 21 times in scientific texts, 5 times in news, 1 time in essays, 53 times in fiction, and 13 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 93 times, making it the 676th most common word in a corpus of 500,000 words.[1]

See also

[edit]
Colors in Polish · kolory (layout · text)
     biały      szary      czarny
             czerwony; karmazyn              pomarańczowy; brązowy              żółty; beżowy
             limonkowy              zielony              miętowy; ciemnozielony
             cyjan; morski              błękitny              niebieski
             fuksja; indygo              magenta; purpurowy              różowy

Noun

[edit]

czarny m pers

  1. (nominalized, colloquial) black person
    Synonyms: Murzyn, czarnoskóry
  2. (nominalized, derogatory) Catholic priest
    Synonyms: see Thesaurus:ksiądz
  3. (nominalized, heraldry) sable

Declension

[edit]

References

[edit]
  1. ^ Ida Kurcz (1990) “czarny (adjective)”, in Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej [Frequency dictionary of the Polish language] (in Polish), volume 1, Kraków, Warszawa: Polska Akademia Nauk. Instytut Języka Polskiego, page 59

Further reading

[edit]
  • czarny in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
  • czarny in Polish dictionaries at PWN
  • Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “czarny”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
  • CZARNY”, in Elektroniczny Słownik Języka Polskiego XVII i XVIII Wieku [Electronic Dictionary of the Polish Language of the XVII and XVIII Century], 24.05.2007
  • Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “czarny”, in Słownik języka polskiego
  • Aleksander Zdanowicz (1861) “czarny”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
  • J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1900), “czarny”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 1, Warsaw, page 373
  • czarny in Narodowy Fotokorpus Języka Polskiego