Hamburgo: Malsamoj inter versioj

Redakti ligilojn
El Vikipedio, la libera enciklopedio
Browse history interactively
[nekontrolita versio][kontrolita revizio]
← Iru al antaŭa ŝanĝo
Enhavo forigita Enhavo aldonita
VidaVikiteksto
→‎Gefiloj de la urbo: Aldono kaj korekto
e korekto de ŝablonuzo
 
(45 mezaj versioj de 22 uzantoj ne montriĝas)
Linio 1: Linio 1:
{{Geokesto | Urbo
{{Informkesto geografiaĵo | Urbo
<!-- *** Kapo *** -->
<!-- *** Kapo *** -->
| nomo = Hamburgo
| nomo = Hamburgo
| devena_nomo =
| devena_nomo =
| alia_nomo = {{LingvoKunNomo|de|german|''Hamburg''}}
| alia_nomo = {{Lang-de|Hamburg}}
| kategorio = Urboŝtato kaj federacia lando
| kategorio = Urboŝtato kaj federacia lando
<!-- *** Dosiero *** -->
<!-- *** Dosiero *** -->
| dosiero = Hamburg August 2008.jpg
| dosiero =
{{Pluraj bildoj
⚫
| dosiero_priskribo = Vido al urbo Hamburgo
| pozicio = centre
⚫
| dosiero_kompl = {{Klakmapo de Germanio|lando=Hamburgo}}
| direkto = vertikala
| larĝeco = 300
| dosiero1 = TE-Collage Hamburg.png
| dosiero2 = Hamburg montage.jpg
| piedlinio = Fotomontaĵo
}}
| dosiero_grandeco =
⚫
| dosiero_priskribo =
| dosierfaldo = 1
⚫
| dosiero_kompl = {{Klakmapo de Germanio|lando=Hamburgo}}
<!-- *** Simboloj *** -->
<!-- *** Simboloj *** -->
| flago = Flag of Hamburg.svg
| flago = Flag of Hamburg.svg
| flago_noto = flago <!-- por eviti ruĝan ligilon -->
| flago_noto = flago <!-- por eviti ruĝan ligilon -->
| blazono = DEU Hamburg COA.svg
| blazono = DEU Hamburg COA.svg
| blazono_noto = blazono <!-- por eviti ruĝan ligilon -->
| blazono_noto = blazono <!-- por eviti ruĝan ligilon -->
<!-- *** Nomo *** -->
<!-- *** Nomo *** -->
| etimologio =
| etimologio =
| oficiala_nomo = Hamburg
| oficiala_nomo = Hamburg
| moto =
| moto =
| kromnomo =
| kromnomo =
<!-- *** Lando ktp. *** -->
<!-- *** Lando ktp. *** -->
| lando = Germanio
| lando = Germanio
| lando_flago = 1
| lando_flago = 1
| ŝtato = Hamburgo
| ŝtato = Hamburgo
| ŝtato_tipo = Federacia lando
| ŝtato_tipo = Federacia lando
| regiono = Metropola regiono Hamburgo
| regiono = Metropola regiono Hamburgo
| regiono_tipo =
| regiono_tipo =
| histregiono_faldo = 1
| histregiono_faldo = 1
| histregiono = Hansa ligo
| histregiono = Hansa ligo
Linio 35: Linio 45:
| urbo = Hansa urbo
| urbo = Hansa urbo
| urbo1 = Libera regna urbo
| urbo1 = Libera regna urbo
| parenco_tipo =
| parenco_tipo =
| parenco =
| parenco =
| parenco1 =
| parenco1 =
| distrikto = 7
| distrikto = 7
| limo = Malsupra Saksio
| limo = Malsupra Saksio
| limo_noto = Germanio
| limo_noto = Germanio
| limo1 = Ŝlesvigo-Holstinio
| limo1 = Ŝlesvigo-Holstinio
| limo1_noto = Germanio
| limo1_noto = Germanio
| municipo =
| municipo =
| memorindaĵo_faldo = 1
| memorindaĵo_faldo = 1
| memorindaĵo =
| memorindaĵo =
| memorindaĵo1 =
| memorindaĵo1 =
| memorindaĵo2 =
| memorindaĵo2 =
| memorindaĵo3 =
| memorindaĵo3 =
| memorindaĵo4 =
| memorindaĵo4 =
| memorindaĵo5 =
| memorindaĵo5 =
| memorindaĵo6 =
| memorindaĵo6 =
| memorindaĵo7 =
| memorindaĵo7 =
| ŝoseo = [[Eŭropa ŝoseo 22|E 22]], [[Eŭropa ŝoseo 26|E 26]], [[Eŭropa ŝoseo 45|E 45]]
| ŝoseo = [[Eŭropa ŝoseo 22|E 22]], [[Eŭropa ŝoseo 26|E 26]], [[Eŭropa ŝoseo 45|E 45]]
| ŝoseo_tipo = Eŭropaj ŝoseoj
| ŝoseo_tipo = Eŭropaj ŝoseoj
| ŝoseo1 = [[Germana aŭtovojo A1|A 1]], [[Germana aŭtovojo A7|A 7]], [[Germana aŭtovojo A23|A 23]], [[Germana aŭtovojo A24|A 24]], [[Germana aŭtovojo A25|A 25]], [[Germana aŭtovojo A252|A 252]], [[Germana aŭtovojo A253|A 253]], [[Germana aŭtovojo A255|A 255]]
| ŝoseo1 = [[Germana aŭtovojo A1|A 1]], [[Germana aŭtovojo A7|A 7]], [[Germana aŭtovojo A23|A 23]], [[Germana aŭtovojo A24|A 24]], [[Germana aŭtovojo A25|A 25]], [[Germana aŭtovojo A252|A 252]], [[Germana aŭtovojo A253|A 253]], [[Germana aŭtovojo A255|A 255]]
| ŝoseo1_tipo = Aŭtovojoj
| ŝoseo1_tipo = Aŭtovojoj
<!-- *** Familio *** -->
<!-- *** Familio *** -->
| parto =
| parto =
| rivero = [[Elbo (rivero)|Elbo]]
| rivero = [[Elbo (rivero)|Elbo]]
| rivero1 = Alster
| rivero1 = Alster
| rivero2 = Bille
| rivero2 = Bille
<!-- *** Situo *** -->
<!-- *** Situo *** -->
| situo = Hamburgo
| situo = Hamburgo
| koordinatoj_ne_en_titolo = true
| koordinatoj_ne_en_titolo = true
| leviĝo = 6
| leviĝo = 6
| lat_d = 53
| lat_d = 53
| lat_m = 33
| lat_m = 33
Linio 74: Linio 84:
| long_s = 00
| long_s = 00
| long_EW = E
| long_EW = E
| plej_alta = 116.2
| regiono-ISO = DE-HH
| plej_alta_situo = Hasselbrack
| plej_alta =
| plej_alta_situo = Hasselbrack
| plej_alta_leviĝo =
| plej_alta_lat_d = 53
| plej_alta_leviĝo = 116.2
| plej_alta_lat_m = 25
| plej_alta_lat_d = 53
| plej_alta_lat_s = 54
| plej_alta_lat_m = 25
| plej_alta_lat_NS = N
| plej_alta_lat_s = 54
| plej_alta_long_d = 9
| plej_alta_lat_NS = N
| plej_alta_long_m = 51
| plej_alta_long_d = 9
| plej_alta_long_s = 54
| plej_alta_long_m = 51
| plej_alta_long_EW = E
| plej_alta_long_s = 54
| plej_malalta =
| plej_alta_long_EW = E
| plej_malalta =
| plej_malalta_leviĝo =
| plej_malalta_leviĝo =
| plej_malalta_lat_d =
| plej_malalta_lat_d =
| plej_malalta_long_d =
| plej_malalta_long_d =
<!-- *** Dimensioj *** -->
<!-- *** Dimensioj *** -->
| areo = 775.264
| areo = 775.264
| areo_rondumo = 3
| areo_rondumo = 3
<!-- *** Loĝantaro *** -->
<!-- *** Loĝantaro *** -->
| loĝantaro = 1746342
| loĝantaro = 1746342
| loĝantaro_dato = fine de decembro 2013
| loĝantaro_dato = fine de decembro 2013
| loĝantaro_denseco = auto
| loĝantaro_denseco = auto
<!-- *** Historio & gvidantaro *** -->
<!-- *** Historio & gvidantaro *** -->
| establita = 7-a jarcento
| establita = 7-a jarcento
| establita_tipo = Unua skriba mencio
| establita_tipo = Unua skriba mencio
| ĉefulo_noto = <br><small>(ekde {{#invoke:Wikidata|claim|P6|qualifier=P580}})</small>
| ĉefulo = [[Peter Tschentscher]]
| ĉefulo_noto = ekde la {{dato|28|marto|2018}}
| ĉefulo = {{#invoke:Wikidata|claim|P6|parameter=link}}
| ĉefulo_tipo = Urbestro
| ĉefulo_tipo = Unua urbestro
| ĉefulo_partio = [[Socialdemokratia Partio de Germanio|SPD]]
| ĉefulo_partio = [[Socialdemokratia Partio de Germanio|SPD]]
| ĉefulo1 = Katharina Fegebank
| ĉefulo1 tipo = Dua urbestro
| ĉefulo1 partio = [[Alianco '90/La Verduloj|Verduloj]]
| ĉefulo2 = Carola Veit
| ĉefulo2 tipo = Prezidento de <br />urba parlamento
| ĉefulo2 partio = [[Socialdemokratia Partio de Germanio|SPD]]
| gvidantaro = [[Socialdemokratia Partio de Germanio|SPD]] kaj [[Alianco '90/La Verduloj|Verduloj]]
| gvidantaro tipo = Regantaj partioj
| parlamento =
{{Mandatoj
| larĝo = 0.9
| lando = DE
| priskribo = seĝoj
| klarigo = 80
|Linke|SPD|GRÜNE|CDU|AfD|FDP|BSW|pli.
| SPD = 53
| GRÜNE = 33
| CDU = 15
| Linke = 11
| AfD = 6
| FDP = 2
| BSW = 1
| pli. = 2
}}
| baloto = {{dato|2020-02-23}}
| baloto tipo = Lasta baloto
| baloto1 = {{dato|2025}}
| baloto1 tipo = Sekvonta baloto
| politiko = 3
| politiko tipo = Reprezento en<br />[[Federacia Konsilio (Germanio)|Federacia Konsilio]]
| MEP = {{unuo|144.2| Mrd. EUR}}
| MEP dato = 2021
| MEP1 = {{unuo|76910 |EUR}}
| MEP1 dato = 2022
| MEP1 tipo = MEP je kapo
| ŝuldoj = {{unuo|35.267| Mrd. Euro}}
| ŝuldo dato = 2021
| senlaboreco = {{unuo|7.6|%}}
| senlaboreco dato = decembro 2023
<!-- *** Kodoj *** -->
<!-- *** Kodoj *** -->
| horzono = [[Mez-Eŭropa tempo|MET]] | utc_offset =+1
| horzono = [[Mez-Eŭropa tempo|MET]]
| utc_offset = +1
| horzono_DST = [[Mez-Eŭropa tempo|MEST]] | utc_offset_DST =+2
| horzono_DST = [[Mez-Eŭropa tempo|MEST]]
| utc_offset_DST = +2
| poŝtkodo = 20001 – 21149, 22001 – 22769
| poŝtkodo = 20001 – 21149, 22001 – 22769
| areo_kodo = +49 (0)40
| areo_kodo = +49 (0)40
| areo_kodo_tipo = Tel. antaŭkodo
| areo_kodo_tipo = Tel. antaŭkodo
| kodo = DE-HH
| kodo = DE-HH
| kodo_tipo = Landokodo
| kodo_tipo = Landokodo
| kodo1 = HH
| kodo1 = HH
| kodo1_tipo = [[Aŭtokodoj en Germanio|Aŭtokodoj]]
| kodo1_tipo = [[Aŭtokodoj en Germanio|Aŭtokodoj]]
<!-- *** Liberaj kampoj *** -->
<!-- *** Liberaj kampoj *** -->
| libera = [[Hansa ligo]]
| libera = [[Hansa ligo]]
| libera_tipo = Asocio
| libera_tipo = Asocio
| libera1 = [[Hamburga Esperanto-Societo]]
| libera1 = [[Hamburga Esperanto-Societo]]
| libera1_tipo = Landa Esperanto-asocio
| libera1_tipo = Landa Esperanto-asocio
<!-- *** Unesko *** -->
<!-- *** Unesko *** -->
| unesko_nomo =
| unesko_nomo =
<!-- *** Mapoj *** -->
<!-- *** Mapoj *** -->
| mapo =
| mapo =
| mapo_fono =
| mapo_fono =
| mapo_priskribo = Situo de la urbo enkadre de Germanio
| mapo_priskribo = Situo de la urbo enkadre de Germanio
| mapo_lokumilo = Germanio
| mapo_lokumilo = Germanio
| mapo1 = Pincerno - Hamburger Bezirke 2008.png
| mapo1 = Pincerno - Hamburger Bezirke 2008.png
| mapo1_fono =
| mapo1_fono =
| mapo1_priskribo = Unuopaj urbopartoj de Hamburgo
| mapo1_priskribo = Unuopaj urbopartoj de Hamburgo
| mapo1_lokumilo =
| mapo1_lokumilo =
|mapo1_grandeco =
| mapo1_grandeco =
| mapo2 =
| mapo2 =
| mapo2_priskribo =
| mapo2_priskribo =
| mapligilo = jes
| zomo = 9
<!-- *** Retpaĝoj *** -->
<!-- *** Retpaĝoj *** -->
| commons = Hamburg
| commons = Hamburg
| statistiko =
| statistiko =
| retpaĝo = [https://www.hamburg.de/ www.hamburg.de]
| retpaĝo = [https://www.hamburg.de/ www.hamburg.de]
<!-- *** Notoj *** -->
<!-- *** Notoj *** -->
| notoj =
| notoj =
}}
}}
[[Dosiero:Hamburg August 2008.jpg|eta|Vido al urbo Hamburgo]]
La [[libera regna urbo|libera]] kaj [[hansa urbo]] '''Hamburgo''' kiel [[urbo-ŝtato]] estas [[federacia lando]] de [[Federacia Respubliko Germanio]]. Ĝi estas la dua plej granda [[urbo]] de [[Germanio]] kaj la sesa plej granda urbo de [[Eŭropa Unio]]. La urbo estas la koro de la samnoma [[metropola regiono Hamburgo]]. En Hamburgo ekzistas ankaŭ pli ol 90 konsulejoj.
La [[libera regna urbo|libera]] kaj [[hansa urbo]] '''Hamburgo''' ({{lang-de|Hamburg}}) kiel [[urbo-ŝtato]] estas [[federacia lando]] de [[Federacia Respubliko Germanio]]. Ĝi estas la dua plej granda [[urbo]] de [[Germanio]] kaj la sesa plej granda urbo de [[Eŭropa Unio]]. La urbo estas la koro de la samnoma [[metropola regiono Hamburgo]]. En Hamburgo ekzistas ankaŭ pli ol 90 konsulejoj.


== Geografio ==
== Geografio ==
Hamburg situas ĉe la riveroj [[Elbe]] kaj [[Alster]], ĉirkaŭ 110 km for de la enfluo de la Elbe en la [[Norda Maro|Nordan Maron]]. La surfaco estas de 755 kvadratkilometroj kaj en la 2004-a jaro loĝis 1,73 milionoj en la urbo.
Hamburg situas ĉe la riveroj [[Elbe]] kaj [[Alster]], ĉirkaŭ 110&nbsp;km for de la enfluo de la Elbe en la [[Norda Maro|Nordan Maron]]. La surfaco estas de 755 kvadratkilometroj kaj en la 2004-a jaro loĝis 1,73 milionoj en la urbo.


La haveno hamburga estas - post [[Roterdamo]] - la dua plej granda marhaveno de Eŭropo kie oni rajtas deponi la varojn sendoganpage. Per tio la urbo iĝis grava komerca, industria kaj kultura centro. Geologie la urbo troviĝas en la praakvuja valo de la malsupra Elbe-rivero, ĉe la Gee-riverbordo kaj la finaj morenoj de la Nigraj Montoj. La marĉolando en la sudoriento trafluatas de kelkaj malnovaj riverbranĉoj de Elbe (Vierlande). Multaj etaj insuloj inter la norda kaj la suda Elbe-rivero parte transformitis kaj portas hodiaŭ la plej grandan parton de la industriaj kaj havenaj instalaĵoj.
La haveno hamburga estas - post [[Roterdamo]] - la dua plej granda marhaveno de Eŭropo kie oni rajtas deponi la varojn sendoganpage. Per tio la urbo iĝis grava komerca, industria kaj kultura centro. Geologie la urbo troviĝas en la praakvuja valo de la malsupra Elbe-rivero, ĉe la Gee-riverbordo kaj la finaj morenoj de la Nigraj Montoj. La marĉolando en la sudoriento trafluatas de kelkaj malnovaj riverbranĉoj de Elbe (Vierlande). Multaj etaj insuloj inter la norda kaj la suda Elbe-rivero parte transformitis kaj portas hodiaŭ la plej grandan parton de la industriaj kaj havenaj instalaĵoj.


== Silueto ==
== Silueto ==
Karakterizas la urbon hodiaŭ plej konstruaĵoj el la 19-a kaj la 20-a jarcento. Krome post la [[Dua mondmilito]] kelkaj historiaj konstruaĵoj reproduktitis. En kelkaj urbokvaratloj (ekz. Pöseldorf), ĉe la Elb-ŝoseo kaj en noblaj periferieroj (ekz. Blankenese) troviĝas fortimpresaj vilaoj. La ĉirkaŭ kelkaj kanaloj ''(Fleete)'' kaj ĉe la interna parto de Alster-rivero situanta urbokerno de Hamburgo dividas sin en la Malnovan kaj en la Novan urbon. Gastigas la urbokerno komercajn kvartalojn trafluitajn de pluraj kanaloj. Memkompreneble ekzistas pro tio ankaŭ multaj pontoj: en Hamburg eĉ ekzistas pli da pontoj ol en Amsterdamo kaj [[Venecio]] adicie! La barita Alster-rivero en la koro de la urbo konsistas el pli malgranda interna parto ''([[Binnenalster]])'' kaj pli granda ekstera ''([[Außenalster]])''. Ĉirkaŭ la centro estas multaj novaj kvartaloj kaj pluraj antaŭurboj ĉe la rando.
Karakterizas la urbon hodiaŭ plej konstruaĵoj el la 19-a kaj la 20-a jarcento. Krome post la [[Dua Mondmilito]] kelkaj historiaj konstruaĵoj reproduktitis. En kelkaj urbokvaratloj (ekz. Pöseldorf), ĉe la Elb-ŝoseo kaj en noblaj periferieroj (ekz. Blankenese) troviĝas fortimpresaj vilaoj. La ĉirkaŭ kelkaj kanaloj ''(Fleete)'' kaj ĉe la interna parto de Alster-rivero situanta urbokerno de Hamburgo dividas sin en la Malnovan kaj en la Novan urbon. Gastigas la urbokerno komercajn kvartalojn trafluitajn de pluraj kanaloj. Memkompreneble ekzistas pro tio ankaŭ multaj pontoj: en Hamburg eĉ ekzistas pli da pontoj ol en Amsterdamo kaj [[Venecio]] adicie! La barita Alster-rivero en la koro de la urbo konsistas el pli malgranda interna parto ''([[Binnenalster]])'' kaj pli granda ekstera ''([[Außenalster]])''. Ĉirkaŭ la centro estas multaj novaj kvartaloj kaj pluraj antaŭurboj ĉe la rando.


== Vidindaĵoj ==
== Vidindaĵoj ==
Linio 162: Linio 217:
* [[Ĉefpreĝejo Sankta Katarina (Hamburgo)|Kirko Sankta Katerino]]
* [[Ĉefpreĝejo Sankta Katarina (Hamburgo)|Kirko Sankta Katerino]]
* [[Ĉefpreĝejo Sankta Mikaelo (Hamburgo)|Kirko Sankta Mikaelo]] (malfrua 18-a jc, kies turo estas la simbolo de la urbo)
* [[Ĉefpreĝejo Sankta Mikaelo (Hamburgo)|Kirko Sankta Mikaelo]] (malfrua 18-a jc, kies turo estas la simbolo de la urbo)
* Muzikhalo (1904-08)
* Muzikhalo ''[[Laeiszhalle]]'' (1904-08)
* Albordiĝpontoj 1909)
* Albordiĝpontoj 1909)
* Sankt-Pauli-Elbtunelo (1911; ne konfuzu kun la nova tunelo de 1975)
* Sankt-Pauli-Elbtunelo (1911; ne konfuzu kun la nova tunelo de 1975)
Linio 178: Linio 233:
Jenas la kulturaj institucio (elekto):
Jenas la kulturaj institucio (elekto):
* [[Kunsthalle (Hamburgo)|Artohalo]] (inaŭgurita en 1869, pluraj alikonstruoj kaj alkonstruoj 1914-1919, 1956, 1991-1997) kun ampleksa kolekto de bildoj el la 19-a kaj la 20-a jc
* [[Kunsthalle (Hamburgo)|Artohalo]] (inaŭgurita en 1869, pluraj alikonstruoj kaj alkonstruoj 1914-1919, 1956, 1991-1997) kun ampleksa kolekto de bildoj el la 19-a kaj la 20-a jc
* Koncertejo ''[[Elbphilharmonie]]''
* Museum für Kunst und Gewerbe (fondita en 1877)
* Museum für Kunst und Gewerbe (fondita en 1877)
* Museum für Völkerkunde (1908-12) kun multaj elmontritaĵoj el la Suda Maro, Afriko kaj Siberio
* Museum für Völkerkunde (1908-12) kun multaj elmontritaĵoj el la Suda Maro, Afriko kaj Siberio
* Museum für Hamburgische Geschichte/Hamburgmuseum (1913)
* Museum für Hamburgische Geschichte/Hamburgmuseum (1913)
* Museum für Arbeit (malfermita en 1997), kiu en 2005 ekenhavis gapdeponejon ĉe la hamburga haveno
* Museum für Arbeit (malfermita en 1997), kiu en 2005 ekenhavis gapdeponejon ĉe la hamburga haveno
* Ŝtata operejo (malfermita en 1827, alikonsruoj en 1953-55)
* Ŝtata operejo (malfermita en 1827, alikonstruoj en 1953-55) iam estis [[Operejo ĉe Gänsemarkt]]
* Thalia-teatrejo
* Thalia-teatrejo
* Deutsche Schauspielhaus
* Deutsche Schauspielhaus
Linio 198: Linio 254:
* Bundesamt für Seeschifffahrt und Hydrographie (1990)
* Bundesamt für Seeschifffahrt und Hydrographie (1990)
* HWWA-Institut für Wirtschaftsforschung
* HWWA-Institut für Wirtschaftsforschung
* [[Akademio de Sciencoj en Hamburgo|Akademio de Sciencoj]]


== Ekonomio ==
== Ekonomio ==
Linio 205: Linio 262:


Hamburgo estas samtempe unu el la plej gravaj amaskomunikilaj urboj de Germanujo kaj ŝatata foirloko. La [[Deutsche Presse-Agentur]] (dpa) - germane, en Esperanto "Germana Gazetara Agentejo" - estas la plej granda novaĵagentejo de la Federacia Respubliko Germanio. La sidejo estas en Hamburgo, kaj la centra redakcio en [[Berlino]]. Sidejon havas tie ĉi multaj import- kaj eksportfirmaoj, bankoj, asekurkompanioj. Ankaŭ la fremdultrafiko notindas: en 2004 ne tute 6 milionoj da eksteruloj tranoktis en la [[hanso|hansa]] urbo, do Hamburgo tenis post Berlino kaj [[Munkeno]] la trian rangon.
Hamburgo estas samtempe unu el la plej gravaj amaskomunikilaj urboj de Germanujo kaj ŝatata foirloko. La [[Deutsche Presse-Agentur]] (dpa) - germane, en Esperanto "Germana Gazetara Agentejo" - estas la plej granda novaĵagentejo de la Federacia Respubliko Germanio. La sidejo estas en Hamburgo, kaj la centra redakcio en [[Berlino]]. Sidejon havas tie ĉi multaj import- kaj eksportfirmaoj, bankoj, asekurkompanioj. Ankaŭ la fremdultrafiko notindas: en 2004 ne tute 6 milionoj da eksteruloj tranoktis en la [[hanso|hansa]] urbo, do Hamburgo tenis post Berlino kaj [[Munkeno]] la trian rangon.

''Joh. Berenberg, Gossler & Co. Kg,'' ofte konata kiel ''[[Berenberg Bank]]'', Berenberga Banko, kaj ankaŭ varmarkata kiel simple Berenberg, estas transnacia plena-servo privata banko kaj investada banko bazita en Hamburgo.

==Komunikiloj==
La [[Nordgermana Radio]] - germane ''Norddeutscher Rundfunk'' (mallonge NDR) - estas regiona ŝtata radia kaj televida stacio en Germanio kun centra oficejo en Hamburgo. Ĝi respondecas pri demokratieca publika radio kaj televido en la federaciaj landoj Hamburgo, [[Malsupra Saksio]], [[Ŝlesvigo-Holstinio]] kaj ekde 1990 ankaŭ de [[Meklenburgo-Antaŭpomerio]], kiuj kune konsistigas la plej nordan parton de Germanio, borde de la Norda kaj la Balta Maro.


== Historio ==
== Historio ==
[[dosiero:Vajmara Respubliko mapo.svg|eta|maldekstra|300px|{{centre|{{PAĜONOMO}} en la [[Vajmara Respubliko]] (1918-1933)}}]]
[[Dosiero:Erzbischof Ansgar 01 KMJ.jpg|thumb|150px|Skulptaĵo pri [[Sankta Ansgar]] fare de Engelbert Peiffer sur la Trost-ponto en Hamburgo.]]
[[Dosiero:Erzbischof Ansgar 01 KMJ.jpg|eta|150px|Skulptaĵo pri [[Sankta Ansgar]] fare de Engelbert Peiffer sur la Trost-ponto en Hamburgo.]]
Verŝajne [[Karolo la Granda]] ordonis fondi ĉirkaŭ la jaro 808 la lokon ''Hammaburg'' por sekurigi la limojn nordajn de la Regno de la [[frankoj]]. Postmorte lia tria filo Ludoviko deklaris Hammaburgon sidejo por la arkiepiskopo [[Sankta Ansgar|Ansgar]]. Ricevis la havenurbo kirkon kaj iĝis elirpunkto de kristanigo de multaj nord- kaj orienteŭropanoj. [[Vikingoj]] el [[Danio]] ofte surprize atakis la urbon. Ĉ. 845 Vikingoj detruis tiom multe, ke oni decidis du jarojn poste transloki la arkiepiskopujan sidejon al [[Bremeno]] (hodiaŭ Hamburgo estas denove katolika arkiepiskopujo). Malgraŭ multaj konkeroj kaj detruoj la urbo ĉiam denove rekonstruitis kaj fariĝis finfine gravega komerc- kaj staploloko.
Verŝajne [[Karolo la Granda]] ordonis fondi ĉirkaŭ la jaro 808 la lokon ''Hammaburg'' por sekurigi la limojn nordajn de la Regno de la [[frankoj]]. Postmorte lia tria filo Ludoviko deklaris Hammaburgon sidejo por la arkiepiskopo [[Sankta Ansgar|Ansgar]]. Ricevis la havenurbo kirkon kaj iĝis elirpunkto de kristanigo de multaj nord- kaj orienteŭropanoj. [[Vikingoj]] el [[Danio]] ofte surprize atakis la urbon. Ĉ. 845 Vikingoj detruis tiom multe, ke oni decidis du jarojn poste transloki la arkiepiskopujan sidejon al [[Bremeno]] (hodiaŭ Hamburgo estas denove katolika arkiepiskopujo). Malgraŭ multaj konkeroj kaj detruoj la urbo ĉiam denove rekonstruitis kaj fariĝis finfine gravega komerc- kaj staploloko.


Linio 214: Linio 277:
En 1510 la titolo de Libera Hansurbo oficiale konfirmitis. En 1529 venis la [[Reformacio]] Hamburgon. Ne malmultaj rifuĝintoj el sudaj ŝtatoj trovis ekzilon en Hamburgo. Dum la [[Tridekjara milito]] la graveco de la urbo treege malkreskis. Nur post la komercaj kontraktoj faritaj kun [[Usono]] (1783) revenis prospero antaŭ la sekvinta katastrofoj sub franca okupado (1806-11). En 1765 fonditis en Hamburgo la [[Patriota Societo de 1765]].
En 1510 la titolo de Libera Hansurbo oficiale konfirmitis. En 1529 venis la [[Reformacio]] Hamburgon. Ne malmultaj rifuĝintoj el sudaj ŝtatoj trovis ekzilon en Hamburgo. Dum la [[Tridekjara milito]] la graveco de la urbo treege malkreskis. Nur post la komercaj kontraktoj faritaj kun [[Usono]] (1783) revenis prospero antaŭ la sekvinta katastrofoj sub franca okupado (1806-11). En 1765 fonditis en Hamburgo la [[Patriota Societo de 1765]].


En 1815 la urbo aliĝis al ''[[Germana Federacio|Deutscher Bund]]''. La incendio de 1842 kiel ankaŭ ĥolera epidemio (1892) postulis multajn viktimojn. En 1921 Hamburg ricevis parlamentan-demokratian konstitucion. La urboj Altona, Harburg kaj Wandsbek enkorpigitis en 1938.
En 1815 la urbo aliĝis al ''[[Germana Federacio|Deutscher Bund]]''. La incendio de 1842 kiel ankaŭ ĥolera epidemio (1892) postulis multajn viktimojn. En 1921 Hamburg ricevis parlamentan-demokratian konstitucion. La urboj Altona, Harburg kaj Wandsbek enkorpigitis en 1938.


Kiel [[Submarŝipa bazo|bazo de submaraj batalŝipoj]] la urbo estis plurfoje celo de [[Bombardado de Hamburgo dum la Dua Mondmilito|bombardadoj]] dum la [[Dua mondmilito]]. Poste ĉio rekonstruitis. En la nokto de la 16.-17.2.1962 furiozis terura ŝtorma tajdo en la urbo. Hodiaŭ Hamburgo taksatas moderna, eleganta kaj flora metropolo kvankam antaŭ la [[Turniĝo]] grandaj partoj de la eksa antaŭregiono troviĝis malantaŭ la [[Fera kurteno]].
Kiel [[Submarŝipa bazo|bazo de submaraj batalŝipoj]] la urbo estis plurfoje celo de [[Bombardado de Hamburgo dum la Dua Mondmilito|bombardadoj]] dum la [[Dua Mondmilito]]. Poste ĉio rekonstruitis. En la nokto de la 16.-17.2.1962 furiozis terura ŝtorma tajdo en la urbo. Hodiaŭ Hamburgo taksatas moderna, eleganta kaj flora metropolo kvankam antaŭ la [[Turniĝo]] grandaj partoj de la eksa antaŭregiono troviĝis malantaŭ la [[Fera kurteno]].


== Unuaj urbestroj de post la Dua mondmilito ==
== Unuaj urbestroj de post la Dua Mondmilito ==
* [[Max Brauer]], (SPD): 22. 11.1946 – 2. 12. 1953
* [[Max Brauer]], (SPD): 22. 11.1946 – 2. 12. 1953
* [[Kurt Sieveking]], (CDU): 2. 12. 1953 – 27. 11. 1957
* [[Kurt Sieveking]], (CDU): 2. 12. 1953 – 27. 11. 1957
Linio 233: Linio 296:
* [[Olaf Scholz]], (SPD): 7. 3. 2011 – 13. 3. 2018
* [[Olaf Scholz]], (SPD): 7. 3. 2011 – 13. 3. 2018
* [[Peter Tschentscher]], (SPD), ekda la 28. 3. 2018
* [[Peter Tschentscher]], (SPD), ekda la 28. 3. 2018

''Vidu ankaŭ [[Senato de Hamburgo]]''


== Distriktoj de Hamburgo ==
== Distriktoj de Hamburgo ==
Linio 244: Linio 309:


== Gefiloj de la urbo ==
== Gefiloj de la urbo ==
{{Div col|cols = 4}}
{{Div col|cols = 3}}
* [[Adele Schopenhauer]]
* [[Alberto Kranco]]
* [[Alberto Kranco]]
* [[Alexander-Martin Sardina]]
* [[Alexander-Martin Sardina]]
Linio 251: Linio 317:
* [[August Oskar Bünemann]]
* [[August Oskar Bünemann]]
* [[Axel Springer]]
* [[Axel Springer]]
* [[Charlotte Stieglitz]]
* [[Christian zu Stolberg-Stolberg]]
* [[Christian zu Stolberg-Stolberg]]
* [[Conrad Ekhof]]
* [[Conrad Ekhof]]
Linio 258: Linio 325:
* [[Ernst Hartert]]
* [[Ernst Hartert]]
* [[Erwin Magnus]]
* [[Erwin Magnus]]
* [[Erwin Rohde]]
* [[Evelyn Hamann]]
* [[Evelyn Hamann]]
* [[Fanny Hensel]]
* [[Fanny Hensel]]
Linio 278: Linio 346:
* [[Heinrich Barth]]
* [[Heinrich Barth]]
* [[Heinrich Rudolf Hertz]]
* [[Heinrich Rudolf Hertz]]
* [[Henrik Schmahl]]
* [[Helmut Schmidt]]
* [[Helmut Schmidt]]
* [[Hermann Baumeister]]
* [[Hermann Baumeister]]
Linio 287: Linio 356:
* [[Johann Bernhard Basedow]]
* [[Johann Bernhard Basedow]]
* [[Johann Franz Encke]]
* [[Johann Franz Encke]]
* [[Johann Gottwerth Müller]]
* [[Johann Mattheson]]
* [[Johann Mattheson]]
* [[Johann Praetorius]]
* [[Johann Praetorius]]
Linio 294: Linio 364:
* [[Jürgen Stock (astronomo)|Jürgen Stock]]
* [[Jürgen Stock (astronomo)|Jürgen Stock]]
* [[Ludwig Diels]]
* [[Ludwig Diels]]
* [[Ludwig Preller]]
* [[Matthias Schleiden]]
* [[Matthias Schleiden]]
* [[Michael Cwik]]
* [[Michael Cwik]]
* [[Michael Maertens]]
* [[Michael Maertens]]
* [[Michael Richey]]
* [[Otto Diels]]
* [[Otto Diels]]
* [[Peter Kühnel]]
* [[Peter Kühnel]]
Linio 316: Linio 388:
* [[Mária Ilosvay]], hungardevena [[operkantisto]]
* [[Mária Ilosvay]], hungardevena [[operkantisto]]
* [[Péter Szász]], hungara [[reĝisoro]]
* [[Péter Szász]], hungara [[reĝisoro]]
* [[Pál Aczél]], hungara [[dramisto]]
* [[Katalin Klafsky]], hungardevena germana operkantisto


== Partneraj urboj ==
== Partneraj urboj ==
* [[Dosiero:Flago-de-Rusio.svg|20px|Rusio]] [[Sankt-Peterburgo]], [[Rusio]], ekde 1957
* [[Dosiero:Flago-de-Rusio.svg|20px|Rusio]] [[Sankt-Peterburgo]], [[Rusio]], ekde 1957
* [[Dosiero:Flago-de-Francio.svg|20px|Francio]] [[Marseille]], [[Francio]], ekde 1958
* [[Dosiero:Flago-de-Francio.svg|20px|Francio]] [[Marseille]], [[Francio]], ekde 1958
* [[Dosiero:Flago-de-Ĉinio.svg|20px|Ĉinio]] [[Ŝanghajo]], Popola Respubliko de [[Ĉinio]], ekde 1986
* [[Dosiero:Flago-de-Ĉinio.svg|20px|Ĉinio]] [[Ŝanhajo]], Popola Respubliko de [[Ĉinio]], ekde 1986
* [[Dosiero:Flago-de-Germanio.svg|20px|Germanio]] [[Dresdeno]], [[Saksio]], [[Germanio]], ekde 1987
* [[Dosiero:Flago-de-Germanio.svg|20px|Germanio]] [[Dresdeno]], [[Saksio]], [[Germanio]], ekde 1987
* [[Dosiero:Flago-de-Japanio.svg|20px|Japanio]] [[Osako]], [[Japanio]], ekde 1989
* [[Dosiero:Flago-de-Japanio.svg|20px|Japanio]] [[Osako]], [[Japanio]], ekde 1989
Linio 326: Linio 400:
* [[Dosiero:Flago-de-Ĉeĥio.svg|20px|Ĉeĥio]] [[Prago]], [[Ĉeĥio]], ekde 1990
* [[Dosiero:Flago-de-Ĉeĥio.svg|20px|Ĉeĥio]] [[Prago]], [[Ĉeĥio]], ekde 1990
* [[Dosiero:Flago-de-Usono.svg|20px|Usono]] [[Ĉikago]], [[Usono]], ekde 1994
* [[Dosiero:Flago-de-Usono.svg|20px|Usono]] [[Ĉikago]], [[Usono]], ekde 1994



== Futbala Mondpokalo 2006 ==
== Futbala Mondpokalo 2006 ==
Inter la 9a de junio kaj la 9a je julio 2006 en Germanio okazis la Futbala Mondpokalo, inter alie en Hamburgo. En la nove konstruita stadiono, teknike plej moderna, kiu dum la turniro havas 51.005 sidlokojn, okazis pluraj matĉoj. Sur ekranego en la kampego ''Heiligengeistfeld'' en urboparto ''Sankt Pauli'' eblis spekti ĉiujn matĉojn.
Inter la 9a de junio kaj la 9a je julio 2006 en Germanio okazis la Futbala Mondpokalo, interalie en Hamburgo. En la nove konstruita stadiono, teknike plej moderna, kiu dum la turniro havas 51.005 sidlokojn, okazis pluraj matĉoj. Sur ekranego en la kampego ''Heiligengeistfeld'' en urboparto ''Sankt Pauli'' eblis spekti ĉiujn matĉojn.

==Vidu ankaŭ==
* [[Bombardado de Hamburgo dum la Dua Mondmilito]]
* [[Metroo de Hamburgo]]
* [[S-Bahn de Hamburgo]]


== Esperanto en Hamburgo ==
== Esperanto en Hamburgo ==
La urbo ekde la jaro [[1904]] havas unu el la plej viglaj kaj tradiciaj Esperanto-kluboj de Germanio. La [[12-an de septembro]] [[1910]] [[L. L. Zamenhof]] per ŝipo alvenis en Hamburg, revenante de la [[6-a UK|sesa Universala Kongreso de Esperanto]] en [[Vaŝingtono]]. En la jaroj post 1904 iom post iom fondiĝis 12 pliaj Esperanto-grupoj en diversaj urbopartoj, inter alie unuiĝoj de e-lingvaj komercistoj, metiistoj kaj laboristoj. La hamburga movado prosperis ĝis la jaro 1935, kiam la Nazia registaro malpermesis la agadon por Esperanto en Germanio. En [[1945]] estis fondita la nuna [[Hamburga Esperanto-Societo]] por daŭrigi la agadon de la antaŭmilitaj kluboj. La societo fariĝis loka grupo de Germana Esperanto-Asocio. Ekde la jaro [[1960]] en Hamburgo ekzistas strato kun la nomo ''Zamenhofweg'' en la kvartalo ''Farmsen'' kaj ekde 1971 Esperanto-arbo kun memortabulo en la urboparto ''Horn''.
La urbo ekde la jaro [[1904]] havas unu el la plej viglaj kaj tradiciaj Esperanto-kluboj de Germanio. La [[12-an de septembro]] [[1910]] [[L. L. Zamenhof]] per ŝipo alvenis en Hamburg, revenante de la [[6-a UK|sesa Universala Kongreso de Esperanto]] en [[Vaŝingtono]]. En la jaroj post 1904 iom post iom fondiĝis 12 pliaj Esperanto-grupoj en diversaj urbopartoj, interalie unuiĝoj de e-lingvaj komercistoj, metiistoj kaj laboristoj. La hamburga movado prosperis ĝis la jaro 1935, kiam la Nazia registaro malpermesis la agadon por Esperanto en Germanio. En [[1945]] estis fondita la nuna [[Hamburga Esperanto-Societo]] por daŭrigi la agadon de la antaŭmilitaj kluboj. La societo fariĝis loka grupo de Germana Esperanto-Asocio. Ekde la jaro [[1960]] en Hamburgo ekzistas strato kun la nomo ''Zamenhofweg'' en la kvartalo ''Farmsen'' kaj ekde 1971 Esperanto-arbo kun memortabulo en la urboparto ''Horn''.


De la 1960-aj jaroj la Hamburga Esperanto-Societo havas propran klubejon, kiun ĝi unue luprenis kaj en 1978 povis aĉeti. Inter la [[27-a de decembro]] [[1965]] kaj la [[3-a de januaro]] [[1965]] la 9-a [[Internacia Seminario]] de [[Germana Esperanto-Junularo]] okazis en Hamburgo kaj pritraktis la temon "Li kaj ŝi - junaj homoj en la moderna mondo"; ankaŭ la 15-a Internacia Seminario inter decembro [[1971]] kaj januaro [[1972]] gastis en la urbo kaj debatis la temon "Homo kaj tekniko". Ĝis nun ses fojojn la [[Germana Esperanto-Kongreso]] gastis en la urbo, nome en 1931, 1956, 1967, 1974, 1986 kaj 2007, kaj en 1974 eĉ la [[UK 1974|Universala Kongreso de Esperanto]] venis al la urbo.
De la 1960-aj jaroj la Hamburga Esperanto-Societo havas propran klubejon, kiun ĝi unue luprenis kaj en 1978 povis aĉeti. Inter la [[27-a de decembro]] [[1965]] kaj la [[3-a de januaro]] [[1965]] la 9-a [[Internacia Seminario]] de [[Germana Esperanto-Junularo]] okazis en Hamburgo kaj pritraktis la temon "Li kaj ŝi - junaj homoj en la moderna mondo"; ankaŭ la 15-a Internacia Seminario inter decembro [[1971]] kaj januaro [[1972]] gastis en la urbo kaj debatis la temon "Homo kaj tekniko". Ĝis nun ses fojojn la [[Germana Esperanto-Kongreso]] gastis en la urbo, nome en 1931, 1956, 1967, 1974, 1986 kaj 2007, kaj en 1974 eĉ la [[UK 1974|Universala Kongreso de Esperanto]] venis al la urbo.
Linio 339: Linio 417:


== Eksteraj ligiloj ==
== Eksteraj ligiloj ==
{{projektoj|n=Kategorio:Hamburgo}}
* {{ueavikioniamondokat|{{paĝonomo}}|{{paĝonomo}}}}
* {{ueavikioniamondokat|{{paĝonomo}}|{{paĝonomo}}}}
* [https://www.hamburg.de/ Paĝoj de la urbo, en la germana]
* [https://www.hamburg.de/ Paĝoj de la urbo, en la germana]
* [https://esperanto-hamburg.de/ Hamburga Esperanto-Societo]
* [https://esperanto-hamburg.de/ Hamburga Esperanto-Societo] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20180318055016/https://esperanto-hamburg.de/ |date=2018-03-18 }}
* [http://www.stadtpanoramen.de/hamburg/hamburg.html StadtPanoramen Hamburg] - Panorama Hamburgo
* [http://www.stadtpanoramen.de/hamburg/hamburg.html StadtPanoramen Hamburg] - Panorama Hamburgo
* [http://www.hh-wiki.de/index.php/Kategorie:Esperanto Stadtwiki Hamburg (en esperanto); nuntempe ne funkcianta]
* [http://www.hh-wiki.de/index.php/Kategorie:Esperanto Stadtwiki Hamburg (en esperanto); nuntempe ne funkcianta]{{404|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}


{{Federaciaj landoj de Germanio}}
{{Federaciaj landoj de Germanio}}
Linio 349: Linio 428:


[[Kategorio:Hamburgo| ]]
[[Kategorio:Hamburgo| ]]
[[Kategorio:Urboj de Germanio]]
[[Kategorio:Federaciaj landoj de Germanio]]
[[Kategorio:Federaciaj landoj de Germanio]]
[[Kategorio:Eksterdistriktaj urboj de Germanio]]
[[Kategorio:Eksterdistriktaj urboj de Germanio]]
[[Kategorio:Hanso]]
[[Kategorio:Hansourboj]]
[[Kategorio:Urboŝtatoj]]
[[Kategorio:Urboŝtatoj]]
[[Kategorio:Marhavenaj urboj]]
[[Kategorio:Marhavenaj urboj]]
[[Kategorio:Milionurboj]]
[[Kategorio:Milionurboj]]
[[Kategorio:Esperanto en Hamburgo]]
[[Kategorio:Setlejoj sur Elbo]]

Nuna versio ekde 14:55, 6 maj. 2024

Hamburgo
germane Hamburg
Urboŝtato kaj federacia lando
flago
flago
blazono
blazono
flagoblazono
Oficiala nomo: Hamburg
Lando Germanio
Federacia landoHamburgo
RegionoMetropola regiono Hamburgo
Distrikto7
Historiaj regionoj
Eŭropaj ŝoseojE 22, E 26, E 45
- AŭtovojojA 1, A 7, A 23, A 24, A 25, A 252, A 253, A 255
Najbaras kunMalsupra Saksio Germanio, Ŝlesvigo-Holstinio Germanio
Speco de urboHansa urbo, Libera regna urbo
RiverojElbo, Alster, Bille
SituoHamburgo
- alteco6 m ü. NHN
- koordinatoj53° 33′ N, 10° 0′ O (mapo)53.5510
Plej alta punkto 
- situoHasselbrack
- alteco116,2 m ü. NHN
- koordinatoj53° 26′ N, 9° 52′ O (mapo)53.4316666666679.865
Akvokolektejo755,09 km² (75 509 ha) [+]
Areo775,26 km² (77 526,4 ha)
Loĝantaro1 746 342 (fine de decembro 2013)
Denseco2 253,34 loĝ./km²
Malneta enlanda produkto144,2  Mrd. EUR (2021)
MEP je kapo76 910 EUR (2022)
Ŝuldoj35,267  Mrd. Euro (2021)
Senlaboreco7,6 % (decembro 2023)
Unua skriba mencio7-a jarcento
Regantaj partiojSPD kaj Verduloj
Unua urbestroPeter Tschentscher (SPD)
(ekde 28-a de marto 2018)
Dua urbestroKatharina Fegebank (Verduloj)
Prezidento de
urba parlamento		Carola Veit (SPD)
Parlamento
11
53
33
15
6
2
1
2
11 53 33 15 6 2 1 2 
El 123 seĝoj ricevas:
Lasta baloto23-a de februaro 2020
Sekvonta baloto2025
Reprezento en
Federacia Konsilio		3
HorzonoMET (UTC+1)
- somera tempoMEST (UTC+2)
Poŝtkodo20001 – 21149, 22001 – 22769
Tel. antaŭkodo+49 (0)40
LandokodoDE-HH
AŭtokodojHH
AsocioHansa ligo
Landa Esperanto-asocioHamburga Esperanto-Societo
Hamburgo (Germanio)
Hamburgo (Germanio)
DEC
Situo de la urbo enkadre de Germanio
Hamburgo (Tero)
Hamburgo (Tero)
Unuopaj urbopartoj de Hamburgo
Map
Hamburgo
Vikimedia Komunejo:  Hamburg
Retpaĝaro: www.hamburg.de
v • d • r
Vido al urbo Hamburgo

La libera kaj hansa urbo Hamburgo (germane Hamburg) kiel urbo-ŝtato estas federacia lando de Federacia Respubliko Germanio. Ĝi estas la dua plej granda urbo de Germanio kaj la sesa plej granda urbo de Eŭropa Unio. La urbo estas la koro de la samnoma metropola regiono Hamburgo. En Hamburgo ekzistas ankaŭ pli ol 90 konsulejoj.

Geografio[redakti | redakti fonton]

Hamburg situas ĉe la riveroj Elbe kaj Alster, ĉirkaŭ 110 km for de la enfluo de la Elbe en la Nordan Maron. La surfaco estas de 755 kvadratkilometroj kaj en la 2004-a jaro loĝis 1,73 milionoj en la urbo.

La haveno hamburga estas - post Roterdamo - la dua plej granda marhaveno de Eŭropo kie oni rajtas deponi la varojn sendoganpage. Per tio la urbo iĝis grava komerca, industria kaj kultura centro. Geologie la urbo troviĝas en la praakvuja valo de la malsupra Elbe-rivero, ĉe la Gee-riverbordo kaj la finaj morenoj de la Nigraj Montoj. La marĉolando en la sudoriento trafluatas de kelkaj malnovaj riverbranĉoj de Elbe (Vierlande). Multaj etaj insuloj inter la norda kaj la suda Elbe-rivero parte transformitis kaj portas hodiaŭ la plej grandan parton de la industriaj kaj havenaj instalaĵoj.

Silueto[redakti | redakti fonton]

Karakterizas la urbon hodiaŭ plej konstruaĵoj el la 19-a kaj la 20-a jarcento. Krome post la Dua Mondmilito kelkaj historiaj konstruaĵoj reproduktitis. En kelkaj urbokvaratloj (ekz. Pöseldorf), ĉe la Elb-ŝoseo kaj en noblaj periferieroj (ekz. Blankenese) troviĝas fortimpresaj vilaoj. La ĉirkaŭ kelkaj kanaloj (Fleete) kaj ĉe la interna parto de Alster-rivero situanta urbokerno de Hamburgo dividas sin en la Malnovan kaj en la Novan urbon. Gastigas la urbokerno komercajn kvartalojn trafluitajn de pluraj kanaloj. Memkompreneble ekzistas pro tio ankaŭ multaj pontoj: en Hamburg eĉ ekzistas pli da pontoj ol en Amsterdamo kaj Venecio adicie! La barita Alster-rivero en la koro de la urbo konsistas el pli malgranda interna parto (Binnenalster) kaj pli granda ekstera (Außenalster). Ĉirkaŭ la centro estas multaj novaj kvartaloj kaj pluraj antaŭurboj ĉe la rando.

Vidindaĵoj[redakti | redakti fonton]

Tipaj hamburgaĵoj[redakti | redakti fonton]

La hamburga haveno bone viziteblas per rondveturadoj perŝipe startantaj ĉe la en 1909 konstruitaj albordiĝaj pontetoj. Vizitindas i.a. ankaŭ la historia Deponeja urbo (Speicherstadt), komplekso da iamaj stokejoj ĉe la insulo Brook kiu faritis inter 1884-1910. Reeperbahn en la urbokvartalo St. Pauli nombriĝas inter la plej konataj amuzstratoj de la mondo. Aliaj interesaj vidindaĵoj estas la Köhlbrand-ponto (longa penda ponto de 1975 trans riverbranĉo de Elbe), la menciita Binnenalster kun la ekskluziva butikumavenuo Jungfernstieg kaj Außenalster: ambaŭ partoj de la rivero Alster nuntempe de ŝipoj en la servo de publika transporto unuiĝas. Same interesaj estas la historiaj fundamentaj muroj de la urbo, la Hopen-bazaro kaj la Hagenbeck-zooparko, privata institucio kiu per siatempe tute nova koncepto (kreado de naturaj medioj, fosoj anstataŭ kradoj ktp.) iĝis modelo por multaj bestoĝardenoj en la mondo.

Konstruaĵoj kaj kirkoj[redakti | redakti fonton]

Jenas la plej gravaj historiaj konstruaĵoj (elekto):

  • Urbodomo: novrenesanca stilo, finfarita en 1897
  • Borso (1841)
  • Arthalo (1868)
  • Ĉefpreĝejo Sankta Petro (komencita en la 12-a jarcento)
  • Kirko Sankta Jakobo
  • Kirko Sankta Katerino
  • Kirko Sankta Mikaelo (malfrua 18-a jc, kies turo estas la simbolo de la urbo)
  • Muzikhalo Laeiszhalle (1904-08)
  • Albordiĝpontoj 1909)
  • Sankt-Pauli-Elbtunelo (1911; ne konfuzu kun la nova tunelo de 1975)
  • Chile-domo (1923)
  • Shell-domo (1931)
  • Amerika Domo (1957)
  • Jenisch-domo (1829-32)
  • Barlachdomo (inaŭgurita en 1962)
  • Botanika ĝardeno Planten und Blomen
La urba planetario en malnova akvoprovizejo
Hamburgo en 1895

Kulture[redakti | redakti fonton]

Jenas la kulturaj institucio (elekto):

  • Artohalo (inaŭgurita en 1869, pluraj alikonstruoj kaj alkonstruoj 1914-1919, 1956, 1991-1997) kun ampleksa kolekto de bildoj el la 19-a kaj la 20-a jc
  • Koncertejo Elbphilharmonie
  • Museum für Kunst und Gewerbe (fondita en 1877)
  • Museum für Völkerkunde (1908-12) kun multaj elmontritaĵoj el la Suda Maro, Afriko kaj Siberio
  • Museum für Hamburgische Geschichte/Hamburgmuseum (1913)
  • Museum für Arbeit (malfermita en 1997), kiu en 2005 ekenhavis gapdeponejon ĉe la hamburga haveno
  • Ŝtata operejo (malfermita en 1827, alikonstruoj en 1953-55) iam estis Operejo ĉe Gänsemarkt
  • Thalia-teatrejo
  • Deutsche Schauspielhaus
  • Ohnsorg-teatrejo (por teatraĵoj en la platdiĉa lingvo)

Klerigejoj[redakti | redakti fonton]

La urbo havas grandan nombron da klerigejoj, por ekzemplo:

Ekonomio[redakti | redakti fonton]

La hamburga haveno estas la plej grava en tuta Germanio. Ĝi havas konekton al la fervojo, al unu el la plej gravaj trafiknodoj de norda Eŭropo; alia konekto ekzistas al la grandaj kanaloj de Centra Eŭropo. Famas la haveno ankaŭ pro la kontenera transporto. La internacian flughavenon pojare uzas ĉirkaŭ 10 milionoj da pasaĝeroj.

En la urbo estas grandaj ŝipfarejoj kaj ŝipriparejoj kies graveco tamen malkreskas kompare al la estontecaj industrioj kiel civila aviado, elektrotekniko kaj maŝinkonstruado. La firmao Blohm + Voss (vortumo ĝis la jaro 1965 Blohm & Voss) estas tradicia ŝipfarejo en Hamburgo, kies firmaa tereno situas ĉe la suda bordo de la rivero Elbo, tuj antaŭ enfluo de la rivero en la fjordon kiu konektas ĝin al la Norda Maro. La firmao fondiĝis en 1877 kaj konsidereblas la lasta el historie pluraj grandaj ŝipfarejoj en la hamburga haveno. Aliaj gravaj sektoroj estas la prilaboro de minerala oleo, la kemia industrio kaj la produktado de nutraĵoj.

Hamburgo estas samtempe unu el la plej gravaj amaskomunikilaj urboj de Germanujo kaj ŝatata foirloko. La Deutsche Presse-Agentur (dpa) - germane, en Esperanto "Germana Gazetara Agentejo" - estas la plej granda novaĵagentejo de la Federacia Respubliko Germanio. La sidejo estas en Hamburgo, kaj la centra redakcio en Berlino. Sidejon havas tie ĉi multaj import- kaj eksportfirmaoj, bankoj, asekurkompanioj. Ankaŭ la fremdultrafiko notindas: en 2004 ne tute 6 milionoj da eksteruloj tranoktis en la hansa urbo, do Hamburgo tenis post Berlino kaj Munkeno la trian rangon.

Joh. Berenberg, Gossler & Co. Kg, ofte konata kiel Berenberg Bank, Berenberga Banko, kaj ankaŭ varmarkata kiel simple Berenberg, estas transnacia plena-servo privata banko kaj investada banko bazita en Hamburgo.

Komunikiloj[redakti | redakti fonton]

La Nordgermana Radio - germane Norddeutscher Rundfunk (mallonge NDR) - estas regiona ŝtata radia kaj televida stacio en Germanio kun centra oficejo en Hamburgo. Ĝi respondecas pri demokratieca publika radio kaj televido en la federaciaj landoj Hamburgo, Malsupra Saksio, Ŝlesvigo-Holstinio kaj ekde 1990 ankaŭ de Meklenburgo-Antaŭpomerio, kiuj kune konsistigas la plej nordan parton de Germanio, borde de la Norda kaj la Balta Maro.

Historio[redakti | redakti fonton]

Hamburgo en la Vajmara Respubliko (1918-1933)
Skulptaĵo pri Sankta Ansgar fare de Engelbert Peiffer sur la Trost-ponto en Hamburgo.

Verŝajne Karolo la Granda ordonis fondi ĉirkaŭ la jaro 808 la lokon Hammaburg por sekurigi la limojn nordajn de la Regno de la frankoj. Postmorte lia tria filo Ludoviko deklaris Hammaburgon sidejo por la arkiepiskopo Ansgar. Ricevis la havenurbo kirkon kaj iĝis elirpunkto de kristanigo de multaj nord- kaj orienteŭropanoj. Vikingoj el Danio ofte surprize atakis la urbon. Ĉ. 845 Vikingoj detruis tiom multe, ke oni decidis du jarojn poste transloki la arkiepiskopujan sidejon al Bremeno (hodiaŭ Hamburgo estas denove katolika arkiepiskopujo). Malgraŭ multaj konkeroj kaj detruoj la urbo ĉiam denove rekonstruitis kaj fariĝis finfine gravega komerc- kaj staploloko.

La urbajn rajtojn ricevis la hamburganoj danke al subteno dum la 3-a Krucmilito. Dogan-, komerc- kaj ŝipveturprivilegioj helpis la ekfloron ekonomian de la urbo. El defendalianco kun Lübeck (ĉ. 1241) kaj Bremeno (ĉ. 1249) rezultiĝis la fondo de Hanso. Hamburgo iĝis unu el la plej potencaj kaj riĉaj urboj de la menciita defenda kaj komerca ligo.

En 1510 la titolo de Libera Hansurbo oficiale konfirmitis. En 1529 venis la Reformacio Hamburgon. Ne malmultaj rifuĝintoj el sudaj ŝtatoj trovis ekzilon en Hamburgo. Dum la Tridekjara milito la graveco de la urbo treege malkreskis. Nur post la komercaj kontraktoj faritaj kun Usono (1783) revenis prospero antaŭ la sekvinta katastrofoj sub franca okupado (1806-11). En 1765 fonditis en Hamburgo la Patriota Societo de 1765.

En 1815 la urbo aliĝis al Deutscher Bund. La incendio de 1842 kiel ankaŭ ĥolera epidemio (1892) postulis multajn viktimojn. En 1921 Hamburg ricevis parlamentan-demokratian konstitucion. La urboj Altona, Harburg kaj Wandsbek enkorpigitis en 1938.

Kiel bazo de submaraj batalŝipoj la urbo estis plurfoje celo de bombardadoj dum la Dua Mondmilito. Poste ĉio rekonstruitis. En la nokto de la 16.-17.2.1962 furiozis terura ŝtorma tajdo en la urbo. Hodiaŭ Hamburgo taksatas moderna, eleganta kaj flora metropolo kvankam antaŭ la Turniĝo grandaj partoj de la eksa antaŭregiono troviĝis malantaŭ la Fera kurteno.

Unuaj urbestroj de post la Dua Mondmilito[redakti | redakti fonton]

Vidu ankaŭ Senato de Hamburgo

Distriktoj de Hamburgo[redakti | redakti fonton]

Gefiloj de la urbo[redakti | redakti fonton]

Mortintoj de la urbo[redakti | redakti fonton]

Partneraj urboj[redakti | redakti fonton]

Futbala Mondpokalo 2006[redakti | redakti fonton]

Inter la 9a de junio kaj la 9a je julio 2006 en Germanio okazis la Futbala Mondpokalo, interalie en Hamburgo. En la nove konstruita stadiono, teknike plej moderna, kiu dum la turniro havas 51.005 sidlokojn, okazis pluraj matĉoj. Sur ekranego en la kampego Heiligengeistfeld en urboparto Sankt Pauli eblis spekti ĉiujn matĉojn.

Vidu ankaŭ[redakti | redakti fonton]

Esperanto en Hamburgo[redakti | redakti fonton]

La urbo ekde la jaro 1904 havas unu el la plej viglaj kaj tradiciaj Esperanto-kluboj de Germanio. La 12-an de septembro 1910 L. L. Zamenhof per ŝipo alvenis en Hamburg, revenante de la sesa Universala Kongreso de Esperanto en Vaŝingtono. En la jaroj post 1904 iom post iom fondiĝis 12 pliaj Esperanto-grupoj en diversaj urbopartoj, interalie unuiĝoj de e-lingvaj komercistoj, metiistoj kaj laboristoj. La hamburga movado prosperis ĝis la jaro 1935, kiam la Nazia registaro malpermesis la agadon por Esperanto en Germanio. En 1945 estis fondita la nuna Hamburga Esperanto-Societo por daŭrigi la agadon de la antaŭmilitaj kluboj. La societo fariĝis loka grupo de Germana Esperanto-Asocio. Ekde la jaro 1960 en Hamburgo ekzistas strato kun la nomo Zamenhofweg en la kvartalo Farmsen kaj ekde 1971 Esperanto-arbo kun memortabulo en la urboparto Horn.

De la 1960-aj jaroj la Hamburga Esperanto-Societo havas propran klubejon, kiun ĝi unue luprenis kaj en 1978 povis aĉeti. Inter la 27-a de decembro 1965 kaj la 3-a de januaro 1965 la 9-a Internacia Seminario de Germana Esperanto-Junularo okazis en Hamburgo kaj pritraktis la temon "Li kaj ŝi - junaj homoj en la moderna mondo"; ankaŭ la 15-a Internacia Seminario inter decembro 1971 kaj januaro 1972 gastis en la urbo kaj debatis la temon "Homo kaj tekniko". Ĝis nun ses fojojn la Germana Esperanto-Kongreso gastis en la urbo, nome en 1931, 1956, 1967, 1974, 1986 kaj 2007, kaj en 1974 eĉ la Universala Kongreso de Esperanto venis al la urbo.

Inter la jaroj 1980 kaj 1986 la administrejo de Germana Esperanto-Junularo troviĝis en Hamburgo, en fazo, kiam pli kaj pli da junuloj interesiĝis pri Esperanto, kaj dumnokte en kelo iuj volontuloj per malnovaj presmaŝinoj presis milojn da Esperanto-informiloj, ĉar mankis mono profesie presigi informajn materialojn. Tiumaniere dum pluraj jaroj produktiĝis ankaŭ ekzemple la eŭropa renkontiĝo-bulteno "Koncize" kaj la listo de gastigantoj "Pasporta Servo". Por pli da historiaj eroj vidu la paĝon Esperanto-Hamburg.

Eksteraj ligiloj[redakti | redakti fonton]

v • d • r
Urboj en Germanio kun pli ol 100 000 loĝantoj
1.000.000+ Flago de Germanio
500.000+
200.000+
100.000+
Elŝutita el "https://eo.wikipedia.org/w/index.php?title=Hamburgo&oldid=8728390"