Sandro Botticelli

Alessandro di Mariano di Vanni Filipepi, Sandro Botticelli izenaz ezaguna (Florentzia, Florentziako Errepublika, 1445eko martxoaren 1a – Florentzia, Florentziako Errepublika, 1510eko maiatzaren 17a) Pizkundeko Quattrocentoko italiar margolaria izan zen, Florentziako eskolakoa.

Sandro Botticelli
Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Alessandro di Mariano di Vanni Filipepi
Jaiotza	Florentzia, 1445eko martxoaren 1a
Herrialdea	Italia
Talde etnikoa	Italiarra
Heriotza	Florentzia, 1510eko maiatzaren 17a (65 urte) (64/65 urte)
Hobiratze lekua	Ognissanti Church (en)
Familia
Ezkontidea(k)	ezkongabea
Hezkuntza
Hizkuntzak	italiera
Irakaslea(k)	Fra Filippo Lippi Andrea del Verrocchio
Ikaslea(k)	ikusi Filippino Lippi
Jarduerak
Jarduerak	margolaria, marrazkilaria, arkitektura proiektuen marrazkilaria eta fresco painter (en)
Lantokia(k)	Florentzia Pisa Erroma eta Mantua
Enplegatzailea(k)	Andrea del Verrocchio
Lan nabarmenak	ikusi Venusen jaiotza Adoration of the Magi (en) Udaberria Fortitude (en)
Mugimendua	Early Renaissance (en) Florentine School (en)
Izengoitia(k)	di Mariano Filipepi, Alessandro
Genero artistikoa	erretratua margolaritza historikoa margolaritza erlijiosoa allegory (en) margolaritza mitologikoa arte sakroa
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	Erromatar Eliza Katolikoa

Nahiz eta haren ospea XIX. mendearen amaierara arte ez berreskuratu, gaur egun, bestek beste Udaberria edo Venusen jaiotza margolanei esker, haren marraren dohaina goraipatzen da: haren lanak Florentziako artelanen artean ezagunenetakoak dira.

Bizitza eta obra

Florentzian lan egin zuen beti, Erromara egindako bidaia batean izan ezik; bidaia hartan "Moisesen bistona" margotu zuen Kapera Sixtinoan, bere garaiko maisu famatuenekin batera.

Botticellik harreman estua izan zuen Medicitarrekin; Medici zirkulua deitu zuten taldeko margolari gogokoena izan zen, eta Lorentzo Medicirentzat margotu zituen bere lan profano ospetsuenak ("Udaberria" , "Venusen jaiotza"). Baina XV. mendearen bukaeran Florentzian gertatu ziren gatazkek biziki asaldatu zuten margolaria. Hala, Lorenzo hil zenean (1492) eta haren seme Piero egotzi (1494), erabat desegin zen Botticelli maisu gogokoentzat hartu zuen mundu hura.

Lehen lanak Fra Filippo Lippiren eraginpean egin zituen: "Madonna Haurrarekin" asko egin zituen, Lippiren ereduari jarraituz. Nolanahi ere, Botticellirenak askoz arinagoak, finagoak eta bigunagoak dira. Ondorengoak dira haren lan nagusiak, "Udaberria" (1478 ing., Uffizi Galeria) eta "Venusen jaiotza" (1484 ing., Uffizi galeria). "Udaberria" margolanean antzinako mitoaren interpretazio guztiz harrigarria egin zuen: mundu klasikoaren ikusmoldeak ez du zerikusirik berrogeita hamar urte lehenago Berpizkundeko gurasoek zutenarekin: haientzat bazen gizadi berri bat, harmoniazko perspektiba batetik ikusia, eta, antzinako eraikinak aztertuz eta neurtuz, haren legeak bilatu nahi zituzten. Botticelliren unibertso klasikoa, aldiz, berriz oroitzapen nostalgikoa da, ihesbide bat. Estilo horrek "Venusen jaiotza" lanarekin jo zuen gorena, ile horailean gauzatzen dena bereziki.

Botticelli ezin zen aurrerago joan, krisian sartzeko arrisku gabe. Eta krisia gertatu egin zen. Izan ere, jende gehienak ez zituen haren obra handiak ulertu. 1494an, Girolamo Savonarola, erlijio erreformaren bultzatzaile sutsua, obra horien kontra predikatzen hasi zen, eta Florentziako hiria gobernatzen zuen zirkuluaren paganismoaren gurtzaren kontra. Botticelli bera Savonarolaren jarraitzaile egin zen, eta bere koadro pagano asko erre zuela esaten da. Azken obrak, "Jaiotza mistikoa" (1501, National Gallery, Londres) eta "Santa Zenobiaren bizitzako eszenak" (1500-05 ing., museo askotan) adibidez, aurrekoekin parekatuta, oso bestelakoak gertatzen dira, kolorearen intentsitate eta gogortasunean eta, orobat, margolanen helburu moralizatzailean.

Botticellik bere garaikideengan izan zuen eragina ez zen bere lanak merezi zuenaren parekoa gertatu. Filippino Lippi ikasle gazteak bakarrik ulertu zuen haren estilo aristokratiko eta zaila. Era berean, XVI. mende hasierako margolariak ez zituen batere erakarri, Leonardo da Vincik, Michelangelo eta Rafaelek Florentzian abiarazitako manera berrietan interesatuta zeudelako.

Medicitarren gizarte minoritarioari lotutako humanismo aristokratikoaren arte figuratiboetako interpretea izan zen Botticelli, Ghirlandaioren arte burgesari eta Piero di Cosimoren errealismo fantastikoari kontrajarri zitzaion idealismo poetikoaren aitzindari. Luzaroan ahaztuta egon ondoren, XIX. mendearen amaieran berraurkitu zuten. Orduan, margolari prerrafaelista eta Art Nouveaukoengan bereziki, izugarrizko miresmena sortu zuen.

Irudi galeria

• 
  Gizon dominadunaren erretratua
• 
  Simonetta Vespucciren erretratua, 1434, National Gallery
• 
  Udaberria
• 
  Venus eta Marte
• 
  Venusen jaiotza
• 
  Apelesen gezurra
• 
  Parisen epaiketa
• 
  Dante Alighieri, c. 1495
• 
  Birjina haurrarekin eta San Joan Bataiatzailearekin, c. 1470–1475, Louvre
• 
  Hiru Erregeen gurtza, 1475
• 
  Sacra conversazione circa 1470-72, Uffizi
• 
  San Sebastian, 1474
• 
  Bijina lirio eta zortzi aingerurekin, c. 1478
• 
  San Agustin bere estudioan, Ognissanti, 1480
• 
  Simonetta Vespucci, 1484.
• 
  La Bella Simonetta, c. 1480–1485
• 
  Moisesen gaztaroa, Kapera Sistinoa
• 
  Korahren semeen zigorra, Kapera Sistinos
• 
  Gizon gaztea, 1470-73.
• 
  Smeralda Brandini, 1470
• 
  Giuliano de' Medici
• 
  Gizon gaztea medailoi batekin c. 1480–1485
• 
  Gizon gaztea, c. 1480-1485
• 
  Gizon gaztea c. 1482-1485

irudi gehiago egin zitun hauek ezagunenak dire

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Sandro Botticelli

Erreferentziak

• Datuak: Q5669
• Multimedia: Sandro Botticelli / Q5669