Pleiade (mitologia)

Greziar mitologian, Pleiadeak^[1] (grezieraz Πλειας Pleias, "asko", Πλειάδες Pleiades, "Pleioneren alabak" edo Πελειαδες Peleiades, "usoen alabak"), Atlas titanaren eta Pleione itsas ninfaren zazpi alabak ziren, Zilene mendian jaioak.^[2] Kalipso, Hiante, Hiade eta Hesperideen ahizpak dira. Zazpi Hiadeekin batera, Atlantide, Dodonide edo Nisiadeak deituak ziren, Dioniso jainko umearen haurtzain eta irakasleak. Pleiadeak, Artemisa jainkosaren segizioko ninfak ziren, jainkosaren ehizarako zaletasun bera zuten, eta, jainkosa bezala, birjina mantentzen saiatzen ziren.

Etimologia

Nolabaiteko eztabaida dago "Pleiade" izenari buruz. Lehen, euren ama Pleioneren izenetik zetorrela onartzen zen. Baina litekeenagoa da πλεϊν hitzetik etortzea, "nabigatu" esan nahi duena, izen bereko izar multzoa, gauez ikus baitaiteke Mediterraneo itsasotik udan, maiatza erdialdetik azaro hasierararte, antzinaroan, nabigazio denboraldiarekin bat zetorrena. Etimologia hau, antzinakoek onartu zuten, Vergilius horien artean. ^[3]

Konsorteak

Pleiadeek, berebiziko erakargarritasuna izan behar zuten, olinpiar jainko garrantzitsuenetako batzuk (Zeus, Poseidon eta Ares barne), zeruko zazpi ahizpa horiekin harreman sexualak izan baitzituzten, horietatik, zenbait seme-alaba jaio zirelarik.

Maia, zazpi Pleiadeen artean nagusiena, Hermes jainkoaren ama izan zen Zeusekin.
Zeleno, Likoren ama izan zen Poseidonekin.
Altzione, Likorekin, Hirieoren ama izan zen.
Elektra, Dardano eta Iasionen ama izan zen Zeusekin.
Esterope, Enomaoren ama izan zen Aresekin.
Taigete, Lazedemonen ama izan zen Zeusekin. ^[2] ^[4] ^[5]
Merope, jainkoekin harremanik izan ez zuen Pleiade bakarra izan zen.

Katasterismoa

Pleiadeen izar multzo irekian, zazpi izarretatik seik baino ez dute biziki dizdira egiten. Zazpigarrenak, Meropek, oso ahul dizdira egiten du, betierekotasun osorako, hilkor batekin harremanak izanaz lotsatuta baitago. Mitoren batzuk, dizdira egiten ez duen izarra, Elektra dela diote, Dardanoren heriotzagatik dolu seinale bezala, beste bertsio gutxi batzuk, dizdira egiten ez duen izar hori, Esterope dela dioten bitartean.

Atlas, bere gainean, mundua eraman behar izateaz behartua izan ondoren, Orionek, bost urtez jazarri zituen Pleiadeak, eta, azkenean, Zeusek, lehenik uso eta, ondoren, izar bihurtu zituen, euren aita kontsolatzeko. Esaten denez, Orion konstelazioa, oraindik ere, gaueko zeruan Pleiaden atzetik ari da. Istorioaren beste bertsio batzuen arabera, zazpi ahizpek euren buruaz beste egin zuten, euren aitari gertatu zitzaionagatik oso triste baitzeuden, edo baita euren ahizpa Hiadeen galeragatik. Honen ondoren, Zeusek, zerura igoz, hilezkortu egingo zituen.

Hesiodo olerkari greziarrak, zenbait alditan aipatzen ditu Pleiadeak Lanak eta egunak izeneko bere lanean. Pleiadeak, nagusiki, udako izarrak direnez, argi nabarmentzen dira antzinako nekazal egutegian. Hona hemen Hesiodoren aholku bat:

«

Eta nahiak, itsaso ekaiztsuetan nabigatzera bazaramatza

Pleiadeek Orion boteretsuagandik ihes egiten dutenean,
eta sakontasun lainotsuetan hondoratzen direnean,
eta haize ekaiztsu guztiek orro egiten dutenean,
ez jarraitu, orduan, zure itsasontziarekin itsaso ilunean,
baizik eta, eskatzen dizudan bezala, lurrean lan egin ezazu.

»