Alberto Handia

Alberto Handia
Irudi gehiago
Roman Catholic Bishop of Regensburg (en) 1260ko urtarrilaren 5a - 1262ko otsaila ← Albert I. von Pietengau (en) - Leo Thundorfer (en) → Elizbarrutia: Roman Catholic Diocese of Regensburg (en) apezpiku laguntzaile Elizbarrutia: Koloniako artxidiozesia apezpiku laguntzaile Elizbarrutia: Estrasburgoko artxidiozesia apezpiku laguntzaile Elizbarrutia: Roman Catholic Archdiocese of Utrecht (en) apezpiku laguntzaile Elizbarrutia: Roman Catholic Diocese of Constance (en)
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Albrecht
Jaiotza	Lauingen, 1200
Heriotza	Kolonia, 1280ko azaroaren 15a (79/80 urte)
Hobiratze lekua	St. Andreas Church (en)
Hezkuntza
Heziketa	Paduako Unibertsitatea Parisko Unibertsitatea
Hizkuntzak	latina alemana
Irakaslea(k)	Jordan Saxoniakoa Guerric of Saint-Quentin (en)
Ikaslea(k)	ikusi Tomas Akinokoa
Jarduerak
Jarduerak	kimikaria, musikologoa, filosofoa, idazlea, ekonomialaria, astrologoa, entomologoa, teologoa, geografoa, botanikaria, apezpiku katolikoa eta irakaslea
Lantokia(k)	Hildesheim Kolonia eta Ratisbona
Enplegatzailea(k)	Parisko Unibertsitatea
Lan nabarmenak	ikusi De homine (en) De vegetabilis et plantis libri septem (en) De mineralibus (en) Secreta Mulierum (en)
Izengoitia(k)	Doctor Universalis
Santutegia
Azaroaren 15
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	Erromatar Eliza Katolikoa
Erlijio-ordena	domingotar

Alberto Handia (latinez: Albertus Magnus; Lauingen, Bavaria, 1193/1206 - Kolonia, 1280ko azaroaren 15a) alemaniar teologo, filosofo, apaiz eta apezpiku katolikoa izan zen. Teologian, geografian eta filosofian aditua izan zen; kimikaren arloan ere izen handia izan zuen eta, oro har, Erdi Aroko zientzietan oso trebaturik zegoen. Hori zela eta, doctor universalis eta doctor expertus ezizenak eman zitzaizkion. Haren apaltasuna eta pobrezia nabarmentzekoak ziren. Elizako doktore izendaturik dago.

Bizitza

Bolonian hasi zen Legeak ikasten; Venezia jarraitu eta Paduan amaitu zituen ikasketak. Bertan Jordan Saxoniakoa domingotarra ezagutu zuen, eta haren lanarekin liluraturik gelditu zen. Hori zela eta, 1224an Predikatzaileen Ordenan sartu zen. Horren ostean, Kolonia, Hildesheim, Friburgo, Ratisbona, Estrasburgo eta Parisko Sorbonan teologia irakaslea izan zen; azken unibertsitate horretan San Tomas Akinokoa izan zuen ikasle.

Parisko Unibertsitatean antzinako testuak, bereziki Aristotelesenak, itzuli eta sailkatu zituen; testuei bere oharrak ere erantsi zizkien. Lan entziklopediko handi honek bere dizipulu Tomas Akinokoaren lanerako oinarriak ezarri zituen. Botanikan eta alkimian ere lan egin zuen, eta aipatzekoa da artsenikoaren aurkikuntza 1250ean. Geografiaren eta astronomiaren arloan, oso argudio sendoak erabilita, Lurra biribila zela esan zuen.

1249 Koloniako Unibertsitateko errektore izendatu zuten, 1254 Alemaniako domingotarren probintziala, eta 1260an Ratisbonako apezpiku; bi urteren buruan apezpikutza utzi zuen, elizbarrutiak zituen arazo batzuk konpondu ostean. Urbano IV.a aita santuak onartu egin zuen haren ukoa, eta Würzburgeko komentura itzuli zen. 1263an Gregorio X.a aita santuak Zortzigarren Gurutzada Alemania eta Bohemian predikatzeko agindu zion. 1274an Lyongo II. kontzilioan parte hartu zuen.

Kolonian hil zen 1280an, eta bertako San Andres elizaren kriptan hobiraturik dago. 1622an beatifikatu zuten, eta 1931an, Pio XI.a aita santuak Elizako doktore izendatu zuen; kanonizatzearen parekoa da. Jaia azaroaren 15ean ospatzen da.

Lanak

Jakinduria zabalekoa, peripatetismoa eta zenbait neoplatonikoren ideiak sartu zituen bere irakaspenean, Aristotelesen arabiar iruzkingileak eta autore juduak ezagutaraziz eta kritikatuz. Ez zuen, alabaina, elementu hain desberdinen benetako sintesia lortu, ezta teologia eta filosofia adostu ere.

Obra nagusiak Summa de creaturis (1245 inguruan), Summa theologica (burutugabea, 1270 inguruan), De unitate intellectus contra Averroistas. Ikertzaile ausarta izan zen gainera, kimika alorrean zenbait lan utzi zituelarik.

Kanpo estekak

• Datuak: Q60059
• Multimedia: Albertus Magnus / Q60059