Nixeria
Nixeria[1] (
[n (axuda · info)), oficialmente República Federal de Nixeria, é unha república federal que comprende 36 estados e máis o Territorio da Capital Federal, Abuja. O país atópase no oeste de África, e comparte fronteiras terrestres coa República de Benín polo oeste, o Chad e o Camerún polo leste, e Níxer polo norte. No sur está a costa, co golfo de Guinea no océano Atlántico.
| Nijeriya (ha) Naigeria (ig) Nàìjíríà (yo)  | |||||
| |||||
| Himno | Nigeria, We Hail Thee (en)  | ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Lema | «Unity and Faith, Peace and Progress» «Единство и вяра, мир и прогрес» «Undod a Ffydd, Heddwch a Chynnydd» | ||||
| Símbolo oficial | Costus spectabilis (floral emblem (en) ) | ||||
| Epónimo | Río Níxer | ||||
| Localización | |||||
| |||||
| Capital | Abuja (1991–) | ||||
| Contén a división administrativa | |||||
| Poboación | |||||
| Poboación | 211.400.708 (2021) (228,85 hab./km²) | ||||
| Lingua oficial | lingua inglesa | ||||
| Xeografía | |||||
| Parte de | |||||
| Superficie | 923.768 km² | ||||
| Bañado por | Océano Atlántico | ||||
| Punto máis alto | Chappal Waddi (2.419 m) | ||||
| Punto máis baixo | Lagos (pt) (−0,2 m) | ||||
| Comparte fronteira con | |||||
| Datos históricos | |||||
| Precedido por | |||||
| Creación | 1 de outubro de 1963 | ||||
| Organización política | |||||
| Forma de goberno | república federal | ||||
| Órgano executivo | Ministério Federal da Nigéria (pt) | ||||
| • Presidente | Bola Tinubu (2023–) | ||||
| Órgano lexislativo | Assembleia Nacional da Nigéria (pt) , | ||||
| Máxima autoridade xudicial | Suprema Corte da Nigéria (pt) | ||||
| Membro de | |||||
| PIB nominal | 440.833.583.992 $ (2021) | ||||
| Moeda | Naira | ||||
| Identificador descritivo | |||||
| Fuso horario | |||||
| Dominio de primeiro nivel | .ng | ||||
| Prefixo telefónico | +234 | ||||
| Teléfono de emerxencia | 112 e 199 (pt) | ||||
| Código de país | NG | ||||
| Páxina web | nigeria.gov.ng | ||||
 | |||||
.svg&lang=gl)
Ó longo da historia, a zona veu nacer varios reinos e imperios, mais o moderno estado de Nixeria ten a súa orixe na colonización británica da rexión dende final do século XIX e comezos do XX. O país xurdiu da combinación de dous protectorados británicos veciños: o Protectorado do Sur de Nixeria e o Protectorado do Norte de Nixeria. Durante a era colonial, os británicos estableceron estruturas legais e administrativas ó mesmo tempo en que se mantiveron as xefaturas tradicionais. Nixeria conseguiu a independencia en 1960, mais pouco despois sumiuse nunha guerra civil durante varios anos. Dende entón, o seu goberno alternouse entre dirixentes democraticamente elixidos e ditaduras militares, sendo as eleccións presidenciais de 2011 as primeiras realizadas en termos razoables de liberdade e claridade.[2]
Nixeria é considerado como o "Xigante de África", por mor da súa gran poboación e economía.[3] Con aproximadamente 174 millóns de habitantes, Nixeria é o país máis populoso de África e o sexto máis poboado do mundo.[4] En 2020 Nixeria tiña a poboación xuvenil máis grande do mundo: o 70 % da poboación ten menos de trinta anos e o 42 % menos de quince anos.[5] O país está habitado por máis de 500 grupos étnicos, sendo os tres máis grandes os hausas, os ibos e os yorubas. Atendendo á relixión, Nixeria está dividida en dúas metades, entre os cristiáns que viven na parte sur e central do país, e os musulmáns, concentrados nas zonas norte e suroeste. Unha minoría da poboación practica as relixións indíxenas de Nixeria.
No 2014, a economía de Nixeria (PIB) converteuse na maior de África, valorada en máis de $500 billóns, e superou a Suráfrica para ser a 26ª economía máis grande do mundo.[6][7] Ademais, a relación da débeda do seu PIB é de só o 11% (8% menos que a relación de 2012).[8] No 2050, as previsións din que Nixeria será unha das 20 principais economías do mundo.[9] As reservas de petróleo do país tiveron un papel moi importante no crecemento da súa riqueza e influencia. Nixeria é considerado como un mercado emerxente polo Banco Mundial[10] e foi identificado como a potencia rexional de África.[9][11][12] Tamén é membro do grupo de países "MINT", que son aqueles identificados como os novos "BRIC"s. Tamén está listada como unha economía dos "Vindeiros once", entre os máis grandes do mundo. Nixeria é membro da Commonwealth de Nacións, da Unión Africana, da OPEC e das Nacións Unidas, entre outras organizacións internacionais.
Etimoloxía
editarO nome Nixeria foi tomado do río Níxer que discorre polo país. Aparentemente, o nome foi acuñado no final do século XIX por Flora Shaw, quen casaría despois co barón Frederick Lugard, un administrador colonial británico. A orixe do nome Níxer, que orixinalmente se aplicaba só ó curso medio do río Níxer, é incerto. A verba podería ser unha alteración do tuareg egerew n-igerewen, termo usado polos habitantes do curso medio do río, arredor de Tombouctou, antes do colonialismo europeo do século XIX.[13][14]
Historia
editar- Artigo principal: Historia de Nixeria.
Prehistoria
editar
O pobo Nok de Nixeria central produciu as esculturas máis antigas de terracota atopadas no país.[15] A civilización Nok floreceu entre o 500 a.C. e o ano 200.[16] Na parte norte do país, as cidades de Kano e Katsina aparecen nos rexistros históricos dende o 999. Os reinos hausas e o Imperio Kanem-Bornu prosperaron como postos comerciais entre o norte e o oeste de África.
Nos principios do século XIX, Usman dan Fodio dirixiu unha xihad con éxito, e creou o centralizado Imperio Fulani (tamén coñecido como Califato de Sokoto). O territorio controlado comprendía a zona norte e central do estado moderno. O califato durou ata que en 1903 foi dividido en varias colonias europeas.
Os reinos yorubas de Ife e Oyo no suroeste de Nixeria tiveron gran relevancia no século XII[17][18] e XIV[19] respectivamente. Segundo a mitoloxía yoruba, Ile-Ifẹ é berce da raza humana e é anterior a calquera outra civilización. Os sinais de asentamentos humanos máis antigos de Ifẹ datan do século IX,[17] e a súa cultura material inclúe figuras de bronce e terracota. Ọyọ, no seu apoxeo territorial de final do século XVII e comezos do XVIII, abranguía dende o oeste de Nixeria ata o Togo actual. O antigo Reino de Benín estaba localizado no suroeste de Nixeria. O poder de Benín durou dende o século XV ata o XIX. O seu dominio chegou ata a cidade de Eko (un nome de orixe edo cambiado posteriormente por Lagos por portugueses).[20]
O Reino de Nri do pobo ibo, un dos máis antigos de Nixeria, consolidouse no século X, e continuou ata a colonización británica en 1911.[21][22] Nri estivo gobernado polos Eze Nri, e a cidade de Nri está considerada como o centro da cultura ibo. Nri e Aguleri, onde se sitúan os mitos ibo da creación, están no territorio do clan Umeuri. Os membros do clan din ser a liñaxe da figura patriarcal Eri, un rei divinizado.[23] En África occidental, os bronces máis antigos foron creados mediante a técnica da cera perdida en Ibo-Ukwu, unha cidade baixo influencia Nri.[21]
Durante séculos, numerosos pobos da Nixeria moderna tiveron relacións comerciais co Norte de África. As cidade da área convertéronse en centros rexionais dunha gran rede de comercio que se estendía polo oeste, o centro e o norte do continente. No século XVI, os exploradores portugueses e españois foron os primeiros europeos en ter un comercio directo e significativo con este pobos, principalmente, a través do porto que deron en chamar Lagos e en Calabar. Os europeos intercambiaban mercancías cos pobos da costa, mais este contacto tamén supuxo o comezo do comercio atlántico de escravos.
Tradicionalmente, os pobos capturados na guerra eran feitos escravos polos conquistadores. A miúdo, os escravos eran levados ó territorio dos conquistadores para facer traballos forzados. Despois dun tempo, eran aculturizados e absorbidos na sociedade conquistadora. Cando os europeos comezaron a comerciar con África, transportaron escravos como propiedade, a maioría para América. O crecemento da demanda europea de escravos creou un comercio de persoas como nunca existiu outro. Moitos membros dos diferentes grupos étnicos nixerianos foron levados como escravos para América, e os seus descendentes forman parte da diáspora africana.
A escravitude tamén era habitual nos territorios da moderna Nixeria,[24] tendo o seu apoxeo no final do século XIX. Segundo a Encyclopedia of African History, "Estímase que na década de 1890, a maior poboación escrava do mundo, arredor de 2 millóns de persoas, estaba concentrada nos territorios do Califato de Sokoto. O uso de man de obra escrava estaba moi estendido, especialmente na agricultura".[25]
Xeografía
editar- Artigo principal: Xeografía de Nixeria.
Nixeria localízase no golfo de Guinea. As principais cidades sitúanse nas terras baixas do sur. A parte central do país componse de outeiros e mesetas. O norte consiste de terras baixas áridas. Os países limítrofes son o Benín, o Níxer, o Chad e mailo Camerún. As zonas boscosas atópanse principalmente no terzo sur do país, que se ve afectado por chuvias estacionais oriúndas do océano Atlántico entre xuño e setembro. Á medida que se segue para o norte, o país vaise tornando máis seco e a vexetación máis semellante á da sabana. O terzo norte do país inclúese na rexión semiárida do Sahel, que marca o límite sur do deserto do Sáhara. Nixeria está dividida en tres polos ríos Níxer e Benue, que chegan ao país vidos de nordeste e noroeste e xúntanse máis ou menos no centro, preto da nova capital, Abuja. De aí, o río Níxer acrecentado con auga do Benue flúe cara ao sur ata desaugar no mar nun gran delta.
Demografía
editar- Artigo principal: Demografía de Nixeria.
Nixeria é o país máis poboado de África, que conta con aproximadamente un quinto da poboación do continente. Aínda que menos do 25% dos nixerianos viven en asentamentos urbanos, polo menos existen 24 cidades con poboación maior a 100.000 habitantes. A variedade de costumes, linguas e tradicións dadas polos 250 grupos étnicos que coexisten en Nixeria proporciónanlle ao estado unha gran diversidade. O grupo étnico dominante da rexión norte é o hausa-fulani, dos cales unha gran maioría son musulmáns. Outros dos grupos étnicos importantes desa zona son os nupe, tiv, e Kanuri.
A etnia yoruba predomina no sur. Máis da metade dos yorubas son cristiáns e cerca dun cuarto, musulmáns. O resto na súa maioría seguen crenzas tradicionais. O grupo predominantemente cristián ibo é o grupo étnico máis grande do sueste. A maioría son católicos romanos, aínda que os anglicanos, pentecostais e outras denominacións evanxélicas tamén teñen relevancia en Nixeria.
As comunidades efik, ibibio, annang, e ijaw (os catro grupos étnicos máis grandes do estado) tamén conforman un segmento substancial da poboación na área. As persoas con diferentes idiomas xeralmente comunícanse en inglés, mais o coñecemento de dúas ou máis linguas nixerianas é bastante común. Os idiomas máis difundidos son o hausa, yoruba e ibo. Nos últimos anos houbo esporádicos choques entre grupos cristiáns e musulmáns, particularmente no norte do territorio nixeriano, onde se apertou para introducir a lei islámica (xaria).
Aínda que Nixeria conta cunha cifra de emigrantes relativamente baixa, miles de persoas deixan Nixeria cada ano, tendo como destino principal a Unión Europea.
Un tema que se complicou polo caos político foi o esforzo da Organización Mundial da Saúde para erradicar a poliomielite do planeta. O norte de Nixeria foi a localización da metade de todos os casos de poliomielite rexistrados no ano 2003, pero os clérigos musulmáns protestaron repetidamente contra a vacina como un esforzo por parte dos occidentais de esterilizar as nenas musulmás. O programa nacional de vacinación foi suspendido en varios estados en agosto do 2003, e a enfermidade case se quintuplicou (119 casos no primeiro cuarto do ano 2004 contra 24 casos no 2003). No maio de 2004, informábase de que a poliomielite se propagara desde alí a moitas outras nacións africanas as cales previamente foran declaradas libres desa enfermidade. O 18 de maio, o estado de Kano aceptou retomar os programas de vacinación empregando vacinas creadas en Indonesia.
No ano 2007 Nixeria conta cunha poboación de 135.000.000 de habitantes. A media de fillos por muller é de 5.45, unha das taxas máis elevadas de África, o cal está provocando un crecemento da poboación nunca visto na historia do país. Calcúlase que para o ano 2050 este país vai ter 258.100.000 de habitantes,[26] o cal comportaría graves consecuencias tanto económicas como ambientais (destrución total dos seus bosques e recursos naturais).
Cidades principais
editarSubdivisións
editar- Artigo principal: Subdivisións de Nixeria.
Nixeria divídese en 36 estados e un distrito federal: o Territorio Capital Federal de Abuja. Á súa vez, os estados divídense en Áreas de Goberno Local (774 en total).
| Estado | Superficie (en km²) |
Poboación (censo de 2006) |
|---|---|---|
| Abia | 6.320 | 2.833.999 |
| Adamawa | 36.917 | 3.168.101 |
| Akwa Ibom | 7.081 | 3.920.208 |
| Anambra | 4.844 | 4.182.032 |
| Bauchi | 45.837 | 4.676.465 |
| Bayelsa | 10.773 | 1.703.358 |
| Benue | 34.059 | 4.219.244 |
| Borno | 70.898 | 4.151.193 |
| Cross River | 20.156 | 2.888.966 |
| Delta | 17.698 | 4.098.391 |
| Ebonyi | 5.670 | 2.173.501 |
| Edo | 17.802 | 3.218.332 |
| Ekiti | 6.353 | 2.384.212 |
| Enugu | 7.161 | 3.257.298 |
| Gombe | 18.768 | 2.353.879 |
| Imo | 5.530 | 3.934.899 |
| Jigawa | 23.154 | 4.348.649 |
| Kaduna | 46.053 | 6.066.562 |
| Kano | 20.131 | 9.383.682 |
| Katsina | 24.192 | 5.792.578 |
| Kebbi | 36.800 | 3.238.628 |
| Kogi | 29.833 | 3.278.487 |
| Kwara | 36.825 | 2.371.089 |
| Lagos | 3.345 | 9.013.534 |
| Nassawara | 27.117 | 1.863.275 |
| Níxer | 76.363 | 3.950.249 |
| Ogun | 16.762 | 3.728.098 |
| Ondo | 14.606 | 3.441.024 |
| Osun | 9.251 | 3.423.535 |
| Oyo | 28.454 | 5.591.589 |
| Plateau | 30.913 | 3.178.712 |
| Rivers | 11.077 | 5.185.400 |
| Sokoto | 25.973 | 3.696.999 |
| Taraba | 54.473 | 2.300.736 |
| Yobe | 45.502 | 2.321.591 |
| Zamfara | 39.762 | 3.259.846 |
| Territorio da Capital Federal | 1111 | 1.405.201 |
Economía
editar- Artigo principal: Economía de Nixeria.
Desde que nos anos sesenta foi descuberto petróleo no estado, a economía nixeriana pasou, de ser agrícola e de pastoreo, a industrial. Con 15.600 millóns de barrís en reservas de cru e máis de 3 millóns de metros cúbicos de gas natural, é un dos países africanos con maior nivel de desenvolvemento. Non obstante, a forte dependencia do petróleo e que este se encontre nas mans de empresas estranxeiras, fai que existan graves desigualdades sociais, mentres a maioría dos nixerianos viven con menos dun dólar por día, o salón de trono do rei é de ouro comprado co diñeiro do petróleo. A balanza de pagamentos é positiva grazas á exportación de cru que se conduce a través de gasodutos do interior para os portos do Atlántico. Destaca tamén a industria petroquímica, de automóbiles e as refinarías. En cuanto ao resto da actividade produtiva, só ten certa importancia o cacao, ao que se destina o 50% do solo cultivábel e que vai dirixido na súa integridade para a exportación. A agricultura e a gandaría ocupan o 50% da poboación, mais apenas pode manter a propia demanda interna.
Cultura
editar- Artigo principal: Cultura de Nixeria.
A personalidade máis destacada do eido cultural nixeriano é o músico e activista dos dereitos humanos Fela Kuti (1938 - 1997).
Tamén destaca no campo da literatura o escritor e político Abubakar Imam.
Cinema
editar- Artigo principal: Nollywood.
Nollywood é a industria de cine de Nixeria e é a terceira máis importante do mundo, detrás de Hollywood e Bollywood.[27] As películas nixerianas son o vínculo entre as comunidades nixerianas estranxeiras e a súa terra natal. O resultado deste fenómeno, que apenas ten unha década, significou a creación de máis de 600 películas anualmente colocando a Nixeria entre os estados que máis cantidade de películas producen en todo o mundo,[28] máis de 7.000 títulos en 13 anos. Adebayo Faleti é un dos actores de Nixeria.
Música
editar- Artigo principal: Música de Nixeria.
Notas
editar- ↑ Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para nixeriano.
- ↑ Nossiter, Adam (16 de abril de 2011). "Nigerians Vote in Presidential Election". The New York Times. Consultado o 17 de abril de 2011.
- ↑ Nigeria: Giant of Africa, by Peter Holmes 1987
- ↑ Library of Congress – Federal Research Division (xulo de 2008). "Country profile: Nigeria" (PDF): 9. Consultado o 28 de decembro de 2011.
- ↑ Akinyemi, Akanni Ibukun; Wale Mobolaji, Jacob (18 de xullo de 2022). "Nigeria’s large, youthful population could be an asset or a burden". The Conversation (en inglés). Arquivado dende o orixinal o 18 de xullo de 2022. Consultado o 13 de outubro de 2023.
- ↑ "Nigeria becomes Africa's largest economy". Consultado o 5 de abril de 2014.
- ↑ "Nigerian Economy Overtakes South Africa's on Rebased GDP". Consultado o 20 de abril de 2014.
- ↑ "UPDATE 2-Nigeria surpasses South Africa as continent's biggest economy". Arquivado dende o orixinal o 04 de xullo de 2015. Consultado o 26 de abril de 2014.
- ↑ 9,0 9,1 "Nigeria is poised to become Africa's most powerful nation". Arquivado dende o orixinal o 03 de decembro de 2013. Consultado o 28 de novembro de 2013.
- ↑ "Nigeria". World Bank. Consultado o 28 de novembro de 2013.
- ↑ "Nigeria". West Africa Gateway. Consultado o 25 de agosto de 2013.
- ↑ "Nigeria" (PDF). Consultado o 28 de novembro de 2013.
- ↑ The Arabic name nahr al-anhur is a direct translation of the Tuareg.
- ↑ "''Online Etymological Dictionary''". Etymonline.com. Consultado o 28 de xullo de 2014.
- ↑ Kleiner, Fred S.; Christin J. Mamiya (2009). Gardner's Art Through the Ages: Non-Western Perspectives (13, revisada ed.). Cengage Learning. p. 194. ISBN 0-495-57367-1.
- ↑ "Nok Terracottas (500 B.C.–200 A.D.) | Thematic Essay | Heilbrunn Timeline of Art History | The Metropolitan Museum of Art". Metmuseum.org. 2 de xuño de 2014. Consultado o 16 de xullo de 2014.
- ↑ 17,0 17,1 Falola, Toyin; Heaton, Matthew M. (2008). A history of Nigeria. Cambridge University Press. p. 23. ISBN 0-521-68157-X.
- ↑ Laitin, David D. (1986). Hegemony and culture: politics and religious change among the Yoruba. Universidade de Chicago. p. 111. ISBN 0-226-46790-2.
- ↑ MacDonald, Fiona; Paren, Elizabeth; Shillington, Kevin; Stacey, Gillian; Steele, Philip (2000). Peoples of Africa, Volume 1. Marshall Cavendish. p. 385. ISBN 0-7614-7158-8.
- ↑ Metz, Helen Chapin (1991). "Nigeria: A Country Study – The Slave Trade". Library of Congress Country Studies. Consultado o 28 de maio de 2011.
- ↑ 21,0 21,1 Juang, Richard M. (2008). Africa and the Americas: culture, politics, and history : a multidisciplinary encyclopedia, Volume 2. ABC-CLIO. p. 597. ISBN 1-85109-441-5.
- ↑ Hrbek, Ivan (1992). Africa from the seventh to the eleventh Century. James Currey Publishers. p. 254. ISBN 0-85255-093-6.
- ↑ Uzukwu, E. Elochukwu (1997). Worship as Body Language. Liturgical Press. p. 93. ISBN 0-8146-6151-3.
- ↑ "Slavery – Historical survey – Slave societies". Encyclopædia Britannica's Guide to Black History. Encyclopædia Britannica. 2011. Consultado o 28 de maio 2011.
- ↑ Kevin Shillington (2005). Encyclopedia of African History. Michigan University Press. p. 1401. ISBN 1-57958-455-1
- ↑ http://www.xist.org/earth/pop_prospects1.aspx
- ↑ Oguine, 2004
- ↑ (Larkin, 2005, p.1)
Véxase tamén
editarWikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría: Nixeria  |
Outros artigos
editarLigazóns externas
editar- Nixeria - "Web Journal on Cultural Patrimony" Arquivado 30 de xaneiro de 2016 en Wayback Machine.