Existen referencias abondosas a Exipto no Antigo Testamento e no Novo, pero os primeiros cristiáns foron xudeus de Alexandría, tal como Teófilo, a quen Lucas o Evanxelista, en tempos de Nerón, lles dirixe o capítulo introdutorio do seu Evanxeo. A tradición atribúelle a San Marcos a predicación en Exipto, onde foi martirizado, e a fundación do patriarcado de Alexandría. Dende Alexandría, o cristianismo espallouse por Exipto, porén, foron fundamentalmente os exipcios, máis que os gregos ou os xudeus, quen abrazaron a fe cristiá. O cristianismo estendeuse por Exipto e nun século xa chegara a Bahnasa, no Exipto Medio (onde se atoparon fragmentos do Novo Testamento datados no ano 200) e ao Alto Exipto (un fragmento do Evanxeo de San Xoán en copta da primeira metade do século II). Segundo as investigacións, a Igrexa comezou a artellarse mediante a creación de dioceses que respondían ás divisións administrativas de Exipto ata chegar ás 57 sedes episcopais á altura do Concilio de Nicea (325).
A nova relixión distinguiuse desde os seus inicios por unha intensa actividade intelectual. En Alexandría, a cidade máis cosmopolita do Imperio Romano após roma, naceu arredor do 190 a Escola Teolóxica, a Didascalea, fundada por Pantaneo. Nesta, a primeira escola catequista, explicaron Clemente de Alexandría, Atanasio de Alexandría, Atenágoras de Atenas, Dídimo o Cego, Pantera e o grande Oríxenes, considerado o pai da teoloxía. Oríxenes foi autor tamén de comentarios (máis de 6000) e de estudos bíblicos comparados, A escola foi visitada por moitos eruditos, como San Xerome. Ademais de teoloxía explicábase ciencia, matemáticas e humanidades usando o método de pregunta e resposta e, quince séculos antes do braille, xa se usaban gravuras sobre madeira para ler e escribir.
(Co mesmo nome estableceuse unha facultade de teoloxía en Alexandría en 1893, con campus en Alexandría, O Cairo, Nova Jersey e Os Ánxeles, para seminaristas coptos.)
Icona de San Pacomio, considerado o fundador do monacato cenobítico.
No século III, durante as persecucións de Diocleciano, algúns cristiáns escaparon para o deserto e ficaron alá para orar unha vez rematadas. Así comezou o monasticismo, reorganizado por Santo Antonio o Grande e Pacomio no século IV. A finais deste século existían centos de mosteiros e miles de celas e covas repartidas por todas as montañas exipcias. Algúns deses mosteiros existen aínda hoxe en día.
O monasticismo exipcio atraeu a atención dos cristiáns doutras partes do mundo, que visitaron Exipto e levaron con eles as ideas monásticas, expandindo o monasticismo por todo o mundo cristián. San Basilio, organizador do movemento monástico en Asia Menor, visitou Exipto arredor do 357 e a súa regra séguese nas Igrexas de Oriente; San Xerome, de camiño a Xerusalén, parou en Exipto e recolleu a experiencia nas súas cartas; San Bieito fundou mosteiros no século VI seguindo o modelo de Pacomio pero nunha forma máis estrita.
No século IV, un sacerdote libio chamado Ario iniciou unha disputa teolóxica sobre a natureza de Cristo que se estendeu por todo o mundo cristián e recibiu o nome de arianismo. Para entón, o cristianismo era xa a relixión dominante en Exipto. O emperador Constantino convocou o Primeiro Concilio de Nicea en 325 para resolver a disputa, o cal levou á formulación do Símbolo da Fe, coñecido tamén como Credo de Nicea. O Credo, recitado aínda en todo o mundo cristián, foi redixido por Atanasio de Alexandría, na altura Papa e Patriarca de Alexandría.
Nos anos posteriores e ata o papado de Teófilo (385-412) a Igrexa exipcia gañou en número de bispados, ata os 63, e na súa complexidade interna como mostra o número medrante de dignatarios eclesiásticos.[1]
No século V xurdiu outra disputa teolóxica, neste caso sobre os ensinamentos de Nestorio, Patriarca de Constantinopla que ensinaba que Deus non estaba unido hipostaticamente coa súa natureza humana, senón que habitaba no home Xesús Cristo. En secuencia, denegáballe o título de "Nai de Deus" (Theotokos) á Virxe María, considerándoa simplemente "Nai de Cristo" (Christotokos). Ao chegar ao coñecemento do Patriarca da Santa Sé de San Marcos, este solicitoulle a Nestorio que renegase. Como non o fixo, o Sínodo de Alexandría reuniuse e o patriarcaCirilo I de Alexandría, envioulle unha carta que contiña o que sería o artigo máis famoso da Ortodoxia Alexandrina, "Os Doce Anatemas de San Cirilo". Neles, excomungábase aos nestorianos.
O Primeiro Concilio Ecuménico de Éfeso confirmou os ensinamentos de Santo Atanasio, confirmou o título da Sempre Santa Virxe María como "Nai de Deus" e anatemizou a quen separase a Xesús Cristo en dúas hipóstases. O nestorianismo reviviu após a porte de San Cirilo. Esta controversia permitiulle á Igrexa de Alexandría reaccionar contra a sé patriarcal constantinopolitana, centro tamén do poder político bizantino, ao que pertencía Exipto.
Nun ambiente de enfrontamento co emperador e a igrexa católica, no Concilio de Calcedonia de 451 abandonouse a terminolía de San Cirilo e declarouse que Xesús Cristo era unha hipóstase en dúas naturezas, a divina e a humana. A igrexa copta, xunto coa siríaca e máis tarde a armenia, rexeitárono (e coñécense, polo tanto, como monofisitas). Desde entón coexisten en Alexandría dous patriarcas rivais: o católico, calcedoniano, imperial ou "melkita" (coñecido agora como Papa Ortodoxo de Oriente e Patriarca de Alexandría), e o copto (agora Papa Copto e Patriarca de Alexandría). O primeiro foi seguido polos funcionarios bizantinos, os comerciantes das cidades e as persoas helenizadas; o segundo pola masa do pobo. Os monofisitas souberon mobilizar, por medio dos monxes, o sentimento nacional e tachar aos seus opoñentes de estranxeiros. Constitúen hoxe a Igrexa Copta.
As controversias relixioso-políticas do século V absorberon as forzas do monaquismo exipcio, empobreceron o cristianismo e desconcertaron aos fieis, preparando o declive da Igrexa en Exipto.
A Igrexa Copta nega que ensine o monofisismo, que considera unha herexía, senón algo que se pode chamar miafisismo e que describe unha natureza combinada de Cristo, tanto humana como divina, unida indivisibelmente no Logos encarnado. A Igrexa Copta cre que Cristo é perfecto na Súa divindade, perfecto na súa humanidade, pero que a Súa divindade e a Súa humanidade uníronse nunha natureza chamada "a natureza da palabra encarnada". Estas dúas naturezas non se separaron nunca.
A conquista produciuse entre 639 e 642. Nun principio, aos cristiáns permitíuselles practicar a súa relixión, baixo as restricións da lei islámica (Shari'a) pero, unha vez consolidada a conquista, instaurouse un réxime discriminatorio. Neste proceso influíron as persecucións lanzadas especialmente durante o reino do califafatimíAl-Hakim bi-Amr Allah (996-1021), a chegada das cruzadas e a represión que causaron e a aceptación do árabe como lingua para a liturxia polo Papa de Alexandría Gabriel ibn-Turaik ou Gabriel II. As conversións aceleráronse e a Igrexa non puido presentar oposición. A sé patriarcal alexandrina traspasouse ao Cairo a mediados do século XI; os homes e as mulleres foron separados nas igrexas; impúxose o descalzarse á entrada nos lugares de culto; fecháronse os seminarios e escolas teolóxicos. A última literatura cristiá son a obra enciclopédica Colección de dogmas da relixión do século XIII.
Durante as dominacións mameluca (1254-1517) e turco-otomá (1517-1811), o cristianismo copto refuxiouse no ámbito rural do Alto e Medio Exipto e á beira do deserto. Os coptos foron ignorados durante todo este tempo. A comezos do século XIX, a Igrexa copta contaba só con 12 bispos, uns 100 lugares de culto e sete mosteiros con 50 monxes.
A situación dos coptos comezou a mellorar a comezos do século XIX baixo a estabilidade e tolerancia da dinastía de Muhammad Ali de Exipto. Deixaron de ser considerados polo estado como unha unidade administrativa e, en 1855, eliminouse a marca principal da súa inferioridade, o imposto Jizya. Pouco despois, os cristiáns comezaron a servir no exército. Na revolución de 1919 participaron tanto musulmáns como cristiáns e, como mostra da unidade, clérigos coptos predicaron na importante mesquita de al-Azhad do Cairo.[2]
Na altura, os misioneiros europeos, católicos e protestantes, fundaban escolas, hospitais e imprentas. A Igrexa copta abriu unha rede de escolas primarias e "escolas dominicais" para o ensino do catecismo e editou publicacións propias. En 1893 abriuse o primeiro seminario copto-ortodoxo e creouse unha nova xeración de monxes educados, como Matta el-Miskín, que renovaron a vida monástica.
Teodoro II é o papa da Igrexa Ortodoxa Copta dende 2012.
O Papa de Alexandría e Patriarca da Santa Sé de San Marcos (ortodoxo copto) é Teodoro II, quen sucedeu a Shenouda III no ano 2012. Existe unha Igrexa Católica Copta (católica de rito oriental), encabezada polo Patriarca de Alexandría. A Igrexa Católica Melkita (católica de rito oriental) non ten moita presenza en Exipto e está encabezada polo Patriarca de Alexandría, Antioquía e Xerusalén.
Os candidatos ao papado (tres) son propostos por 800 delegados e han de ter nacionalidade exipcia, ser maiores de 40 anos e pertencer a unha orde monástica. A continuación, un neno, representando a man de Deus, colle ao chou unha das tres papeletas cos nomes dos tres candidatos. O escollido debe ser recoñecido polo presidente (musulmán) da República.
Na Igrexa Copta só se poden ordenar os homes, que han de estar casados se desexan casar, ao igual que sucede na Igrexa Ortodoxa de Oriente. Tradicionalmente, nos servizos usábase a lingua copta e as escrituras estaban no alfabeto copto. Actualmente, o árabe úsase amplamente.
Como nos primeiros séculos, o monacato constitúe a pola máis vigorosa da Igrexa. Dos 50.000 que houbo no século VI hai hoxe uns 700, repartidos en quince mosteiros masculinos e cinco femininos, que son centros de peregrinación. Destacan os catro de Wadi en-Natrún (Deir Baramos, Deir es-Surian, Deir Anba Bishoi e Deir Makar); Deir Anba Samuel e dous na beira occidental do Mar Vermello. Algún outro foi reconstruído, aínda que Deir el-Abiad (o Mosteiro Branco) e Deir el-Ahmar (o Mosteiro Vermello) seguen abandonados.
Os cristiáns ortodoxos coptos din seren uns 40 millóns, dez en Exipto, 30 en Etiopía, dous en Eritrea e máis no Sudán, Israel e a diáspora. As igrexas ortodoxas procuran actualmente recoñecerse e aceptar ritos, como o bautizo e o matrimonio celebradas por outras.
A copta é principal minoría de Exipto e a maior comunidade cristiá do mundo árabe. Están concentrados, principalmente, no Alto Exipto. Socialmente son maioritariamente traballadores e labregos, mais tamén existen grupos urbanos de clase alta e media ligada aos negocios ou pequenos propietarios agrarios.[4]
A comunidade copta de Exipto sofre discriminacións e o perigo da violencia sectaria contra eles.[4][5] As igrexas adoitan ser o albo dos ataques contra os coptos: a súa construción e renovación precisan de autorizacións públicas que poden xerar tensións.[6] Algúns dos ataques máis sanguinarios son os atentados durante os servizos relixiosos que se saldan cun elevado número de vítimas. Algúns dos casos de terrorismo de maior gravidade foron: o atentado contra un templo de Alexandría polo aninovo de 2011 con 21 falecidos e 70 feridos,[7] unha explosión na igrexa de San Pedro e San Paulo do Cairo que matou a 25 persoas e danou a outras 49,[8] ou as bombas contra as celebracións de Domingo de Ramos en Tanta e Alexandría no 2017 que deixaron 48 falecidos.[9] Numerosas organizacións internacional denuncian ademais a pasividade das forzas de seguridade nos ataques contra os coptos ou a falta de implicación das autoridades na loita contra a discriminación.[6]
A Igrexa Ortodoxa Copta está dirixida polo Patriarca de Alexandría que ten a súa residencia na Catedral de San Marcos no Cairo dende o 1971 aínda que está previsto o traslado á Catedral da Natividade da Nova Capital Administrativa de Exipto. Baixo a súa autoridade están o Santo Sínodo, as dioceses e os mosteiros.
Wolfgang Kosack (2014). Novum Testamentum Coptice. Neues Testament, Bohairisch, ediert von Wolfgang Kosack. Novum Testamentum, Bohairice, curavit Wolfgang Kosack. Basel: neue Ausgabe, Christoph Brunner. ISBN 978-3-906206-04-2.
.jpg)
