Պանգու

Պանգու (չինարեն՝ 盘古, փինյին՝ pángǔ), չինական դիցաբանության մեջ երկրի արարիչ։ Ասում են, որ մահից հետո երկինքը, երկիրը և ամեն ինչ վերափոխվում են նրա մարմնից և օրգաններից։ Այդ պատճառով Պանգուն կարևոր դեր ունի դաոիզմի մեջ, և որոշ աղանդներ նրան համարում են առաջին Երկնային թագավոր՝ հավատալով, որ նրա հոգին դեռ ղեկավարում է բոլոր էակները։

Պանգուն, ով երկու ձեռքերով բաժանում է յինն ու յանը

Ծագում

Պանգուի մասին լեգենդն առաջին անգամ հայտնվեց Արևելյան Հան դինաստիայի վերջին շրջանում և լայնորեն տարածվեց Երեք թագավորությունների դարաշրջանում:Գոյություն ունեցող գրական աղբյուրներում Պանգուի մասին առաջին հիշատակումը եղել է Մ.թ. 222 թվականին^[1]։ Արևելյան Վու դինաստիայից Վեյ Ճաոն իր աշխատություններից մեկում ասել է․«Պանգուն օրական յոթանասուն անգամ կերպարանափոխվում էր և մահացել է միայն ութսուն հազար տարի անց»^[2]։

Հնդկական դիցաբանություն

Հիմնական տեսակետն այն է, որ Պանգուի առասպելը ծագել է հնդկական բուդդիզմից, և դրա նախատիպը հին հնդկական դիցաբանությունն է՝ արարչական Աստված Բրահմայի մասին, ով ստեղծել է տիեզերքը։ Ք.ա. 1500-1000 թվականներին հնդկական դիցաբանության արարչագործ աստված ստեղծեց առաջին մարդուն Պուրուշային։ Պուրուշան մասնատվեց և զոհաբերեց ինքն իրեն աշխարհը ստեղծելու համար։ «Լուսինը ծագել է նրա մտքից, արևը՝ նրա աչքերից, Երկնային աստվածներն ու կրակը՝ բերանից, քամին՝ շնչառությունից, տարածությունը՝ նրա պորտից, երկինքը՝ գլխից, իսկ երկիրը՝ ոտքերից, չորս կողմերը՝ ականջներից։ Այսպես ստեղծվեց աշխարհը^[3]։ Պուրուշայի մասին լեգենդը կարող է վերապատմվել Չինաստանում բուդդիզմի միջոցով։

Բովանդակություն

Պանգուն երկնքի և երկրի հայտնաբերումից հետո առաջին հսկան է, նրա մարմինը ընդարձակվեց երկնքի և երկրի ընդարձակման հետ միասին, մահից հետո նրա մարմինը քայքայվեց և վերածվեց աշխարհում գոյություն ունեցող ամեն ինչի:。

Երեք թագավորությունների ժամանակաշրջան

Երեք թագավորությունների դարաշրջանում Պանգուի մասին լեգենդն ասում է. «Սկզբում քաոս էր տիրում, և այդ քաոսի մեջ ծնվեց Պանգուն։ Նա ենթարկվեց ինը կերպարանափոխությունների՝ դառնալով Աստված երկնքում, Սուրբ երկրի վրա, երկնքի և երկրի տերը։ Երկրի և երկնքի բարձրանալու հետ միասին մեկ արշինով բարձրանում էր նաև Պանգուն։ Այսպես շարունակվեց տասնութ հազար տարի, որից հետո տեղի ունեցավ երկնքի բաժանումը երկրից։ Պանգուն ուներ վիշապի մարմին և մարդու գլուխ։ Երբ նա բացեց աչքերը, ցերեկը եկավ, իսկ երբ փակեց, գիշերը եկավ։ Նրա շունչը քամի ու ամպեր էր ստեղծում, նրա ճիչը լսվում էր որպես որոտ։ Պանգուի մահից հետո նրա աչքերը դարձան արև և լուսին, բեղերը՝ աստղեր, հոնքերը՝ համաստեղություն, ձեռքերը՝ թռչուններ, ոսկորները՝ ոսկի և արծաթ, մազերը՝ բույսեր, ատամները՝ հասպիս։ Նրա քրտինքը վերածվեց անձրևի, դեմքը՝ Տոնթին լճի»^[4]։ Ըստ մեկ այլ պատմության«Պանգուն օրական յոթանասուն անգամ կերպարանափոխվում էր և մահացել է միայն ութսուն հազար տարի անց»^[5]։

Վեյ, Ծին, Հարավային և Հյուսիսային դինաստիաներ

Վեյ, Ծին, Հարավային և Հյուսիսային դինաստիաների ժամանակաշրջանում Պանգուի մասին կային տարբեր լեգենդներ։ Լեգենդներից մեկի համաձայն«Պանգուի մահից հետո նրա գլուխը վերածվեց չորս լեռների, նրա աչքերը դարձան արև և լուսին, ճարպերը դարձան գետեր և ծովեր, մազերը վերածվեցին բուսականության»։ Ցին և Հան դինաստիաների ժամանակաշրջանում տարածված լեգենդի համաձայն Պանգուի գլուխը, որովայնը, ձեռքերը և ոտքերը համապատասխանաբար դարձան Չինաստանի հինգ սուրբ լեռները։ Հին կոնֆուցիականներն ասում էին, որ Պանգուի աղաղակները վերածվեցին գետերի, նրա շունչը վերածվեց քամու, ձայնը՝ ամպրոպի, իսկ աչքերը՝ կայծակի։ Պանգուի ուրախությունը վերածվեց պարզ ու արևոտ եղանակի, իսկ զայրույթը՝ մութ, ամպամած երկնքի^[6]։

Արևմտյան Ծին դինաստիայում կային Պանգուի որմնանկարներ։ Պանգուի նկարը պատկերված է եղել Ճոու Կոնի պալատի պատին^[7]։ Հարավային և Հյուսիսային դինաստիաների ժամանակ Կուեյ Լինում տաճար կար, որտեղ մարդիկ երկրպագում էին Պանգուին^[8]։

Հիշատակություն

Րըն Ֆանի «Տարօրինակ երևույթների մասին գրառումներ» աշխատությունում նշվում է, որ Հարավային ծովում կա Պանգույի դամբարան, որը ձգվում է ավելի քան 300 մղոն։ Տեղացիներն ասում են,որ դա այն վայրն է,որտեղ նախնիները թաղել են Պանգուի հոգին։ Այսօր Հըպեյ նահանգում, Ցին շրջանում և Կուանսիի Լայպին քաղաքում կան այսպես կոչված Պանգուի գերեզմանների հուշահամալիրներ։

Ծանոթագրություններ

↑ 劉りゅう屹：《神格しんかく與あずか地域ちいき：漢かん唐から間あいだ道教どうきょう信仰しんこう世界せかい研究けんきゅう》（上海しゃんはい：上海しゃんはい人民じんみん出版しゅっぱん社しゃ，2011），〈太一たいち與あずか盤ばん古いにしえ〉，頁ぺーじ7。
↑ 〈太一たいち與あずか盤ばん古いにしえ〉，頁ぺーじ8引。
↑ 〈太一たいち與あずか盤ばん古いにしえ〉，頁ぺーじ16-17引。
↑ 唐とう代だい澄きよし觀かん：《大方おおがた廣こう佛ふつ華嚴經けごんきょう隨ずい疏演義えんぎ鈔》（《大正たいしょう新しん修おさむ大藏經だいぞうきょう》36冊さつ），卷かん42，頁ぺーじ320c引東吳ご徐じょ整せい《三さん五ご曆こよみ記き》，誤あやま題だい「三さん王おう曆れき」。又また節ふし引於歐おう陽ひ詢：《藝文げいぶん類聚るいじゅう》（北京ぺきん：中華ちゅうか書しょ局きょく，1982）卷まき1，頁ぺーじ2。
↑ 〈太一たいち與あずか盤ばん古いにしえ〉，頁ぺーじ8引東吳くれ韋昭《洞ほら記き》。
↑ 〈太一たいち與あずか盤ばん古いにしえ〉，頁ぺーじ13引任昉(460-508)《述じゅつ異こと記き》。
↑ 〈太一たいち與あずか盤ばん古いにしえ〉，頁ぺーじ4-5。饒にょう宗頤そうえん：〈盤ばん古いにしえ圖ず考こう〉，《中國ちゅうごく社會しゃかい科學かがく院いん研究生けんきゅうせい院いん學がく報ほう》，1986年ねん1期き，頁ぺーじ75-76以為此盤古いにしえ圖ず於194年ねん由よし漢かん末まつ益えき州しゅう太守たいしゅ高だか眹所畫が，不ふ確かく。
↑ 〈太一たいち與あずか盤ばん古いにしえ〉，頁ぺーじ13引《述じゅつ異こと記き》。

[1] 劉りゅう屹：《神格しんかく與あずか地域ちいき：漢かん唐から間あいだ道教どうきょう信仰しんこう世界せかい研究けんきゅう》（上海しゃんはい：上海しゃんはい人民じんみん出版しゅっぱん社しゃ，2011），〈太一たいち與あずか盤ばん古いにしえ〉，頁ぺーじ7。

[2] 〈太一たいち與あずか盤ばん古いにしえ〉，頁ぺーじ8引。

[3] 〈太一たいち與あずか盤ばん古いにしえ〉，頁ぺーじ16-17引。

[4] 唐とう代だい澄きよし觀かん：《大方おおがた廣こう佛ふつ華嚴經けごんきょう隨ずい疏演義えんぎ鈔》（《大正たいしょう新しん修おさむ大藏經だいぞうきょう》36冊さつ），卷かん42，頁ぺーじ320c引東吳ご徐じょ整せい《三さん五ご曆こよみ記き》，誤あやま題だい「三さん王おう曆れき」。又また節ふし引於歐おう陽ひ詢：《藝文げいぶん類聚るいじゅう》（北京ぺきん：中華ちゅうか書しょ局きょく，1982）卷まき1，頁ぺーじ2。

[5] 〈太一たいち與あずか盤ばん古いにしえ〉，頁ぺーじ8引東吳くれ韋昭《洞ほら記き》。

[6] 〈太一たいち與あずか盤ばん古いにしえ〉，頁ぺーじ13引任昉(460-508)《述じゅつ異こと記き》。

[7] 〈太一たいち與あずか盤ばん古いにしえ〉，頁ぺーじ4-5。饒にょう宗頤そうえん：〈盤ばん古いにしえ圖ず考こう〉，《中國ちゅうごく社會しゃかい科學かがく院いん研究生けんきゅうせい院いん學がく報ほう》，1986年ねん1期き，頁ぺーじ75-76以為此盤古いにしえ圖ず於194年ねん由よし漢かん末まつ益えき州しゅう太守たいしゅ高だか眹所畫が，不ふ確かく。

[8] 〈太一たいち與あずか盤ばん古いにしえ〉，頁ぺーじ13引《述じゅつ異こと記き》。

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]