Ռոտոփի (լեռնաշղթայ)
Ռոտոփի լեռնաշղթայ․ Պալքանեան թերակղզի, հարաւ-արեւելեան Եւրոպա։ Լեռնաշղթային տարածութեան 83% կը գտնուի Պուլկարիա, իսկ մնացեալը՝ Յունաստան։
| Ռոտոփի | |
|---|---|
 Ռոտոփի լեռնաշղթայ | |
| Տեսակ | Լեռնաշղթայ |
| Երկիր | Պուլկարիա, Յունաստան |
| Վարչատարածքային միաւոր | Ռոտոփի |
| Վայր | Պուլկարիա, Յունաստան Պուլկարիա |
| Լեռնաշղթայ | Ռոտոփի լեռնաշղթայ |
| Մասն է | Ալպեան գօտի |
| Բարձրութիւնը ծովու մակարդակէն | 2191 մեթր |
| Երկարութիւն | 240 քմ |
| Լայնութիւն | 100 քմ |
| Մակերես | 18 000 քմ² |
| Բարձրագոյն գագաթ | Կոլիամ Փերելիք (2191 մ․) |
| Պահպանման տարածք | Ռոտոփի լեռնաշղթային Ազգային Պուրակ, Յունաստան |
| Նիւթ | Փոխակերպուած քարեր, գղձաքար, մարմար եւ Քուարծ |
Տեղեկութիւններ
ԽմբագրելԼեռնաշղթային տարածութիւնն է 14.735 քլ․², որոնցմէ 12.333քլ² կը գտնուի Պուլկարիոյ սահմաններուն մէջ, իսկ 2.402քլ² Յունաստանի սահմաններուն մէջ։ Երկայնքը 240.000 քլ․ է եւ լայնքը մօտաւորապէս 100.000 քլ․ - 120.000քլ․։ Անոր միջին բարձրութիւնն է 785 մ․։
Ռոտոփի լեռնաշղթային բարձրագոյն գագաթն է Կոլիամ Փերելիք (2191 մ․) եւ բարձրութեամբ Պուլկարիոյ եօթներորդ լեռն է։ Յունաստանի մէջ անոր բարձրագոյն գագաթն է՝ Տելիպոսքա (1953 մ․)։ Լեռնաշղթան անունը տուած է շրջակայքի բնապահպանման տարածքին՝ «Ռոտոփի լերան միախառն անտառներ»։ Շրջանը կը յատկանշուի գետերուն խորունկ կիրճերով, մեծ քարայրներով եւ իւրայատուկ ձեւաւորուած կերպարներով, ինչպէս օրինակ Թրիկրատ կիրճը։
Լեռնաշղթան Պուլկարիոյ ջրամատակարարման գլխաւոր կեդրոնը կը հանսդիսանայ։ Անոր շուրջը կառուցուած են բազմաթիւ ամբարտականեր, որոնք կը գործածուին ելեկտրականութեան արտադրումի եւ որոգման համար, ինչպէս նաեւ զբօսաշրջիկներ ներգրաւելու համար։ Այդպիսի ամբարտակներ կան նաեւ Յունաստան։ Օրինակ՝ Նեսթոս գետին հոսանքին վրայ կառուցուած Թիսաւրոս եւ Փլաթանովրիսի ամբարտակները։
Մշակութային ժառանգութիւն
Խմբագրել
Ռոտոփին բնակուած է նախապատմական ժամանակներէն։ Ունի հարուստ մշակութային ժառանգութիւն․ Թրակեան հին քաղաքներ՝ Փերփերիքոն, Թաթուլ եւ Պելիտաս, միջնադարեան բերդեր, եկեղեցիներ, վանքեր եւ ԺԸ․ եւ ԺԹ․ դարերու աւանդական ժարտարապետութեամբ կառուցուած նկարագեղ գիւղեր։
Անուն եւ դիցաբանութիւն
ԽմբագրելՌոտոփի անունը Թրակեան ծագում ունի․ Ռոտ-ոփի (Rhod-ope)։ Կը մեկնաբանուի որպէս գետի մը առաջին անունը՝ «կարմրագոյն գետ»։ Ըստ յունական դիցաբանութեան, լեռնաշղթան անունը առած է Թրակիոյ թագուհի Ռոտոփիէն որ Էմոս թագաւորին կինն էր։ Անոնք Տիասին եւ Իրային զայրոյթը պատճառեցին եւ պատժուեցան լեռ այլափոխուելով։
Բնապահպանում
Խմբագրել
Լեռնաշղթային գրաւած տարածութեան մէջ, սահմանուած են 15 բնական պատսպարաններ, որոնցմէ մի քանին Եունեսքոյէն կը պահպանուին։
Ռոտոփի լեռնաշղթան հռչակաւոր է իր կոնբերի մեծագոյն անտառներով, որոնք Պալքանեան թերակղզիին մեծագոյնն են, մեղմ մակերեւոյթով, հարուստ բուսականութեամբ եւ գիշատիչ թռչուններով, որոնք մասնաւորաբար կը գտնուին լեռնաշղթային արեւելեան կողմը։
Կլիմա
ԽմբագրելՌոտոփի լեռնաշղթային դիրքը մեծապէս կ՛ազդէ Պալքանեան թերակղզիին հարաւ-արեւելեան կլիմային վրայ, որովհետեւ ան հաւասարապէս կ՛ազդուի հիւսիսէն եկող ցուրտ քամիներէն եւ Միջերկրականի ջերմ զեփիւռներէն։
Ջրամատակարարում
Խմբագրել
Լեռնաշղթան շրջանի գլխաւոր ջրամատակարարն է․ Էվրոս եւ Նեսթոս գետերը։ Բնական լիճերը քիչ են։
Բազմաթիւ են ամբարտակները։ Պուլկարիոյ սահմաններուն մէջ կը գտնուին երկրին մեծագոյները, ինչպէս օրինակ՝ Տոսփաթ, Պաթաք, Կոլիամ Պեկլիք, Քարծալի, Սթուտեն Քլատենեց, Վահա, Սիրոքա, Փոլիանա եւ շատ ուրիշ։ Յունաստանի սահմաններուն մէջ կը գտնուին Թիսաւրոս եւ Փլաթանավրիսի ամբարտակները, որոնք կը գործածուին ջրաելեկտրականութեան արտադրումին համար, ինչպէս նաեւ որոգման համար։
Ջերմուկ աղբիւրներ
ԽմբագրելՌոտոփի լեռնաշղթան ունի բազմաթիւ ջերմուկ աղբիւրներ։
Պուլկարիա
- Վելիգրատ
- Նարեցեն
- Տեւին
- Պետեն
- Միխալքովօ, եւ շատ ուրիշ։
Յունաստան
- Թերմես (Քսանթի)
- Թերմիա (Տրամա), 620 մ․ բարձրութեան վրայ։
Տե՛ս նաեւ
ԽմբագրելԾանօթագրութիւններ
Խմբագրել- ↑ Ռոտոփի Ազգային Պուրակ, (յունարէն)
- ↑ Փերսեւս բառարան․ Ռոտոփի թագուհին(անգլերէն)
- ↑
Ε Ρ Τ տեսերիզ․ Նեսթոս, Ռոտոփի(յունարէն) - ↑
Ε Ρ Τ տեսերիզ Ռոտոփի կոյս անտառը, (յունարէն) - ↑ «Ռոտոփի․ զբոսաշրջիկութեան ուղեցոյց(յունարէն)»։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2023-06-23-ին։ արտագրուած է՝ 2023-06-23
- ↑ «biodiversity-Ռոտոփի լեռնաշղթայ(յունարէն)»։ արխիւացուած է բնօրինակէն-էն՝ 2023-06-23-ին։ արտագրուած է՝ 2023-06-23