«Եկեղեցւոյ Հայրեր» խմբագրումներու միջեւ տարբերութիւն

Content deleted Content added

Գծային

12:28, 25 Ապրիլ 2024-ի տարբերակ

Եկեղեցւոյ հայրեր, առաքինազարդ կեանքով ու վարքով հռչակուած անձնաւորութիւններ, որոնք եկեղեցւոյ կողմէն դասուած են սուրբերու կարգին եւ ճանչցուած՝ իբրեւ հաւատքի հիմնական սկզբունքներու ճշմարիտ եւ ուղղափառ երաշխաւորներ, Սուրբ Գիրքի հեղինակաւոր մեկնիչներ ու աւանդապահներ, եկեղեցւոյ ծառայութեան նուիրուած եւ եկեղեցական նուիրապետութեան պատասխանատու դէմքեր։ Արդի իմաստով եկեղեցական հայր հասկացութիւնը առաջին անգամ օգտագործած է Վիկենտիոս Լիրինացին (5-րդ դար)։ Ան Եկեղեցական հայրերը տարբերակած է եկեղեցական գրողներէն եւ եկեղեցական գրող կոչուած է քրիստոնէական այն մատենագիրներէն, որոնք չունին կեանքի սրբութիւն եւ ուղղափառ վարդապետութիւն։ Հայրաբանութեան համար եկեղեցական հայրերը եկեղեցական գրողներ են, որոնց ձգած գրական ժառանգութիւնը կը կազմէ հայրաբանական գրականութիւնը։

Չափանիշեր

Կաթոլիկ եկեղեցւոյ մէջ

Կաթոլիկ աստուածաբանները «Եկեղեցական հայրեր» կը կոչեն միայն այն հայրապետները, որոնք իրենց կեանքի եւ գործունէութեան մէջ միացած են չորս անհրաժեշտ պայմաններու՝

Ուղղափառ դաւանանք,
Կեանքի սրբութիւն,
Ճանաչում եկեղեցւոյ կողմէ,
Հնութիւն (վաղեմութիւն)։

Ուղղափառ եկեղեցւոյ մէջ

Ուղղափառ հայրաբանները, որոշ վերապահումներով ընդունելով 1-3 կէտերը, կը մերժեն 4-րդ կէտի անհրաժեշտութիւնը, այն հիմնական փաստով, թէ եկեղեցին ապրած է եւ կ'ապրի հայրերով եւ որ եկեղեցական հայրեր գոյութիւն ունեցած են բոլոր ժամանակներուն եւ պիտի ծնին ապագային ալ, այնքան ժամանակ, որքան Սուրբ Հոգին շարունակէ հովանաւորել Քրիստոսի երկրային եկեղեցին։

Եկեղեցւոյ հայրեր

Ժամանակի ընթացքին քրիստոնէական եկեղեցին եկեղեցւոյ նշանաւոր հայրերէն կազմած է փոքր խումբ մը՝ եկեղեցւոյ մեծ հայրեր, եկեղեցւոյ վարդապետներ անուանումներով։ Արեւելքի չորս մեծ հայրերն են Աթանաս Ալեքսանդրացին, Բարսեղ Կեսարացին, Յովհան Ոսկեբերանը եւ Կիւրեղ Ալեքսանդրացին։ Արեւմտեան եկեղեցին եւս կը ճանչնայ համաքրիստոնէական նշանակութիւն ունեցող Արեւելքի այս չորս մեծ հայրապետները։ 800-ական թուականներուն Յովհաննէս Վանականը Ամբրոսիոսին, Օգոստինոսին, Հերոնիմոսին եւ Գրիգոր Մեծին համարած է աշխարհի եւ կրօնական գիտութիւններու մեծագոյն իմաստուններ, իբրեւ դրախտի չորս մեծ գետերը։ 11-րդ դարէն սկսեալ արեւմուտքի մէջ այս չորսը կը կոչուին եկեղեցւոյ վարդապետներ, իսկ Բոնիփատիոս VIII պապը 1296-ին զանոնք դասակարգած է առաքեալներէն անմիջապէս յետոյ եւ կոչած՝ եկեղեցւոյ նշանաւոր վարդապետներ։

Երուսաղէմ

Յետագային պապական յատուկ որոշումներով եւ հռչակումներով, Հռոմի եկեղեցւոյ վարդապետներու կարգին դասուած են նաեւ Թովմա Աքվինացին, Բոնավենտուրասը, Ֆրանցիսկոս Սալեցին եւ ուրիշներ, իսկ արեւելեան հայրերէն, բացի արեւելքի չորս մեծ հայրերէն, նաեւ Եփրեմ Ասորին, Կիւրեղ Երուսաղէմացին, Գրիգոր Նազիանզացին եւ Յովհան Դամասկացին։ Հայ եկեղեցին ունի եկեղեցական հայրերու եւ եկեղեցւոյ վարդապետներու ցանկ մը «երկոտասան վարդապետք» անունով, որ արեւելեան եւ արեւմտեան քրիստոնէական մտածողութիւններու համադրութիւնն է։ Անկէ ընդգրկուած են ընդհանրական եկեղեցւոյ հինգ տիեզերական աթոռներու՝ Աղեքսանդրիոյ, Անտիոքի, Երուսաղէմի, Կոստանդնուպոլսոյ եւ Հռոմի, ինչպէս նաեւ Աթէնքի, Կեսարիայի, Կիպրոսի մեծահռչակ հայրապետները։ Հայ եկեղեցւոյ կողմէ ընդունուած այդ հայրերն են Ռէթէոս Աթենացին (Ա. դար, Աթէնքի հայրապետ), Սեղբեստրոսը (3-րդ դար, Հռոմի հայրապետ), Աթանաս Ալեքսանդրացին, Կիւրեղ Երուսաղէմացին, Եփրեմ Ասորին, Բարսեղ Կեսարացին, Գրիգոր Նիւսացին, Գրիգոր Նազիանզացին, Եպիփան Կիպրացին, Յովհան Ոսկեբերանը եւ Կիւրեղ Ալեքսանդրացին (Հայ եկեղեցին անոնց յիշատակը կը նշէ Հոկտեմբերի վերջին շաբաթ օրը)։

Մեսրոպ Մաշտոց

Հայկական շարք մը ձեռագրերուն մէջ (Մատենադարան, ձեռ. դդ 605, 625 եւլն.) Աթանաս Ալեքսանդրացին, Կիւրեղ Երուսաղէմացին, Բարսեղ Կեսարացին եւ Գրիգոր Նազիանզացին (Աստուածաբան) անուանուած են «գլուխ երկոտասան վարդապետաց» կամ «գերագոյնք» վարդապետներ։ Համաքրիստոնէական հայրերու այս ցանկին հայոց տօնացոյցը աւելցուցած է նաեւ զուտ հայ վարդապետներու եւ հայրերու ցանկ մը՝ «թարգմանիչ վարդապետք» անուան ներքեւ, որոնք են Մեսրոպ Մաշտոցը, Եղիշէն, Մովսէս Քերթողը, Դաւիթ Անյաղթը, Գրիգոր Նարեկացին, Ներսէս Շնորհալին, Յովհաննէս Գ. Օձնեցին, Յովհան Որոտնեցին եւ Գրիգոր Տաթեւացին: Հայ եկեղեցւոյ Ձեռնադրութեան Մաշտոցին մէջ կայ օտար ու հայ՝ եկեղեցւոյ վարդապետներու այլ ցանկ մը, որուն մեջ մտած են Տօնացոյցի 12 վարդապետները, ինչպէս նաեւ Գրիգոր Սքանչելագործը եւ Յակոբ Մծբնացին։ Մաշտոցի ցանկէն դուրս մնացած են Գրիգոր Նարեկացին եւ Ներսէս Շնորհալին։ Թարգմանիչ վարդապետներէն կը յիշեն Սահակ Ա. Պարթեւն ու Մեսրոպ Մաշտոցը։ Ըստ Մաշտոցի, հայ եկեղեցւոյ վարդապետներն են Գրիգոր Ա. Լուսաւորիչը, «որդիք եւ թոռունք Լուսաւորչի», Յովհաննէս Գ. Օձնեցին, Յովհան Որոտնեցին եւ Գրիգոր Տաթեւացին։ Համադրելով Տօնացոյցի եւ Ձեռնադրութեան Մաշտոցի տուեալները՝ կը կազմուի հայ եկեղեցւոյ վարդապետներու ու հայրերու ցանկ մը՝ Գրիգոր Ա. Լուսաւորիչ, «որդիք եւ թոռունք Լուսաւորչի», Սահակ Ա. Պարթեւ, Մեսրոպ Մաշտոց, Եղիշէ, Մովսէս Քերթող, Դաւիթ Անյաղթ, Յովհաննէս Գ. Օձնեցի, Գրիգոր Նարեկացի, Ներսէս Շնորհալի, Յովհան Որոտնեցի եւ Գրիգոր Տաթեւացի։ Թովմա Մեծոփեցին վարդապետներու թիւին մէջ կը յիշէ նաեւ Ստեփանոս Սիւնեցին, որ, սակայն, չի մտներ Տօնացոյցին մէջ։ Ընդհանրական եկեղեցւոյ «երկոտասան վարդապետներէն» եւ եկեղեցական հայրերէն բացի, հայ եկեղեցին սուրբերու կարգին դասուած է նաեւ Առաքելական հայրեր ընդհանուր անունով յայտնի, I–II դդ. երեք հայրապետները՝ Կղեմէս Հռոմէացին կամ Հռոմայեցին (յիշատակը կը նշուի Յիսնակաց առաջին Կիրակիին յաջորդող Հինգշաբթի օրը), Իգնատիոս Անտիոքացին (յիշատակը՝ Յիսնակաց չորրորդ Կիրակիին յաջորդող Երկուշաբթի օրը) եւ Պողիկարպոս Զմիւռնացին (յիշատակը՝ Յիսնակաց երրորդ Կիրակիին յաջորդող Երեքշաբթի օրը)։ Միւս եկեղեցիներու համար Առաքելական հայր կը համարուին նաեւ Պառնապասը, Հերմասը եւ Պապիասը (երեքն ալ՝ Բ. դ.)։

Այս յօդուածի նախնական տարբերակը կամ նրա մասը վերցուած է «Հայաստան» հանրագիտարանէն, որի նիւթերը թողարկուած են` Քրիեյթիւ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թոյլատրագրի ներքոյ։

@@ Տող 1. / Տող 1. @@
-'''Եկեղեցւոյ հայրեր''', առաքինազարդ կեանքով ու վարքով հռչակուած անձնաւորութիւններ, որոնք եկեղեցւոյ կողմէն դասուած են սուրբերու կարգը եւ ճանչցուած իբրեւ հաւատի հիմնական սկզբունքներու ճշմարիտ եւ ուղղափառ երաշխաւորներ, [[Սուրբ Գիրք]]<nowiki/>ի հեղինակաւոր մեկնիչներ ու աւանդապահներ, եկեղեցւոյ ծառայութեան նուիրուած եւ եկեղեցական նուիրապետութեան պատասխանատու դէմքեր։ Արդի իմաստով եկեղեցական հայր հասկացութիւնը առաջին անգամ օգտագործուած է [[Վիկենտիոս Լիրինացի]]<nowiki/>ն (5-րդ դար)։ Ան Եկեղեցական հայրերուն տարբերակած է եկեղեցական գրողներէն եւ եկեղեցական գրող կոչուած է քրիստոնէական այն մատենագիրներուն, որոնք չունին կեանքի սրբութիւն եւ ուղղափառ վարդապետութիւն։ Հայրաբանութեան համար Եկեղեցական հայրերը եկեղեցական գրողներ են, որոնց ձգած գրական ժառանգութիւնը կը կազմէ հայրաբանական գրականութիւնը։
+'''Եկեղեցւոյ հայրեր''', առաքինազարդ կեանքով ու վարքով հռչակուած անձնաւորութիւններ, որոնք եկեղեցւոյ կողմէն դասուած են սուրբերու կարգին եւ ճանչցուած՝ իբրեւ հաւատքի հիմնական սկզբունքներու ճշմարիտ եւ ուղղափառ երաշխաւորներ, [[Սուրբ Գիրք]]<nowiki/>ի հեղինակաւոր մեկնիչներ ու աւանդապահներ, եկեղեցւոյ ծառայութեան նուիրուած եւ եկեղեցական նուիրապետութեան պատասխանատու դէմքեր։ Արդի իմաստով եկեղեցական հայր հասկացութիւնը առաջին անգամ օգտագործած է [[Վիկենտիոս Լիրինացի]]<nowiki/>ն (5-րդ դար)։ Ան Եկեղեցական հայրերը տարբերակած է եկեղեցական գրողներէն եւ եկեղեցական գրող կոչուած է քրիստոնէական այն մատենագիրներէն, որոնք չունին կեանքի սրբութիւն եւ ուղղափառ վարդապետութիւն։ Հայրաբանութեան համար եկեղեցական հայրերը եկեղեցական գրողներ են, որոնց ձգած գրական ժառանգութիւնը կը կազմէ հայրաբանական գրականութիւնը։
 == Չափանիշեր ==
 === Կաթոլիկ եկեղեցւոյ մէջ ===
-Կաթոլիկ աստուածաբանները «Եկեղեցական հայրեր» կը կոչեն միայն այն հայրապետներուն, որոնք իրենց կեանքի եւ գործունէութեան մեջ միացած են չորս անհրաժեշտ պայմաններու՝
+Կաթոլիկ աստուածաբանները «Եկեղեցական հայրեր» կը կոչեն միայն այն հայրապետները, որոնք իրենց կեանքի եւ գործունէութեան մէջ միացած են չորս անհրաժեշտ պայմաններու՝
 # Ուղղափառ դաւանանք,
 # Կեանքի սրբութիւն,
-# Ճանաչում եկեղեցոյ կողմէ,
+# Ճանաչում եկեղեցւոյ կողմէ,
 # Հնութիւն (վաղեմութիւն)։
 == Ուղղափառ եկեղեցւոյ մէջ ==
 [[Պատկեր:Spas vsederzhitel sinay.jpg|350px|մինի|աջից|'''Յիսուս Քրիստոս, VI դարու սրբապատկեր Սուրբ Կատերինէի վանք, Սինա Լերան ստորոտը''']]
-Ուղղափառ հայրաբանները, որոշ վերապահումներով ընդունելով 1-3 կէտերը, կը մերժեն 4-րդ կէտի անհրաժեշտութիւնը այն հիմնական փաստով, թէ եկեղեցին ապրած է եւ կ՝ապրի հայրերով, եւ որ Եկեղեցական հայրեր գոյութիւն ունեցած են բոլոր ժամանակներուն եւ պիտի ծնին ապագային ալ այնքան ժամանակ, որքան [[Սուրբ Հոգի]]<nowiki/>ն շարունակի հովնաւորած է Քրիստոսի երկրային եկեղեցիին։
+Ուղղափառ հայրաբանները, որոշ վերապահումներով ընդունելով 1-3 կէտերը, կը մերժեն 4-րդ կէտի անհրաժեշտութիւնը, այն հիմնական փաստով, թէ եկեղեցին ապրած է եւ կ'ապրի հայրերով եւ որ եկեղեցական հայրեր գոյութիւն ունեցած են բոլոր ժամանակներուն եւ պիտի ծնին ապագային ալ, այնքան ժամանակ, որքան [[Սուրբ Հոգի]]<nowiki/>ն շարունակէ հովանաւորել Քրիստոսի երկրային եկեղեցին։
 == Եկեղեցւոյ հայրեր ==
 [[Պատկեր:Jerusalem infobox image.JPG|350px|մինի|ձախից|'''Երուսաղէմ''']]
-Ժամանակի ընթացքին քրիստոնէական եկեղեցին եկեղեցւոյ նշանաւոր հայրերէն կազմած է փոքր խումբ մը՝ Եկեղեցւոյ մեծ հայրեր, Եկեղեցւոյ վարդապետներ անուանումներով։ Արեւելքի չորս մեծ հայրերն են [[Աթանաս Ալեքսանդրացին|Աթանաս Ալեքսանդրացի]]<nowiki/>ն, [[Բարսեղ Կեսարացին|Բարսեղ Կեսարացի]]<nowiki/>ն, [[Հովհան Ոսկեբերանը|Յովհան Ոսկեբերան]]<nowiki/>ը եւ [[Կիւրեղ Ալեքսանդրացին|Կիւրեղ Ալեքսանդրացի]]<nowiki/>ն։ Արեւմտեան եկեղեցին եւս կը ճանչնայ համաքրիստոնէական նշանակութիւն ունեցող Արեւելքի այս չորս մեծ հայրապետերուն։ 800-ական թուականներուն Յովհաննէս Վանականը Ամբրոսիոսին, [[Օգոստինոսին|Օգոստինոս]]<nowiki/>ին, [[Հերոնիմոսին|Հերոնիմոս]]<nowiki/>ին եւ [[Գրիգոր Մեծ]]<nowiki/>ին համարած է աշխարհի եւ կրօնական գիտութիւններու մեծագոյն իմաստուններ իբրեւ դրախտի չորս մեծ գետերը։ 11-րդ դարէն սկսած Արեւմուտքի մէջ այս չորսը կը կոչուին Եկեղեցւոյ վարդապետներ, իսկ Բոնիփատիոս VIII պապը [[1296]]-ին անոնց դասակարգած է առաքեալներէն անմիջապէս յետոյ եւ կոչած Եկեղեցւոյ նշանաւոր վարդապետներ։
+Ժամանակի ընթացքին քրիստոնէական եկեղեցին եկեղեցւոյ նշանաւոր հայրերէն կազմած է փոքր խումբ մը՝ եկեղեցւոյ մեծ հայրեր, եկեղեցւոյ վարդապետներ անուանումներով։ Արեւելքի չորս մեծ հայրերն են [[Աթանաս Ալեքսանդրացին|Աթանաս Ալեքսանդրացի]]<nowiki/>ն, [[Բարսեղ Կեսարացին|Բարսեղ Կեսարացի]]<nowiki/>ն, [[Հովհան Ոսկեբերանը|Յովհան Ոսկեբերան]]<nowiki/>ը եւ [[Կիւրեղ Ալեքսանդրացին|Կիւրեղ Ալեքսանդրացի]]<nowiki/>ն։ Արեւմտեան եկեղեցին եւս կը ճանչնայ համաքրիստոնէական նշանակութիւն ունեցող Արեւելքի այս չորս մեծ հայրապետները։ 800-ական թուականներուն Յովհաննէս Վանականը Ամբրոսիոսին, [[Օգոստինոսին|Օգոստինոս]]<nowiki/>ին, [[Հերոնիմոսին|Հերոնիմոս]]<nowiki/>ին եւ [[Գրիգոր Մեծ]]<nowiki/>ին համարած է աշխարհի եւ կրօնական գիտութիւններու մեծագոյն իմաստուններ, իբրեւ դրախտի չորս մեծ գետերը։ 11-րդ դարէն սկսեալ արեւմուտքի մէջ այս չորսը կը կոչուին եկեղեցւոյ վարդապետներ, իսկ Բոնիփատիոս VIII պապը [[1296]]-ին զանոնք դասակարգած է առաքեալներէն անմիջապէս յետոյ եւ կոչած՝ եկեղեցւոյ նշանաւոր վարդապետներ։
 == Երուսաղէմ ==
-Հետագային պապական յատուկ որոշումներով եւ հռչակումներով Հռոմի եկեղեցւոյ վարդապետներու կարգին դասուած են նաեւ [[Թովմա Աքվինացի]]<nowiki/>ն, [[Բոնավենտուրասը|Բոնավենտուրաս]]<nowiki/>ը, [[Ֆրանցիսկոս Սալեցի]]<nowiki/>ն եւ ուրիշներ, իսկ արեւելեան հայրերէն, բացի Արեւելքի չորս մեծ հայրերէն, նաեւ Եփրեմ Ասորին, Կիւրեղ Երուսաղէմացին, Գրիգոր Նազիանզացին եւ Յովհան Դամասկացին։ Հայ եկեղեցին ունի Եեղեցական հայրերու եւ եկեղեցւոյ վարդապետներու ցանկ մը «երկոտասան վարդապետք» անունով, որ արեւելեան եւ արեւմտեան քրիստոնէական մտածողութիւններու համադրութիւն է։ Անկէ ընդգրկուած են Ընդհանրական եկեղեցւոյ հինգ տիեզերական աթոռներու՝ [[Ալեքսանդրիա]]<nowiki/>յի, [[Անտիոք]]<nowiki/>ի, [[Երուսաղեմ|Երուսաղէմ]]<nowiki/>ի, [[Կոստանդնուպոլիս|Կոստանդնուպոլսոյ]] եւ [[Հռոմ]]<nowiki/>ի, ինչպէս նաեւ [[Աթենք|Աթէնք]]<nowiki/>ի, [[Կեսարիա]]<nowiki/>յի, [[Կիպրոս]]<nowiki/>ի մեծահռչակ հայրապետերը։ Հայ եկեղեցւոյ կողմէ ընդունուած այդ հայրերն են [[Ռեթեոս Աթենաց|Ռէթէոս Աթենացի]]<nowiki/>ն (Ա. դար, [[Աթենքի հայրապետ|Աթէնքի հայրապետ]]), [[Սեղբեստրոս]]<nowiki/>ը (3-րդ դար, Հռոմի հայրապետ), [[Աթանաս Ալեքսանդրացի]]<nowiki/>ն, [[Կիւրեղ Երուսաղեմացի|Կիւրեղ Երուսաղէմացի]]<nowiki/>ն, [[Եփրեմ Ասորի]]<nowiki/>ն, [[Բարսեղ Կեսարացի]]<nowiki/>ն, [[Գրիգոր Նիւսացի]]<nowiki/>ն, [[Գրիգոր Նազիանզացի]]<nowiki/>ն, [[Եպիփան Կիպրացի]]<nowiki/>ն, [[Յովհան Ոսկեբերան]]<nowiki/>ը եւ [[Կիւրեղ Ալեքսանդրացի]]<nowiki/>ն (Հայ եկեղեցին անոնց յիշատակը կը նշէ Հոկտեմբերի վերջին շաբաթ օրը)։
+Յետագային պապական յատուկ որոշումներով եւ հռչակումներով, Հռոմի եկեղեցւոյ վարդապետներու կարգին դասուած են նաեւ [[Թովմա Աքվինացի]]<nowiki/>ն, [[Բոնավենտուրասը|Բոնավենտուրաս]]<nowiki/>ը, [[Ֆրանցիսկոս Սալեցի]]<nowiki/>ն եւ ուրիշներ, իսկ արեւելեան հայրերէն, բացի արեւելքի չորս մեծ հայրերէն, նաեւ Եփրեմ Ասորին, Կիւրեղ Երուսաղէմացին, Գրիգոր Նազիանզացին եւ Յովհան Դամասկացին։ Հայ եկեղեցին ունի եկեղեցական հայրերու եւ եկեղեցւոյ վարդապետներու ցանկ մը «երկոտասան վարդապետք» անունով, որ արեւելեան եւ արեւմտեան քրիստոնէական մտածողութիւններու համադրութիւնն է։ Անկէ ընդգրկուած են ընդհանրական եկեղեցւոյ հինգ տիեզերական աթոռներու՝ [[Աղեքսանտրիա|Աղեքսանդրիոյ]], [[Անտիոք]]<nowiki/>ի, [[Երուսաղէմ|Երուսաղէմի]], [[Կոստանդնուպոլիս|Կոստանդնուպոլսոյ]] եւ [[Հռոմ]]<nowiki/>ի, ինչպէս նաեւ [[Աթէնք|Աթէնքի]], [[Կեսարիա]]<nowiki/>յի, [[Կիպրոս]]<nowiki/>ի մեծահռչակ հայրապետները։ Հայ եկեղեցւոյ կողմէ ընդունուած այդ հայրերն են [[Ռեթեոս Աթենաց|Ռէթէոս Աթենացի]]<nowiki/>ն (Ա. դար, [[Աթենքի հայրապետ|Աթէնքի հայրապետ]]), [[Սեղբեստրոս]]<nowiki/>ը (3-րդ դար, Հռոմի հայրապետ), [[Աթանաս Ալեքսանդրացի]]<nowiki/>ն, [[Կիւրեղ Երուսաղեմացի|Կիւրեղ Երուսաղէմացի]]<nowiki/>ն, [[Եփրեմ Ասորի]]<nowiki/>ն, [[Բարսեղ Կեսարացի]]<nowiki/>ն, [[Գրիգոր Նիւսացի]]<nowiki/>ն, [[Գրիգոր Նազիանզացի]]<nowiki/>ն, [[Եպիփան Կիպրացի]]<nowiki/>ն, [[Յովհան Ոսկեբերան]]<nowiki/>ը եւ [[Կիւրեղ Ալեքսանդրացի]]<nowiki/>ն (Հայ եկեղեցին անոնց յիշատակը կը նշէ Հոկտեմբերի վերջին շաբաթ օրը)։
 == Մեսրոպ Մաշտոց ==
 [[Պատկեր:Mesrob Mashtots 1882.jpg|350px|մինի|աջից|'''Մեսրոպ Մաշտոց''']]
-Հայկական շարք մը ձեռագրերուն մէջ (Մատենադարան, ձեռ. դդ [[605 արեւմտահայերէն|605]], [[625]] եւլն.) [[Աթանաս Ալեքսանդրացի]]<nowiki/>ն, Կիւրեղ Երուսաղեմացին, Բարսեղ Կեսարացին եւ Գրիգոր Նազիանզացին (Աստուածաբան) անուանուած են «[[գլուխ երկոտասան վարդապետաց]]» կամ «[[գերագոյնք]]» վարդապետներ։ Համաքրիստոնէական հայրերու այս ցանկին հայոց Տօնացոյցն աւելցուցած է նաեւ զուտ հայ վարդապետներու եւ հայրերու ցանկ մը՝ «[[թարգմանիչ վարդապետք]]» անուան ներքեւ, որոնք են [[Մեսրոպ Մաշտոց]]<nowiki/>ը, [[Եղիշէ]]<nowiki/>ն, [[Մովսես Քերթող|Մովսէս Քերթող]]<nowiki/>ը, [[Դաւիթ Անհաղթ|Դաւիթ Անյաղթ]]<nowiki/>ը, [[Գրիգոր Նարեկացի]]<nowiki/>ն, [[Ներսես Շնորհալի|Ներսէս Շնորհալի]]<nowiki/>ն, [[Յովհանէս Գ. Օձնեցի|Յովհաննէս Գ. Օձնեցի]]<nowiki/>ն, [[Յովհան Որոտնեցի]]<nowiki/>ն եւ [[Գրիգոր Տաթեւացի]]<nowiki/>ն Հայ եկեղեցւոյ Ձեռնադրութեան Մաշտոցին կայ օտար ու հայ՝ Եկեղեցւոյ վարդապետներու այլ ցանկ մը, որուն մեջ մտած են Տօնացոյցի 12 վարդապետները, ինչպէս նաեւ [[Գրիգոր Սքանչելագործ]]<nowiki/>ը եւ [[Յակոբ Մծբնացի]]<nowiki/>ն։ Մաշտոցի ցանկէն դուրս մնացած են Գրիգոր Նարեկացին եւ Ներսէս Շնորհալին։ Թարգմանիչ վարդապետներէն կը յիշեն [[Սահակ Ա. Պարթեւ]]<nowiki/>ն ու Մեսրոպ Մաշտոցը։ Ըստ Մաշտոցի, Հայ եկեղեցւոյ վարդապետներն են Գրիգոր Ա. Լուսավորիչը, «[[որդիք եւ թոռունք Լուսավորչի|որդիք եւ թոռունք Լուսաւորչի]]», Յովհաննէս Գ. Օձնեցին, Յովհան Որոտնեցին եւ Գրիգոր Տաթեւացին։ Համադրելով Տօնացոյցի եւ Ձեռնադրութեան Մաշտոցի տուեալները՝ կը կազմուի Հայ եկեղեցւոյ վարդապետներու ու հայրերու ցանկ մը՝ Գրիգոր Ա. Լուսաւորիչ, «[[որդիք եւ թոռունք Լուսավորչի|որդիք եւ թոռունք Լուսաւորչի]]», Սահակ Ա. Պարթեւ, Մեսրոպ Մաշտոց, Եղիշէ, Մովսէս Քերթող, Դաւիթ Անյաղթ, Յովհաննէս Գ. Օձնեցի, Գրիգոր Նարեկացի, Ներսէս Շնորհալի, Յովհան Որոտնեցի եւ Գրիգոր Տաթեւացի։ Թովմա Մեծոփեցին վարդապետներու թիւին մէջ կը յիշէ նաեւ Ստեփանոս Սիւնեցուն, որ, սակայն, չի մտներ Տօնացոյց։ Ընդհանրական եկեղեցւոյ «երկոտասան վարդապետներէն» եւ եկեղեցական հայրերէն բացի Հայ եկեղեցին սուրբերու կարգն դասուած է նաեւ Առաքելական հայրեր ընդհանուր անունով յայտնի, I–II դդ. երեք հայրապետներուն՝ Կղեմէս Հռոմէացուն կամ Հռոմայեցուն (յիշատակը կը նշուի Յիսնակաց առաջին Կիրակիին յաջորդող Հինգշաբթի օրը), Իգնատիոս Անտիոքացուն (յիշատակը՝ Յիսնակաց չորրորդ Կիրակիին յաջորդող Երկուշաբթի օրը) եւ Պողիկարպոս Զմիւռնացուն (յիշատակը՝ Յիսնակաց երրորդ Կիրակիին յաջորդող Երեքշաբթի օրը)։ Միւս եկեղեցիներու համար Առաքելական հայր կը համարուին նաեւ Պառնապասը, Հերմասը եւ Պապիասը (երեքն ալ՝ Բ. դ.)։
+Հայկական շարք մը ձեռագրերուն մէջ (Մատենադարան, ձեռ. դդ [[605 արեւմտահայերէն|605]], [[625]] եւլն.) [[Աթանաս Ալեքսանդրացի]]<nowiki/>ն, Կիւրեղ Երուսաղէմացին, Բարսեղ Կեսարացին եւ Գրիգոր Նազիանզացին (Աստուածաբան) անուանուած են «[[գլուխ երկոտասան վարդապետաց]]» կամ «[[գերագոյնք]]» վարդապետներ։ Համաքրիստոնէական հայրերու այս ցանկին հայոց տօնացոյցը աւելցուցած է նաեւ զուտ հայ վարդապետներու եւ հայրերու ցանկ մը՝ «[[թարգմանիչ վարդապետք]]» անուան ներքեւ, որոնք են [[Մեսրոպ Մաշտոց]]<nowiki/>ը, [[Եղիշէ]]<nowiki/>ն, [[Մովսես Քերթող|Մովսէս Քերթող]]<nowiki/>ը, [[Դաւիթ Անհաղթ|Դաւիթ Անյաղթ]]<nowiki/>ը, [[Գրիգոր Նարեկացի]]<nowiki/>ն, [[Ներսես Շնորհալի|Ներսէս Շնորհալի]]<nowiki/>ն, [[Յովհանէս Գ. Օձնեցի|Յովհաննէս Գ. Օձնեցի]]<nowiki/>ն, [[Յովհան Որոտնեցի]]<nowiki/>ն եւ [[Գրիգոր Տաթեւացի]]<nowiki/>ն: Հայ եկեղեցւոյ Ձեռնադրութեան Մաշտոցին մէջ կայ օտար ու հայ՝ եկեղեցւոյ վարդապետներու այլ ցանկ մը, որուն մեջ մտած են Տօնացոյցի 12 վարդապետները, ինչպէս նաեւ [[Գրիգոր Սքանչելագործ]]<nowiki/>ը եւ [[Յակոբ Մծբնացի]]<nowiki/>ն։ Մաշտոցի ցանկէն դուրս մնացած են Գրիգոր Նարեկացին եւ Ներսէս Շնորհալին։ Թարգմանիչ վարդապետներէն կը յիշեն [[Սահակ Ա. Պարթեւ]]<nowiki/>ն ու Մեսրոպ Մաշտոցը։ Ըստ Մաշտոցի, հայ եկեղեցւոյ վարդապետներն են Գրիգոր Ա. Լուսաւորիչը, «[[որդիք եւ թոռունք Լուսավորչի|որդիք եւ թոռունք Լուսաւորչի]]», Յովհաննէս Գ. Օձնեցին, Յովհան Որոտնեցին եւ Գրիգոր Տաթեւացին։ Համադրելով Տօնացոյցի եւ Ձեռնադրութեան Մաշտոցի տուեալները՝ կը կազմուի հայ եկեղեցւոյ վարդապետներու ու հայրերու ցանկ մը՝ Գրիգոր Ա. Լուսաւորիչ, «[[որդիք եւ թոռունք Լուսավորչի|որդիք եւ թոռունք Լուսաւորչի]]», Սահակ Ա. Պարթեւ, Մեսրոպ Մաշտոց, Եղիշէ, Մովսէս Քերթող, Դաւիթ Անյաղթ, Յովհաննէս Գ. Օձնեցի, Գրիգոր Նարեկացի, Ներսէս Շնորհալի, Յովհան Որոտնեցի եւ Գրիգոր Տաթեւացի։ Թովմա Մեծոփեցին վարդապետներու թիւին մէջ կը յիշէ նաեւ Ստեփանոս Սիւնեցին, որ, սակայն, չի մտներ Տօնացոյցին մէջ։ Ընդհանրական եկեղեցւոյ «երկոտասան վարդապետներէն» եւ եկեղեցական հայրերէն բացի, հայ եկեղեցին սուրբերու կարգին դասուած է նաեւ Առաքելական հայրեր ընդհանուր անունով յայտնի, I–II դդ. երեք հայրապետները՝ Կղեմէս Հռոմէացին կամ Հռոմայեցին (յիշատակը կը նշուի Յիսնակաց առաջին Կիրակիին յաջորդող Հինգշաբթի օրը), Իգնատիոս Անտիոքացին (յիշատակը՝ Յիսնակաց չորրորդ Կիրակիին յաջորդող Երկուշաբթի օրը) եւ Պողիկարպոս Զմիւռնացին (յիշատակը՝ Յիսնակաց երրորդ Կիրակիին յաջորդող Երեքշաբթի օրը)։ Միւս եկեղեցիներու համար Առաքելական հայր կը համարուին նաեւ Պառնապասը, Հերմասը եւ Պապիասը (երեքն ալ՝ Բ. դ.)։
 {{ՀՀ2012}}