დაღესტანი
| რუსეთის ფედერაციის სუბიექტი | |||||
|---|---|---|---|---|---|
|
დაღესტნის რესპუბლიკა Респу́блика Дагеста́н | |||||
 | |||||
| |||||
| ქვეყანა |
 რუსეთი | ||||
| ადმ. ცენტრი | მაჰაჩყალა | ||||
| კოორდინატები | 42°59′02″ ჩ. გ. 47°30′18″ ა. გ. / 42.98389° ჩ. გ. 47.50500° ა. გ. | ||||
| მეთაური | სერგეი მელიკოვი | ||||
| მთავრობის თავმჯდომარე |
აბდულფათახ ამირხანოვი | ||||
| სახალხო კრების თავმჯდომარე |
ზაურ ასკენდეროვი | ||||
| დაარსდა | 1991 | ||||
| ფართობი | 50 270 კმ² | ||||
| ოფიციალური ენა | რუსული, აღულური, ხუნძური, აზერბაიჯანული, ჩეჩნური, დარგუული, ყუმუხური, ლაკური, ლეზგიური, ნოღაიური, რუთულური, თაბასარანული, თათური, წახური[1][2] | ||||
| მოსახლეობა | 3 133 303 კაცი (2021) | ||||
| სიმჭიდროვე | 62,33 კაცი/კმ² | ||||
| სასაათო სარტყელი | UTC+3 | ||||
| სატელეფონო კოდი | 872 | ||||
| საავტომობილო კოდი | 05 | ||||
| ოფიციალური საიტი | e-dag.ru | ||||
| რუსეთის ფედერაციის სუბიექტის კოდი |
05 | ||||
| |||||
1-შერეული, 2-ხუნძები, ანდიურ-დიდოური (ცეზური) ხალხები და არჩიბელები, 3-დარგუელები, ხაიდაყელები და ყუბაჩელები, 4-ლეზგები, 5-ლაკები, 6-თაბასარანელები, 7-აღულები, 8-რუთულელები, 9-წახები, 10-ყუმუხები, 11-ნოღაელები, 12-აზერბაიჯანელები, 13-რუსები
დაღესტანი, ოფიციალურად დაღესტნის რესპუბლიკა (რუს. Респу́блика Дагеста́н) — რუსეთის ფედერაციის სუბიექტი, შედის ჩრდილოეთ კავკასიის ფედერალური ოკრუგის შემადგენლობაში.[3]
დედაქალაქი — ქალაქი მაჰაჩყალა.
ძირითადი ტერიტორია ესაზღვრება სამხრეთით აზერბაიჯანს, სამხრეთ-დასავლეთით — საქართველოს, აგრეთვე დასავლეთით — ჩეჩნეთს, ჩრდილო-დასავლეთით — სტავროპოლის მხარეს და ჩრდილოეთით — ყალმუხეთის რესპუბლიკას.
შეიქმნა 1921 წლის 20 იანვარს.
რუსეთის უდიდესი რესპუბლიკა ჩრდილოეთ კავკასიაში, როგორც მოსახლეობის, ისე ტერიტორიის მხრივ.
ეტიმოლოგია
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]სიტყვა „დაღესტანი“, ან „დაღსტანი“ ნიშნავს „მთების ქვეყანას“, მომდინარეობს თურქული სიტყვისგან dağ („დაღ“), რაც ნიშნავს მთას და სპარსული სუფიქსის მნიშვნელობიდან — „ქვეყანა“. სპარსულად და არაბულად მისი სახელია داغستان („დაღსთან“).
- ხუნძურად — Дагъистаналъул Республика
- დარგუულად — Дагъистанес Республика
- ლეზგურად — Дагъустандин Республика
- ლაკურად — Дагъустаннал Республика
- თაბასარანულად — Дагъустан Республика
გეოგრაფია
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]რესპუბლიკა მდებარეობს ჩრდილოეთ კავკასიის მთებში. რესპუბლიკა მდებარეობს რუსეთის უკიდურეს სამხრეთ ნაწილში და აღმოსავლეთით ესაზღვრება კასპიის ზღვა. რესპუბლიკის ფართობია 50 300 კმ2. რესპუბლიკას ჩრდილოეთით ესაზღვრება ჩეჩნეთი, დასავლეთით – ჩეჩნეთი, ჩრდილო-დასავლეთით – სტავროპოლის მხარე. დაღესტანს სამხრეთით აზერბაიჯანი ესაზღვრება, სამხრეთ-დასავლეთით კი – საქართველო. ქვეყნის ყველაზე მაღალი წერტილია მთა ბაზარდუზუ, რომელიც მდებარეობს აზერბაიჯანის საზღვარზე. რესპუბლიკაში სულ 1800 მდინარეა, მათგან გამორჩეულებია: სულაკი, სამური და თერგი.
ბუნებრივი რესურსები
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]დაღესტანი მდიდარია ნავთობით, ბუნებრივი აირით, წიაღისეული ნახშირით და სხვა მინერალებით.[4]
კლიმატი
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]დაღესტანში იანვრის თვეში საშუალო ტემპერატურაა +2 °C. ივლისში საშუალო ტემპერატურაა +26 °C.
პოლიტიკა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
დაღესტანის სახალხსო ასამბლეაში შედის 72 დეპუტატი, რომლებსაც ირჩევს ხალხი ოთხი წლის ვადით. ასამბლეა არის ქვეყნის მმართველი ორგანო.
დაღესტნის კონსტიტუცია მიღებული იქნა 2003 წლის 10 ივლისს.
მოსახლეობა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]| ხალხი | მოსახლეობა 2021 წელს[5] | |
|---|---|---|
| რაოდენობა | % | |
| ხუნძები | 956 831 | 30,5% |
| დარგუელები | 521 381 | 16,6% |
| ყუმუხები | 496 455 | 15,8% |
| ლეზგები | 416 963 | 13,3% |
| ლაკები | 162 518 | 5,2% |
| თაბასარანელები | 126 319 | 4,0% |
| აზერბაიჯანელები | 116 907 | 3,7% |
| რუსები | 102 243 | 3,3% |
| ჩეჩნები | 99 320 | 3,2% |
| ნოღაელები | 36 944 | 1,2% |
| აღულები | 29 253 | 0,9% |
| რუთულელები | 27 043 | 0,9% |
| წახები | 10 320 | 0,3% |
| სხვები | 31 752 | 1,0% |
ლიტერატურა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- ხუციშვილი ნ., დაღესტანი, „კავკასიური სახლი“, თბილისი, 2002
- Народы Дагестана, Издательство Академии Наук СССР, Москва, 1995
სქოლიო
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- ↑ According to Article 11 of the Constitution of Dagestan, the official languages of the republic include "Russian and the languages of the peoples of Dagestan"
- ↑ Solntsev, pp. XXXIX–XL
- ↑ 2010 წლის 19 იანვრამდე სამხრეთის ფედერალურ ოკრუგში
- ↑ Dagestan Republic. ციტირების თარიღი: 2019-05-08
- ↑ Всероссийская перепись населения 2021 года.
| ||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||
