Metaphysica (Corpus Aristotelicum)
Metaphysica (
De nomine metaphysicae
[recensere | fontem recensere]Nonnulla ab Aristotele scripta sunt opera, quae coniunctim Physica (Φυσικά) inscribuntur. Quae post opera est altera series posita operum, quae prima principia meditationis philosophicae tractant. Itaque Corpore Aristotelico a posterioribus philosophis collecto haec operum nomine carentium series expedite opera post physica posita (
Res maiores
[recensere | fontem recensere]Aristoeles metaphysicam in tres partes dividit, quae divisio philosophiae Occidentali tradita est:
- Ontologia
- Theologia
- Scientia universalium primorumque principiorum.
Metaphysicae est omnium rerum causas primaque principia scrutari. Hac in causa inquirenda idem munus sibi proposuit Aristoteles ac olim Thales aliique physici Ionici; neque Pythagoricos Platonemque praetereamus.
De causis
[recensere | fontem recensere]Studiorum scientificorum vitaeque cotidianae interest, quae sint rerum causae. Quid est "causa"? Maximi momenti sane est huius rei cognitio, cui operam dat Aristoteles in Metaphysicis et Physicis. Nullus oritur intellectus nisi per causarum enodationem. Quattuor in Metaphysicis ab Aristotele enumerantur causae. Si quis sciscitatur, cur ens quoddam sit id quod est, causa transferri potest in (1) materiam (ὕ
1. Causa materialis Cur fit, ut ex semine piri progignatur pirus? Cur fit, ut arbor unius generis quodam prosperatur solo, quo alterius generis arbor absumatur. Materialibus scilicet de causis, nam naturam cuiusque rei dicit fieri ex ea qua constat materia. Cur homines alat sustentetque aqua, cur tam grave durumque sit raudus, causa materiali exponitur. Si quis, cur mutatio cuiusdam rei sit talis qualis est, sciscitatur, referendum igitur est ad materiam qua constat res mutata. Eo enim pacto finitur, quanta libertate fieri possint illae mutationes.Aristoteles nullo nomine simplici causam materialem aliaque causarum genera appellat. Causam materialem dicit id esse, ex quo nascitur aliquid, cui illud inest (ἐ
2. Causa formalis "In seminibus est causa arborum et stirpium." Hoc dictum Ciceronis[2] causam formalem Aristotelicam olet. In seminibus enim vis inest earum rerum, quae ex iis progignuntur. Substratum materiale idem inest in piro ac in semine piri, et piro informata ratio essentiae (λόγος ὁ
3. Causa efficiens Ut ait Aristoteles,[3] materia sive substratum vix sui mutationem efficit: lignum non efficit lectum, neque aes statuam. Aliqua alia est causa mutationis. Ex causarum generibus tertium est causa efficiens sive "unde primum initium mutationis aut cessationis",[4] sicut pater est causa nati vel, ut generali utamur definitione, efficiens (
4. Causa finalis Quartum genus causarum est finis (τέλος), ad quem vel cuius causa aliquid est aut fit. Si valetudinis causa ambulamus, valetudo est causa finalis (
De substantia
[recensere | fontem recensere]Primae philosophiae est ens in quantum est ens (
Quisquis, quid sit ens, quaerit, etiam et simul, quid sit substantia, sciscitatur. Corpora (adnumeratis elementis, caelestibus, herbis, animalibus suisque partibus), res corporibus simpliciores (sicut superficies, linea, punctum) resque invisibiles (sicut Formae Platonicae) videntur ad substantias referri. Aristoteles, quamquam res visibiles optima praebere exempla substantiarum arbitratur, alia quoque exempla non vult excludere remque incertam relinquit. Sed vero quaestio de exemplis substantiarum vix poterit solvi, nisi primum responderimus, quanam ratione aliquam rem dicamus esse substantiam. Etsi enim sciamus aliquam rem substantiam esse, nondum certe, cur sit, sciamus.