Solón

ZE	Quésta pàgina a l'é scrîta in léngoa zenéize A Grafîa adeuviâ a l'é quélla de l'Académia Ligùstica do Brénno

Bùsto do Solón, còpia da 'n òriginâle grêgo do ca. 110 a.C.

Solón (in grêgo antîgo: Σόλων; Atêne, 638 a.C. - 558 a.C.) o l'é stæto 'n legislatô e poêta grêgo, conscideròu un di sètte sâvi.

(GRC) «Ἔργα δでるたὲ Κυπρογενοῦς νにゅーῦνにゅー μみゅーοおみくろんιいおた φίλα κかっぱαあるふぁὶ Διονύσου κかっぱαあるふぁὶ Μουσέων, ἃ τίθησ' ἀνδράσιν εいぷしろんὐφροσύνας»	(LIJ) «Òua e òpie de Vénere me són câe e de Bàcco e de Mûze, che procûan giöie a-i òmmi»
(Solón, Fr. 24 G.-P.2 [26 W.2])

Vìtta

Solón o l'é nasciûo a Atêne into 638 a.C. da 'na famìggia nòbile; a ògni mòddo inta seu zoventù o l'ha intrapréizo lónghi viâgi de comèrcio pe inrichî o patrimònio familiâre dilapidòu da-e donaçioìn do poæ Essecestide.

Into méntre o s'é interesòu a-a poêxîa e a-a filozofîa e-o l'é divegnûo amîgo de inportànti personàggi do seu ténpo, cómme Talete e Anacarsi.

A cariêra polìtica de Solón a l'é comensâ dòppo a goæra tra Atêne e Megara pe-o posésso de Salamìnn-a: defæti Atêne, dòppo avéi firmòu 'n armistìçio e lasciòu l'îzoa a-a çitæ rivâle, a l'avéiva proibîo de propagnadâ a rivendicaçión de quélla, pénn-a a mòrte.

Però Solón, segóndo a tradiçión, o l'ha fæto móstra de êse màtto e gràçie a 'n'òraçión o l'ha convìnto i Ateniéixi a abrogâ a lézze e inbrasâ e àrmi pe l'îzoa, a quæ a l'é stæta pöi riconquistâ.

(GRC) «αあるふぁὐτたうὸς κかっぱῆρυξ ἦλθον ἀφふぁい' ἱμερτῆς Σしぐまαあるふぁλらむだαあるふぁμみゅーῖνος, κόσμον ἐπέων ὠιいおたδでるたὴνにゅー ἀνにゅーτたう' ἀγορῆς θέμενος ~ εいぷしろんἴηいーたνにゅー δでるたὴ τότ' ἐγがんまὼ Φολεγάνδριος ἢ Σικινήτης ἀντί γがんま' Ἀθηναίου πατρίδ' ἀμειψάμενος· αあるふぁἶψぷさいαあるふぁ γがんまὰρろー ἂνにゅー φάτις ἥδでるたεいぷしろん μみゅーεいぷしろんτたう' ἀνθρώποισι γένοιτο·"Ἀττικὸς οおみくろんὗτος ἀνήρ, τたうῶνにゅー Σαλαμιναφετέων" ~ ἴομεν ἐς Σしぐまαあるふぁλらむだαあるふぁμみゅーῖνにゅーαあるふぁ μαχησόμενοι πぱいεいぷしろんρろーὶ νήσου ἱμερτῆς χαλεπόν τたう' αあるふぁἶσχος ἀπωσόμενοι.»

(LIJ) «Mi mæximo vêgno cómme nónçio da-a câa Salamìnn-a, e ho conpòsto 'n cànto, òrnaménto de pòule, in càngio de 'n discórso. ~ Alôa mi voriéiva êse un de Folegandro ò de Sicino, a-o pòsto che 'n Ateniéize, cangiàndome a pâtria: sùbito infæti nasciéiva quésto ciæto tra-a génte: "Sto chi o l'é 'n Àtico, de quélli che han lasciòu Salamìnn-a". ~ Anémmo a Salamìnn-a, a conbàtte pe 'n'îzoa amàbile e scrolâse a dûa verghéugna.»

(Solón, Fr. 2 G.-P.2 [1-3 W.2])

A nominâta òtegnûa a l'ha permìsso a Solón de êse elètto arcónte into 594 a.C. con l'incàrego straordenâio de pacificatô e legislatô.

Aprêuvo a-a seu ativitæ polìtica, o s'é retiòu a vìtta privâ pe viâgiâ a l'èstero: in Egitto, a Cîpro, a Sàrdi (dôve o sàiva stæto riçevûo a-a córte do rè Creso).

A ògni mòddo Solón o l'é tornòu a-a fìn a Atêne, dôve intànto a çitadinànsa a s'êa spacâ in træ façioìn: quélla di Pediei con càppo Licurgo, quélla di Parali de Magacle e quélla di Diacri con càppo Pisistrato, o quæ o l'aspirâva a-a tiranîa.

Pròpio Pisistrato o s'é mutilòu da lê pe acuzâ in pùblica ciàssa i seu aversâi de avéilo agredîo e-o l'ha convìnto coscì i çitadìn a fâse provédde de çinquànta masê pe diféndise. Pe quésto lê o l'ha avûo mòddo de òcupâ Atêne e proclamâse tirànno: coscì Solón o l'ha rinproveròu i Ateniéixi:

(GRC) «εいぷしろんἰ δでるたὲ πεπόνθατε λらむだυうぷしろんγがんまρろーὰ δί᾽ ὑμετέρην κακότητα, μή τたうιいおた θしーたεいぷしろんοおみくろんῖς τούτων μόμφον ἐπαμφέρετε· αあるふぁὐτたうοおみくろんὶ γがんまὰρろー τούτους ηいーたὐξήσατε ῥύματα δόντες, κかっぱαあるふぁὶ δでるたιいおたὰ τたうαあるふぁῦτたうαあるふぁ κかっぱαあるふぁκかっぱὴνにゅー ἔσχετε δουλοσύνην· ὑμέων δでるた᾽ εいぷしろんἷς μみゅーὲνにゅー ἕκαστος ἀλώπεκος ἴχνεσι βαίνει, σύμπασιν δでるた᾽ ὑμみゅーῖνにゅー χかいαあるふぁῦνος ἔνεστι νόος· εいぷしろんἰς γがんまὰρろー γがんまλらむだῶσσαν ὁρろーᾶτたうεいぷしろん κかっぱαあるふぁὶ εいぷしろんἰς ἔπος αあるふぁἱμύλου ἀνδρός, εいぷしろんἰς ἔργον δでるた᾽ οおみくろんὐδでるたὲνにゅー γιγνόμενον βλέπετε.»

(LIJ) «S'éi subîo mizêie pe-a vòstra ignorànsa, no atriboî a-i dêi a caxón de quéste: viâtri defæti éi tiòu sciù quélli, méntre arénbi ghe dâvi e pe quésto éi avûo a gràmma scciavitù: de viâtri ògnidùn da sôlo e órme da vórpe o ricàrca, ma in viâtri insémme gh'é 'na vêua ménte: a-a léngoa dæ aménte e-a pòula aspèrta de 'n òmmo, méntre afæto l'òpia ch'a se conpìsce no veddeî.»

(Solón, Fr. 15 G.-P.2 [11 W.2])

Con tùtto quésto Pisistrato dòppo o no l'ha mâi danezòu Solón in nisciùn mòddo e ànsi o l'ha çercòu de ingraçiâselo con doìn e favoî. Solón o l'é mòrto into 558 a.C. e-e seu çénie són stæte sparpagiæ a Salamìnn-a.

Polìtica

(GRC) «Πぱいοおみくろんλらむだλらむだοおみくろんὶ γがんまὰρろー πλουτεῦσしぐまιいおた κακοί, ἀγαθοὶ δでるたὲ πένονται· ἀλらむだλらむだ' ἡμみゅーεいぷしろんῖς αあるふぁὐτたうοおみくろんῖς οおみくろんὐ διαμειψόμεθα τたうῆς ἀρετῆς τたうὸνにゅー πぱいλらむだοおみくろんῦτたうοおみくろんνにゅー, ἐπぱいεいぷしろんὶ τたうὸ μみゅーὲνにゅー ἔμπεδον αあるふぁἰεί, χρήματα δでるた' ἀνθρώπων ἄλλοτε ἄλλος ἔχει.»	(LIJ) «Tànti gràmmi són rìcchi, e-i boìn són mìsci: ma niâtri con lô no scangiêmo a virtù pe-o dinâ, zaché quésta a l'é sàlda pe sénpre méntre e richésse di òmmi ghe l'ha ògni vòtta 'n âtro.»
(Solón, Fr. 6 G.-P.2 [15 W.2])

Dòppo êse stæto elètto arcónte, o l'ha avûo l'incàrego de redìgge 'n còdice de lézze; coscì, co-a seisàchteia (da-o grêgo σεισάχθεια "sciogliménto di péizi") o l'ha abolîo e ipotêche in sciâ persónn-a, de mòddo che i çitadìn evitéssan a servitù pe-i seu póffi.

(GRC) «πぱいρろーῶτたうαあるふぁ μみゅーὲνにゅー εいぷしろんὐχώμεσθα Δでるたιいおたὶ Κρονίδηι βべーたαあるふぁσしぐまιいおたλらむだῆϊ θしーたεいぷしろんσしぐまμみゅーοおみくろんῖς τたうοおみくろんῖσしぐまδでるたεいぷしろん τύχην ἀγαθὴνにゅー κかっぱαあるふぁὶ κかっぱῦδος ὀπάσσαι.»	(LIJ) «Pe prìmma cösa inplorémmo Zôve rè fìggio de Crono che a quéste lézze bónn-a fortùnn-a e glòria o concede.»
(Solón, Fr. 31 W)

Pe de ciù o l'ha introdûto 'n modéllo de stâto timocràtico, sàiva a dî bazòu in sciô rédito (τιμή): i çitadìn lìberi són stæti dónca divîzi in quàttro clàsse:

• Pentacosiomedimni, con réndia de 500 medìmni, sàiva a dî 260 hl de òrzo;

• Cavagêi, che avéivan dónca armêno 'n cavàllo e 'na réndia de 300 medìmni;

• Zeugiti che avéivan doî beu e 'na réndia de 200 medìmni;

• Teti, che no êan provìsti de particolæ bêni.

Penscêo

O penscêo de Solón o s'artìcola sôviatùtto in sce tréi concètti:

• sósta (ὕβρις), açión ingiùsta caozâ da-o prezumìn de l'òmmo da seu fòrsa cóntra l'òrdine costitoîo, a-a quæ ségoe de lóngo a puniçión di dêi (τίσις "espiaçión").

• acecaménto (ἄτたうηいーた), a puniçión di dêi ch'a pòrta a-a rovìnn-a i òmmi che se són amaciæ de sósta e han perseguîo a richéssa (ὄλβος) con mézzi ingiùsti.

• giustìçia (δίκη), o motô do procèsso da giustìçia divìnn-a.

(GRC) «οおみくろんὐ γがんまὰρろー δでるたὴνにゅー θしーたνにゅーηいーたτたうοおみくろんῖς ὕβριος ἔρろーγがんまαあるふぁ πέλει, ἀλらむだλらむだὰ Ζぜーたεいぷしろんὺς πάντων ἐφορᾶιいおた τέλος.»	(LIJ) «Infæti no dûa goæi, pe-i mortæ, i rizultâti da sósta, ma Zôve o contròlla cómme vàdde a finî ògni cösa.»
(Solón: Fr. 1 G.-P.2 [13 W.2], 16-17)

Bibliografîa

• (IT) Solón, Frammenti dell'opera poetica, introduçión e coménto de Maria Noussia, traduçión de Marco Fantuzzi, Milàn, BUR Rizzoli, 2020.

Âtri progètti

Altri progetti

• Wikimedia Commons

• Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Solón