Википедија:Неутрална гледна точка

Оваа страница документира официјално начело на македонската Википедија, општоприфатен стандард што сите уредувачи треба да го следат. Ако ја уредувате оваа страница, Ве молиме прво уверете се дека за Вашата промена постои консензус. Ако се двоумите, прво дискутирајте на страницата за разговор.

Најважното од страницава: Сите статии и други енциклопедиски содржини мора да бидат напишани од неутрална гледна точка, со праведно претставување на гледиштата, пропорционално и без пристрасност.

Начела на Википедија
Глобални начела
Пет столба Што не е Википедија Занемарете ги сите правила
Начела за содржина
Неутрална гледна точка Проверливост Без оригинално истражување Биографии на живи личности Именување на статии
Работење со други
Учтивост Без лични напади Без правни закани Консензус Разрешување на спорови
Повеќе
Список на начела Список на напатствија

Официјално начело на Википедија е дека сите статии треба да бидат напишани според неутрална гледна точка. Според основачот на Википедија, Џимбо Велс, НГТ е апсолутна и за неа не важи компромис. Видете [1] (на англиски).

Вовед

Политиката на неутрална гледна точка означува дека сите статии треба да бидат пишувани, без предрасуди, прикажувајќи ги, праведно, сите гледни точки.

Оваа политика е често погрешно разбрана. Таа не претпоставува дека е можно да се напише статија од една единствена, непристрасна, објективна гледна точка. Политиката вели дека ние треба праведно да ги претставиме сите страни на спорот, и да не правиме една статија да тврди, подразбира, или најавува дека една од страните е точна. Круцијално е сите Википедијанци да работат заедно за да ги направат статиите што понепристрасни. Ова претрставува една од најголемите заслуги за Википедија.

Пишувањето на непристрасен текст е уметност, која бара вежбање. Учесниците кои се стекнале со оваа вештина се повикани да го развијат прирачникот за неутралност.

Основниот концепт на неутралноста

Во Википедија, ги користиме зборовите "непристрасен" и "неутрална гледна точка" на прецизен начин што е различен од вообичаеното разбирање:

Статиите без предрасуди ги опишуваат дебатите праведно, наместо да се залагаат за некоја страна на дебатата. Бидејќи сите статии се уредувани од луѓе, ова е тешко бидејќи луѓето се инхерентно пристрасни.

Оригиналната изјава за политиката на НГТ

Општата енциклопедија е збир на синтетизирано знаење прикажано преку неутрална гледна точка. Колку што е возможно, енциклопедиското пишување треба да стои настрана од заземање на некој одреден став, освен ставот на неутрална гледна точка.

Неутралната гледна точка настојува да ги прикаже идеите и фактите на таков начин што и поддржувачите и противниците би се сложиле со нив. Секако, 100% договор не е возможен, постојат идеолози во светот кои нема да се сложат со ниеден став освен насилно изјавување на нивната гледна точка. Ние можеме само да бараме таков начин на пишување за кој ќе се сложат суштински рационални луѓе кои може да се разликуваат во некои мислења.

Некои примери може да помогнат за да се разјасни што сакам да кажам.

1. Енциклопедиска статија не треба да тврди дека корпорациите се криминалци, дури и ако авторот верува дека тоа е така. Тој би требало да го прикаже фактот дека некои луѓе веруваат во тоа, и што се нивните причини, а подоцна тој треба да прикаже што вели другата страна.

2. Енциклопедиска статија не смее да тврди дека либералниот капитализам е најдобриот општествен систем [...] Тој, наместо тоа, треба да ги прикаже аргументите на тие што ја имаат таа гледна точка, и аргументите на луѓето што не се сложуваат со таа гледна точка.

Можеби најдобриот начин да го направите вашето пишување поенциклопедиско е да напишете за она во што луѓето веруваат, отколку она што е. Ако ова ви изгледа субјективистички или колективистички или империјалистички, тогаш прашајте ме, зошто сметам дека погрешно сте разбрале. Она во што луѓето веруваат е објективен факт, и можеме да го прикажеме тоа многу лесно преку неутрална гледна точка.

Џимбо Велс, основач на Википедија

Зошто Википедија треба да биде непристрасна?

Википедија е општа енциклопедија, што значи дека таа е приказ на човечкото знаење со извесен степен на генерализација. Но човечките суштества не се сложуваат за различни случаи; кај секоја тема за која постојат конкурентски гледни точки, секоја гледна точка прикажува различна идеја за тоа што е вистината, и толку колку што нејзините гледишта се спротивни на останатите, толку нејзините припадници веруваат дека останатите гледни точки се погрешни и затоа не се знаење. Кога постои разидување за тоа што е вистина, тогаш има разидување за тоа што ја гради вистината. Википедија функционира бидејќи таа е заедничка работа; но, додека соработуваме, како може да го решиме проблемот на бескрајните "војни на изменување" (edit wars) во кои една личност тврди p, додека некоја друга личност го менува текстот така што тој тврди не - p ?

Решението е да прифатиме, заради работата на Википедија, дека "човечкото знаење" ги опфаќа сите различни значајни теории за различни теми. Затоа, ние сме посветени да го прикажеме човечкото знаечење во таква смисла. Нешто како ова е сигурно општоприфатена смисла на зборот "знаење", во оваа смисла, тоа што се "знае" се менува постојано со минувањето на времето, и кога го користиме зборот "знаеме", ние често ги користиме таканаречените страшни (иронични) изјави. Во средниот век, ние "знаевме" дека ѓаволите предизвикуваат болести. Сега "знаеме" поинаку.

Може да го сумираме човечкото знаење (во оваа смисла) на пристрасен начин: би можеле да презентираме серија на теории за темата Т, и потоа да тврдиме дека вистината за Т е таква-и-таква. Но повторно, да имаме во предвид дека Википедија е меѓународен, соработнички проект. Скоро секое гледиште за секоја тема може да се најде меѓу нашите автори и читатели. За да се избегнат бескрајни војни на изменување, можеме да се договориме да ги прикажеме праведно сите значајни гледишта, без да тврдиме дали некое од нив е точно. Тоа е тоа што ја прави статијата "непристрасна" и "неутрална" во онаа смисла која ја прикажуваме овде. Да се пишува од неутрална гледна точка значи да се презентираат контроверзни гледишта без да се бранат; за да се стори ова, доволно е да се презентираат спротивставени гледишта на начин што е повеќе или помалку прифатлив за нивните застапници и исто така да им се припишат гледиштата на нивните застапници.

Главната причина за примена на политиката на неутрална гледна точка гласи: Википедија е енциклопедија, збир на човечкото знаење. Но, бидејќи Википедија ја создава заедницата, како меѓународен проект, сигурно дека не можеме да очекуваме дека нашите соработници ќе сложуваат во сите случаи, или во поголемиот број на случаи за тоа што го сочинува знаењето, во построга смисла на зборот. Оттаму можеме да ја прифатиме пошироката смисла на "човечкото знаење" по кое широк вариетет на спротивставени теории го конституираат тоа што го нарекуваме "знаење". Ние би требало, и индивидуално, и колективно да се потрудиме да ги претставиме овие спротивставени теории правично, без да се поддржува некоја од нив, со додаток дека гледиштата на премало малцинство луѓе не би требало да бидат прикажани како да се работи за гледишта на значајно малцинство, или пак можеби не треба да бидат прикажани воопшто.

Постои и друга причина за да се посветиме на оваа политика. Имено, кога на читателите им е јасно дека не очекуваме од нив да прифататат одредено мислење, тоа ги ослободува да размислат, охрабрувајќи ја нивната интелектуална независност. Тоталитарните влади и догматските институции насекаде може да најдат причини да и' се спротивстават на Википедија, ако успееме во спроведувањето на нашата непристрасна политика: претставувањето на многу конкурентни теории за различен спектар на теми сугерира дека ние, творците на Википедија, веруваме во способноста на читателите сами да го формираат своето мислење. Текстовите што прикажуваат повеќе гледни точки правично, без да бараат читателот да прифати некоја од нив, се ослободувачки. Неутралноста е против догматизмот, и скоро секој кој работи на Википедија може да се сложи дека ова е добро.

Што е неутралната гледна точка?

Одговорот на ова прашање не е очигледен, и често се јавуваат недоразбирања. Постојат многу останати валидни интерпретации за "непристрасно", и "неутрално". Поимот на "непристрасно пишување" што ја сочинува оваа политика на Википедија е "претставување на спротивставените гледишта без да се донесуваат заклучоци за нивната точност". Ова бара понатамошно разјаснување, и тоа расјаснување следи во наредниот дел од текстот.

Прво, и најважно, земете во предвид што значи да се каже дека непристрасното пишување ги претставува спротивставените гледишта без да се донесуваат заклучоци за нивната точност. Непристрасното пишување не го претставува само најпопуларното гледиште; тоа не тврди дека најпопуларното гледниште е точно откако сите гледишта ќе бидат прикажани; тоа не тврди дека некакво средно гледиште меѓу различните гледишта е точно. Прикажувањето на сите гледни точки кажува дека, повеќе или помалку, дека p-истите веруваат во p, а q-истите во q, и каква е моменталната состојба со нивната дебата. Идеално, прикажувањето на сите гледни точки дава голема позадина за оние кои веруваaт во p и q и кое и зошто гледиште е попопуларно (со внимавање да не се поврзува популарност со коректност). Деталните статии може исто така да содржат повеќе меѓусебни оценки на p-истите и q-истите, дозволувајќи и на секоја страна да го удри својот "најдобар удар" на друга страна, но студиозно избегнувајќи да каже која страна кој победил во размената на мислења.

Една точка тука треба да се разгледа. Рековме дека неутралната гледна точка не е, спротивно на вообичаените заклучоци за таа фраза, некаква стварна гледна точка што е "неутрална", или "средна" помеѓу две позиции. Таа со себе носи точно разбирање за тоа што значи "неутрална гледна точка". Преовладувачкото мислење во Википедија е дека неутралната гледна точка воопшто не е гледна точка; според нашите разбирања, кога некој пишува неутрално, тој е многу внимателен да не тврди (или заклучува или наведува или суптилно го тера читателот да поверува) дека некое определено гледиште е точно.

Уште една точка исто така треба да се разгледа. Пишувањето непристрасно може да се сфати повеќе како прикажување на споровите, нивно опишување, одошто впуштање во нив. Може да се мисли на непристрасно пишување како ладно, правично, аналитичко опишување на споровите. Секако, некој може да се посомнева дека ова може да се направи без на некој начин суптилно да се заклучува или да се наведува дека некоја позиција е точно. Но искусните академски граѓани, полемички писатели и ретори се навикнати на предрасуди, било нивни или на другите, така што, тие лесно можат да забележат опишување на спор што тежнее да фаворизира определена страна. Ако тие тоа го изберат, со мала креативност, тие можат да ја оттргнат таа предрасуда.

Сега една важна напомена: Статии што ги споредуваат гледиштата не треба да им даваат на малцинските гледишта толку детален опис како на попопуларните гледишта. Ние не треба да се обидуваме да прикажеме спор така што едно гледиште кое го делат само мал број на луѓе заслужува исто толку внимание колку и мнозинското гледиште. Ова може да не доведе на погрешен пат во прикажувањето на обликот на спорот. Ако веќе го прикажуваме спорот правично, ние треба да ги прикажеме конкурентските гледишта во пропорција со нивното репрезентирање меѓу експертите на таа тема, или меѓу вмешаните страни. Ова, од друга страна, не значи дека малцинските гледишта не може да добијат онолку внимание колку што е можно да им дадеме на страниците специјално посветени на тие гледишта. Не постои ограничување за големина на Википедија. Но дури и на тие страници, иако гледиштето е искажано многу подетално, ние треба да се осигураме дека гледиштето не е прикажано како вистината.

Од Џимбо Велс, септември 2003, на мејлинг листата:

• Ако гледната точка е мнозинска, тогаш би требало да е лесно да се поддржи со референци на вообичаено прифатени текстови за темата;
• Ако гледната точка е на значајно малцинство, тогаш е лесно да се именуваат значајни приврзаници;
• Ако гледната точка е на екстремно мало (или многу ограничено) малцинство, тогаш тоа не припаѓа на Википедија (освен можеби во некоја помошна статија) без разлика дали е вистинито или не; и без разлика дали може да го докажете или не.

Предрасудите не мора да се свесни. На пример, почетниците на некое поле често не успеваат да сфатат дека она што звучи као здраворазумно е всушност пристрасност кон некое одредено гледиште. (Затоа неретко ни треба стручњак со цел да се состави статијата целосно непристрасно.) Уште еден пример, е кога писталите, ненамерно, пропагираат "географска" пристрасност, како на пример опишување на некој спор, како да се одвива во една земја, без да се знае дека спорот се води на поинаков начин во останатите земји.

Политиката на неутрална гледна точка не е да се кријат различните гледни точки, туку да се прикаже различноста на гледните точки. Во случај на контроверзи, јаките страни и слабите страни на секоја страна ќе бидат прикажани, без да се заземе страна. Фактите, сами по себе, се неутрални, но едноставната акумулација на факти не може да биде неутрална гледна точка. Ако само се прикажат фактите на една гледна точка во една статија, статијата сѐ уште не би била неутрална.

Витална компонента: добро истражување

Многу битки меѓу гледните точки би биле многу полесни преку практикување на добро истражување. Фактите не се гледни точки сами по себе. Затоа, лесен начин да се избегне давање на изјава што промовира нечија гледна точка е да се најде угледен извор и да се цитира изворот. Ова е лесен начин да се опише страна на дебатата без да се промовира гледиште. Трикот е да се најдат најдобрите и најугледните извори, колку што е возможно. Обидете се во библиотеката да најдете добри книги и статии од весници, и барајте ги онлајн изворите на кои најмногу може да се потпрете. Малку теренска работа може да заштеди многу време при оправдувањето на некоја подоцнежна изјава.

Уште една важна напомена е дека иако еден факт не е гледна точка сама по себе, додавањето на факти, без разлика колку добро цитирани, само од една страна на дебатата е проблем на прикажување на само една гледна точка. Најдете факти што не се ни од едната ни од другата страна и цитирајте го изворот.

Едноставна формулација

Понекогаш даваме алтернативна формулација на политиката на непристрасност: тврдете факти, вклучувајќи и факти за мислења, но не ги бранете мислењата сами по себе. Постои разлика меѓу факти и вредности, или мислења. Под "факт", ние мислиме "дел од информација за кој не постои сериозен спор". Во таа смисла, дека некоја анкета произвела испечатен резултат е факт. Дека Марс е планета е факт. Дека Сократ бил философ е факт. Никој сериозно не спори за некое од овие нешта. Затоа, ние можеме да се осеќаме слободни да ги тврдиме фактите, колку што можеме.

Под вредност или мислење, од друга страна, ние подразбираме "дел од информација за кого постои некаков спор". Постојат гранични случаи за кои не знаеме дали да го земеме спорот за сериозно; но постојат многу случаи каде што многу јасно се искажува вредност или мислење. Дека крадењето е погрешно, е вредност или мислење. Дека Битлс се најголем бенд е вредност или мислење. Дека Соединетите Американски Држави погрешиле што фрлиле атомска бомба врз Хирошима и Нагасаки е вредност или мислење. Дека Бог постои... ова може да биде незгодно. Дали Бог постои или не е прашање на факт, ниту пак прашање на вредност. Но фактот суштински не може да се открие, и тоа дали Бог постои најчесто ќе се вметнува под вредност или мислење. Да се каже, како факт, дека "постоењето на Бог е мислење" за вакво чувствително прашање, значи да се заклучи дека не постои факт околу кој би се дискутирало (постмодернизам или јак агностицизам), или дека тоа е релативно неважно (секуларна пристрасност).

Википедија е посветена на изнесување на факти и само факти. Таму каде што сакаме да изнесеме мислење, ние го претвораме тоа мислење во факт преку припишување на мислењето некому. Така, наместо да се тврди, "Битлс се најголем бенд", ние може да кажеме, "Голем број на луѓе веруваат дека Битлс се најголем бенд", што е факт кој може да се потврди со резултати од анкети, или пак "Битлс имале многу хитови", што исто така е факт. Во првиот пример тврдевме некое мислење; во вториот и третиот пример ние го "претворивме" тоа мислење во факт преку припишување на тоа мислење некому. Важно е да се забележи дека оваа формулација е суштествено различна од "некои луѓе веруваат ..." формулацијата, популарна во политичките дебати. Референцата бара препознатливо население што може приближно да се изброи или, уште подобро, име.

Понатаму, при прикажувањето на мислење, важно е да се има на ум дека постојат разидувања во врска со тоа како мислењата би биле најдобро искажани; понекогаш, ќе биде неопходно да се даде квалификација за описот на мислењето или да се прикажат повеќе формулации, за да се стигне до решение кое правично ги прикажува сите водечки гледишта во ситуацијата. (Теолошките и философските дебати се особено тешки да се врамат на непристрасен начин; оваа страница даде пример на такво мислење - "Бог постои").

Но, не е доволно, да се искаже политиката за непристрасност на Википедија, со самото тоа што ќе се каже дека ние треба да искажуваме факти, а не мислења. Кога се искажува факт за мислење, важно е исто така да се искажат факти за конкурентските мислења, и тоа на тој начин да не се наведува дека некои од тие мислења е точно. Исто така е генерално важно да се наведат фактите за причините позади гледиштата, и да се разјасни кој стои зад нив. (Често најдобро е да се цитира истакнат претставник на гледиштето).

Правичност и добронамерен тон

Ако имаме намера да ги опишеме споровите правично, ние треба да ги прикажеме конкурентските гледишта со конзистентно позитивен, добронамерен тон. Многу статии завршуваат со коментар на едната страна, иако се прикажани двете гледни точки. Дури и кога темата е прикажана со факти, а не со мислење, статијата сѐ уште може да зрачи со една позиција преку избор на кои факти ќе одат, а кои не, или уште посуптилно преку нивната организација; на пример, одбивање на спротивните гледишта, преку правење да изгледаат многу полошо отколку да би биле собрани во оддел за спротивставени мислења.

Наместо тоа, ние би требало, да пишуваме статии со тон со кој сите позиции се задоволително прикажани, со тоа што би требало да се има ум квалификацијата за екстремно малцинските гледишта. Да ги прикажеме сите значајни, конкурентски гледишта добронамерно. Ние можеме да пишуваме со став дека тоа и тоа е добра идеја, со исклучок на тоа што од гледиштето на некои недобронамерници, поддржувачите на односното гледиште го превиделе тој и тој детал.

Опишување на мислења за делата на некои луѓе

Посебен случај е изразувањето на естетските мислења. Статиите на Википедија во врска со уметност, уметници и други креативни теми (на пр. музичари, глумци, книги, итн.) тендираат да бидат занесени. На ова не е местото во една енциклопедија. Ние може да не се сложиме дека тој-и-тој не е најголемиот гитарист во историјата, но би било важно да опишеме како некој уметник или некое дело е прифатено од општата публика или од истакнати стручњаци. Обезбедувањето на општ поглед на вообичаените интерпретации на едно креативно дело, препорачливо со цитати или референци од познати поединци што ја промовираат таа интерпретација, е соодветно. На пример, дека Шекспир е еден од најголемите драмски писатели на англиски јазик а малку знаење што некој може да го добие од енциклопедија. Сепак, во интерес на неутралноста, мора исто така да се напомене дека повеќе реномирани експерти сметаат дека постојат јаки докази дека авторот на многу од делата припишувани на Шескпир е всушност неговиот современик Кристофер Марлоу (т.н. „Марловска теорија“). Имајте во предвид дека определувањето на тоа како некој уметник или дело се прифатени од јавноста или критиката може да бара одредено истражување; но тоа мислење, а не субјективното мислење на писателот на Википедија статија, е тоа мислење што е релевантно.

Последица: пишување за непријателот

Тие кои постојано се обидуваат да ги прогураат своите гледишта за политички теми, и кои изгледа дека не се грижат дали останатите гледни точки се прикажани правично, ја прекршуваат политиката за непристрасност ("пишувај непристрасно"). Но, политиката повлекува дека е наша работа да зборуваме за другата страна, а не само да ги браниме само нашите гледишта. Ако не се посветиме себеси во тоа, Википедија ќе биде послаба. Ние сите треба да сме вклучени во објаснување на гледните точки на другите, колку што е возможно подобронамерно.

Кога го велиме ова, ние појаснуваме нешто можеби било очигледно од првобитното читање на политиката. Ако на секој од нас му е дозволено да додава пристрасни нешта, тогаш како е возможно политиката било кога да е повредена? Политиката вели, "Пишувај непристрасно". Ако тоа не повлекува дека секој од нас треба правично да ги прикаже гледиштата со кои не се сложуваме, тогаш што значи? Можеби мислите дека ова значи, "Прикажи ги своите гледишта правично, и остави другите да се искажат." Но имајте во предвид, ако секој од нас презема одговорност за целата статија кога ќе стиснеме "зачувај", тогаш кога правиме промена која ги прикажува нашите сопствени гледишта, но не и спротивставените гледишта, или пак ги прикажува спротивставените гледишта неправично и нецелосно, тогаш сигурно дека додаваме предрасуди во Википедија. Има ли смисла да не се преземе одговорност за целата статија? Има ли смисла да се земат реченици и да се рече, "Овие се мои"? Можеби, но во проект толку силно и изречно посветен на неутралноста, таквиот став изгледа нереално.

Другата страна најверојатно може да ги смета вашите обиди да ги опишете нивните гледишта за недоволни, но намерата е тоа што се брои. Во решавањето на споровите околу неутралноста, многу е подобро да се признае дека сите страни мора да бидат прикажани правично, или пак барем почетнички да се обидеме да ги прикажеме останатите страни правично. Ова ќе биде повеќе ценето од воопшто да не се обидеме.

"Пишувањето за непријателот" може да изгледа како да додаваме намерно оштетени аргументи во Википедија, што би било многу чудно. Но подобро е да се гледа ова (некако загадочно) однесување како давање на најдобрите (печатени) аргументи на опозицијата, преку цитирање на истакната личност што го истакнал аргументот во обликот во кој сте го прикажале, и нивно изнесување колку што е можно подобронамерно. Философите и академскиот свет, го прават ова постојано. Секогаш цитирајте ги вашите извори, и осигурајте се дека вашите извори имаат добра репутација, и вие нема многу да погрешите.

Пример

Може да биде од помош разгледувањето на еден пристрасен текст и како Википедијанците го направија биде барем релативно непристрасен.

На англиската Википедија, на страницата која се однесува на абортусот, рано во 2001 - та година, некои автори ја користеа страницата за да разменат боцкави аргументи, неспособни да се согласат за тоа кои аргументи треба да одат на страницата, и како спротивставените позиции да бидат прикажани. Тоа што беше потребно; и што беше додадено; беше длабинска дискусија за различните позиции за моралните и правните аспекти во врска со абортусот во различни времиња. Оваа дискусија за позициите беше внимателно составена за да не фаворизира ниедна од прикажаните позиции. Ова направи да биде полесно да се организираат и да се разберат аргументите што се однесуваат на темата абортус, кои беа прикажани добронамерно, со сите предности и слабости.

Постојат многу други успешни приказни за статии кои го започнале својот живот буквално како пропагандни тиради, но се фино исчистени од луѓе кои се залагаат за прикажување на сите гледишта јасно и добронамерно.

Уште еден пример

Корисникот на англиската википедија Karada го даде следниот совет во врска со статијата за Садам Хусеин:

Дури не е потребно да кажете дека тој бил злобен. Затоа статијата за Хитлер не започнува со "Хитлер бил злобен човек"; тоа не е потребно, неговите дела го осудуваат илјадапати повеќе. Ние само непристрасно ги наведуваме фактите за Холокаустот, и гласовите на мртвите говорат на таков начин што го прави именувањето и бесмислено и непотребно. Ве молиме, направете го истото: наведете ги Садамовите злосторства и цитирајте ги вашите извори.

Приговори и појаснувања

Тоа што следи е листа на чести приговори, или прашања, во врска со политиката на Википедија за непристрасност, следена од одговори.

Не постои нешто такво како објективност

Секој со некаква философска софистикација го знае тоа. Па као може да ја сфаќаме политиката за "неутралност" сериозно? Неутралноста, недостигот на предрасуди, не е возможен.

Ова е најверојатно најчестиот приговор на политиката за неутралност. Таа исто го одразува најчестото погрешно разбирање на политиката. Погрешното разбирање е дека политиката вели нешто за можноста за објективност. Таа едноставно не го прави тоа. Поточно, политиката дури не кажува дека има такво нешто како објективност, или гледиште "одникаде" (фраза на Томас Најџел) - такво да сите статии напишани според таа точка се консеквентно објективно вистинити. Тоа не е политиката, и тоа не е наша цел! Наместо тоа, ние користиме различни разбирања за "неутрално" и "непристрасно", од она на што повеќето луѓе се навикнати. Политиката е дека ние треба да ги опишеме споровите наместо да се вклучиме во нив. Да се каже ова не е да се каже нешто спорно, од философска гледна точка; навистина, ова е нешто што философите го прават цело време. Софистицираните релативисти веднаш ќе препознаат дека политиката е совршено конзистентна со нивниот релативизам.

Ако постои било што, што би било спорно во врска со политиката прикажана во овие редови, тоа е импликацијата дека е можно да се опишат споровите правично, така што сите главни учесници би можеле да го погледнат резултирачкиот текст, и да се согласат дека сите нивни гледишта се прикажани добронамерно и целосно колку што е можно (во контекстот на дискусијата). Емпириско прашање е, а не философско, дали ова е можно; и дека нешто такво е навистина можно е очигледно преку едноствно воочување дека такви текстови се пишуваат секојдневно од најспособните академици, енциклопедисти, учебникари и новинари.

Ова не треба да се сфати во таква смисла дека не може да постои објективна вистина во енциклопедија, бидејќи треба да се има во предвид дека лесно достапните документи треба да бидат цитирани или посочувани, изворите од прва рака, дури и да постојат извори од втора рака, кои ги цитираат неправилно. Неутралноста не не' принудува да воведуваме неточност во нешто што може да биде директно верификувано. Неутралноста вели дека можат да постојат повеќе истакнати интерпретации за значењето или валидноста на некое дело, но често содржината може да биде објективно проверена, посебно во случајот на современите документи.

Псевдонаука

Како да пишуваме статии за псевдонаучни теми, за кои мнозинското научно мислење е дека тие не се кредибилни или дека воопшто не заслужуваат озбилно спомнување?

Ако имаме намера да го прикажеме вкупниот збир на човечкото знаење, тогаш мораме да прифатиме дека ќе опишуваме гледишта што ни се непријатни без да тврдиме дека тие се погрешни. Нештата, сепак, не се толку лоши, колку што звучи. Задачата пред нас не е да ги опишеме споровите, на пример, така што псевдонауката би била еднаква со науката; наместо тоа, задачата е да се прикаже мнозинското (научно) гледиште како мнозинско гледиште и малцинското (понекогаш псевдонаучно) гледиште како малцинско гледиште; и, понатаму, да објасниме како научниците ги прифаќаат псевдонаучните теории. Се ова е со цел да се прикажат споровите правично.

Псевдонауката може да се гледа како општествен феномен и затоа значаен. Како и да е, псевдонауката не смее да го затемни описот на главните гледишта, и секое спомнување на треба да биде пропорционално со остатокот на статијата.

Постои малцинство на Википеднијанци кои се поставуваат толку строго околу овој проблем, што сметаат дека Википедија треба да прифати "научна гледна точка", наместо "неутрална гледна точка". Сепак, ова не е востановено дали навистина е потребна таква политика, имајќи во предвид дека гледиштето на научниците за псевдонауката може да биде јасно, целосно, и правично објаснето на приврзаниците на псевдонауката.

Религија

Политиката на НГТ често значи прикажување на повеќе гледни точки. Ова значи претставување не само на гледните точки на различните групи денес, туку исто така и различните групи во минатото.

Википедија е енциклопедија. Важна задача на енциклопедиите е да ги објаснат нештата. Во случајот со човечките верувања и обичаи, објаснувањето опфаќа не само што ги мотивира поединците што ги имаат овие верувања и обичаи, но исто така и опишување како овие верувања и обичаи настанале и биле обликувани. Статиите на Википедија за историјата и религијата влечат податоци од свети религиски текстови. Но, статиите на Википедија за историјата и религијата исто така влечат податоци и од модерни археолошки, историски и научни извори.

Многу припадници на некоја религија ќе приговараат на критичкото разгледување на нивната вера, тврдејќи дека ова некако ги дискриминира нивните религиозни верувања. Тие би претпочитале статијата да ја опише нивната вера, онака као што тие ја гледаат, што често е од не-историска перспектива (на пр. онака како нештата се сега, така нештата секогаш биле; сите разлики се од еретички секти што не ја прикажуваат вистинската религија.) Нивната гледна точка мора да биде спомната, но забележете дека не постои противречност. Политиката на НГТ значи дека кажуваме нешто налик на ова: Многу припадници на оваа вера веруваат во X, за што веруваат дека е нешто во кое членовите на оваа група секогаш верувале; но, заради прифаќањето на некои откритија (кажете кои) на модерните историчари и археолози (кажете кои), другите припадници на оваа вера (кажете која) сега веруваат во Z.

Важна забелешка за употребата на терминот "фундаментализам". Ве молиме видете ја статијата во врска со фундаментализмот (на англиски), за техничката дефиниција на овој термин. Овој збор е често користен во статиите во врска со религијата, но треба да биде користен само во еден од неговите формални значења. Ние треба да се погрижиме да објасниме што мислиме под овој термин со цел да избегнеме: (а) предизвикување на непотребни увреди, и (б)наведување на читателот (најголемиот број на луѓе не знаат како овој збор треба да биде користен.) Ние не би требало да користиме овој термин во пејоративни фрази. Бидејќи религијата е контроверзна тема, бидете подготвени да видите некои од овие статии да бидат уредувани заради некои, наизглед, ситници.

Морално навредливи гледишта

Што станува со гледишта кои се морално навредливи за најголемиот број на луѓе, како расизам, сексизам, и негирање на Холокаустот, што некои луѓе навистина ги имаат? Сигурно не можеме да бидеме неутрални во врска со нив?

Ние сигурно може да вклучиме долги разговори што ја прикажуваат нашата морална антипатија кон таквите нешта; со тоа, ние може да оддржиме здрава, конзистентна поддршка за неутралната гледна точка преку припишување на гледиштето на истакнати претставници или некои групи на луѓе. На останатите ќе им биде овозможено да размислат, и бидејќи разумни, сигурно ќе го прифатат нашето гледишта. Тие што во тајност поддржуваат расизам, сексизам, итн., нема да бидат убедени да ги променат своите гледишта преку пристрасна статија, што нив само ги става во дефанзива; од друга страна ако направиме заеднички напор да ја примениме нашата политика за непристрасност конзистентно, може да им дадеме преглед на оние со морално навредливи гледишта, што би ги сменил тие гледишта.

Давање на "еднаква важност"

Но, чекајте. Сметам дека оптимизмот во врска со науката против псевдонауката е без основа. Историјата покажува дека псевдо-науката може да ги потисне фактите, бидејќи тие што се потпираат на псевдо-наука користат лаги, клевети, инсинуации и мнозински бројки на следбеници за да ги наметнат своите гледишта на сите. Ако овој проект им придава еднаква важност на оние што буквално тврдат дека Земјата е плоча, или на оние кои тврдат дела Холокаустот никогаш не се случил, резултатот е ќе биде дека (неволно) ќе ги легитимизираме и ќе ги промовираме таквите гледишта што можат единствено да се означат како зло.

Да разјасниме едно нешто: политиката за неутралност на Википедија сигурно не тврди, или имплицира, дека мора да "придаваме еднаква важност" на малцинските гледишта. Таа тврди дека не смееме да заземе став околу нив како енциклопедиски автори; но тоа не не' спречува да го опишеме мнозинското гледиште како такво; да ги објасниме правично јаките аргументи против псевдонаучната теорија; од опишување на силната морална антипатија што некои луѓе ја чувствуваат спрема некои морално навредливи гледишта; и така натаму.

Видете ја оваа хумористична илустрација (на англиски), во врска со темата на "еднаква важност".

Англо-американски фокус

Се чини дека Википедија има англо-американски фокус. Дали е ова спротивно со неутралната гледна точка?

Да, е, посебно кога се работи за статии што бараат интернационална перспектива. Присуството на статии напишани од американска или британска перспектива е едноставно одраз на фактот дека има многу американски и британски граѓани кои работат на проектот, што од друга страна е одраз на фактот што многу од нив се онлајн. Ова е постоечки проблем што треба да се корегира со активна соработка на луѓе од други земји. Но наместо да ја воведат нивната културална пристрасност, ти треба да настојуваат да ги подобрат статии преку отстранување на сите примери на културална пристасност што ќе ги стретнат. Ова не е проблем само на англиската Википедија. Википедијата на француски јазик може да одразува француска пристрасност, јапонската Википедија може да одразува јапонска пристрасност, и така натаму.

Недостаток на неутралност како изговор за бришење

Политиката на неутралност понекогаш се користи како изговор за да се избришат текстови кои изгледаат пристрасно. Не е ли ова проблем?

Во многу случаи, да. Многу од нас веруваат дека фактот што некој текст е пристрасен не е доволно, само по себе, за веднаш да биде избришан. Доколку содржи валидни информации, текстот едноставно треба да биде уреден соодветно.

Понекогаш е проблематично да се определи дали некое тврдење е вистинито или корисно, особено ако има малку луѓе кои знаат нешто за таа тема. Во такви случаи, добра идеја е да се стават приговори на страницата за разговор; ако постои некаква причина да се верува дека авторот на пристрасниот материјал не може да биде поттикнат да го промени, понекогаш го префрлуваме текстот на страницата за разговор (но не го бришеме целосно). Но последното треба да се направи, повеќе или помалку, како последно прибежиште, никогаш како начин да се казнуваат луѓето што напишале нешто пристрасно.

Справување со пристрасни корисници

Се сложувам со политиката за непристрасност, но постојат некои кои изгледа дека се целосно, неизлечиво пристрасни. Мора да одам на и да расчистувам после нив. Што да правам?

Освен ако случајот не е навистина огромен, можеби најдобро нешто е да се насочи вниманието на проблемот јавно, да се упати престапникот на оваа страница ( но љубезно; убавиот збор железни врати отвора) и да се повикаат другите напомош. Видете Решавање на спор за повеќе идеи. Секако дека постои точка во која нашиот многу силен интерес да бидеме целосно отворен проект се судира со интересот на огромното мнозинство на наши писатели, да им биде овозможено да ја завршат работата без постојано да мораат да ги поправаат упадите на луѓето кои не ја почитуваат нашата политика.

Избегнување на постојани спорови

Како може да избегнеме постојани и бескрајни војни околу прашањата во врска со неутралноста?

Најдобриот начин да се избегне војна околу пристрасноста е да се запомне дека најголем дел од нас се доволно паметни, артикулирани луѓе, бидејќи не би работеле на проектов и не би се грижеле толку за него. Ние мора да си поставиме за цел да ги разбереме гледните точки на другиот и да работиме да се осигураме дека тие гледни точки се правично прикажани. Кога ќе настане спор за тоа што треба да стои во една статија, или што е вистинито, ние не смееме да заземеме противнички став; ние мора да направиме се' што можеме да се повлечеме и да се прашаме себеси, "Како може овој спор да се прикаже правично?". Ова мора да се прашуваме постојано кога некоја контроверзна точка ќе се појави. Не е наша работа да ја уредуваме Википедија така што таа ќе ги рефлектира нашите сопствени идиосинкретски гледишта и да ги браниме тие уредувања од сите; наша работа е да работиме заедно, да додаваме нови содржини, но исто така, кога е потребно, да постигнуваме компромиси за тоа како некое контроверзно прашање треба да биде опишано, така што ќе биде правично кон сите страни.

Прифаќање на потребните претпоставки

Што во случај кога, за да се напишат некаква долга серија на статија за некоја општа тема, ние мора да прифатиме некои контроверзни претпоставки? Таков е случајот, на пр., при пишување за еволуцијата. Сигурно не мора да ја измешаме еволуција-против-креационизмот дебатата на секоја таква страница?

Не, се разбира. Практично нема теми на кои може да се пристапи без да се направат некои претпоставки кои некој ќе ги смета за контроверзни. Ова е вистинито не само во еволуционата биологија, туку и во филозофијата, историјата, физиката итн.

Тешко е да се постават генерални начела, по кои би се раководеле во специфични случаи, но следнов може ќе помогне: веројатно не постои добра причина да се дискутира за некоја претпоставка на определена страница, доколку претпоставката е подобро и попродлабочено дискутирана некоја друга страница. Како и да е, кратка, ненаметлива забелешка може да биде соодветна, на пр., во статијата за еволуцискиот развој на коњите можеме да ставиме една кратка реченица во смисла дека некои креационисти не веруваат дека коњите (или било кои животни) претрпеле еволуција, и да го насочат читателот кон релевантната статија. Ако има доволно посебни аргументи за определена точка, тие може да се стават во посебна статија.

Пишување за "непријателската" ГТ

Не сум убеден во тоа што го велите за "пишувањето за непријателот." Јас не сакам да пишувам за непријателот. Најголемиот број од нив кажуваат како факт нешто што е докажани како погрешни. Дали велите дека, за да се биде неутрален при пишување на статија, јас мора да лажам, за да го прикажам гледиштето со кое не се сложувам?

Ова е погрешно разбирање за тоа што вели политиката за неутралност. Вие не тврдите ништо, освен тоа што велите, "Тој-и-тој тврди дека ____________, и затоа, ___________." Ова може да се направи мирно, без морални самопрекпрувања, затоа што го припишувате тврдењето на некој друг. Треба да се забележи дека интелектуалците се навежбани на тој начин, што дури кога се обидуваат да докажат нешто, контра-аргументите се вклучени, така што може да објаснат зошто контра-аргументите се неуспешни.

Ова може да биде посебно чувствителна тема, и голем број на луѓе навистина не успеваат да ја видат пристрасноста инхерентна во некој популарен термин, токму затоа што тој е вообичаено користен. Но не треба долго време да се разбере дека Англиската википедија е високо интернационален проект, и неговите уредници може да имаат различни гледни точки. Важно е да се забележи дека ваквото ниво на објективност е доста ново за повеќето луѓе, и споровите во врска со вистинските термини може едноставно да зависат од рамнотежата на гледните точки.

Останати прашања

Имам некои други прашања. Каде да прашам?

Додека помошните страници кои се однесуваат на неутралноста не се преведени, најдобро е да се упатите на некои од странските статии кои се однесуваат на оваа материја; можете да учествувате во Разговор за Википедија:Неутрална гледна точка; или пак испратете електронска пошта до администраторите на проектот на mk@wikipedia.org.