Żmija zygzakowata
| Vipera berus[1] | |
| (Linnaeus, 1758) | |
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
żmija zygzakowata |
| Zasięg występowania | |
 Zasięg europejski | |
Żmija zygzakowata (Vipera berus) – gatunek jadowitego węża z rodziny żmijowatych (Viperidae).
Podstawowe informacje
[edytuj | edytuj kod]- Rozmiary
- Długość ciała: 90 cm (rzadko do 120 cm)
Masa ciała: do 0,170 kg
- Wygląd
- Grzbiet o zabarwieniu brązowym, srebrzystoszarym, żółtawym, oliwkowozielonym, niebieskoszarym, pomarańczowym, czerwonobrązowym lub miedzianoczerwonym. Na grzbiecie ciemniejszy od barwy podstawowej zygzak, tzw. „wstęga kainowa”. Zygzak nie zawsze jest widoczny. Pionowa źrenica. Płaska głowa o trójkątnym zarysie, wyraźnie oddzielona od reszty ciała. Ciało zwęża się w kierunku głowy. Łuski na głowie tworzą wzór przypominający literę X, Y lub V.
- Biotop
- Spotykana na obrzeżach lasów, podmokłych łąkach, polanach leśnych. Lubi siedliska o chłodnym mikroklimacie.
- Pokarm
- Głównym pokarmem żmij są małe ssaki owadożerne (ryjówki, krety) i gryzonie (myszowate, nornikowate). Poluje także na żaby, jaszczurki, pisklęta ptaków i owady (prostoskrzydłe, biegaczowate). Młode odżywiają się głównie owadami, ślimakami, dżdżownicami, młodymi płazami i jaszczurkami.
- Zachowanie
- Tryb życia dzienny. Chętnie przebywa pod kamieniami, krzewami lub wśród korzeni drzew. Najczęściej ucieka przed napastnikiem, atakuje w sytuacji, gdy jest osaczona. Najpierw jednak zazwyczaj głośno syczy, stosunkowo rzadko kąsa.
- Rozmnażanie
- Jajożyworodna (stąd pochodzi nazwa łacińska Vipera). Pora godowa przypada na kwiecień-maj. Samce toczą rytualne walki przypominające zapasy. Walczące osobniki oplatają się wokół siebie – unoszą przednie części do góry i każdy z nich usiłuje przygnieść przeciwnika do ziemi[2]. Zaloty i sama kopulacja są długotrwałe (kilka godzin). Samica rodzi 5-15 młodych[3], które od początku prowadzą samodzielny tryb życia.
- Występowanie
- Żmija zygzakowata występuje na terenach od północno-zachodniej Francji po wschodnią Syberię i Sachalin. W Skandynawii przekracza koło podbiegunowe, a na południe sięga do Włoch i Azji Mniejszej. W Polsce występuje na całym obszarze, w kilku odmianach, z których najbardziej charakterystyczne są: jasna (szara lub rudobrązowa z czarnym zygzakiem wzdłuż całego grzbietu) i czarna.
- Żmija zygzakowata podlega w Polsce częściowej ochronie gatunkowej[4][5].
- Działanie jadu i leczenie ukąszeń
- Żmije rzadko kąsają człowieka, starając się raczej uciec. Jeśli zostaną zmuszone do obrony, ich ukąszenie często (30–60% przypadków) jest suche[6] (tj. bez wstrzyknięcia jadu), jednak ze względu na możliwość martwicy, należy zawsze zasięgnąć pomocy medycznej przy potwierdzonym ukąszeniu żmii[7]. Jad żmii zygzakowatej jest mieszaniną kilku toksyn o różnorakim działaniu: uszkadzającym układ nerwowy, powodującym martwicę tkanek, zmniejszającym krzepliwość krwi, zmiany rytmu pracy serca. Po ukąszeniu na skórze poszkodowanego zostają dwie charakterystyczne ranki. Ukąszenie jest szczególnie niebezpieczne dla dzieci i osób starszych. Jednakże nie jest śmiertelnym zagrożeniem dla zdrowego dorosłego człowieka. Leczenie swoiste polega na podaniu antytoksyny końskiej.
Synonimy
[edytuj | edytuj kod]- [Coluber] berus – Linnaeus, 1758
- [Coluber] Chersea – Linnaeus, 1758
- Coluber prester – Linnaeus, 1761
- Coluber vipera Anglorum – Laurenti, 1768
- Coluber Melanis – Pallas, 1771
- Coluber Scytha – Pallas, 1773
- [Coluber] Scytha – Bonnaterre, 1790
- Vipera melanis – Sonnini & Latreille, 1801
- Vipera berus – Daudin, 1803
- Vipera chersea – Daudin, 1803
- Vipera prester – Daudin, 1803
- [Coluber] Caeruleus – Sheppard, 1804
- Vipera communis – Leach, 1817
- Coluber chersea var. marasso – Pollini, 1818
- [Pelias] berus – Merrem, 1820
- [Vipera] marasso – Sette, 1821
- Vipera limnaea – Bendiscioli, 1826
- Vipera trilamina – Millet, 1828
- [Pelias] Chersea – Wagler, 1830
- Vipera torva – Lenz, 1832
- Pelias dorsalis – Gray, 1842
- Vipera Prester var. gagatina – Freyer, 1842
- Echidnoides trilamina – Mauduyt, 1844
- Vipera Pelias – Soubeiran, 1855
- Pelias berus var. Prester – Günther, 1858
- Pelias berus var. Chersea – Günther, 1858
- Pelias berus var. dorsalis – Cope, 1860
- Pelias berus var. niger – Cope, 1860
- Vipera (Pelias) berus – Jan, 1863
- Vipera (Pelias) berus var. prester – Jan, 1863
- Vipera (Pelias) berus var. lymnaea – Jan, 1863
- Pelias Chersea – Erber, 1863
- Pelias berus – Erber, 1863
- Vipera berus var. prester – Jan & Sordelli, 1874
- Vipera berus [berus] – Boettger, 1889
- [Vipera berus] var. montana – Méhely, 1893
- Vipera berus – Boulenger, 1896
- Pelias berus lugubris – Kashehenko, 1902
- Vipera berus pelias – Chabanaud, 1923
- [Vipera (Pelias) berus] forma brunneomarcata – Reuss, 1923
- [Vipera (Pelias) berus] forma luteoalba – Reuss, 1923
- [Vipera (Pelias) berus] forma ochracea asymmetrica – Reuss, 1923
- [Vipera (Pelias) berus] rudolphi-marchica – Reuss, 1924
- [Vipera (Pelias) berus] forma bilineata – Reuss, 1924
- Vipera (Pelias) berus forma chersea-splendens – Reuss, 1925
- Vipera (Pelias) berus forma ochracea-splendens – Reuss, 1925
- Vipera (Pelias) berus forma rutila – Reuss, 1925
- Vipera (Pelias) berus forma punctata – Reuss, 1925
- Coluber sachalinensis continentalis – Nikolski, 1927
- Pelias sudetica – Reuss, 1927 (nomen nudum)
- Vipera berus marchici – Reuss, 1927
- Vipera berus rudolphi – Reuss, 1927 (nomen nudum)
- Vipera berus berus – Mertens & Müller, 1928
- Pelias elberfeldi – Reuss, 1929
- Pelias rudolphi – Reuss, 1930
- Pelias schöttleri – Reuss, 1930
- Pelias tyrolensis – Reuss, 1930
- Pelias schreiberi – Reuss, 1930
- Pelias flavescens – Reuss, 1930 (nomen nudum)
- Pelias subalpina – Reuss, 1930 (nomen nudum)
- Pelias neglecta – Reuss, 1932
- Vipera berus sphagnosa – Krassawzef, 1932
- Pelias occidentalis – Reuss, 1933
- Pelias occidentalis oldesloensis – Reuss, 1933 (nomen nudum)
- Pelias occidentalis orbensis – Reuss, 1933 (nomen nudum)
- Pelias sudetica forma steinii – Reuss, 1935 (nomen nudum)
- Vipera marchici – Reuss, 1935
- Pelias sudetica steinii forma emarcata – Reuss, 1937 (nomen illegitimum)
- Vipera (Vipera) berus berus – Obst, 1983
- Vipera berus forma brunneomarcata – Golay et al., 1993
- Vipera berus forma ochracea-asymmetrica – Golay et al., 1993
- Vipera berus forma luteoalba – Golay et al., 1993
- Pelias schoettleri – Golay et al., 1993
- Coluber coeruleus – Golay et al., 1993
- Vipera berus – Golay et al., 1993[8]
-
odmiana czarna -
odmiana czarna -
odmiana jasna -
odmiana miedzianoczerwona
.jpg)
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Vipera berus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Vipera berus male combat. Lelle Pettersson 2021-05-12. [dostęp 2024-08-16].
- ↑ Tony Phelps, Reproductive strategies and life history traits of the Adder, Vipera berus (Serpentes: Viperidae), in southern England and central Wales, „The Herpetological Bulletin” (102), 2007 [dostęp 2024-08-16] (ang.).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. z 2014 r., poz. 1348) [online] [dostęp 2014-10-08].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. z 2016 r., poz. 2183) [online] [dostęp 2017-01-16].
- ↑ Pomorskie Centrum Toksykologii, Podwójny ślad ukąszenia, [w:] Cykl „Wiadomości z Krakowa” [online] [dostęp 2013-08-26].
- ↑ Ukąszenie żmii, [w:] Sos Rany [online] [dostęp 2013-08-26] [zarchiwizowane z adresu].
- ↑ McDiarmid RW, Campbell JA, Touré T. 1999. Snake Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference, vol. 1. Herpetologists’ League. 511 pp. ISBN 1-893777-00-6 (series). ISBN 1-893777-01-4 (volume).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Ulrich Gruber – Płazy i gady. Gatunki środkowoeuropejskie. Przewodnik Kieszonkowy. Wyd. Multico, Warszawa 1997.
- Zygmunt Markota – Węże Europy. Wydawnictwo Multico, Warszawa 1999.
- Juszczyk W. – Płazy i gady krajowe. Część 3: Gady (Reptilia). Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987.
