Chiński program kosmiczny

Ten artykuł od 2024-07 wymaga modyfikacji na podstawie najświeższych informacji.

Niektóre treści są na pewno lub najprawdopodobniej nieaktualne. Artykuł należy zweryfikować, wskazując w przypisach źródła informacji.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Chiński program kosmiczny ruszył w Chińskiej Republice Ludowej w 1956 roku przy pomocy ZSRR. Po rozłamie radziecko-chińskim w 1960 roku, program kosmiczny był kontynuowany chińskimi środkami. Pierwszy chiński satelita, Dong Fang Hong 1, został wystrzelony w 1970 r., dzięki czemu Chiny stały się piątym w historii mocarstwem kosmicznym. Rozpoczęty w 1968 roku program lotów załogowych, w ostatecznej postaci określony w 1992 roku, przyniósł owoce dopiero w roku 2003, kiedy Chiny wystrzeliły na orbitę statek Shenzhou 5 z Yang Liweiem na pokładzie. W ten sposób stały się trzecim państwem na świecie, po Rosji i Stanach Zjednoczonych, zdolnym wysłać człowieka w przestrzeń kosmiczną.

Historia

Początek programu kosmicznego ChRL datuje się na 1956 rok, kiedy Qian Xuesen został deportowany ze Stanów Zjednoczonych po oskarżeniu go o bycie komunistą na fali wydarzeń maccartyzmu. Po powrocie do Chin został pierwszym dyrektorem programu balistycznego, stając się „ojcem chińskiego programu kosmicznego”.

1 marca 1956 ruszył Projekt 581, 12-letni plan zakładający m.in. umieszczenie pierwszego chińskiego satelity na orbicie do 1959 roku^[1]. ChRL wspierał technologicznie Związek Radziecki. Jednak plany tak szybkiego wystrzelenia satelity musiały zostać przesunięte, kiedy w 1960 roku nastąpił rozłam radziecko-chiński i ChRL musiała kontynuować swój program samodzielnie.

W 1962 odbyła się nieudana próba wystrzelenia Dongfeng 2 (DF-2), pierwszego chińskiego pocisku balistycznego. Poprawiony DF-2A został pomyślnie wystrzelony w 1964 roku, tym samym Chiny dokonały pierwszego udanego testu broni jądrowej.

Z technologii pocisku Dongfeng wywodzą się także rakiety nośne Chang Zheng (CZ – Długi Marsz), z których CZ-1 została użyta do wystrzelenia Dong Fang Hong 1 (Wschód jest czerwony 1), pierwszego chińskiego satelity. Tym samym w 1970 roku Chińska Republika Ludowa dołączyła do grupy pięciu państw zdolnych samodzielnie wystrzelić satelitę w przestrzeń kosmiczną (po Związku Radzieckim, Stanach Zjednoczonych, Francji i Japonii).

Dalszy rozwój rakiety Długi Marsz pozwolił ChRL uruchomić w 1985 roku program komercyjny, dzięki któremu zostało wysłanych kilkadziesiąt zagranicznych satelitów, głównie zbudowanych przez kraje Azji i Europy. Stany Zjednoczone długi czas podchodziły z rezerwą do chińskich usług kosmicznych z powodu obaw przed transferem technologii, i w 2000 roku ogłosiły oficjalne embargo.

W 1992 roku ChRL rozpoczęła realizację projektu 921-1, znanego lepiej jako Program Shenzhou. Celem projektu były załogowe loty kosmiczne. Po wystrzeleniu kilku próbnych rakiet, w tym ze zwierzętami na pokładzie, w 2003 roku wystartował statek Shenzhou 5, na pokładzie którego znajdował się pierwszy chiński kosmonauta, Yang Liwei.

Najważniejsze programy kosmiczne

Moduł powrotny statku załogowego Shenzhou 5

Program Shenzhou

Osobny artykuł: Shenzhou (pojazd kosmiczny).

Program 921-1, znany lepiej jako Shenzhou (chin.: 神かみ舟ぶね; pinyin: Shénzhōu) to program załogowych lotów kosmicznych. Rozpoczęty w 1992 roku, wzbudzał kontrowersje podobnie jak programy kosmiczne w innych krajach. Pojawiły się pytania, czy Chiny powinny wydawać pieniądze na takie cele, kiedy można było je wydać bezpośrednio na naukę i inne pilne problemy. Poprzednie próby wysłania człowieka w kosmos nie powiodły się z braku funduszy. W mediach pojawiły się jednak komentarze, że eksploracja kosmosu to przeznaczenie ludzkości i Chiny nie mogą pozostać w tyle. Loty kosmiczne są obecnie traktowane w Chinach prestiżowo, podobnie jak np. Letnie Igrzyska Olimpijskie 2008 w Pekinie, licząc że sukcesy w tej dziedzinie podniosą międzynarodowe znaczenie ChRL.

Załogowa stacja kosmiczna Tiangong

Osobny artykuł: Chińska stacja kosmiczna.

Kontynuację programu Shenzhou stanowi program 921-2, zakładający wybudowanie przez Chiny stałej załogowej stacji kosmicznej. Etap przygotowawczy stanowią eksperymenty z modułami Tiangong, które są prowadzone od 2011 r. Po eksperymentach z trzema tego typu modułami, testami i eksperymentami prowadzonymi przy użyciu statków załogowych Shenzhou, ok. 2020 r. zostanie zbudowana docelowa stacja^[2], przypominająca swą architekturą i rozmiarami stację Mir^[3].

Zarys dalszego rozwoju programu załogowego

Obecnie chiński program załogowy oparty jest na statkach Shenzhou oraz budowie i eksploatacji przyszłej załogowej stacji orbitalnej. Dalsze plany, które ujawniane są sporadycznie w chińskich mediach, bazują na budowie nowego statku załogowego. Jego architektura i wygląd zewnętrzny mają być zbliżone do amerykańskiego statku Apollo: będzie składał się z modułu napędowego w kształcie walca oraz stożkowego modułu załogowego, który byłby modułem powrotnym. Przeznaczeniem statku będą loty na niską orbitę okołoziemską, ale także dalsze loty: na asteroidy, Księżyc i Marsa. W związku z tym planowane są dwie wersje różniące się rozmiarami modułu napędowego i całkowitą masą statku: 14 i 20 t. Cięższa wersja byłaby przewidziana do budowy bazy księżycowej. Załoga statku będzie wynosić, zależnie od wersji, do 6 osób. Rakietą nośną będą budowane obecnie nowe rakiety z rodziny Chang Zheng oznaczone symbolami CZ-7 dla wersji 14- i CZ-5 dla wersji 20-tonowej^[4].

Eksploracja Księżyca

Osobny artykuł: Program Chang’e.

Chiński Program Eksploracji Księżyca (chin.: 中国ちゅうごく探さがせ月つき; pinyin: Zhōngguó Tànyuè; ang. Chinese Lunar Exploration Program, CLEP) został ogłoszony w 2003 roku. W początkowej fazie zakłada bezzałogowe badania Księżyca. Przewiduje realizację trzech etapów do 2020 roku, z czego pierwszy został już zrealizowany: wystrzelono sondy Chang’e 1 (2007 rok) i Chang’e 2 (2010). Po zakończeniu misji księżycowej Chang’e 2 poleciała w stronę planetoidy (4179) Toutatis, obok której przeleciała 13 grudnia 2012 w odległości 3,2 km^[5]. 2 grudnia 2013 w ramach misji Chang’e 3 wysłano lądownik z łazikiem Yutu ("Jadeitowy królik")^[6] podobnym do Spirit czy Opportunity. 7 grudnia 2018 w ramach misji Chang’e 4 wysłano lądownik z łazikiem Yutu 2, który 3 stycznia 2019 jako pierwszy w historii dotarł na niewidoczną z Ziemi stronę Księżyca^[7]. Planowane są też bezzałogowe misje, których celem będzie przywiezienie próbek księżycowego gruntu na Ziemię (prawdopodobnie będą to Chang’e 5 i Chang’e 6)^[8]. W dalszej przyszłości planowane są także loty załogowe na Księżyc.

Misja na Marsa

Chińska Agencja Kosmiczna (CNSA) ogłosiła w 2006 roku, że ChRL planuje głęboką eksplorację kosmosu, szczególnie Księżyca i Marsa^[9]. Pierwszy bezzałogowy program badania Marsa będzie prowadzony w latach 2014-2033, po czym w latach 2040-2060 będzie trwała faza lotów załogowych^[10].

Pierwszą chińską sondą wysłaną z zamierzeniem osiągnięcia Marsa był orbiter Yinghuo-1, wystrzelony wraz z rosyjskim lądownikiem Fobos-Grunt za pomocą rakiety Zenit-2M z kosmodromu Bajkonur. Jednak wskutek awarii silnika mającego umożliwić dotarcie na orbitę Marsa, sonda spłonęła w atmosferze ziemskiej nad Nową Zelandią 15 stycznia 2012.

Kosmodromy w Chinach

Chiny posiadają obecnie cztery kosmodromy.

Centrum Startowe Satelitów Jiuquan (używany od 1958 r.)
Centrum Startowe Satelitów Taiyuan (od 1966 r.)
Centrum Startowe Satelitów Wenchang (ukończenie w 2014 r.^[11], pierwszy start w 2016 r.^[12])
Centrum Startowe Satelitów Xichang (od 1984 r.)

Zobacz też

Przypisy

↑ Encyclopedia Astronautica: Project 581
↑ Chinese Space Station. DragonInSpace.com, 26.05.2012. [dostęp 2012-06-06]. (ang.).
↑ Deborah Braconnier: China announces Space Station plans. Phys.Org, 28.04.2011. [dostęp 2012-06-06]. (ang.).
↑ Hubert Bartkowiak: Szczegóły nowego chińskiego statku załogowego. Kosmonauta.net, 2015-10-25. [dostęp 2015-10-25]. (pol.).
↑ Krzysztof Kanawka: Sonda Chang’e 2 przesłała zdjęcia planetoidy 4179 Toutatis. kosmonauta.net, 15 grudnia 2011. [dostęp 2013-04-22].
↑ Hubert Bartkowiak: Dzisiaj wieczorem start Change-3. kosmonauta.net, 1 grudnia 2013. [dostęp 2013-12-02].
↑ Chang'e 4 (pol.). lk.astronautilus.pl. [dostęp 2016-04-09].
↑ Emily Lakdawalla: The Chang'e 3 lunar lander and rover, expected to launch late this year. The Planetary Society, 2013-01-09. [dostęp 2013-04-22]. (ang.).
↑ People's Daily Online - Roundup: China to develop deep space exploration in five years
↑ 中国ちゅうごく嫦娥じょうが探さがせ月つき工程こうてい进展顺利进度将はた有望ゆうぼう加か快かい-军事频道-中ちゅう华网-中国ちゅうごく最大さいだい职业人士じんし门户 [online], military.china.com [dostęp 2017-11-22] [zarchiwizowane z adresu 2006-11-13] .
↑ Marcia S. Smith: China's New Wenchang Space Launch Site Ready for Action. Space and Technology Policy Group, 2014-10-21. [dostęp 2016-08-29]. (ang.).
↑ Zhao Lei: Next-gen Long March rocket takes record-breaking flight. China Daily Information Co., 2016-06-25. [dostęp 2016-08-29]. (ang.).

Linki zewnętrzne

Chińska Narodowa Agencja Kosmiczna (archiwum). cnsa.gov.cn. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-04-05)].
China Manned Space Engineering Office (CMSEO)

[1] Encyclopedia Astronautica: Project 581

[2] Chinese Space Station. DragonInSpace.com, 26.05.2012. [dostęp 2012-06-06]. (ang.).

[3] Deborah Braconnier: China announces Space Station plans. Phys.Org, 28.04.2011. [dostęp 2012-06-06]. (ang.).

[4] Hubert Bartkowiak: Szczegóły nowego chińskiego statku załogowego. Kosmonauta.net, 2015-10-25. [dostęp 2015-10-25]. (pol.).

[5] Krzysztof Kanawka: Sonda Chang’e 2 przesłała zdjęcia planetoidy 4179 Toutatis. kosmonauta.net, 15 grudnia 2011. [dostęp 2013-04-22].

[6] Hubert Bartkowiak: Dzisiaj wieczorem start Change-3. kosmonauta.net, 1 grudnia 2013. [dostęp 2013-12-02].

[7] Chang'e 4 (pol.). lk.astronautilus.pl. [dostęp 2016-04-09].

[8] Emily Lakdawalla: The Chang'e 3 lunar lander and rover, expected to launch late this year. The Planetary Society, 2013-01-09. [dostęp 2013-04-22]. (ang.).

[9] People's Daily Online - Roundup: China to develop deep space exploration in five years

[10] 中国ちゅうごく嫦娥じょうが探さがせ月つき工程こうてい进展顺利进度将はた有望ゆうぼう加か快かい-军事频道-中ちゅう华网-中国ちゅうごく最大さいだい职业人士じんし门户 [online], military.china.com [dostęp 2017-11-22] [zarchiwizowane z adresu 2006-11-13] .

[11] Marcia S. Smith: China's New Wenchang Space Launch Site Ready for Action. Space and Technology Policy Group, 2014-10-21. [dostęp 2016-08-29]. (ang.).

[12] Zhao Lei: Next-gen Long March rocket takes record-breaking flight. China Daily Information Co., 2016-06-25. [dostęp 2016-08-29]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]