Chloropromazyna
| |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
Ogólne informacje | |||||||||||||||||||||||||
Wzór sumaryczny |
C17H19ClN2S | ||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Masa molowa |
318,86 g/mol | ||||||||||||||||||||||||
Wygląd |
ciecz | ||||||||||||||||||||||||
Identyfikacja | |||||||||||||||||||||||||
Numer CAS | |||||||||||||||||||||||||
PubChem | |||||||||||||||||||||||||
DrugBank | |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
Podobne związki | |||||||||||||||||||||||||
Podobne związki | |||||||||||||||||||||||||
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa) | |||||||||||||||||||||||||
Klasyfikacja medyczna | |||||||||||||||||||||||||
ATC | |||||||||||||||||||||||||
Stosowanie w ciąży |
kategoria C | ||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
|
Chloropromazyna (łac. chlorpromazinum) – organiczny związek chemiczny, pochodna fenotiazyny o budowie zbliżonej do chloroprotyksenu. W postaci chlorowodorku stosowana jako lek psychotropowy o działaniu przeciwpsychotycznym, przeciwautystycznym i uspokajającym. Lek zaliczany do leków typowych działających głównie na receptory dopaminergiczne[4].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Chloropromazyna została pierwszy raz zsyntetyzowana pod koniec 1950 roku przez chemika Paula Charpentiera w laboratoriach firmy Rhône-Poulenc. W 1951 roku rozpoczęto badania kliniczne w Wojskowej Klinice Psychiatrycznej w Paryżu. W listopadzie 1952 roku lek wprowadzono do lecznictwa pod nazwą handlową Largactyl. Pierwszym krajem w którym zaczęto stosować Largactyl była Francja.
Chloropromazyna była pierwszym na świecie lekiem przeciwpsychotycznym (neuroleptykiem) i jest stosowana do dzisiaj. Wprowadzenie tego preparatu i kolejnych do lecznictwa było przełomem w leczeniu schizofrenii i wielu innych chorób psychotycznych.
Od czasu wprowadzenia leków neuroleptycznych do lecznictwa psychiatrycznego okres hospitalizacji bardzo się skrócił, można było otworzyć oddziały (drzwi otwarte, a raczej „obrotowe”), znieść środki przymusu bezpośredniego
Własności farmakologiczne i mechanizm działania
[edytuj | edytuj kod]Chloropromazyna jest pochodną fenotiazyny, zawierającą dodatkowy atom chloru w jednym z pierścieni benzenowych i grupę dimetyloaminopropylową (Me2NCH2CH2CH2–) przy heterocyklicznym atomie azotu. Jest pierwszym skutecznym neuroleptykiem wprowadzonym do lecznictwa. Wykazuje działanie przeciwpsychotyczne i uspokajające oraz przeciwautystyczne, przeciwlękowe i umiarkowanie przeciwwymiotne.
Zastosowana zewnętrznie w postaci roztworu na skórę lub błony śluzowe wykazuje silne działanie miejscowo znieczulające, jednak działanie to nie jest wykorzystywane w lecznictwie[5].
Używana w postaci chlorowodorku. Biologiczny okres półtrwania wynosi 30 godzin. Metabolizowana w wątrobie, jest wydalana przez nerki i układ pokarmowy w postaci nieaktywnych metabolitów. Przenika przez barierę krew-mózg, łożysko oraz do pokarmu kobiecego. Oddziałuje na różne receptory w mózgu, wykazuje następujące działanie:
- antagonizm receptorów dopaminowych (D2)
- antagonizm receptorów 5-HT2
- antagonizm receptorów adrenergicznych
α 1 - antagonizm receptorów muskarynowych (działanie cholinolityczne)
- antagonizm receptorów H1 (działanie przeciwhistaminowe).
Działanie rozpoczyna się po 30 do 60 minut w przypadku podania doustnego i po 15 do 30 minut w przypadku podania domięśniowego.
Chloropromazyna, jak większość pochodnych fenotiazyny, jest metabolizowana przez cytochrom P450 2D6.
Wskazania
[edytuj | edytuj kod]Jest stosowana głównie w przypadkach schizofrenii połączonej z nadpobudliwością ruchową, w stanach manii, w psychozach nieschizofrenicznych, jako środek uspokajający w premedykacji przed operacjami oraz w zaburzeniach emocjonalnych u dzieci. Jako lek pomocniczy stosowana w objawach abstynencyjnych toksykomanii, m.in. heroiny. Dawkowanie u dorosłych w psychiatrii początkowo 25 mg 3 razy na dobę aż do dawki optymalnej (200–600 mg na dobę). Maksymalna dawka początkowa w warunkach szpitalnych wynosi 800 mg.
Obecnie chloropromazyna straciła na znaczeniu jako lek przeciwpsychotyczny i nie jest już wymieniana w standardach schematów leczenia. W leczeniu schizofrenii i innych chorób psychotycznych stosowana rzadko, z wyraźną tendencją spadkową[6]. Sytuacja ta spowodowana jest wprowadzeniem do lecznictwa psychiatrycznego nowych neuroleptyków, tzw. II generacji o bardziej selektywnym działaniu i dużo mniejszych skutkach ubocznych[7].
Przeciwwskazania
[edytuj | edytuj kod]- nadwrażliwość na chloropromazynę lub substancje pomocnicze
- zahamowanie czynności szpiku
- niewydolność wątroby i krążenia
- choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy
- choroba Parkinsona, choroba Addisona
- zatrucia: barbituranami, etanolem i narkotycznymi lekami przeciwbólowymi[8]
Działania niepożądane
[edytuj | edytuj kod]Do najczęstszych działań niepożądanych zalicza się senność, zaburzenia snu, depresję, niemożność koncentracji, zahamowanie ruchowe, parkinsonowski zespół poneuroleptyczny, drgawki, zaburzenia czynności wątroby, hipotermię, ostry zespół dyskinetyczny, zaburzenia temperatury ciała, apatię, tachykardię.
Interakcje
[edytuj | edytuj kod]zmiana stężenia | lek wpływający na zmianę |
---|---|
40% | węglan litu, nikotyna, orfenadryna, leki zobojętniające kwas solny, np. IPP |
cymetydyna, fenobarbital, hydroksyzyna, kannabinole |
zmiana stężenia | lek wpływający na zmianę |
---|---|
100–500% | beta-adrenolityki (propranolol, pindolol) |
leki przeciwmalaryczne (chlorochina, fansydar, sulfadoksyna) |
Preparaty – Polska
[edytuj | edytuj kod]Dawniej w Polsce dostępne były preparaty doustne pod nazwą handlową Fenactil drażetki. Wytwórcą tych preparatów były Jeleniogórskie Zakłady Farmaceutyczne Polfa (obecna Jelfa) oraz Kutnowskie Zakłady Farmaceutyczne Polfa (obecnie Teva Kutno). Obecnie jedyną zarejestrowaną i dostępną w obrocie postacią leku doustną jest:
- Fenactil krople do użytku wewn. ZF Unia Warszawa
oraz postacie leku do wstrzyknięć
- Fenactil inj. i.m. Warszawskie Zakłady Farmaceutyczne Polfa
- Fenactil inj. i.v. Warszawskie Zakłady Farmaceutyczne Polfa
Preparaty dostępne na świecie
[edytuj | edytuj kod]- Largactyl tabl. Sanofi Aventis – Francja
- Teva-Chlorpromazine tabl. Teva Canada Limited
Preparaty dostępne w Polsce wyłącznie w trybie importu docelowego.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Chlorpromazine, [w:] ChemIDplus [online], United States National Library of Medicine (ang.).
- ↑ Chlorpromazine, [w:] DrugBank [online], University of Alberta, DB00477 (ang.).
- ↑ Chloropromazyna [online], karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich, numer katalogowy: C8138 [dostęp 2022-02-01] . (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
- ↑ Ryszard Korbut (red.), Farmakologia, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2012, ISBN 978-83-200-4082-1 .
- ↑ Tadeusz Lesław Chruściel, Kornel Gibiński, Leksykon Leków, PZWL, 1991, s. 63 .
- ↑ Katharine Dudley , Xiaomeng Liu , Saskia De Haan , Chlorpromazine dose for people with schizophrenia, „The Cochrane Database of Systematic Reviews”, 4, 2017, art. nr CD007778, DOI: 10.1002/14651858.CD007778.pub2, PMID: 28407198, PMCID: PMC6478116 [dostęp 2022-02-01] (ang.).
- ↑ Leczenie Zaburzeń Psychicznych Małgorzata Rzewuska 2003 r. ISBN 83-200-2755-1.
- ↑ Jan Kazimierz Podlewski , Leki współczesnej terapii, Warszawa: Split Trading Wydawnictwa Fundacji Büchnera, 1995, s. 192–193, ISBN 83-85632-41-7 .
- ↑ a b Adam Bilikiewicz i inni, Psychiatria, t. 3, Wrocław: Urban & Parner, 2003, ISBN 83-87944-24-6 .
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Tadeusz Lesław Chruściel, Kornel Gibiński, Leksykon Leków, PZWL, 1991 . * Mary Ellen Bowden, Amy Beth Crow, Tracy Sullivan, Pharmaceutical achievers. The human face of pharmaceutical research, Chemical Heritage Foundation, 2003, s. 118, ISBN 978-0-941901-30-7 [dostęp 2020-02-01] (ang.).
- Marek Jarema, Standardy leczenia farmakologicznego niektórych zaburzeń psychicznych, wyd. 1, Gdańsk: ViaMedica, 2011, ISBN 978-83-7599-2861 . * Stephen M. Stahl, Podstawy psychofarmakologii. Leki przyciwpsychotyczne i normotymiczne, Gdańsk: Via Medica, 2007, ISBN 978-83-60945-42-1 .