Derek Barton

Derek Barton
Państwo działania	Wielka Brytania
Data i miejsce urodzenia	8 września 1918 ; Gravesend
Data i miejsce śmierci	16 marca 1998 ; College Station
	profesor nauk chemicznych
	Specjalność: stereochemia
	Nauczyciel akademicki
Uczelnia	University of London; University of Glasgow; Imperial College London
	Nagrody
	Nagroda Nobla w dziedzinie chemii; Medal Copleya
	Multimedia w Wikimedia Commons

Derek Harold Richard Barton (ur. 8 września 1918 w Gravesend, Kent, Anglia, zm. 16 marca 1998 w College Station, Teksas, USA) – chemik brytyjski, laureat Nagrody Nobla z dziedziny chemii w roku 1969 za badanie wpływu stereochemii na szybkość reakcji chemicznych i za wkład w rozwój analizy konformacyjnej i jej zastosowanie w chemii.

W latach 1953–1955 profesor Uniwersytetu Londyńskiego, następnie w latach 1955–1957 Uniwersytetu w Glasgow, 1957–1970 Imperial College London. Członek Royal Society oraz innych akademii nauk i towarzystw naukowych.

Prowadził prace m.in. z dziedziny biosyntezy steroidów i terpenów, badał także ich właściwości fizyczne i chemiczne. Zajmował się też zagadnieniami z chemii fizycznej i teoretycznej, fotochemii. Był współtwórcą teorii biogenezy alkaloidów i terpenów. W 1950 roku wraz z Oddem Hasselem zapoczątkował analizę konformacyjną. Zastosował ją do badań zależności między strukturą konformeru danego związku a jego reaktywnością i właściwościami fizycznymi. Swoje badania prowadził na steroidach, terpenach, alkaloidach oraz cykloheksanie (był to związek wzorcowy). W 1960 odkrył reakcję (tzw. reakcja Bartona), która ułatwia syntezę hormonu aldosteronu (reakcja polega na zastosowaniu fotolizy azotynów). W 1975 odkrył reakcję wolnorodnikowej deoksygenacji II-rzędowych alkoholi (reakcja Bartona-McCombiego). Reakcja ta została wykorzystana w syntezie antybiotyków aminoglikozydowych. Pod koniec życia zajmował się selektywnym utlenianiem węglowodorów nasyconych.

Bibliografia

Wulf von Bonin, Erich Bagge, Robert Herrlinger: Laureaci nagrody Nobla. Chemia, fizyka, medycyna. Warszawa: 1969.
Beata Tarnowska (red.): Nagrody Nobla, Leksykon PWN. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001. ISBN 83-01-13393-7.
Derek Barton – Biography. [dostęp 2009-10-19].

1901–1909	1901: W.E. Ayrton, W.T. Blanford 1902: E.A. Sharpey-Schafer, H. Lamb 1903: D. Gill, H.T. Brown 1904: D. Bruce, W. Burnside 1905: C.S. Sherrington, J.H. Poynting 1906: A.G. Greenhill, D.H. Scott 1907: E.H. Hobson, R.H. Traquair 1908: H. Head, J. Milne 1909: A. Love, R. Ross
1910–1919	1910: F.O. Bower, J. Joly 1911: G. Chrystal, W.M. Bayliss 1912: G.E. Smith, W.M. Hicks 1913: E.H. Starling, H.B. Dixon 1914: E.W. Brown, W.J. Sollas 1915: J. Larmor, W.H. Rivers 1916: H.M. Macdonald, J.S. Haldane 1917: A.S. Woodward, J. Aitken 1918: A. Fowler, F.G. Hopkins 1919: J.H. Jeans, J.B. Farmer
lata 20.	1920: G.H. Hardy, W. Bateson 1921: F.W. Dyson, F. Blackman 1922: C.T.R. Wilson, J. Barcroft 1923: C.G. Martin, W.N. Shaw 1924: D. Clerk, H.H. Dale 1925: A.C. Seward, W.H. Perkin Jr 1926: A.V. Hill, W.B. Hardy 1927: J.C. McLennan, T. Lewis 1928: A.S. Eddington, R. Broom 1929: J.E. Littlewood, R. Muir
lata 30.	1930: J.E. Marr, O.W. Richardson 1931: R. Glazebrook, W.H. Lang 1932: E. Mellanby, R. Robinson 1933: G.I. Taylor, P.P. Laidlaw 1934: E.D. Adrian, S. Chapman 1935: A. Harker, C.G. Darwin 1936: E.S. Goodrich, R.H. Fowler 1937: A.H.R. Buller, N.V. Sidgwick 1938: F.W. Aston, R.A. Fisher 1939: D. Keilin, P.A.M. Dirac
lata 40.	1940: F.H.A. Marshall, P.M.S. Blackett 1941: E. Kennaway, E.A. Milne 1942: W.W.C. Topley, W.N. Haworth 1943: E.B. Bailey, H.S. Jones 1944: C.R. Harington, D. Brunt 1945: E.J. Salisbury, J.D. Bernal 1946: C.D. Darlington, W.L. Bragg 1947: F.M. Burnet, C.N. Hinshelwood 1948: J. Gray, H. Jeffreys 1949: R.A. Peters, G.P. Thomson
lata 50.	1950: C.F.A. Pantin, E.V. Appleton 1951: H. Florey, I. Heilbron 1952: F. Bartlett, C.K. Ingold 1953: P. Fildes, N.F. Mott 1954: H.A. Krebs, J.D. Cockcroft 1955: V. Wigglesworth, A. Todd 1956: O.T. Jones, D.M.C. Hodgkin 1957: F.G. Gregory, W.V.D. Hodge 1958: A.L. Hodgkin, H. Massey 1959: P.B. Medawar, R. Peierls
lata 60.	1960: R. Cameron, B. Lovell 1961: W.L.G. Clark, C.F. Powell 1962: J.C. Eccles, S. Chandrasekhar 1963: H.H. Read, R. Hill 1964: F. Brambell, M.J. Lighthill 1965: H.C. Husband, J.C. Kendrew, R.A. Lyttleton 1966: C. Cockerell, F. Yates, J.A. Ratcliffe 1967: J. Hutchinson, J.Z. Young, C.E. Tilley 1968: G. Roberts, W.T.J. Morgan, M.F. Atiyah 1969: C.W. Oatley, F. Sanger, G.E.R. Deacon
lata 70.	1970: J.F. Baker, W.A.H. Rushton, K.C. Dunham 1971: P.E. Kent, M. Perutz, G. Herzberg 1972: W.B. Lewis, F. Crick, D. Barton 1973: E.P. Abraham, R.R. Porter, M. Ryle 1974: S. Brenner, G. Edwards, F. Hoyle 1975: B. Wallis, D.C. Phillips, E. Bullard 1976: A. Walsh, J.L. Gowans, J.W. Cornforth 1977: J.B. Adams, H.E. Huxley, P. Hirsch 1978: T. Kilburn, R.A. Gregory, A. Salam 1979: V.E. Cosslett, H.W. Kosterlitz, C. Frank
lata 80.	1980: J.P. Wild, H. Harris, D. Wilkinson 1981: R. Riley, M.L. Vogt, G. Wilkinson 1982: C. Milstein, W. Hawthorne, R.H. Dalitz 1983: D.J. Bradley, W.S. Feldberg, J. Kingman 1984: A.L. Cullen, M. Lyon, A. Battersby 1985: J. Argyris, J.B. Gurdon, R. Penrose 1986: E. Ash, R. Doll, R. Richards 1987: G.V.R. Born, E.J. Denton, F. Graham-Smith 1988: H. Barlow, W. Watkins, G. Batchelor 1989: J. Vane, D. Weatherall, J.C. Polanyi
lata 90.	1990: O.C. Zienkiewicz, A. McLaren, M. Berry 1991: J. Mason, M. Berridge, D. McKenzie 1992: D. Tabor, M.A. Epstein, S. Donaldson 1993: R. Hill, H. Barlow, V. Heine 1994: S. Moncada, E. Mansfield, S. Chandrasekhar 1995: D. Metcalf, P. Nurse, R.J. Williams 1996: R. Hinde, J. Heslop-Harrison, A. Wiles 1997: G. Eglinton, J.M. Smith, D.H. Perkins 1998: E. Southern, R. Miledi, D.C. Bradley 1999: J.F. Davidson, P.D. Wall, A. Howie
rok 2000	T. Berners-Lee, G. Burnstock, K.U. Ingold