Ptyś

Ptyś – wyrób cukierniczy z ciasta parzonego przełożonego kremem bezowym lub kremem bitą śmietanką^[1]. Z wierzchu jest posypywany cukrem pudrem^[1].

Korpusy na ptysie można także przekładać nadzieniami słonymi i podawać zamiast pasztecików jako gorącą zakąskę lub dodatek do czystych zup^[1].

W Wielkopolsce ciastko to nazywane jest „wietrznikiem”, co jest kalką językową z niemieckiego wyrazu Windbeutel(inne języki)^[2].

Nazwa pochodzi z języka francuskiego. Przepis na ciasto parzone (ptysiowe) powstał w XVIII wieku za sprawą dwóch osób: cukiernika Jeana Avice’a oraz cukiernika i kuchmistrza Marie-Antoine’a „Antonina” Carême’a^[3]. Od nazwy pâte à choux^[a] oznaczającej ciasto parzone powstało określenie dla gotowych wyrobów (ptysiów, profiterolek etc.): petit-chou^[b], co oznacza dosłownie „kapustkę”^[3]. Jest to nawiązanie do kształtu przypominającego kapuścianą głowę^[3]. Petit-chou^[b] wymawiane po polsku „pti szu” wyewoluowało do słowa „ptyś”^[3]. W kuchni francuskiej ptysie zwane są chou à la crème^[c]^[3] – co oznacza dosłownie „kapustę z kremem”. Zdrobniale petit chou à la crème – „kapustka z kremem”^[4].

Zobacz też

croquembouche – deser/dekoracja z ciastek ptysiowych z kremem
podobne z ciasta ptysiowego: profiterolka, moorkop, ekler

Uwagi

↑ W materiale źródłowym (Kasprzyk-Chevriaux) było pâte a choux, tu poprawiono na pâte à choux.
↑ ^a ^b W materiale źródłowym (Kasprzyk-Chevriaux) było petit choux, tu poprawiono na petit-chou.
↑ W materiale źródłowym (Kasprzyk-Chevriaux) było choux a la créme, tu poprawiono na chou à la crème.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c 3.8 „Ciasta parzone (ptysiowe)”. W: Małgorzata Konarzewska: Technologia gastronomiczna z towaroznawstwem: podręcznik do nauki zawodu kucharz w technikum i szkole policealnej. T. 2. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 2011, s. 116. ISBN 978-83-7141-980-5.
↑ Anna Piotrowicz: Typy regionalizmów leksykalnych. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 1991, s. 37 (fragment). ISBN 83-232-0353-9. ISSN 0554-8179.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Magdalena Kasprzyk-Chevriaux: „Historie kuchenne. Wyborczy ptyś na osłodę”. [w:] krakow.wyborcza.pl [on-line]. Agora SA, 30 maja 2015. [dostęp 2018-10-25].
↑ „ptysiu, ptysiuniu, ptysiaku, ptysiaczku”. [w:] Ciekawostki językowe PWN [on-line]. Wydawnictwo Naukowe PWN. [dostęp 2018-10-26].

[fr-pate-4] W materiale źródłowym (Kasprzyk-Chevriaux) było pâte a choux, tu poprawiono na pâte à choux.

[fr-petit-5] W materiale źródłowym (Kasprzyk-Chevriaux) było petit choux, tu poprawiono na petit-chou.

[fr-creme-6] W materiale źródłowym (Kasprzyk-Chevriaux) było choux a la créme, tu poprawiono na chou à la crème.

[Konarzewska116-1] 3.8 „Ciasta parzone (ptysiowe)”. W: Małgorzata Konarzewska: Technologia gastronomiczna z towaroznawstwem: podręcznik do nauki zawodu kucharz w technikum i szkole policealnej. T. 2. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 2011, s. 116. ISBN 978-83-7141-980-5.

[Piotrowicz-2] Anna Piotrowicz: Typy regionalizmów leksykalnych. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 1991, s. 37 (fragment). ISBN 83-232-0353-9. ISSN 0554-8179.

[Chevriaux-3] Magdalena Kasprzyk-Chevriaux: „Historie kuchenne. Wyborczy ptyś na osłodę”. [w:] krakow.wyborcza.pl [on-line]. Agora SA, 30 maja 2015. [dostęp 2018-10-25].

[ciekawostkiPWN-7] „ptysiu, ptysiuniu, ptysiaku, ptysiaczku”. [w:] Ciekawostki językowe PWN [on-line]. Wydawnictwo Naukowe PWN. [dostęp 2018-10-26].

[1]

[2]

[3]

[a]

[b]

[c]

[4]