(Translated by https://www.hiragana.jp/)
Rożawa – Wikipedia, wolna encyklopedia Przejdź do zawartości

Rożawa

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Autonomiczna Administracja Północnej i Wschodniej Syrii
Rêveberiya Xweser a Bakur û Rojhilatê Sûriyeyê (kurd.)
الإدارة الذاتية لشمال وشرق سوريا (arab.)
ܡܕܰܒܪܳܢܘܬ݂ܳܐ ܝܳܬ݂ܰܝܬܳܐ ܠܓܰܪܒܝܳܐ ܘܡܰܕܢܚܳܐ ܕܣܘܪܝܰܐ (aram.)
Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi (tur.)
region autonomiczny
2014–
ilustracja
Godło Flaga
Godło Flaga
Państwo

 Syria

Siedziba

Ajn Isa

Data powstania

styczeń 2014

Zarządzający

Siham Qeyro i Farid Ati

Powierzchnia

≈ 50 000

Populacja (2018)
• liczba ludności


2 000 000 – 4 200 000[1][2]

Numer kierunkowy

+963

Strefa czasowa

UTC +2 – zima
UTC +3 – lato

Języki urzędowe

kurdyjski, arabski, syryjski aramejski, turecki

Położenie na mapie
Położenie na mapie
Położenie na mapie
Położenie na mapie
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Tereny kontrolowane przez rząd Syrii (czerwony); rebeliantów (zielony); islamistów ISIS (szary), Kurdów (żółty)

Autonomiczna Administracja Północnej i Wschodniej Syrii, powszechnie nazywana Rożawa (kurd. Rojava od Rojavaya Kurdistanê – رۆژاڤایا کوردستانێ – „Zachodni Kurdystan”[3]) – de facto autonomiczny region w północno-wschodniej Syrii, zamieszkały przez ok. 2,5 mln ludzi (w listopadzie 2014 wskutek napływu uchodźców, populację szacowano na 4,6 mln[4]), w większości Kurdów[5], którzy stanowią ok. 60% ludności regionu[6].

Autonomia Rożawy została uznana przez rząd syryjski[7], kontrolowana przez Kurdów prowincja jest uwikłana w toczącą się w Syrii wojnę domową[8].

Kurdowie uważają obszar Rożawy za jedną z czterech części Kurdystanu, obok Północnego Kurdystanu (w południowo-wschodniej Turcji), Południowego Kurdystanu (w północnym Iraku) i Wschodniego Kurdystanu (w zachodnim Iranie)[9]. Niemniej, uchwalona w 2014 konstytucja Rożawy uznaje Autonomiczną Administrację za integralną część Syrii[10].

Nazwa

[edytuj | edytuj kod]

Większość terenów północnej Syrii określana jest przez kurdyjskich nacjonalistów Zachodnim Kurdystanem (kurd. Rojavayê Kurdistanê) lub Rożawą (w j. kurd. "Zachód")[11], uznawanego za jedną z czterech części Kurdystanu[12]. Natomiast ziemie północno-wschodniej Syrii określane są przez Asyryjczyków jak Gozarto (syr. ܓܙܪܬܐ, czyli Górna Mezopotamia) i stanowią część historycznej asyryjskiej ojczyzny.

16 marca 2016 faktyczna administracja północnej i wschodniej Syrii ogłosiła, że na kontrolowanych przez siebie terenach powstanie federalny system rządów pod nazwą Demokratyczna Federacja Rożawy – Północna Syria (kurd. Federaliya Demokratîk a Rojava – Bakurê Sûriyê; arab. الفدرالية الديمقراطية لروج آفا – شمال سوريا, syr. ܦܕܪܐܠܝܘܬ݂ܐ ܕܝܡܩܪܐܛܝܬܐ ܠܓܙܪܬܐ ܒܓܪܒܝܐ ܕܣܘܪܝܐ, zromanizowane: Federaloyotho Demoqraṭoyto l'Gozarto b'Garbyo d'Suriya)[13][14][15]. W grudniu 2016 nazwa została zmieniona na Demokratyczna Federacja Północnej Syrii (kurd. Federaliya Demokratîk a Bakûrê Sûriyê, arab. الفدرالية الديمقراطية لشمال سوريا, syr. ܦܕܪܐܠܝܘܬ݂ܐ ܕܝܡܩܪܐܛܝܬܐ ܕܓܪܒܝ ܣܘܪܝܐ)[16][17][18]. Następna zmiana nazwy miała miejsce 6 września 2018, kiedy zadecydowano również o nowym podziale administracyjnym, przyjęto wówczas nazwę Autonomiczna Administracja Północnej i Wschodniej Syrii, co miało podkreślać brak dążeń separatystycznych całego regionu[19].

Geografia

[edytuj | edytuj kod]

Rożawa leży na zachód od Tygrysu, wzdłuż tureckiej granicy i graniczy z Irackim Kurdystanem na południowym wschodzie. Region ten znajduje się na ok. 36°30' szerokości geograficznej północnej i składa się głównie z równin i niskich wzgórz, chociaż występują wyższe formy ukstałtowania terenu, takie jak np. góra Abdulaziz, a także zachodnia część pasma górskiego Sindżar w Regionie Cizîrê.

Historia

[edytuj | edytuj kod]
 Zobacz też: Historia Syrii.

Północna Syria jest częścią Żyznego Półksiężyca i obejmuje stanowiska archeologiczne datowane na neolit, m.in. takie jak Tell Halaf. W starożytności obszar ten był częścią królestwa Mitanni, którego centrum stanowiła dolina rzeki Chabur, znajdująca się we współczesnym Regionie Cizîrê. Obszar ten następnie stał się częścią Asyrii, przy czym, są to obszary z ostatnimi zachowanymi asyryjskimi pismami znalezionymi w mieście Dūr-Katlimmu i datowanymi od 604 p.n.e. do 599 p.n.e[20]. Później tereny te były rządzone przez różne dynastie i imperia: Achemenidów z Iranu, Aleksandra Wielkiego z Macedonii, Artaksydów z Armenii[21], Cesarstwo Rzymskie, Królestwo Partów[22] i Sasanidów z Iranu[23], a następnie Cesarastwo Bizantyńskie i kolejne arabskie kalifaty islamskie.

Kurdyjskie osadnictwo w Syrii sięga czasów sprzed wypraw krzyżowych w XI wieku. W Syrii znaleziono szereg kurdyjskich osad wojskowych i feudalnych sprzed tego okresu, m.in. w północnej części pasma gór libańskich oraz w okolicach Hamy. Zamek Krak des Chevaliers, znany w języku arabskim jako Hisn al-Akrad (Zamek Kurdów), był pierwotnie kurdyjską osadą wojskową, zanim został rozbudowany przez francuskich krzyżowców. Podobnie znajdujące się na granicy syryjsko-tureckiej pasmo górskie Kurt Dağı (Góra Kurdyjska) zamieszkane jest przez Kurdów od ponad tysiąclecia[24].

W okresie rządów Imperium Osmańskiego (1516–1922) duże kurdyjskie grupy plemienne osiedliły się, a także zostały przesiedlone z Anatolii na obszary północnej Syrii. Demografia tego regionu przeszła ogromną zmianę na początku XX wieku. Niektóre plemiona czerkieskie, kurdyjskie i czeczeńskie współpracowały z władzami osmańskimi (tureckimi) w masakrach ormiańskich i asyryjskich chrześcijan w Górnej Mezopotamii, w latach 1914–1920, razem atakami na nieuzbrojonych uciekających cywilów prowadzonych przez lokalne milicje arabskie[25][26][27][28]. Wówczas wielu Asyryjczyków uciekło do Syrii i osiedliło się głównie w dzisiejszym rejonie Al-Hasaka[27][29][30]. Począwszy od 1926 w regionie nastąpiła kolejna imigracja Kurdów po niepowodzeniu buntu Szejka Saida przeciwko władzom tureckim[31]. Podczas gdy wielu Kurdów w Syrii mieszkało tam od wieków, kolejne fale ich rodaków uciekały z domów w Turcji i osiedlały się w Syrii, gdzie otrzymywaly obywatelstwo francuskich władz mandatowych[32]. W latach trzydziestych i czterdziestych XX w. W regionie odnotowano kilka nieudanych ruchów autonomicznych.

Okres rządów Partii Baas

[edytuj | edytuj kod]

Pod rządami Syryjskiej Republiki Arabskiej polityka arabskiego nacjonalizmu i próby arabizacji były szeroko rozpowszechnione w północnej Syrii, w dużej mierze skierowane przeciwko ludności kurdyjskiej[33]. Region otrzymał niewielkie wsparcie inwestycyjne i rozwojowe ze strony rządu centralnego. W owym okresie wydano również wiele przepisów dyskryminujących Kurdów będących właścicielami nieruchomości, prowadzących samochody, pracujących w niektórych zawodach i tworzących partie polityczne[34]. Nieruchomości były regularnie konfiskowane przez rządowe firmy lichwiarskie. Nauczanie języka kurdyjskiego było zakazane, przekreślając edukację kurdyjskich studentów[35][36]. Wiele nazw miejscowośćowości w latach 60. i 70. uległo arabizacji. Przez brak finansowego wsparcia, szpitale nie dysponowały sprzętem do zaawansowanego leczenia, a pacjenci musieli być przenoszeni poza region[37]. W swoim raporcie na 12. sesji Rady Praw Człowieka ONZ pt. Prześladowanie i dyskryminacja kurdyjskich obywateli w Syrii, Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych ds. Praw Człowieka stwierdził, że „kolejne rządy syryjskie nadal przyjmowały politykę dyskryminacji etnicznej i prześladowań narodowych wobec Kurdów, całkowicie pozbawiając ich praw narodowych, demokratycznych i ludzkich – integralnej części ludzkiej egzystencji. Rząd wprowadził oparte na pochodzeniu programy, regulacje oraz środki wykluczające różne aspekty życia Kurdów - polityczne, ekonomiczne, społeczne i kulturowe"[38].

W wielu przypadkach rząd syryjski arbitralnie pozbawił osób pochodzenia kurdyjskiego obywatelstwa. Największy taki przypadek był wynikiem spisu ludności z 1962, który został przeprowadzony właśnie w tym celu. 120 000 osób pochodzenia kurdyjskiego zostało pozbawionych obywatelstwa i stało się bezpaństwowcami[28]. Status ten dodatkowo przechodził na dzieci „bezpaństwowego” ojca[33]. W 2010 Human Rights Watch (HRW) oszacował liczbę osób w Syrii o takim statusie na 300 000[39].

W 1973 władze syryjskie skonfiskowały 750 km² żyznych gruntów rolnych w muhafazie Al-Hasaka, które były własnością dziesiątek tysięcy kurdyjskich obywateli. Ziemie te przekazano arabskim rodzinom przesiedlanym z innych prowincji[38][40]. W 2007 w tej samej muhafazie, 600 km² wokół Al-Malikijja przyznano arabskim rodzinom, a dziesiątki tysięcy kurdyjskich mieszkańców wiosek eksmitowano[38]. Te i inne wywłaszczenia były częścią tak zwanej „inicjatywy pasa arabskiego”, która miała na celu zmianę struktury demograficznej bogatego w zasoby regionu[33].

Powstanie autonomii

[edytuj | edytuj kod]

Po wybuchu wojny domowej w Syrii w marcu 2011, przedstawiciele Partii Unii Demokratycznej (PYD) ogłosili walkę o wyzwolenie narodowe oraz budowę społeczeństwa w oparciu o ideę demokratycznego konfederalizmu na terenach północno-wschodniej Syrii. Działania wojenne były prowadzone przez zbrojne ramię partii, które stanowiły Powszechne Jednostki Ochrony (YPG). PYD i Kurdyjska Rada Narodowa (utworzona 26 października 2011) – która stanowiła polityczną organizację reprezentującą Kurdów w Narodowej Radzie Syryjskiej – powołały 12 lipca 2012 na ziemiach syryjskich Najwyższy Kurdyjski Komitet. Pełnił on funkcję organu wykonawczego na terenach Rożawy do 2015. Kontrolowane przez nią YPG zyskało wówczas status wojska regularnego[41]. W tym samym czasie utworzono Radę Ludową Zachodniego Kurdystanu, będącą parasolem partycypacyjno-demokratycznym dla różnych grup etnicznych oraz politycznych z terenów kontrolowanych przez YPG[19].

 Osobny artykuł: Front kurdyjski podczas wojny domowej w Syrii.

Powszechne Jednostki Obrony rozpoczęły 19 lipca 2012 roku operację w syryjskim Kurdystanie. Bojówki te, składające się z 650 osób, zaatakowały miasto Ajn al-Arab, a dzień później zdobyły Amudę i Afrîn, tuż przy granicy z Turcją[42][43]. 21 lipca rebelianci kurdyjscy weszli do Al-Malikija i przygotowywali się do ataku na największe miasto w regionie, Al-Kamiszli. 22 lipca bojownicy zajęli Ras al-Ajn i Al-Darbasijja. Starcia wybuchły też w Al-Kamiszli po tym, jak rządowe służby bezpieczeństwa ostrzelały tam protestujących[44].

W muhafazie Al-Hasaka toczyła się ofensywa YPG, które wypierały z kurdyjskich terenów radykalnych islamistów. Po trwających dwumiesięcznych walkach, które okazały się zwycięskie dla Kurdów, PYD ogłosiła 12 listopada 2013 na trwającym dwa dni posiedzeniu w Al-Kamiszli, utworzenie przejściowego autonomicznego rządu i administracji na kontrolowanych regionach[45]. Tzw. Autonomiczna Rada Przejściowa zakładała podział regionu kurdyjskiego Syrii na trzy kantony (Kobanî, Afrîn oraz Cizîrê)[19], każdy z własnym lokalnym zgromadzeniem, jak i również przedstawicielami do regionalnego organu wykonawczego[45]. W 2016 ogłoszono na terenach Rożawy powstanie Systemu Federacji, który objął wszystkie kantony oraz niektóre mieszane etnicznie regiony wyzwolone spod okupacji Państwa Islamskiego[19].

Prowincja w wyniku rewolucji w listopadzie 2013 uzyskała autonomię proklamowaną oficjalnie 9 stycznia 2014. Społeczność ta jest oparta na zasadach bezpośredniej demokracji, równości płci i poszanowania praw mniejszości, deklarowanych w imieniu zamieszkujących ten obszar Kurdów, Arabów, Syryjczyków, Aramejczyków, Turkmenów, Ormian i Czeczenów[46].

 Osobny artykuł: Operacja „Źródło pokoju”.

W sierpniu 2019 roku prezydent Turcji, zapowiedział użycie wojska przeciw Kurdom na terenie Rożawy[47]. Na początku października 2019 roku, wobec zbliżającej się tureckiej inwazji, wojska amerykańskie opuściły Rożawę. Prezydent Stanów Zjednoczonych, Donald Trump twierdził, że utrzymanie bazy i patroli amerykańskich na granicy turecko-syryjskiej stało się dla USA zbyt kosztowne, a strony konfliktu w tej części Syrii powinny same rozstrzygnąć sytuację[48]. Działania te zostały podjęte w celu utworzenia tzw. przygranicznego „pasa bezpieczeństwa” o szerokości 32 km, na którym zaplanowano osiedlenie syryjskich uchodźców wojennych aktualnie przebywających na terenie Turcji, mających oddzielać tereny Kurdów Tureckich od terenów Kurdów Syryjskich.

9 października 2019 roku Turcja rozpoczęła działania wojenne[49], w wyniku których liczba uchodźców w regionie wzrosła do ponad 100 tysięcy. 17 października 2019 roku Turcja ogłosiła pięciodniowe zawieszenie broni. 23 października 2019 roku w Soczi odbyły się rosyjsko-tureckie rozmowy, na których Rosja zgodziła się aby pod kontrolą turecką, pozostał pas ziemi o szerokości 32 km, między miastami Ras al-Ajn i Tall Abjad, a rosyjska żandarmeria będzie czuwać nad przestrzeganiem zawieszenia broni. 27 października 2019 roku Syryjskie Siły Demokratyczne (SDF) wydały oświadczenie o podporządkowaniu się międzynarodowym ustaleniom i opuszczeniu strefy granicznej[50].

Ustrój polityczny

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: demokratyczny konfederalizm.

Społeczność Rożawy oparta jest na zasadach bezpośredniej oraz uczestniczącej demokracji, równości płci i poszanowania praw mniejszości, deklarowanych w imieniu zamieszkujących ten obszar Kurdów, Arabów, Syryjczyków, Turkmenów, Ormian i Czeczenów[46]. Konstytucja Rożawy – nazywana "Umową Społeczną"[51] – ustanowiła autonomię regionu, podział na 3 regiony i jego pozostanie w obrębie Syrii. Ustawa zasadnicza zawiera następujące poprawki w stosunku do obowiązującego prawa syryjskiego:

  • równouprawnienie kobiet oraz zakaz poligamii
  • swobodę wyznania
  • równość wszystkich grup etnicznych
  • zakaz tortur i kary śmierci

Równouprawnienie

[edytuj | edytuj kod]

Do równouprawnienia płci przywiązywano już wagę w latach 80. XX w. w działaniach Partii Pracujących Kurdystanu, m.in. tworząc Oddziały Wolnych Kobiet (YJA-STAR). W 2005, na terenach dzisiejszej Rożawy, założona została Yekîtiya Star (od 2016 jako Kongreya Star – Kongres Gwiazd), będąca konfederacją organizacji kobiecych z Syrii. Konfederacja skupia się na organizowaniu gmin kobiecych, które koncentrują się na rozwoju możliwości ekonomicznych kobiet, a także podnoszeniu ich świadomości i zdolności samoobrony. Praca konfederacji opiera się na twierdzeniu, że „bez wyzwolenia kobiet prawdziwie wolne społeczeństwo jest niemożliwe”[19].

W ramach równouprawnienia mężczyzn i kobiet na terenie całej Rożawy funkcjonuje parytet płci[52][53]. Oznacza to, że w każdej mieszanej płciowo instytucji reprezentacja kobiet nie może wynosić mniej niż 40%. Funkcjonuje również zasada dwuprzywództwa (kurd. hevserok), co znaczy, że każde przywództwo powierzane jest dwóm osobom, przy czym jedną z nich musi być kobieta[19].

W 2013 w kantonie Afrîn, aż 65% instytucji wojskowych, politycznych i tych związanych ze społeczeństwem obywatelskim składało się z kobiet. W 44 instytucjach miejskich 55% zatrudnionych stanowiły kobiety, w sektorze rolnictwa 56%, natomiast w Instytucji Języka Kurdyjskiego (SZK) i w Związku Nauczycielstwa uczestnictwo kobiet wynosiło do 70%[54].

Organy szczebla federalnego

[edytuj | edytuj kod]

W grudniu 2015, podczas spotkania przedstawicieli regionu w Al-Malikijja powołano Syryjską Radę Demokratyczną (SDC), która ma pełnić funkcję ogólnofederacyjnego organu legislacyjnego oraz politycznego przedstawiciela Rożawy i Syryjskich Sił Demokratycznych[55]. W jej skład wchodzi 43 osoby reprezentujące różne grupy etniczne, religijne, polityczne czy ekonomiczne (w tym również przedstawiciele Narodowej Rady Syryjskiej). Na współprzewodniczących SDC zostali wybrani: Haytham Manna – długoletni syryjski działacz na rzecz praw człowieka – oraz członkini zarządu TEV-DEM – Îlham Ehmed[56][57].

SDC powołuje Radę Wykonawczą, która zajmuje się gospodarką, rolnictwem, zasobami naturalnymi i sprawami zagranicznymi (w momencie powołania składała się z 20 ministerstw). Wybory parlamentarne zaplanowano na 2014 i 2018[58], ale zostały przełożone z powodu toczących się walk. Jednym z postanowień przy tworzeniu organu, było zastosowanie parytetu 40% na udział kobiet w rządzie i kwoty dla młodzieży. W związku z decyzją o wprowadzeniu akcji afirmatywnej dla mniejszości etnicznych, wszystkie organizacje rządowe i urzędy opierają się na systemie dwuprzywództwa[59].

Podział administracyjny

[edytuj | edytuj kod]

6 września 2018, podczas spotkania Syryjskiej Rady Demokratycznej w Ajn Issa, przyjęto nową nazwę regionu, którą została „Autonomiczna Administracja Północnej i Wschodniej Syrii”. Zmieniono również w pewnym stopniu podział terytorialny Rożawy[60][61][62]. Dotychczas autonomia składała się z trzech kantonów: Cizîrê, Afrîn oraz Kobanî; a także kilku regionów mieszanych etnicznie. W marcu 2018 duża część kantonu Afrîn została przejęta przez Tureckie Siły Zbrojne oraz wspierające je islamistyczne bojówki[63].

Nazwę kantony zmieniono na regiony, jak również nadano taką samą nazwę lokalnym radom cywilnym, zrównując i formalizując tym samym ich status. W ten sposób powstało 7 regionów, które łącznie wchodzą w skład Rożawy: Regionu Eufratu (wcześniej Kobanî), Cizîrê, Afrîn, Rakka, Manbidż, Tabka i Dêra Zorê. Podczas spotkania utworzono również 70-osobową „Radę Generalną Autonomicznej Administracji Północnej i Wschodniej Syrii”[60][62][61].

Cizîrê (Al-Kamiszli; 2012)
Tall Rifat (2015)
Zniszczona dzielnica w Ar-Rakkce (2017)

Jeśli chodzi o administrację Republiki Syrii, region Rożawy składa się z muhafazy al-Hasakah, Ar-Rakka, Dajr az-Zaur i Aleppo.

Region Oficjalna nazwa Stolica Największe miasto
Region Cizîrê arabska: إقليم الجزيرة

kurdyjska: Herêma Cizîrê

syryjska: ܦܢܝܬܐ ܕܓܙܪܬܐ

Cizîrê Al-Hasaka
Region Eufratu arabska: إقليم الفرات

kurdyjska: Herêma Firatê

syryjska: ܦܢܝܬܐ ܕܦܪܬ

Kobanî
Region Afrîn arabska: قليم عفرين

kurdyjska: Herêma Efrînê

syryjska: ܦܢܝܬܐ ܕܥܦܪܝܢ

Tall Rifat
Region Rakka arabska: إقليم الرقة

kurdyjska: Herêma Reqayê

syryjska: ܦܢܝܬܐ ܕܪܩܗ

Ar-Rakka
Region Tabka arabska: إقليم الطبقة

kurdyjska: Herêma Tebqayê

syryjska: ܦܢܝܬܐ ܕܛܒܩܗ

As-Saura
Region Manbidż arabska: إقليم منبج

kurdyjska: Herêma Minbicê

syryjska: ܦܢܝܬܐ ܕܡܒܘܓ

Manbidż
Region Dajr az-Zaur arabska: إقليم دير الزور

kurdyjska: Herêma Dêra Zorê

syryjska: ܦܢܝܬܐ ܕܕܝܪ ܐܠ ܙܘܪ

Jazrat al-Buhamid Hadżin


Edukacja, media i kultura

[edytuj | edytuj kod]

Edukacja szkolna

[edytuj | edytuj kod]

Pod rządami partii Baas edukacja szkolna składała się tylko z arabskojęzycznych szkół publicznych, uzupełnianych przez asyryjskie prywatne szkoły wyznaniowe[64]. W 2015 administracja Rożawy wprowadziła edukację podstawową w języku ojczystym (kurdyjskim lub arabskim) i obowiązkową edukację dwujęzyczną (kurdyjską i arabską) dla szkół publicznych[65][35], angielskim jako obowiązkowym językiem trzecim[66]. Trwają nieporozumienia i negocjacje z syryjskim rządem centralnym w sprawie programów nauczania[67], który nadal płaci niektórym nauczycielom w szkołach publicznych[68][69][70].

W sierpniu 2016 społeczność asyryjska w al-Kamiszli założyła Centrum Ourhi, gdzie mieli być kształceni nauczyciele języka syryjsko-aramejskiego, który wprowadzono jako dodatkowy język w szkołach publicznych w regionie Cizîrê[71], w roku szkolnym 2016/17[67]. Według Komisji Edukacji regionu, w 2016/2017 „trzy programy zastąpiły stary, obejmując nauczanie w trzech językach: kurdyjskim, arabskim i syryjskim”[72]. W sierpniu 2017 Galenos Yousef Issa z Centrum Ourhi ogłosił, że program nauki języka syryjskiego został rozszerzony do klasy 6, gdzie wcześniej możliwy był jedynie do 3. W tym celu przydzielono nauczycieli do szkół syryjskich w Al-Hasaka, Al-Kahtanijja i Al-Malikijja[73][74]. Na początku roku akademickiego 2018–2019 programy nauczania w języku kurdyjskim i arabskim zostały rozszerzone na klasy 1-12, a w syryjskim na klasy 1-9[75].

W okresie rządów partii Baas, w szkołach publicznych uczniowie przymusowo uczestniczyli w marszach poparcia dla rządzącego systemu. Odbywały się także lekcje dotyczące historii partii Baas i panującego w Syrii ustroju politycznego. Administracja Rożawy zadecydowała o wykreśleniu marszy i przedmiotów z programu nauczania, jak i o usunięciu wszelkich symboli partii baasistowskiej oraz podobizn członków rodziny Asadów ze szkół[19]. Wprowadzono również lekcje jineolojji[75]. Reformę szkolnictwa przeprowadzano na terenie całej Rożawy, musiała jednak zostać przerwana w kantonie Afrîn, gdzie w roku szkolnym 2017/2018 armia turecka przeprowadziła inwazję. Władze regionu zostały zmuszone do zamknięcia szkół w celu ratowania życia uczniów[75].

Administracja federalna oraz regionalne i lokalne kładą duży nacisk na promocję bibliotek i placówek edukacyjnych, w celu ułatwienia dostępu do nauki oraz rozwoju działań społecznych i artystycznych. Przykładami są Centrum Rozwoju Talentów Dziecięcych Nahawand w Amuda (założone w 2015) czy Biblioteka Rod Rod û Perwîn w Kobanî (założona w 2016)[76].

W przypadku asyryjskich prywatnych szkół wyznaniowych początkowo nie było żadnych zmian[67]. Jednak w sierpniu 2018 doniesiono, że władze regionu próbowały wdrożyć własny program asyryjski w prywatnych szkołach chrześcijańskich, które nadal używały arabskiego programu nauczania z ograniczonymi klasami syryjskimi zatwierdzonymi przez rząd i pierwotnie opracowanymi przez Syryjskie Ministerstwo Edukacji we współpracy z duchowieństwem chrześcijańskim w latach 50. XX wieku. Groźba zamknięcia szkół, które nie przestrzegałyby nowego programu nauczania, spowodowała protesty w Al-Kamiszli[77][78][79]. Jednak we wrześniu 2018 osiągnięto w tej sprawie porozumienie. Władze regionu wraz z syryjskim arcybiskupstwem prawosławnym ustaliły, że dwa pierwsze stopnie będą objęte syryjskim programu nauczania, a stopnie od trzeciego do szóstego nadal będą działać według programu nauczania zatwierdzonego przez rząd w Damaszku[80][81].

Edukacja wyższa

[edytuj | edytuj kod]

Na początku wojny domowej w Syrii, nie istniała żadna większa instytucja szkolnictwa wyższego na terenach Rożawy. Od tamtego momentu administracja regionalna otworzyła kilka uczelni wyższych oraz cały czas stara się o ich powiększanie oraz uznanie na arenie międzynarodowej. Z powstałych instytucji można wymienić:

Media

[edytuj | edytuj kod]

Uwzględniając Powszechną Deklarację Praw Człowieka, Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych, Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych, a także inne uznane na arenie międzynarodowej konwencje dotyczące praw człowieka, Konstytucja północno-wschodniej Syrii z 2014 gwarantuje wolność słowa i wolność mediów. W rezultacie w regionie rozwinął się zróżnicowany krajobraz medialny[19] w każdym z języków regionu: kurdyjskim, arabskim, syryjsko-aramejskim, tureckim, a także w języku angielskim. Często używany jest więcej niż jeden język. Do najbardziej rozpoznawalnych mediów w regionie należą agencje informacyjne Hawar News Agency oraz ARA News, stacje telewizyjne Rojava Kurdistan TV i Ronahî TV oraz dwumiesięcznik Nudem. Rozwinął się krajobraz lokalnych gazet i stacji radiowych. Agencje medialne często napotykają jednak trudności ekonomiczne, co pokazało zamknięcie serwisu informacyjnego Welati w maju 2016[87]. Również ekstremizm polityczny w kontekście syryjskiej wojny domowej może wywierać presję na media; na przykład w kwietniu 2016 siedziba Arta FM („pierwsza i jedyna niezależna stacja radiowa obsadzona i transmitowana przez Syryjczyków wewnątrz Syrii”) w Amuda otrzymywała groźby i została podpalona przez niezidentyfikowanych sprawców[88][89]. Podczas tureckiej operacji wojskowej w Afrîn, obecność powiązanej z iracką z KDP grupy medialnej Rudaw Media Network została zakazana przez administrację Kantonu Kobanî[90].

Międzynarodowe media i dziennikarze działają na obszarze Rożawy z niewielkimi ograniczeniami, co stanowi jeden z niewielu regionów Syrii, gdzie mogą cieszyć się względną swobodą[19]. Dzięki temu zagraniczne media mają możliwość dokonywać regularnych doniesień z regionu, w tym tworzenia reportaży oraz filmów dokumentach, m.in. filmy BBC Rojava: Syria's Secret Revolution (2014), Sky1 Rojava - The Fight Against ISIS (2016), Orient XXI Rojava: A Utopia in the Heart of Syria’s Chaos (2017) czy ARTE Syria: Rożawa, kobieca rewolucja (2018).

Połączenie internetowe w regionie jest często powolne z powodu nieodpowiedniej infrastruktury. Linie internetowe są obsługiwane przez Syrian Telecom, który od stycznia 2017 pracuje nad znacznym rozszerzeniem światłowodowej sieci kablowej w południowym Regionie Cizîrê[91].

Kultura i sztuka

[edytuj | edytuj kod]

W Rożawie działa wiele organizacji oraz instytucji promujących kulturę i sztukę w różnych dziedzinach, m.in. malarstwie, muzyce, pisarstwie, teatrze czy tańcu. Spośród nich, można wymienić funkcjonujące od 1988 stowarzyszenie "Kultura i Sztuka" (kurd. Çand û Hunerê), które po utworzeniu autonomii zajmuje się prowadzeniem Akademii Kultury i Sztuki, będących swego rodzaju domami kultury[19][92]. Działa również Syriackie Centrum Kultury[93][94], zajmujące się promocją kultury asyryjskiej; Centrum Nahawand w miejscowości Amuda, którego celem jest rozwój talentów wśród młodzieży[95][96]; Ośrodki Oświaty i Nauki Kobiet, których celem jest nie tylko praktyczna edukacja kobiet, ale również prowadzenie kursów z kultury i sztuki (od 2011 do 2016 otwarto dwie akademie i 26 placówek oświatowych)[19]; Unia Intelektualistów Rożawskiego Kurdystan[97]; Związek Artystów[98]; a także wiele innych.

Do najważniejszych wydarzeń kulturalnych w regionie należy doroczny Festiwal Teatru w marcu/kwietniu, czerwcowy Rożawski Festiwal Opowiadań – oba w Al-Kamiszli – Festiwal Filmów Krótkometrażowych Afrîn w kwietniu[99], a także coroczne targi książki Herkol Book Fair[100].

Demografia

[edytuj | edytuj kod]

Skład etniczny

[edytuj | edytuj kod]

Kurdowie

[edytuj | edytuj kod]

Kiedy po I wojnie światowej dokonywano podziału terytoriów pokonanego Imperium Osmańskiego, tereny dzisiejszej Rożawy weszły w skład Francuskiego Mandatu Syrii. W efekcie, wiele mieszkających tam Kurdów oraz znajdujących się koczowniczych plemion kurdyjskich zostało zmuszonych do osiedlenia się na podległych Francji terenach. Ówczesne władze zaczęły zachęcać miejscową ludność do rozpoczęcia uprawy ziemi.

W 1946 ostatnie wojskowe oddziały francuskie i brytyjskie opuściły Syrię. 17 kwietnia 1946 oficjalnie ogłoszono powstanie Syryjskiej Republiki Arabskiej, która od samego początku istnienia określała się jako etnicznie jednorodne państwo arabskie. Z tego względu, przez wiele lat Kurdowie poddawani byli dyskryminacji oraz represjom ze strony władz. W spisie ludności z 1962 wielu Kurdów celowo pominięto (np. ze względu na nieobecność w domu), przez co ponad 120 tys. osób pozbawiono obywatelstwa.

Po dojściu do władzy Partii Baas w 1963, represje wobec mniejszości kurdyjskiej wzrosły. Dowódca sił bezpieczeństwa w prowincji Al-Hasaka – Muhammad Talab Hilal, nakreślił plan arabizacji północnej Syrii. Uwzględniał on wysiedlenia Kurdów, niedopuszczanie do szkolnictwa i miejsc pracy, ekstradycję poszukiwanych w Turcji, zastępowanie duchownych kurdyjskich arabskimi, ustanowienie arabskiego kordonu sanitarnego wzdłuż granicy z Turcją, utworzenie spółdzielni rolniczych z arabskimi rolnikami, odebranie czynnego i biernego prawa wyborczego nie-Arabom oraz odmowa uzyskania syryjskiego obywatelstwa niearabskim imigrantom. Plan realizowano do 1968, kiedy to wyszedł na jaw i został oficjalnie przerwany przez władze. Nie zakończyło to jednak dyskryminacji wobec ludności kurdyjskiej.

Jezydzi
[edytuj | edytuj kod]

W Rożawie żyje od 10 do 15 tys. jezydów. Najwięcej żyje ich w Afrîn, gdzie znajduje się ok. 25 jezydzkich wsi, a także w pobliżu Al-Kahtanijja. W okresie rządów Partii Baas jezydom mieszkającym na wschodzie kraju nie pozwalano obchodzić swoich świąt, islamizowano śluby i zmuszano dzieci do przejścia na islam.

Po utworzeniu autonomii Rożawy jezydzi mają pełną wolność wyznania. Zaczęli oni również organizować się w rady, poprzez które wpływają na lokalną politykę.

Arabowie

[edytuj | edytuj kod]

W okresie rządów Francji Arabowie syryjscy prowadzili koczowniczy tryb życia. Pierwszą wieś arabską założono dopiero w 1933. Napięcia pomiędzy Arabami a Kurdami doprowadziły do otwartej wojny w 1945, podczas której zrabowano ponad 150 kurdyjskich wsi.

W 1965 władzy Syrii zadecydowały o utworzeniu pasa arabskiego wzdłuż granicy z Turcją. Przebiegał on od miejscowości Ras al-Ajn, aż do granicy z Irakiem. Jego długość miała wynosić 322 km, a szerokość 10-16 km. Celem była zmiana demograficzna z ludności kurdyjskiej na arabską. Przy tureckiej granicy założono wówczas 41 arabskich wsi oraz zmieniono nazwy wszystkich istniejących już miejscowości na arabskie.

Władze pod pretekstem "planu budowy wzorcowych gospodarstw rolnych" wywłaszczyły osoby narodowości kurdyjskiej z ponad 2 mln hektarów ziemi, które następnie podzielono pomiędzy arabskich przesiedleńców.

Kwestie ekonomiczne coraz bardziej pogłębiały konflikt pomiędzy Kurdami i Arabami. Jego apogeum miało miejsce 12 marca 2004 w Kamiszli, gdzie podczas meczu piłkarskiego między kurdyjską drużyną Al-Cihad a arabską Al-Fatwa doszło do zamieszek na tle politycznym. Zginęło wówczas 12 osób. W reakcji na to wydarzenie zaczęły wybuchać protesty w kolejnych miastach. Zostały one krwawo stłumione przez władze. Szacuje się, że zginęło 70 osób a ponad 300 zostało rannych.

Asyryjska katedra w Al-Hasaka

Po utworzeniu Rożawy niektóre arabskie plemiona wyraziły swoje poparcie dla wojsk YPG, do którego zaczęli się przyłączać m.in. przedstawiciele z plemion Szarabia, Zubejd czy Szammar. Kilka poparło natomiast w wojnie domowej Państwo Islamskie. Jedna większość arabskich plemion pozostaje neutralnych wobec autonomii rożawskiej i dżihadystów. Pomimo tych podziałów, Arabowie aktywnie uczestniczą w życiu społecznym i politycznym Rożawy, działając m.in. w komunach autonomii demokratycznej, spółdzielniach, stowarzyszeniach czy przyłączając się do formacji mundurowych (YPG, YPJ, Asaisz).

Asyryjczycy

[edytuj | edytuj kod]

Wschodnia Syria jest jednym z historycznych terenów zamieszkiwanych przez Asyryjczyków, przez nich samych określanym Gozarto. Szacuje się, że stanowią oni w Rożawie ok. 10% ludności, czyli ok 200 tys. ludzi. Przed wybuchem wojny domowej, liczba ta wynosiła ok. 300 tys., jednak w 2013 Rożawa została zaatakowana przez Dżabhat an-Nusrę, która dopuściła się mordów na ludności asyryjskiej. W efekcie, wielu przedstawicieli tego narodu uciekło z kraju. Ci, którzy zostali, włączyli się w działalność społeczno-polityczną na terenie Rożawy, jak i również działania militarne, tworząc m.in. Syriacką Radę Wojskową, Sutoro czy Nattoreh.

Według Dawida Wergili, członka Europejskiego Związku Asyryjczyków z siedzibą w Brukseli[101]:

Demokratyczna Autonomia w Rożawie uznaje powszechny i równy status ludów zajmujących ten region i reprezentuje je w sposób demokratyczny i sprawiedliwy. Asyryjczycy walczą o zapewnienie, że w odbudowie Syrii i na przeorganizowanym Bliskim Wschodzie ich prawa i ich miejsca do życia zostaną im zagwarantowane. Dlatego też Rożawa jest przedsięwzięciem odpowiadającym interesom Asyryjczyków.

Chaldejczycy
[edytuj | edytuj kod]
Ormiański kościół w Tall Abjad

Członkowie Chaldejskiego Kościoła Katolickiego stanowią nieliczną grupę w Rożawie, sięgającą niecałe 2 tys. osób. Chaldejczycy są jednak, od samego początku wojny domowej, zwolennikami systemu rad Rożawy. Przedstawiciele tej grupy etnicznej działa w lokalnych radach oraz stowarzyszeniach.

Ormianie

[edytuj | edytuj kod]

Ludność ormiańska na terenach Syrii, m.in. w Aleppo, żyje od 2 tys. lat. Jednak większość Ormian zamieszkujących tereny dzisiejszej Rożawy jest potomkami osób, które uciekły tutaj przed osmańskim ludobójstwem w latach 1915-1917. Szacuje się, że w Rożawie mieszka ok. 12 tys. Ormian, z czego najwięcej w Kamiszli, Malikijja oraz Hasaka. Najliczniejsze grupy religijne wśród tej narodowości to Ormiański Kościół Apostolski, Omiański Kościół Katolicki oraz Ormiański Kościół Ewangelicki.

Inne mniejszości

[edytuj | edytuj kod]

Na terenie Rożawy żyje wiele innych grupy narodowych i etnicznych, każda z nich jest jednak niewielka, a liczebność każdej z nich dokładnie nieznana. Do tych mniejszości należą m.in. Turkmeni, Czeczeni, Czerkiesi oraz Nawarzy z ludu Dom.

Religia

[edytuj | edytuj kod]

Większość Kurdów i Arabów w północnej Syrii jest wyznawcami sunnickiego islamu, podczas gdy większość Asyryjczyków należy do Syryjskiego Kościoła Ortodoksyjnego, Kościoła katolickiego obrządku syryjskiego, Kościoła chaldejskiego oraz Asyryjskiego Kościoła Wschodu[102]. Wśród Ormian dominują Ormiański Kościół Apostolski, Omiański Kościół Katolicki oraz Ormiański Kościół Ewangelicki[19]. Są też wyznawcy innych religii, takich jak np. jezydyzm[102]. Administracja polityczna w regionie jest natomiast zdecydowanie świecka i laicka[103].

Języki

[edytuj | edytuj kod]

Status języków na terenie autonomicznego regionu Rożawy reguluje konstytucja, która stanowi, że „wszystkie języki w Północnej Syrii są równe we wszystkich dziedzinach życia, w tym w kontaktach społecznych, edukacji, kulturze i administracji. Każdy człowiek organizuje swoje życie i zarządza swoimi sprawami używając języka ojczystego"[104]. W praktyce języki arabski i kurmandżi są najczęściej stosowanymi we wszystkich obszarach i dla większości oficjalnych dokumentów, język syryjski jest stosowany głównie w regionie Cizîrê z pewnym wykorzystaniem we wszystkich obszarach, natomiast turecki i czerkieski są używane w regionie Minbicê.

Cztery główne języki używane w północnej Syrii pochodzą z trzech różnych rodzin językowych:

Do czterech powyższych języków stosuje się trzy różne alfabety:

Gospodarka

[edytuj | edytuj kod]

Gospodarka Rożawy jest zróżnicowana ze względu na regiony. Region Cizîrê jest głównym producentem pszenicy i bawełny, a także ma rozwinięty przemysł naftowy. Region Afrîn specjalizuje się tradycyjnie w produkcji oliwy z oliwek, w tym produkowanego z niej mydła w Aleppo. Region Eufratu natomiast najbardziej ucierpiał z trzech regionów w czasie wojny domowej, co stanowi ogromne wyzwanie w zakresie odbudowy. Ostatnio zaczęto rozwijać tam rolnictwo szklarniowe. Na całym obszarze Rożawy ceny kontrolowane są przez lokalne komitety mieszkańców, które mogą ustalać ceny podstawowych towarów, takich jak żywność i wyroby medyczne[37][19].

Rząd Baszszara al-Asada miał specjalnie nie poddawać modernizacji części północnej Syrii, w celu wytworzenia zacofania gospodarczego względem innych regionów kraju, co miało sprzyjać arabizacji regionu, a także zmniejszenia prawdopodobieństwa prób secesji. Ludność kurdyjska w owym czasie emigrowała ze wsi do miast, co powodowało zmiany etniczne na większych obszarach. Do dzisiaj m.in. w Regionie Cizîrê występuje rolnictwo tradycyjne[6]. W czasie syryjskiej wojny domowej infrastruktura regionu doświadczyła mniej zniszczeń niż inne części Syrii. W maju 2016 Ahmed Yousef, szef Organu Gospodarczego oraz dziekan Uniwersytetu Afrin, twierdził, że w tym czasie wyniki gospodarcze regionu (w tym rolnictwa, przemysłu i ropy naftowej) stanowiły około 55% produktu krajowego brutto Syrii[107]. W 2014 Rząd syryjski nadal wypłacał pensje niektórym pracownikom państwowym[108]. Rożawska administracja regionu oświadczyła jednak, że „żaden z naszych projektów nie jest finansowany przez reżim”[37].

Początkowo nie wprowadzono podatków bezpośrednich ani pośrednich od osób fizycznych i przedsiębiorstw w regionie; administracja uzyskiwała pieniądze głównie dzięki cłu oraz sprzedaży ropy naftowej i innych zasobów naturalnych[37][109]. Jednak w lipcu 2017 odnotowano, że administracja w Regionie Cizîrê zaczęła pobierać podatek dochodowy, z którego finansowane zostały usługi publiczne[110]. W maju 2016 The Wall Street Journal zaraportował, że Rożawa jest dla syryjskich kupców „jedynym miejscem, w którym nie są zmuszani do płacenia łapówek”[111].

Głównymi źródłami przychodów dla regionu autonomicznego stanowią:

  1. Dochód z nieruchomości publicznych, takich jak silosy zbożowe, jak również z ropy i gazu z regionu Cizîrê,
  2. Dochód z podatków lokalnych i opłat celnych pobieranych na przejściach granicznych,
  3. Dochód z usług publicznych,
  4. Finanse wysłane przez emigrantów z Iraku oraz Turcji,
  5. Darowizny lokalne.

W 2015 administracja regionu opublikowała informacje dotyczące finansów regionu, z których wynikało, że łączna kwota dochodów za rok 2014 dla autonomicznej administracji wynosiła ok. 3 mld funtów syryjskich (tj. 5,8 mln USD), z czego 50% wydano na „samoobronę i ochronę”, 18% dla Kantonu Cizîrê (obecnie Region Cizîrê), 8,5% dla Kantonu Kobanî (obeckie Region Eufratu), 8,5% dla Kantonu Afrîn (obecnie Region Afrîn), 15% dla "Komitetu Wewnętrznego", a wszelkie pozostałe pieniądze przeznaczono na rezerwy do wykorzystania w następnym roku[112].

Wewnętrzna polityka gospodarcza

[edytuj | edytuj kod]

Region autonomiczny jest rządzony przez koalicję partii, które opierają swoje dążenia polityczne w dużej mierze na ideologii wolnościowego socjalizmu Abdullaha Öcalana, co ma oznaczać osiągnięcie modelu ekonomicznego, który łączy spółdzielczość oraz prywatną inicjatywę[113]. W 2012 PYD uruchomiło tzw. „Plan ekonomii społecznej”, później przemianowany na „Plan gospodarki ludowej” (PEP)[114]. Własność prywatna i przedsiębiorczość są chronione na zasadzie „własności przez użytkowanie”. Dr Dara Kurdaxi, regionalna urzędnicza, oświadczyła: „Metoda stosowana w Rożawie nie sprzeciwia się własności prywatnej, ale raczej ma na celu umożliwienie korzystania z tejże własności wszystkim ludziom mieszkającym w Rożawie”[115].

Administracja Rożawy wspiera wysiłki pracowników na rzecz tworzenia spółdzielni, takich jak ta spółdzielnia szwalnicza w Dêrik.

Ustanowiono komuny i spółdzielnie w celu zapewnienia podstawowych produktów[116]. Spółdzielnie odpowiadają za dużą część produkcji rolnej (w tym produkcji pistacji i prażonych nasionach) oraz działają w budownictwie, fabrykach, produkcji energii, inwentarzu żywym oraz na publicznych rynkach[113]. Istnieje przynajmniej kilkaset komun w miastach oraz wsiach regionu, które działają w systemie kolektywnego rolnictwa. Komuny te najczęściej składają się z ok. 20–35 osób[117]. Według regionalnego „Ministerstwa Gospodarki”, około trzy czwarte całej własności zostało objęte własnością wspólnoty, a jedna trzecia produkcji została przekazana do bezpośredniego zarządzania przez rady robotnicze[114].

Zewnętrzne stosunki gospodarcze

[edytuj | edytuj kod]

Wydobycie ropy oraz produkcja żywności stanowią znaczące elementy gospodarki Rożawy[81], przez co są również głównymi produktami eksportowymi. Produkty rolne obejmują owce, zboża i bawełnę. Natomiast ważnymi towarami importowanymi są dobra konsumpcyjne oraz części samochodowe[118]. Ze względu na nałożone przez Turcję embargo, przepływ towarów oraz dostęp do pomocy humanitarnej i wojskowej jest bardzo ograniczony[19][119]. Władze Turcji nie zezwala na przepływ jakichkolwiek towarów oraz przekroczenie granicy przedsiębiorcom[37][120]. Blokada graniczących z autonomią terytoriów – kontrolowanych przez Turcję, Państwo Islamskie, a częściowo także przez Rząd Regionalny Kurdystanu – tymczasowo spowodowała znaczne zniekształcenia cen względnych w Regionie Cizîrê i Regionie Eufrat; efektem tego był np. koszt benzyny, który wynosił tylko połowę tego (35 £S za 1 l), co woda butelkowana (75 £S za 1 l)[121].

Przejście Graniczne Semalka z irackim Kurdystanem było co jakiś czas zamykane przez Regionalny Rząd Kurdystanu, ale zostało otwarte na stałe w czerwcu 2016[122][123], a wraz z utworzeniem korytarza do kontrolowanego przez rząd syryjski terytorium w kwietniu 2017[124] wymiana gospodarcza w coraz większym stopniu zaczęła ulegać normalizacji. Ponadto w maju 2017 w północnym Iraku Siły Mobilizacji Ludowej walczącej z Państwem Islamskim oczyściły korytarz łączący region autonomiczny i kontrolowane przez rząd terytorium Iraku[125][126][127].

Bezpieczeństwo publiczne

[edytuj | edytuj kod]

Policja i bezpieczeństwo

[edytuj | edytuj kod]
Członkowie Asaisz.

Rolę policja w regionie pełnią Siły Bezpieczeństwa Wewnętrznego (kurd. Hêzên Ewlekariya Hundirîn), określanie również Asaisz (kurd. Asayîş; dosłownie „bezpieczeństwo”)[128]. Formację utworzono 25 lipca 2013, aby wypełnić lukę w bezpieczeństwie po wycofaniu się syryjskich sił bezpieczeństwa. Zgodnie z konstytucją Autonomicznej Administracji Północnej i Wschodniej Syrii za działania policji odpowiadają podregiony autonomiczne. Lokalne siły Asaisz składają się z 26 oficjalnych biur, których celem jest zapewnienie bezpieczeństwa i rozwiązywanie problemów społecznych. Instytucja składa się z sześciu głównych jednostek: Administracja punktów kontrolnych, Dowództwo Sił Antyterrorystycznych (kurd. Hêzên Antî Teror, HAT), Dyrekcja Wywiadu, Dyrekcja ds. Przestępczości Zorganizowanej, Dyrekcja Ruchu i Dyrekcja Skarbowa. Do 2016 utworzono 218 biur Asaisz i 385 punktów kontrolnych z 10 funkcjonariuszami w każdym. W większych miastach działają dyrekcje generalne odpowiedzialne za wszystkie aspekty bezpieczeństwa, w tym kontrolę drogową. Każdy subregion ma dowództwo HAT, a każde centrum Asaisz organizuje się autonomicznie[129].

Na szczeblu lokalnym bezpieczeństwo zapewniają również miejskie Cywilne Siły Obronne (kurd. Hêza Parastina Cewherî, HPC) i regionalne Siły Samoobrony (kurd. Hêzên Xweparastinê, HXP). W Regionie Dżazira funkcjonuje dodatkowo asyryjska policja Sutoro, która zorganizowana jest na każdym obszarze zamieszkałym przez ludność asyryjską, zapewnia bezpieczeństwo i rozwiązuje problemy społeczne we współpracy z innymi jednostkami[130].

W regionie funkcjonują również asyryjskie formacje Strażnicy Chaburu i Nattoreh. Choć nie są to jednostki policji, również zajmują się zapewnieniem bezpieczeństwa w miastach wzdłuż rzeki Chabur. Siły Ochrony Kobiet Bethnahrain (jako część Syriackiej Rady Wojskowej) również utrzymują oddział policji[131][132]. Na obszarach odebranych ISIL podczas kampanii w Rakce Siły Bezpieczeństwa Wewnętrznego Rakki[133]

Siły zbrojne

[edytuj | edytuj kod]
Żołnierki Kobiecych Jednostek Ochrony (YPJ) odgrywają znaczącą rolę bojową w regionie.

Główną siłą militarną regionu są zawiązane w 2015 Syryjskie Siły Demokratyczne (SDF), stanowiące sojusz syryjskich grup rebelianckich. Na czele SDF stoją Powszechne Jednostki Ochrony (YPG) składające się w większości z Kurdów. YPG została założona przez Partię Unii Demokratycznej (PYD) po starciach w Al-Kamiszli w 2004, ale po raz pierwszy była aktywna podczas wojny domowej w Syrii[134][135]. Istnieje także Syriacka Rada Wojskowa (MFS), czyli asyryjska milicja powiązana z Partią Unii Syriackiej (SUP)[136]. W sojuszu znajdują się również grupy Wolnej Armii Syryjskiej, takie jak Armia Rewolucjonistów[137] i Brygada Północno-Demokratyczna[138], bojówki plemienne, takie jak Arabskie Siły Al-Sanadid[139], oraz miejskie rady wojskowe w Regionie Szahba, takie jak Rada Wojskowa Manbidż[140], Rada Wojskowa Al-Bab[141] czy Rada Wojskowa Dżarabulus[142].

Siły Samoobrony (kurd. Hêzên Xweparastinê, HXP) to milicja obrony terytorialnej i jedyna w regionie poborowa siła zbrojna. Żołnierze są rekrutowani do garnizonu na swoim obszarze miejskim i podlegają odpowiedzialności i dowództwu odpowiednich regionów[143].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Stan na kwiecień 2018 roku według Population under control of each Faction in % (Extrapolation based on pre-war population) 2018. Syrian Civil War Map. [dostęp 2019-05-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (4 kwietnia 2019)]. (ang.).
  2. ↑ Terry Glavin, Glavin: In Iraq and Syria, it's too little, too late [online], Ottawa Citizen, 9 listopada 2014 [dostęp 2019-05-09] [zarchiwizowane z adresu 2019-05-09] (ang.).
  3. ↑ Barzanî xêra rojavayê Kurdistanê dixwaze [online], Avesta Kurd, 15 lipca 2012 [dostęp 2015-09-11] [zarchiwizowane z adresu 2015-09-23] (kurd.).
  4. ↑ Glavin: In Iraq and Syria, it's too little, too late. [dostęp 2015-09-11]. (ang.).
  5. ↑ The secret garden of the Syrian Kurdistan [online], Newslook [dostęp 2015-09-11] [zarchiwizowane z adresu 2015-09-29] (ang.).
  6. ↑ a b Fabrice Balanche, Rojava's Sustainability and the PKK's Regional Strategy [online], The Washington Institute for Near East Policy, 24 sierpnia 2017 [dostęp 2019-06-17] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-17] (ang.).
  7. ↑ Erin Banco, Fight For Kobane May Have Created A New Alliance In Syria: Kurds And The Assad Regime [online], International Business Time, 10 sierpnia 2014 [dostęp 2019-05-06] [zarchiwizowane z adresu 2019-05-06] (ang.).
  8. ↑ Mohammed Ali Ahmed, Kurds regain 15km of Kobane countryside, killing dozens of IS militants [online], aranews.net, 2 lutego 2015 [dostęp 2015-09-11] [zarchiwizowane z adresu 2015-08-24] (ang.).
  9. ↑ A Mountain River Has Many Bends. [dostęp 2015-09-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-12-20)]. (ang.).
  10. ↑ Social Contract of the Democratic Federation of Northern Syria [online], Internationalist Commune, 26 maja 2019 [dostęp 2019-05-26] [zarchiwizowane z adresu 2019-05-26].
  11. ↑ Sernûçe Nûçe, Yekîneya Antî Teror a Rojavayê Kurdistanê hate avakirin [online], ANHA, 7 kwietnia 2015 [dostęp 2019-05-28] [zarchiwizowane z adresu 2015-05-12].
  12. ↑ Ofra Bengio, Kurdish Awakening: Nation Building in a Fragmented Homeland, University of Texas Press, 2014.
  13. ↑ Syria civil war: Kurds declare federal region in north | News | Al Jazeera [online], web.archive.org, 29 maja 2019 [dostęp 2019-05-29] [zarchiwizowane z adresu 2019-05-29].
  14. ↑ Matt Bradley, Ayla Albayrak, Dana Ballout, Kurds Declare ‘Federal Region’ in Syria, Says Official [online], The Wall Street Journal, 24 marca 2016 [dostęp 2019-05-29] [zarchiwizowane z adresu 2019-05-29].
  15. ↑ Hevpeymana Civakî ya Federaliya Demokratîk ji bo Bakurê Sûriyê [online], fdr-bs.com, 2 lutego 2017 [dostęp 2019-05-29] [zarchiwizowane z adresu 2019-05-29].
  16. ↑ Second day of Northern Syria Constituent Assembly conference takes place [online], ANHA, 11 czerwca 2017 [dostęp 2019-05-29] [zarchiwizowane z adresu 2017-06-11].
  17. ↑ Syrian Kurdish groups, allies say approve blueprint for federal system [online], Reuters, 29 grudnia 2019 [dostęp 2019-05-29] [zarchiwizowane z adresu 2019-05-29].
  18. ↑ Hisham Arafat, 'Rojava' no longer exists, 'Northern Syria' adopted instead [online], Kurdistan24, 29 maja 2019 [dostęp 2019-05-29] [zarchiwizowane z adresu 2019-05-29].
  19. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Michael Knapp, Anja Flach, Ercan Ayboğa, Rewolucja w Rożawie. Demokratyczna autonomia i wyzwolenie kobiet w syryjskim Kurdystanie., Poznań: Oficyna Wydawnicza Bractwa Trojka, 2019, ISBN 978-83-66114-05-0.
  20. ↑ Assyria 1995 : proceedings of the 10th Anniversary Symposium of the Neo-Assyrian Text Corpus Project, Helsinki: Neo-Assyrian Text Corpus Project, 1997, ISBN 978-9514577031.
  21. ↑ The Cambridge Ancient History Volume 9: The Last Age of the Roman Republic, 146–43 BC, Cambridge: Cambridge University Press, 1985, s. 603, ISBN 978-1-139-05437-9.
  22. ↑ Alfred J. Andrea, James H. Overfield, The Human Record: Sources of Global History, Volume I: To 1500, wyd. 8, Cengage Learning, 2015, s. 133, ISBN 978-1285870236.
  23. ↑ Touraj Daryaee, Sasanian Persia: The Rise and Fall of an Empire, I.B. Tauris, 2013, s. 33, ISBN 978-1780763781.
  24. ↑ Philip G. Kreyenbroek, Stefan Sperl, The Kurds: A Contemporary Overview, Routledge, 2015, s. 114, ISBN 978-1138869745.
  25. ↑ Hannibal Travis, Genocide in the Middle East: The Ottoman Empire, Iraq, and Sudan, Carolina Academic Press, 2010, s. 237–277, 293–294, ISBN 978-1594604362.
  26. ↑ Richard G. Hovannisian, The Armenian Genocide: Cultural and Ethical Legacies, Transaction Publishers, 2011, ISBN 978-1-4128-3592-3.
  27. ↑ a b R.S. Stafford, The Tragedy of the Assyrians, Gorgias Pr Llc, 2006, ISBN 978-1593334130.
  28. ↑ a b Jordi Tejel, Syria's Kurds: History, Politics and Society, Routledge, 2008, s. 25-29, ISBN 978-0415613460 (ang.).
  29. ↑ Bat Yeʼor, Baṯ Ye'ôr, Bat, Islam and Dhimmitude: Where Civilizations Collide, Fairleigh Dickinson Univ Press, 2002, ISBN 978-0-8386-3942-9 [dostęp 2019-06-17] (ang.).
  30. ↑ Bat Yeʼor, Islam and Dhimmitude: Where Civilizations Collide, Fairleigh Dickinson University Press, 2001, s. 162, ISBN 978-1611472363 (ang.).
  31. ↑ Saqr Abu Fakhr, Notes on Arab Orthodoxy: As-Safir on the History of the Persecution of Middle Eastern Christians [online], Notes on Arab Orthodoxy, 22 grudnia 2013 [dostęp 2019-06-17] (ang.).
  32. ↑ Dawn Chatty, Displacement and Dispossession in the Modern Middle East, Cambridge University Press, 2010, s. 230-232, ISBN 978-1-139-48693-4.
  33. ↑ a b c The Silenced Kurds [online], Human Rights Watch, 1996 [dostęp 2019-06-17] (ang.).
  34. ↑ Aliza Marcus, Blood and belief: the PKK and the Kurdish fight for independence, Nowy Jork: New York University Press, 2009, s. 61, ISBN 978-0-8147-9587-3 (ang.).
  35. ↑ a b Massoud Hamed, After 52-year ban, Syrian Kurds now taught Kurdish in schools [online], Al-Monitor, 6 listopada 2015 [dostęp 2019-06-17] (ang.).
  36. ↑ Samer N. Abboud, Syria, John Wiley & Sons, 2015, ISBN 978-0-7456-9801-4.
  37. ↑ a b c d e Efrîn Economy Minister Yousef: Rojava challenging norms of class, gender and power [online], DIHA, 17 czerwca 2019 [dostęp 2019-06-17] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-17] (ang.).
  38. ↑ a b c Persecution and Discrimination against Kurdish Citizens in Syria, Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights, 17 czerwca 2019 [dostęp 2019-06-17].
  39. ↑ World Report 2010 [online], Human Rights Watch, 3 listopada 2015 [dostęp 2019-06-17] (ang.).
  40. ↑ Nicholas Blanford, A murder stirs Kurds in Syria, „Christian Science Monitor”, 16 czerwca 2005, ISSN 0882-7729 [dostęp 2019-06-17] (ang.).
  41. ↑ The battle for control in Syria - Daily News Egypt [online], 11 maja 2017 [dostęp 2017-05-11] [zarchiwizowane z adresu 2017-05-11].
  42. ↑ Syrian Kurds give ultimatum to Assad's security forces [online], 11 maja 2017 [dostęp 2017-05-11] [zarchiwizowane z adresu 2017-05-11].
  43. ↑ Liberated Kurdish cities in Syrian Kurdistan move into next phase [online], 11 maja 2017 [dostęp 2017-05-11] [zarchiwizowane z adresu 2017-05-11].
  44. ↑ THE KURDISH PROTECTION UNITS HAVE FORMED A NEW BRIGADE IN THE AL BAB REGION [online], 4 grudnia 2012 [zarchiwizowane z adresu 2012-12-09].
  45. ↑ a b Syria opposition says armed Kurds 'hostile'. Al Dżazira. [dostęp 2013-11-16]. (ang.).
  46. ↑ a b Charter of the Social Contract. [dostęp 2015-09-11]. (ang.).
  47. ↑ Turcja zapowiada uderzenie w syryjskich Kurdów sojuszników Stanów Zjednoczonych [online], Strajk.eu, 5 sierpnia 2019.
  48. ↑ Turecka inwazja przeciw Kurdom to kwestia dni? [online], Strajk.eu, 7 października 2019.
  49. ↑ Inwazja Turcji na Kurdów w Syrii. Dlaczego Turcja chce kolejnej wojny? [online], wiadomości.onet.pl, 10 października 2019.
  50. ↑ SDF begins withdrawal from Syria-Turkey border [online], Al. Jazeera (ang.).
  51. ↑ Aus der Kraft der eigenen Bevölkerung – Die Revolution in Rojava schreitet voran. [dostęp 2015-10-12]. (niem.).
  52. ↑ Western Kurdistan’s Governmental Model Comes Together. [dostęp 2015-09-27]. (ang.).
  53. ↑ The Constitution of the Rojava Cantons. Personal Website of Mutlu Civiroglu. [dostęp 2015-10-20].
  54. ↑ Women in Efrin [online], ANF News, 25 września 2013 [dostęp 2019-05-12] [zarchiwizowane z adresu 2019-05-12] (ang.).
  55. ↑ Dêrîk congress decides to establish Democratic Syria Assembly [online], Kurdish Info, 9 grudnia 2015 [dostęp 2019-06-12] [zarchiwizowane z adresu 2016-09-19] (ang.).
  56. ↑ Haytham Manna Elected Joint Chairman of Syrian Democratic Council [online], The Syrian Observer, 14 grudnia 2015 [dostęp 2019-06-12] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-12] (ang.).
  57. ↑ Executive Board of Democratic Syria Assembly elected [online], ANF News, 13 grudnia 2015 [dostęp 2019-06-12] [zarchiwizowane z adresu 2015-12-20] (ang.).
  58. ↑ Striking out on their own [online], The Economist, 29 października 2014 [dostęp 2019-06-12] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-12] (ang.).
  59. ↑ Western Kurdistan’s Governmental Model Comes Together | The Rojava Report [online], The Rojava Report, 12 czerwca 2019 [dostęp 2019-06-12] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-12].
  60. ↑ a b Wladimir van Wilgenburg, New administration formed for northeastern Syria [online], Kurdistan 24, 9 maja 2019 [dostęp 2019-05-09] [zarchiwizowane z adresu 2019-05-09] (ang.).
  61. ↑ a b Amina Omar : Autonomous Administration its purpose to serve people, consolidation of administrations [online], ANHA, 9 maja 2019 [dostęp 2019-05-09] [zarchiwizowane z adresu 2019-05-09] (ang.).
  62. ↑ a b Final statement of Autonomous Administration of North , East Syria [online], ANHA, 9 maja 2019 [dostęp 2019-05-09] [zarchiwizowane z adresu 2019-05-09] (ang.).
  63. ↑ Syria war: Turkish-led forces oust Kurdish fighters from heart of Afrin [online], BBC News, 6 maja 2019 [dostęp 2018-03-18] [zarchiwizowane z adresu 2019-05-06] (ang.).
  64. ↑ David Commins, David W. Lesch, Historical Dictionary of Syria, Scarecrow Press, 2013, s. 239, ISBN 978-0-8108-7966-9.
  65. ↑ Mahir Yilmazkaya, Education in Rojava after the revolution [online], ANF News, 16 maja 2016 [dostęp 2019-06-17] (ang.).
  66. ↑ Rojava schools to re-open with PYD-approved curriculum [online], Rudaw, 29 sierpnia 2015 [dostęp 2019-06-17] (ang.).
  67. ↑ a b c Hassakeh: Syriac Language to Be Taught in PYD-controlled Schools [online], The Syrian Observer, 3 października 2016 [dostęp 2019-06-17] (ang.).
  68. ↑ kurds introduce own curriculum at schools of rojava 2 – ARA News [online], ARA News [dostęp 2019-06-17] (ang.).
  69. ↑ a b Janet Biehl, Revolutionary Education in Rojava [online], New Compass, 17 lutego 2015 [dostęp 2019-06-17] (ang.).
  70. ↑ Education System in Rojava [online], Kurdish Question, 10 maja 2016 [dostęp 2019-06-17] [zarchiwizowane z adresu 2016-05-10].
  71. ↑ syriac christians revive ancient language despite war 2 [online], ARA News [dostęp 2019-06-18] (ang.).
  72. ↑ Rojava administration launches new curriculum in Kurdish, Arabic and Assyrian [online], ARA News, 7 października 2016 [dostęp 2019-06-18] (ang.).
  73. ↑ Syriacs will study their language in schools this year [online], ANHA, 18 czerwca 2019 [dostęp 2019-06-18] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-18] (ang.).
  74. ↑ Shinda Akram, The Syriacs are taught their language for the first time [online], ANHA, 24 września 2016 [dostęp 2019-06-18] [zarchiwizowane z adresu 2016-09-24] (ang.).
  75. ↑ a b c What is reality of educational process in North Syria, new year's curricula? [online], ANHA, 18 czerwca 2019 [dostęp 2019-06-18] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-18] (ang.).
  76. ↑ a b Hisham Arafat, Kurds establish university in Rojava amid Syrian instability [online], Kurdistan24, 5 lipca 2016 [dostęp 2019-06-18] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-18] (ang.).
  77. ↑ Christians, Kurds At Odds Over Syria School Curriculum [online], Al Shahid News, 13 września 2018 [dostęp 2019-06-18] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-18] (ang.).
  78. ↑ Enab, Why Did the Kurdish “Self-Management” Close the Syriac Private School in Eastern al-Hasakah? [online], Enab Baladi, 11 sierpnia 2018 [dostęp 2019-06-18] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-18] (ang.).
  79. ↑ Rojava authority’s efforts to provide Syriac education met with resistance [online], Rudaw, 30 sierpnia 2018 [dostęp 2019-06-18] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-18] (ang.).
  80. ↑ Wladimir van Wilgenburg, Syrian Kurds open church in Kobani, once besieged by IS [online], Kurdistan24, 15 września 2018 [dostęp 2019-06-18] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-18] (ang.).
  81. ↑ Delil Souleiman, Syriacs protest Kurdish authorities over Syria school curriculum [online], Yahoo, 12 września 2018 [dostęp 2019-06-18] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-18] (ang.).
  82. ↑ Carne Ross, The Kurds’ Democratic Experiment, „The New York Times”, 30 września 2015, ISSN 0362-4331 [dostęp 2019-06-18] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-18] (ang.).
  83. ↑ Sardar Mlla Drwish, Syria's first Kurdish university attracts controversy as well as students - Al-Monitor: the Pulse of the Middle East [online], Almonitor, 21 maja 2016 [dostęp 2019-06-18] [zarchiwizowane z adresu 2016-05-21] (ang.).
  84. ↑ 'University of Rojava' to be opened [online], ANF, 4 stycznia 2017 [dostęp 2019-06-18] [zarchiwizowane z adresu 2017-01-04] (ang.).
  85. ↑ Rojava university seeks to eliminate constraints on education in Syria's Kurdish region [online], ARA News, 15 sierpnia 2016 [dostęp 2019-06-18] (ang.).
  86. ↑ Ibrahim Ibrahimi, Abbas Ali Moussa, Rojava University in Qamishli a desired destination for some and an aversion for others [online], NPA, 28 maja 2019 [dostęp 2019-06-18] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-18] (ang.).
  87. ↑ In blow to Kurdish independent media, Syrian Kurdish website shuts down [online], ARA News, 15 maja 2016 [dostęp 2019-06-18] (ang.).
  88. ↑ Hisham Arafat, Syria’s first Kurdish radio station burnt [online], Kurdistan24 [dostęp 2019-06-18] (ang.).
  89. ↑ Syrian Kurdish administration condemns burning of radio ARTA FM office in Amude [online], ARA News, 27 kwietnia 2016 [dostęp 2019-06-18] (ang.).
  90. ↑ Rudaw expresses regret over ban by Kobani authorities in Syria [online], Rudaw [dostęp 2019-06-18] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-18] (ang.).
  91. ↑ انترنت في الحسكة والقامشلي خلال 10 أيام [online], Alwatanonline [dostęp 2019-06-18] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-18] (arab.).
  92. ↑ Project to develop talents in Manbij [online], ANHA, 29 maja 2019 [dostęp 2019-06-18] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-18] (ang.).
  93. ↑ Syriac Cultural Association in Syria [online], Syriaccross, 18 czerwca 2019 [dostęp 2019-06-18] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-18].
  94. ↑ Al-Qarabashi House opened in al-Hasakah [online], ANHA [dostęp 2019-06-18] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-18] (ang.).
  95. ↑ Hisham Arafat, Rojava children learn music amid violence [online], Kurdistan24, 17 kwietnia 2017 [dostęp 2019-06-18] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-18] (ang.).
  96. ↑ مركز نهاوند لتنمية مواهب الأطفال Center Nahawand [online], www.facebook.com [dostęp 2019-06-18] (pol.).
  97. ↑ Hevgirtina Rewşenbîrên Rojavayê Kurdistanê [online], Rojava, 18 czerwca 2019 [dostęp 2019-06-18] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-18].
  98. ↑ Hunermendên Cizîrê Aram Tîgiran bi bîr anîn [online], Partiya Yekîtiya Demokrat PYD [dostęp 2019-06-18] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-18] (kurd.).
  99. ↑ Hisham Arafat, Syrian Kurds hold theatre festival in Rojava amid war [online], Kurdistan24, 31 marca 2017 [dostęp 2019-06-18] (ang.).
  100. ↑ AANES launches 7th edition of Herkol Book Fair in Syria’s Qamishli [online], North press agency, 28 października 2023 [dostęp 2023-11-26] (ang.).
  101. ↑ 3 Sprachen, 1 Land [online], BasNews, 13 lutego 2014 [dostęp 2019-05-26] [zarchiwizowane z adresu 2019-05-26].
  102. ↑ a b Jane Corbin, Could Christianity be driven from Middle East? [online], BBC News, 15 kwietnia 2015 [dostęp 2019-05-26] [zarchiwizowane z adresu 2019-05-26] (ang.).
  103. ↑ Carl Drott, The Revolutionaries of Bethnahrin [online], War Scapes, 25 maja 2015 [dostęp 2019-05-26] [zarchiwizowane z adresu 2019-05-26] (ang.).
  104. ↑ Social Contract of the Democratic Federation of Northern Syria [online], SA-NES, 12 czerwca 2019 [dostęp 2019-06-12] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-12] (ang.).
  105. ↑ HISTORY OF THE KURDISH LANGUAGE [online], Encyclopaedia Iranica, 12 czerwca 2019 [dostęp 2019-06-12] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-12] (ang.).
  106. ↑ D.N. MacKenzie, The Origin of Kurds, „Transactions of the Philological Society”, 60, Wiley-Blackwell, 1 września 1961, s. 68–86 [zarchiwizowane z adresu 2019-06-12] (ang.).
  107. ↑ Sardar Mlla Drwish, Will Syria's Kurds succeed at self-sufficiency? - Al-Monitor: the Pulse of the Middle East [online], Almonitor, 8 maja 2016 [dostęp 2019-06-17] [zarchiwizowane z adresu 2016-05-08] (ang.).
  108. ↑ Flight of Icarus? The PYD’s Precarious. Rise in Syria, „Middle East Report”, 151, International Crisis Group, 20 lutego 2016 [dostęp 2019-06-17] [zarchiwizowane z adresu 2016-02-20].
  109. ↑ Janet Biehl, “Poor in means but rich in spirit" [online], Ecology or Catastrophe, 30 grudnia 2014 [dostęp 2019-06-17] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-17] (ang.).
  110. ↑ Wladimir van Wilgenburg, Rojava Administration to Impose Tax System in Northern Syria [online], Co-operation in Mesopotamia, 17 czerwca 2019 [dostęp 2019-06-17] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-17] (ang.).
  111. ↑ Raja Abdulrahim, In Syria’s Mangled Economy, Truckers Stitch Together Warring Regions, „Wall Street Journal”, 24 maja 2016, ISSN 0099-9660 [dostęp 2019-06-17] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-17] (ang.).
  112. ↑ The Autonomous Administration in Northern Syria: Questions of Legitimacy and Identity [online], omranstudies.org [dostęp 2019-06-17] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-17] (ang.).
  113. ↑ a b John Restakis, Rojava, Syria: A revolution of hope and healing [online], The Vancouver Observer, 19 kwietnia 2017 [dostęp 2019-06-17] (ang.).
  114. ↑ a b A Small Key Can Open a Large Door, Strangers in a Tangled Wilderness, 2015, ISBN 978-1-938660-17-7.
  115. ↑ Michael Knapp, Rojava – the formation of an economic alternative: Private property in the service of all [online], Peace in Kurdistan, 6 lutego 2015 [dostęp 2019-06-17] (ang.).
  116. ↑ How do co-operatives work in Rojava? [online], Co-operation in Mesopotamia, 19 listopada 2016 [dostęp 2019-06-17] (ang.).
  117. ↑ Dr. Ahmad Yousef, Rojava experience of the social economy: reality and prospects [online] (ang.).
  118. ↑ Sam Dagher, Kurds Fight Islamic State to Claim a Piece of Syria, „Wall Street Journal”, 13 listopada 2014, ISSN 0099-9660 [dostęp 2019-06-17] [zarchiwizowane z adresu 2019-06-17] (ang.).
  119. ↑ Repressionen in Südkurdistan (KRG): PDK führt Razzien gegen die Opposition durch [online], www.nadir.org [dostęp 2019-06-17] (niem.).
  120. ↑ Sofia Barbarani, Syrian Kurds risk their lives crossing into Turkey [online], Middle East Eye [dostęp 2019-06-17] (ang.).
  121. ↑ Rojava: The Economic Branches in Detail [online], Co-operation in Mesopotamia, 14 stycznia 2017 [dostęp 2019-06-17] (ang.).
  122. ↑ Wladimir van Wilgenburg, US welcomes opening of border between Rojava and Iraqi Kurdistan [online], ARA News, 10 czerwca 2016 [dostęp 2019-06-17] (ang.).
  123. ↑ Hisham Arafat, Business booming in Rojava after outlet opened with Kurdistan Region [online], Kurdistan24 [dostęp 2019-06-17] (ang.).
  124. ↑ first aid convoy arrives rojava new land corridor – ARA News [online] [dostęp 2019-06-17] (ang.).
  125. ↑ Maher Chmaytelli, Iran-backed Iraqi force says takes Islamic State villages near Syria, „Reuters”, 29 maja 2017 [dostęp 2019-06-17] (ang.).
  126. ↑ Associated Press, Iraq paramilitaries have reach Iraq's border with Syria, cutting off ISIS supply lines [online], Business Insider [dostęp 2019-06-17] (ang.).
  127. ↑ Loaa Adel, PKK planning to open trade route between Rojava and Iraq [online], Iraq News, 4 czerwca 2017 (ang.).
  128. ↑ Jan Sowa, Dilar Dirik, Ucząc się od Rożawy [online], Biennale Warszawa [dostęp 2023-11-25] (pol.).
  129. ↑ Rojava Asayish: Security institution not above but within the society [online], ANF |, 24 września 2016 [dostęp 2023-11-25] [zarchiwizowane z adresu 2016-09-24] (ang.).
  130. ↑ Piotr Woźniak, Chrześcijańska milicja na straży starożytnych osad [online], Rzeczpospolita, 2015 [dostęp 2023-11-25] (pol.).
  131. ↑ Bethnahrin Women Protection Forces Founded against ISIS - english [online], 13 maja 2017 [dostęp 2017-05-13] [zarchiwizowane z adresu 2017-05-13].
  132. ↑ Assyrian Female Fighters Joined Battlefronts Against ISIS in Northeastern Syria [online], 13 maja 2017 [dostęp 2017-05-13] [zarchiwizowane z adresu 2017-05-13].
  133. ↑ Internal Security Forces Assume Responsibility for Raqqa Neighborhoods [online], U.S. Department of Defense [dostęp 2023-11-25] (ang.).
  134. ↑ About Us | English [online], 11 maja 2017 [dostęp 2017-05-11] [zarchiwizowane z adresu 2017-05-11].
  135. ↑ Danny Gold, Meet the YPG, the Kurdish Militia That Doesn't Want Help from Anyone [online], Vice, 31 października 2012 [dostęp 2023-11-25] (ang.).
  136. ↑ Syriacs establish military council in Syria - World News [online], Hürriyet Daily News, 1 lutego 2013 [dostęp 2023-11-25] (ang.).
  137. ↑ Aymenn Jawad Al-Tamimi, Jaysh al-Thuwar: Component of the Syrian Democratic Forces [online], Aymenn Jawad Al-Tamimi, 2 lutego 2021 [dostęp 2023-11-25] (ang.).
  138. ↑ 15 rebel factions are ready to fight under SDF banner in Aleppo and Idlib [online], Syrian Observatory For Human Rights, 20 listopada 2015 [dostęp 2023-11-25] [zarchiwizowane z adresu 2015-11-20] (ang.).
  139. ↑ Al-Sanadid forces: We go wherever the YPG goes [online], ANHA, 3 sierpnia 2017 [dostęp 2023-11-25] [zarchiwizowane z adresu 2017-08-03] (ang.).
  140. ↑ SDF-led Manbij Military Council cuts off ISIS supply route between Raqqa and Manbij [online], ARA News, 6 czerwca 2016 [dostęp 2023-11-25] [zarchiwizowane z adresu 2016-06-06] (ang.).
  141. ↑ Military council created for liberation of al-Bab [online], www.rudaw.net, 2016 [dostęp 2023-11-25] (ang.).
  142. ↑ Enwer Omar, Jan Mohammed, Kurdish-backed council says Turkey's intervention to make Syrian town "grave for Erdogan troops" - ARA News [online], ARA News, 26 sierpnia 2016 [dostęp 2023-11-25] [zarchiwizowane z adresu 2016-08-26] (ang.).
  143. ↑ Wladimir van Wilgenburg, Kurds launch conscription campaign to protect Kobane from ISIS attacks [online], ARA News, 14 grudnia 2017 [dostęp 2023-11-25] [zarchiwizowane z adresu 2017-12-14] (ang.).

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Michael Knapp, Anja Flach, Ercan Ayboğa, Rewolucja w Rożawie. Demokratyczna autonomia i wyzwolenie kobiet w syryjskim Kurdystanie., Poznań: Oficyna Wydawnicza Bractwa Trojka, 2019, ISBN 978-83-66114-05-0.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Informacje w projektach siostrzanych
 Multimedia w Wikimedia Commons
 Definicje słownikowe w Wikisłowniku
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Rożawa&oldid=74996419”