Wojownik wspaniały
| Stephanoaetus coronatus[1] | |||
| (Linnaeus, 1766) | |||
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
wojownik wspaniały | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Wojownik wspaniały[4] (Stephanoaetus coronatus) – gatunek dużego ptaka drapieżnego z rodziny jastrzębiowatych (Accipitridae). Występuje w Afryce Subsaharyjskiej. Bliski zagrożenia wyginięciem.
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Jest to jedyny przedstawiciel rodzaju Stephanoaetus[4][5]. Niekiedy bywał umieszczany w rodzaju Spizaetus[2][6]. Nie wyróżnia się podgatunków[2][5].
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]Morfologia
[edytuj | edytuj kod]
Wygląd zewnętrzny: Dymorfizm płciowy objawia się większymi rozmiarami samic. Dorosłe ptaki mają ciemne upierzenie. Tył najczęściej szaroczarny, spodnia strona ciała płowa lub rdzawa z ciemnymi prążkami. Na głowie ma czubek z piór. Nogi bardzo silne, uzbrojone w potężne pazury. Oczy żółte. Młode ptaki można poznać po jaśniejszym upierzeniu i białym czubku.
Rozmiary: Długość ciała: Samce – 80 cm, samice – 90 cm. Rozpiętość skrzydeł: 2 m.
Masa ciała: Samce – ok. 3,5 kg, samice – ok. 3,8 kg.
Głos
[edytuj | edytuj kod]Swą obecność oznajmia bardzo głośnym nawoływaniem „kwii – kwii”.
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]Środowisko
[edytuj | edytuj kod]Gęste i otwarte lasy aż po wybrzeża, także sawanny i półpustynie.
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Zamieszkuje obszary Afryki Subsaharyjskiej, od Senegambii i Gwinei na zachodzie po Kenię i Etiopię na wschodzie, a na południe po Angolę, północno-wschodnią Botswanę oraz wschodnią i południowo-wschodnią RPA[2][6].
Pożywienie
[edytuj | edytuj kod]Małpy i inne ssaki (w tym małe antylopy takie jak dujkery czy koziołki skalne), a także ptaki[6].
Wojownik wspaniały wyrusza na łowy o świcie lub późnym wieczorem. Czyha, siedząc nieruchomo na drzewie, a później gwałtownie rzuca się na upatrzonego ssaka, który może być nawet pięciokrotnie cięższy niż sam orzeł. Wojowniki wspaniałe polują często parami. Jeden ptak przyciąga uwagę ofiary, a drugi bezgłośnie i gwałtownie atakuje z tyłu. Jeśli zdobycz nie jest zbyt ciężka, ptak wzlatuje z nią w górę i zanosi do gniazda lub wysoko na gałąź, gdzie pożera ją w całości, razem z kośćmi. Większy łup rozrywa na ziemi i pojedyncze części stopniowo zanosi na drzewo, gdzie je zjada.
Tryb życia i zachowanie
[edytuj | edytuj kod]Orły regularnie oblatują granice swojego terytorium i odganiają inne drapieżniki. Jeśli orzeł wyczuwa niebezpieczeństwo, najeża czubek na tyle głowy.
Długość życia: 15 lat.
Rozród
[edytuj | edytuj kod]Toki: Zaloty rozpoczynają się od lotu godowego samca. Jeśli zainteresuje to samicę, wzlatuje i przyłącza się do niego. Następnie samiec leci w jej kierunku, a ona wyciąga ku niemu pazury. Chwytają się szponami i w locie wykonują różne akrobacje.
Środowisko: Korony wysokich drzew.
Gniazdo: Zbudowane z gałęzi i chrustu. Mniejsze patyczki przynoszą w dziobie, a duże w pazurach. Gotowe gniazdo wyściełają miękkimi, świeżymi częściami zielonych roślin. Budowa i wykończenie gniazda trwa nawet 5 miesięcy. Co roku para spędza trzy miesiące na naprawie i rozbudowie gniazda, osiąga ono potem ogromne rozmiary i może mieć szerokość 2 m i wysokość 3 m.
Jaja: Samica składa 2 jaja w porze suchej.
Wysiadywanie: Podczas wysiadywania, które trwa ok. 50 dni, samiec przynosi samicy pokarm do gniazda.
Pisklęta: Najczęściej przeżywa tylko jedno pisklę. Samica ofiarnie troszczy się o potomka i czasami atakuje nawet swojego partnera, który przynosi pokarm. Po 11 tygodniach pisklę zaczyna tracić biały puch, a w wieku 15–16 tygodni zyskuje upierzenie umożliwiające latanie. Również w tym wieku, kiedy podejmuje już pierwsze próby lotu, polega nadal na rodzicach. Ptaki z Afryki Wschodniej usamodzielniają się później niż osobniki z południa, w 30.–50. tygodniu.
Cały cykl lęgowy trwa 500 dni, ponieważ rodzice karmią młode jeszcze przez 9–12 miesięcy po wykluciu.
Status
[edytuj | edytuj kod]Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) od 2012 roku uznaje wojownika wspaniałego za gatunek bliski zagrożenia (NT – near threatened); wcześniej, od 1988 roku miał on status gatunku najmniejszej troski (LC – least concern). Liczebność populacji, według szacunków, mieści się w przedziale 5–50 tysięcy dorosłych osobników. Trend liczebności populacji uznaje się za spadkowy. Do głównych zagrożeń dla gatunku należą: wylesianie, kolizje z obiektami antropogenicznymi (takimi jak przewody wysokiego napięcia, ogrodzenia, pojazdy, szklane budynki czy turbiny wiatrowe), porażenia prądem, a także polowania i prześladowania ze strony ludzi[3].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Stephanoaetus coronatus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d Crowned Hawk-eagle (Stephanoaetus coronatus). IBC: The Internet Bird Collection. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-17)]. (ang.).
- ↑ a b Stephanoaetus coronatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ a b Systematyka i nazewnictwo polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Accipitrini Vigors, 1824 (Wersja: 2019-03-24). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-11-18].
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Hoatzin, New World vultures, Secretarybird, raptors. IOC World Bird List (v10.2). [dostęp 2020-11-18]. (ang.).
- ↑ a b c Species account: Crowned Hawk-eagle Stephanoaetus coronatus. [w:] Global Raptor Information Network [on-line]. The Peregrine Fund. [dostęp 2020-11-18]. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Encyklopedia zwierząt od A do Z. Cz. 2: Ptaki. Warszawa: IMP, 1999. ISBN 83-908277-3-5.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).