Τοκυριλλικό αλφάβητο είναι ένα αλφάβητο που χρησιμοποιείται για διάφορες ανατολικές σλαβικές και νοτιοσλαβικές γλώσσες – Λευκορωσικά, Βοσνιακά, Σερβικά, Βουλγαρικά, Σλαβομακεδονικά, Ρωσικά και Ουκρανικά –καιγια πολλές άλλες γλώσσες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, της Ασίαςκαι της Ανατολικής Ευρώπης. Στο παρελθόν έχει χρησιμοποιηθεί καιγια άλλες γλώσσες. Όλα τα γράμματα του κυριλλικού αλφαβήτου δεν χρησιμοποιούνται σε κάθε γλώσσα που χρησιμοποιεί το αλφάβητο αυτό. Μετην ένταξη της Βουλγαρίαςστην Ευρωπαϊκή Ένωση την 1η Ιανουαρίου του 2007, το κυριλλικό έγινε το τρίτο επίσημο αλφάβητο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η μορφή του αλφαβήτου προέρχεται από την πρώιμη μορφή του κυριλλικού αλφαβήτου, το οποίο είναι παράγωγο του γλαγολιτικού αλφαβήτου, μεγαλογράμματης κυρτής γραφής της οποίας η επινόηση τον 9οαι.μ.Χ. αποδίδεται σεδυο Βυζαντινούς μοναχούς από τηΘεσσαλονίκη, τα αδέλφια Άγιο Κύριλλο και Άγιο Μεθόδιο. Ανκαι είναι ευρύτατα αποδεκτό ότι το γλαγολιτικό αλφάβητο επινοήθηκε από τους Αγίους Κύριλλο και Μεθόδιο, η προέλευση του κυριλλικού αλφαβήτου αποτελεί ακόμη πηγή μεγάλης αντιπαράθεσης. Παρόλο που αποδίδεται συνήθως στον Άγιο Κλεμέντιο της Οχρίδας, μαθητή του Αγίου Κύριλλου καιτου Αγίου Μεθόδιου από την Βουλγαρική Μακεδονία, το αλφάβητο αναπτύχθηκε πιθανότατα στην Λογοτεχνική Σχολή του Πρέσλαβ στην βορειοανατολική Βουλγαρία, όπου έχουν βρεθεί οι παλαιότερες κυριλλικές επιγραφές και χρονολογούνται από τη δεκαετία του 940. Η θεωρία ενισχύεται από το γεγονός ότι το κυριλλικό αλφάβητο αντικατέστησε σχεδόν ολοκληρωτικά το γλαγολιτικό στην βορειοανατολική Βουλγαρία στα τέλη του 10ουαι.μ.Χ., ενώ η Λογοτεχνική Σχολή της Οχρίδας–όπου εργαζόταν ο Άγιος Κλεμέντιος-συνέχισε να χρησιμοποιεί το γλαγολιτικό μέχρι τον 12οαι.μ.Χ. Καθώς οι μαθητές των Αγίων Κυρίλλου και Μεθοδίου εξαπλώθηκαν σε ολόκληρη την Πρώτη Βουλγαρική Αυτοκρατορία, είναι πιθανόν αυτά ταδυο κύρια κέντρα να ήταν τμήμα μιας ενιαίας παράδοσης.
Ορισμένοι λόγοι γιατην αντικατάσταση του γλαγολιτικού μετο κυριλλικό αλφάβητο είναι η μεγαλύτερη απλότητα και μεγαλύτερη ευκολία χρήσης του κυριλλικού καθώς καιη ομοιότητα τουμετο ελληνικό αλφάβητο, το οποίο ήταν πολύ γνωστό στην Πρώτη Βουλγαρική Αυτοκρατορία.
Υπάρχουν και άλλες θεωρίες σχετικά μετην προέλευση του κυριλλικού αλφαβήτου, δηλαδή ότι το αλφάβητο δημιουργήθηκε από τους ίδιους τους Αγίους Κύριλλο και Μεθόδιο, ή ότι προϋπήρξε του γλαγολιτικού αλφαβήτου, αποτελώντας μεταβατικό στάδιο μεταξύ της ελληνικής και γλαγολιτικής κυρτής γραφής, αλλά αυτές οι θεωρίες έχουν διαψευστεί. Το αλφάβητο διαδόθηκε μαζί μετην Παλαιά εκκλησιαστική σλαβονική γλώσσα, καιτο αλφάβητο που χρησιμοποιείται γιατην νέα Εκκλησιαστική Σλαβική γλώσσα στα μυστήρια της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας και της Ανατολικής Καθολικής Εκκλησίας εξακολουθεί να έχει κοινά γνωρίσματα μετην αρχική μορφή του κυριλλικού. Τους επόμενους δέκα αιώνες όμως, το κυριλλικό αλφάβητο προσαρμόστηκε στις αλλαγές της ομιλούμενης γλώσσας, ανέπτυξε τοπικές παραλλαγές γιανα ταιριάξει μετα χαρακτηριστικά των εθνικών γλωσσών, και τροποποιήθηκε από ακαδημαϊκές μεταρρυθμίσεις και πολιτικά διατάγματα. Σήμερα, δεκάδες γλώσσες της ανατολικής Ευρώπης και της Ασίας γράφονται μετο κυριλλικό αλφάβητο.
Χάρτης μετην γεωγραφική διασπορά του Κυριλλικού αλφαβήτου
Το κυριλλικό αλφάβητο περιλαμβάνει πολλά γράμματα αλλά δεν απαντούν όλα τα γράμματα αυτά σε όλες τις γλώσσες που γράφονται μετοεν λόγω αλφάβητο. Το αλφάβητο της ρωσικής γλώσσας για παράδειγμα, της πιο διαδεδομένης γλώσσας κυριλλικού αλφαβήτου, αποτελείται από 33 γράμματα. Ωστόσο, 32 είναι τα κοινά γράμματα του κυριλλικού αλφαβήτου, τα οποία παρατίθενται στον παρακάτω πίνακα. Το γράμμα που συμπληρώνει το ρωσικό αλφάβητο είναι το φωνήεν Ë (ë), το οποίο προφέρεται ως γιό.
Το αλφάβητο της σερβικής γλώσσας περιλαμβάνει έξι επιπρόσθετα γράμματα πουδεν συναντώνται στο αλφάβητο της ρωσικής γλώσσας. Ο παρακάτω πίνακας παρουσιάζει τα γράμματα αυτά.
Επίσης, το αλφάβητο της καζακικής γλώσσας περιλαμβάνει εννιά επιπρόσθετα γράμματα πουδεν συναντώνται στο αλφάβητο της ρωσικής γλώσσας. Ο παρακάτω πίνακας παρουσιάζει τα γράμματα αυτά.
Επιπρόσθετα γράμματα
του καζακικού αλφαβήτου
Κεφαλαία
γράμματα
Μικρά
γράμματα
μεταγραφή στα ελληνικά
І
і
Ι
Ә
ә
ε
Ң
ң
νι
Ғ
ғ
γκ
Ү
ү
ου
Ұ
ұ
ου (με εμβολή)
Қ
қ
κα
Ө
ө
οε
Һ
һ
χε
Επίσης, το αλφάβητο της ουκρανικής γλώσσας περιλαμβάνει τέσσερα επιπρόσθετα γράμματα πουδεν συναντώνται στο αλφάβητο της ρωσικής γλώσσας. Ο παρακάτω πίνακας παρουσιάζει τα γράμματα αυτά.
