(Translated by https://www.hiragana.jp/)
Lingua greca muderna - Wikipedia Va ô cuntinutu

Lingua greca muderna

Dâ Wikipedia, la nciclupidìa lìbbira.
Grecu mudernu (Ελληνικά)
Parratu 'n: Grecia, Cipru, Grecia Salintina e àutri paisi di migrazziuni greca (suprattuttu Australia e Stati Uniti)
Classìfica: -
Famigghi linguìstichi: Lingui indoeuropei

  Grechi

Classificazzioni
ISO 639-1 el
ISO 639-2 gre; ell
SIL GRK

Lu grecu mudernu, 'n manera cchiù giusta niugrecu ('n grecu mudernu Νέα Ελληνικά o Νεοελληνική, sturicamenti canusciutu macari comu Ρωμαίικα) è l'ùrtimu stadiu di lu prucessu evulutivu di la lingua greca, oi parrata nti lu munnu di circa 15,5 miliuna di cristiani, suprattuttu nti la Grecia e a Cipru, oltri nti tutti l'àutri paisi unni li grechi anu jutu comu migranti (spiciarmenti Australia e Stati Uniti).

'N manera cunvinziunali s'accumincia a parrari di grecu mudernu a pàrtiri di la cascata di lu Mperiu Bizzantinu nti lu 1453 ppi manu di li Turchi.

Ppi assai tempu la lingua hà campatu nti na forma di diglussìa, ccu diversi dialetti parrati a liveddu lucali e riggiunali, anzèmmula a formi arcàichi di grecu. Nti lu mentri di li sèculi XIX e XX fu pruvata la ntruduzzioni di la Katharevousa, na varianti arcaicizzanti e purista, 'n sustituzzioni di lu dimòticu, la furma di grecu parrata di la megghia parti di lu pòpulu. Stu tintativu nun appi successu e si mantinni di lu dimòticu.

Oi, lu grecu mudernu standard, lingua ufficiali sia 'n Grecia ca a Cipru è basata supra lu dimòticu.

Oji esistunu varii dialetti di lu neogrecu: critisi, cipriota, ponticu e autri ancora.

Grammàtica

[cancia | cancia la surgenti]

Li principali diffirenzi ntra lu grecu anticu e chiddu mudernu sunnu nti la flissioni, zoè nti la cuniugazzioni virbali e nti la diclinazzioni di li nomi. Lu grecu mudernu pirdìu lu duali e lu casu dativu nti la diclinazzioni; nti la cuniugazzioni pirdìu lu duali, lu modu nfinutu e lu modu uttativu (anticamenti addupiratu ppi annincari disìu o dubbiu); pirò ha nvintatu l'ausiliari. Nti lu lèssicu, lu grecu mudernu pupulari pigghia ccu assai facilitati prèstiti di lingui straneri, mentri lu grecu purista voli nvintari palori novi mudillànnuli supra chiddi antichi.

Funuluggìa di lu niugrecu

[cancia | cancia la surgenti]

Ppi la funuluggìa di lu niugrecu, zoè ppi la prununzia giusta di lu niugrecu, sicunnu la norma "standard", ca sunnu chiddi di Ateni e di l'Attica, ni servi l'alfabbetu funèticu ntirnazziunali stabbibulutu di l'IPA (Internationale Phonétique Association). Cirtiduni cunzunanti càncianu prununzia sicunnu la prisenza di li funemi palatali [i], tràmiti cui sunnu di capìrisi li littri ηいーた, ιいおた, υうぷしろん, li dittonghi εいぷしろんιいおた, οおみくろんιいおた e lu raru υうぷしろんιいおた, e [ɛ], tràmiti cui sunnu di capìrisi la littra εいぷしろん e lu dittongu αあるふぁιいおた.

L'alfabbetu grecu:

Αあるふぁ αあるふぁ άλφα, alfa vucali graputa cintrali [a] comu nti lu sicilianu cani
Βべーた βべーた βήτα, vita spiranti labbiudintali sunora [v] comu nti lu sicilianu vita
Γがんま γがんま γάμμα, gamma spiranti vilari sunora [ɣ] + [a ɔ u] comu nti l'àrabbu ghidhâ [ɣiˈðɑː]; nti l'accuminciari di palora spiranti palatali sunora [ʝ]- + [i ɛ] comu nti lu sicilianu Janu; nti lu menzu di palora ucclusiva palatali sunora -[ɟ]- + [i ɛ] comu nti lu talianu ghiaccio [ˈɟattʃo]
Δでるた δでるた δέλτα, delta spiranti dentali sunora [ð] comu nti l'anglisi that [ðæt] o the [ðə]
Εいぷしろん εいぷしろん έψιλον, épsilon vucali palatali antiriori [ɛ] comu nti lu sicilianu pèrsicu o beddu
Ζぜーた ζぜーた ζήτα, zita sibilanti sunora [z] comu nti lu talianu snello o (giniralmenti) rosa
Ηいーた ηいーた ήτα, ita vucali palatali strema [i] comu nti lu sicilianu innu
Θしーた θしーた θήτα, thita spiranti dintale surda [θしーた] comu nti l'anglisi think [θしーたɪŋk] o nti lu spagnolu cerrar [θしーたɛˈrar]
Ιいおた ιいおた ιώτα, iota vucali palatali strema [i] comu nti lu sicilianu innu
Κかっぱ κかっぱ κάππα, kappa ucclusiva vilari surda [k] + [a ɔ u] comu nti lu sicilianu cani o nti l'anglisi kiss [kɪs]; ucclusiva palatali surda [c] + [i ɛ] comu nti lu sicilianu chinu
Λらむだ λらむだ λάμβδα o λάμδα, lambda o lamda latirali sunora [l] comu nti lu sicilianu locu
Μみゅー μみゅー μみゅーυうぷしろん, my nasali labbiali [m] comu nti lu sicilianu matri
Νにゅー νにゅー νにゅーυうぷしろん, ny nasali dintali [n] comu nti lu sicilianu nannu
Ξくしー ξくしー ξくしーεいぷしろんιいおた, xi sonu duppiu [ks] comu nti lu sicilianu xinufubbìa
Οおみくろん οおみくろん όμικρον, ómikron vucali vilari antiriori [ɔ] comu nti lu sicilianu oru [ˈɔru]
Πぱい πぱい πぱいεいぷしろんιいおた, pi ucclusiva labbiali surda [p] comu nti lu sicilianu pani
Ρろー ρろー ρろーωおめが, ro vibbranti sunora [r] comu nti lu talianu ruota re
Σしぐま σしぐま (-ς) σίγμα, sígma sibbilanti surda [ss] comu nti lu sicilianu sanu
Τたう τたう τたうαあるふぁυうぷしろん, taf ucclusiva dintali surda [t] comu nti lu sicilianu tana
Υうぷしろん υうぷしろん ύψιλον, ýpsilon vucali palatali strema [i] comu nti lu sicilianu' innu
Φふぁい φふぁい φふぁいεいぷしろんιいおた, fi spiranti labbiudintali surda [f] comu nti lu sicilianu fami
Χかい χかい χかいεいぷしろんιいおた, chi spiranti vilari surda [x] + [a ɔ u] e cunzunanti comu nti lu tidescu Achtung [ʔˈaxtuŋ] ; spiranti palatali surda [ç] + [i ɛ] comu nti lu tidescu ich [iç]
Ψぷさい ψぷさい ψぷさいεいぷしろんιいおた, psi sonu duppiu [ps] comu nti lu sicilianu psiculuggìa
Ωおめが ωおめが ωμέγα, oméga vucali vilari antiriori [ɔ] comu nti lu sicilianu oru [ˈɔru]

Li dittonghi di lu niugrecu:

εいぷしろんιいおた, οおみくろんιいおた, (raro υうぷしろんιいおた) vucali palatali strema [i] comu nti lu sicilianu innu
αあるふぁιいおた vucali palatali antiriori [ɛ] comu nti lu sicilianu pèrsicu o beddu
αあるふぁυうぷしろん [af] + cunzunanti surda; [av] + vucali o cunzunanti sunora
εいぷしろんυうぷしろん [ɛf] + cunzunanti surda; [ɛv] + vucali o cunzunanti sunora
ηいーたυうぷしろん (raru) [if] + cunzunanti surda; [iv] + vucali o cunzunanti sunora
οおみくろんυうぷしろん vucali vilari strema [u] comu nti lu sicilianu ùrtimu

Li nessi cunzunàntichi di lu niugrecu:

Vidennu lu fattu ca tutti li ucclusivi duppi sunnu addibbuluti, as. 〈τたうτたう〉= [t], chistu nun succedi ppi lu cunziunanti nasali (μみゅー e νにゅー) e lìquidi (λらむだ e ρろー) e ccu la sibbilanti surda (σしぐま): dunca 〈λらむだλらむだ〉= [ll],〈μみゅーμみゅー〉= [mm],〈νにゅーνにゅー〉= [nn],〈ρろーρろー〉= [rr], 〈σしぐま〉/〈σしぐまσしぐま〉= [ss]. Cci sunnu macari diversi liggiuti ppi li nessi cunzunàntichi:

-γがんまγがんま- [ŋɣ] + [a ɔ u]; [ŋʝ] + [i ɛ]
γがんまκかっぱ- ucclusiva vilari sunora [ɡ] comu nti lu talianu gatto e ghetto; -γがんまκかっぱ- [ŋɡ]
γがんまχかい- [ŋx] + [a ɔ u] e cunzunanti; [ŋç] + [i ɛ]
-μみゅーβべーた- [ɱv] comu nti lu talianu invenzione
μみゅーπぱい- ucclusiva labbiali sunora [b] comu nti lu sicilianu bonu; -μみゅーπぱい- [mb]
νにゅーτたう- ucclusiva dintali sunora [d] comu nti lu sicilianu denti; -νにゅーτたう- [nd]
-τたうζぜーた- (raru e nun veni misu ntra li funemi di lu niugrecu) affricata dintali sunora [dz] comu nti lu talianu zebra; oppuru affricata palatali surda [tʃ] comu nti lu talianu bacio [ˈbatʃo] o cena [ˈtʃena]
-τたうσしぐま- affricata dintali surda [ts] comu nti lu sicilianu puzzu [ˈputtsu]
-λらむだιいおた- apprussimanti palatali latirali [ʎ] comu nti lu talianu aglio
-νにゅーιいおた- nasali palatali [ɲ] comu nti lu sicilianu Gnazziu

Asempiu di trascrizzioni funètica

[cancia | cancia la surgenti]

Konstantinos Kavafis, Ithaki, 1-3 (Κωνσταντίνος Καβάφης, Ἰθάκη, 1-3)

Σしぐまὰ βγεῖς σしぐまτたうνにゅー πηγαιμὸ γがんまιいおたτたうνにゅー Ἰθάκη, / νにゅーεいぷしろんὔχεσαι νにゅーνにゅーαあるふぁιいおた μみゅーαあるふぁκかっぱρろーὺς ὁ δρόμος, / γεμάτος περιπέτειες, γεμάτος γνώσεις.

[savˈɟis stɔmpiɟɛˈmɔ ʝatiniˈθしーたaki, / naˈɛfçɛssɛ ˈnanɛ makˈris ɔðˈrɔmɔs, / ʝɛˈmatɔs pɛriˈpɛtjɛs ʝɛˈmatɔs ɣˈnɔssis] -