Kanija
Χανιά | |
|---|---|
 | |
| Osnovni podaci | |
| Država |  Grčka
|
| Periferija | Kreta |
| Prefektura | Kanija |
| Stanovništvo | 55838 (2001) |
| Površina | 12,564 km² |
| Visina | 0 - 5 m m |
| Koordinate | 35°51′N 24°01′E / 35.850°N 24.017°E |
| Poštanski broj | 731 00 |
| Pozivni broj | 28210 |
| Registarska oznaka | |
| Službena stranica | www.chania.gr |
| Karta | |
  Kanija | |
Kanija (grčki: Χανιά, venecijanski: Canea, turski: خانيه Hanya) je drugi po veličini grad na Kreti i glavni grad Prefekture Kanija. Grad leži na sjevernoj strani otoka, udaljen oko 70 km, zapadno od grada Retimno i oko 145 km zapadno od najvećeg otočkog grada Irakliona.
Službeno grad ima 55,838, no u širem gradskom području živi 70,000 stanovnika. Sa 4,248.1 stanovnika na km², Kanija je jedan od najgušće naseljenih grčkih gradova odmah iza Atene i Soluna.
Grad Kanija leži na istočnom dijelu Kanijskog zaljeva, između poluotoka Akrotiri na istoku i poluotoka Spata (zvanog i poluotok Rodopos) na zapadu Krete. Brdo Kasteli na kojem se nalazi venecijanska utvrda, dominira gradom i prepoznatljiva je gradska vizura stoljećima. Grad danas pokriva veliki dio male doline Kanija i graniči s gorskim prigradskim naseljima; Profitis Ilias, Agios Mateos i Konopidiana sa istoka, te selima; Vamvakopulo, Nerokuro, Murnies i Perivolia sa juga i selima na obali; Krisi Akti i Agioi Apostoloi na zapadu.
Kanija je postojala kao naselje još za minojskih vremena, tada se zvala Sidonija (Cydonia). Noviji arheološki nalazi govore o postojanju minojskog naselja na mjestu današnje Kanije[1] kao nalazište Kasteli u Starom gradu.
Ovaj lokalitet je inače ljudsko stanište već od neolita. Prvi veći val doseljenika iz Grčke na otok bili su Dorani, koji su se na otok naselili oko 1100-e pne., Sidonija je bila u stalnim sukobima sa ostalim Kretskim državama - gradovima poput; Aptere, Falasarne i Polirinia. Sidonija je bio značajan grad jer ga navodi i Homer u svom djelu Odiseja.
69. pne. rimski konzul Kvint Cecilije Metel Kretik pobjedio je Krećane i zauzeo Sidoniju, koja je zadržala privilegije nezavisnog grada države. Sidonija je zadržala pravo kovanja vlastitog novca sve do 3. vijeka ne.
Period ranog kršćanstva za ranog Bizanta (395 - 824 ne.) kao i vlast Arapa, koji su nazvali naselje Kanija, - još nije dobro istražena, jer taj period nije pokriven pisanim izvorima. Za kratkotrajne arapske vlasti nad gradom, kršćani su bili prinuđeni bježati i seliti se u planine. Bizant je povratio vlast nad gradom 961 godine n. e. Tada se počelo sa izgradnjom snažnih obrambenih zidova da se osujeti nova arapska invazija. Od tog doba Kanija je episkopsko sjedište.
Nakon Četvrtog križarskog rata (1204) i pada Bizantskog carstva pod vlast križara, čitava Kreta je data Bonifaciju od Montferrata. On je pak odlučio svoj novi posjed prodati Mlečanima za 100 srebrnih maraka 1252 godine. Ali su 1263 godine njihovi suparnici Genovežani su na čelu s malteškim grofom Enricom Pescatoreom i uz pomoć lokalnih otočkih snaga uspjeli preuzeti vlast.
No već 1285 godine mlečani su se uspjeli vratiti na vlast, po njihovom povratku Kanija je izabrana za sjedište Rectora (Upravitelja) te otočke regije, grad se ubrzo razvio kao značajno trgovačko središte plodnog poljoprivrednog kraja.
Mletačka vlast je ispočetka bila kruta i stroga, ali vremenom se ustanovio jedna sretan spoj između mletačke kulture i grčko-pravoslavne tradicije. Grad je promijenio ime i postao La Canea, njegove zidine i utvrde su ojačane, kao takve stoje do danas. U takav mletačko - grčki grad, počele su se doseljavati (osobito nakon pada Konstantinopolisa 1453 godine) brojne izbjeglice; svećenici, umjetnici, redovnici tako da su time ojačane njegove bizantinske karakteristike. U tom vremenu podignute su i mnoge značajne građevine, i ostvarena brojna glazbena i pisana djela.
Svejedno ni moćni zidovi nisu spriječili turske snage da nakon svega dva mjeseca opsade zauzmu grad 1645 godine. Turci su se prvo iskrcali blizu manastira Gonia, kod mjesta Kisamos i opljačkali ga i spalili. Khaniu su zauzeli 2. augusta 1645 Prilikom opsade i zauzimanja grada poginulo je puno ljudi, osobito turskih napadača. Zbog toga je nastradao turski komandant kojeg su pogubili kad se vratio kući zbog gubitka 40 000 ljudi. Nakon uspostave otomanske vlasti, većina crkava pretvarana je u džamije, tako je dominikanska crkva sv. Nikola pretvorena u središnju džamiju Hünkar Camisi).
Turci su također i gradili nove džamije poput Küçük Hasan Camisi džamije kod luke. Pored sakralnih, gradili su i svjetovne objekte, naročito hamame(kupališta) i šedrvane (fontane) po čemu su turski gradovi bili poznati. Paša Krete, stolovao je u Kaniji koja je tako postala glavni otočki grad. Tursko stanovništvo grada naselilo je uglavnom istočne dijelove grada, naročito kvartove (mahale) Kasteli i Splancija.
Za vrijeme grčkog rata za nezavisnost 1821 godine, Kanija je bila poprište žestokih sukoba između Grka i Turaka, sa puno žrtava (osobito na grčkoj strani). Grčki episkop grada Kisamosa - Melhisedek Despotakis obješen je na drvo u četvrti Splancija, zbog sudjelovanja u grčkom ustanku. 1878 godine napravljen je Mir iz Halepa (kvart iz Kanije) po kojem su Kretskim kršćanima data i zajamčena određena prava. Nakon toga dobar dio muslimanskog stanovništva Kanije se iselio.
Preostalo muslimansko stanovništvo se iselilo nakon Grčko turskog rata iz 1922 godine i velike razmjene stanovništva.
1898 godine - tadašnje velesile napravile su od grada Kanije glavni grad polunezavisne Države Krete (Kritiki Politeia), kojoj je na čelu bio formalno princ Đorđe, u Kaniji je stolovao i Visoki povjerenik za Kretu (stvarni vladar Krete). Tokom postojanja te države izdavan je vlastit novac i poštanske marke, ovo kratko vrijeme u životu grada bio je vrlo plodno za grad Kaniju. To više nije bio grad u izoliranom vilajetu na rubu Otomanskog carstva, već glavni grad države u kojem su se križali utjecaji Evrope i Azije. U gradu su osnivana mnoga nova društva i podizane brojne nove građevine. Iz tog doba gradska četvrt Halepa ima puno neoklasicističkih građevina, koje su podignute za ambasade i konzulate u tom vremenu.
No pravi cilj grčkog stanovništva otoka bio je enosis (ujedinjenje) s Grčkom, čiji je pravi lider bio Venizelos, koji je bio u stalnoj opoziciji prema vladavini princa Đođa nad Kretom. Nakon niza sukoba i Revolucije iz Terisosa 1905. godine, kojom je zbačen princ Đorđe na mjesto vladara Krete doveden Alexandros Zaimis. Nakraju je 1908 godine Venizelos osnovao revolucionarnu vladu, koju su priznale i tadašnje velesile. Njegov izbor za premijera Grčke 1910 godine bio je posljednji korak do ujedinjenja Krete s Grčkom 1. novembra 1913 Grčka zastava zavijorila se nad tvrđavom Firca u Staroj luci, uz prisustvo Elefteriosa Venizelosa i tadašnjeg grčkog kralja Konstantina.
- Elefterios Venizelos, bio je utjecajni grčki političar, rođen i odrastao u mjestu Mournies, pored Kanije. Njegov grob nalazi se na brdu iznad Kanije.
Važno razdoblje u povijesti grada bio je period Drugog svjetskog rata, - tada je grad Kanija okupirana od strane njemačkih snaga. Kod Kanije su se vodile žestoke borbe za vrijeme njemačkog zračnog desanta na Kretu u okviru Bitke za Kretu 1941 god., - britanske artiljerijske baterije imale su položaje na brdu Deksameni, južno od grada, odatle su tukle po njemačkim položajima sve dok su imale municije. Grčki kralj Đorđe II, jedno vrijeme boravio je u široj okolici Kanije, u jednoj vili pored sela Perivolia, prije bijega od nacista u Egipat
Kanija je pretrpjela i žestoka bombardiranja za rata, dobar dio stanovništva grada je zatvoren i pogubljen zbog žestokog otpora njemačkoj okupaciji.
Židovska zajednica Kanije doživjela je holokaust, dobar dio je otjeran u koncentracijske logore, naročito 1944 godine. Spletom tragičnih okolnosti britanska mornarica torpedirala je brod Tanais, koji je prevozio židovske zarobljenike i tako ih pobila.
Administrativno sjedište preseljeno je iz Kanije 1971 godine u Iraklion.
- Rast stanovništva Kanije posljednjih desetljeća.
| Godina | Stanovništvo općine | Promjene |
|---|---|---|
| 1981 | 47,471 | - |
| 1991 | 50,007 | +2,536/5.34% |
| 2001 | 53,373 | +3,366/6.73% |
Spomenici i znamenitosti iz četvrti Kasteli:
- Arheološko nalazište Kanevaro na brdu Kasteli (iz minojskih vremena)
- Dijelovi bizantskih zidina
- Dijelovi mletačkih zidina blizu obale
- Ostatci venecijanske Guvernerove palače (Palazzo) iz 17. vijeka
- Bivši samostan Santa Maria de Miracoli (1615. godina)
- Turski hamam| (kupalište) u ulici Katre
Spomenici i znamenitosti iz četvrti Splancija:
- Dominikanski samostan Sv. Nikole (danas crkva Agios Nikolaos iz 14. vijeka )
- Crkva Sv. Roka, rani 17. vijek
- Crkva Agia Aikaterini, kasni 16. vijek
- Minaret iz dvorišta crkve Sv. Nikole ("Hioughar Tzamissi")
- Turski šedrvan (fontana), iz 18. vijeka
Spomenici i znamenitosti iz Topane i židovske četvrti:
- Zgrade Renier iz mletačkog doba, kasni 16. vijek
- Crkva San Salvatore, iz 15. vijeka
- Turski hamam (kupalište) u ulici Zambeliou.
Spomenici i znamenitosti iz luke:
- Svjetionik (Faros, iz 15. vijeka
- Janjičarska džamija (Yiali Tzamissi, iz 17. vijeka
- Mletačko brodogradilište (Neoria, kasni 16. vijek
- Veliko brodogradilište (Megalo Arsenali, kasni 16. vijek
- Tvrđava Firca, početak i kraj 17. vijeka
Kanija ima puno obrazovnih i istaživalačkih institucija, najveće i najznačajnije su;
- Tehnički Univerzitet Kreta [1] Arhivirano 2009-04-25 na Wayback Machine-u je najveća i najviša obrazovna institucija Kanije sa svojih 2600 dodiplomskih i 700 diplomskih studenata. Na njemu postoje studiji iz; elektronike, računalstva, ekologije, strojarstva, menegmenta, rudarstva, arhitekture i nauke. U budućnosti se planira otvoriti studije građevinarstva i umjetnosti.
- U Kaniji djeluje i Odjel Tehnološkog edukacijskog instituta - Kreta, [2][mrtav link]
- Mediteranski Agronomski Institut iz Kanije [3] Arhivirano 2006-08-19 na Wayback Machine-u
Pokretačke grane privrede Kanije su poljoprivreda i turizam, i u najnovije vrijeme visoko školstvo i nauka.
U Kaniji rade konzulati slijedećih zemalja;
Pored grada nalazi se Međunarodni aerodrom - Daskalogianis (nazvana tako po ustaniku protiv otomanske vlasti iz 18. vijeka). Luka ima redovne direktne letove za Atenu, kao i brojne čarter letove tokom turističke sezone. Luka Souda koja se nalazi udaljena oko 7 km od Kanije je današnja glavna gradska luka sa dnevnim trajektnim linijama za Pirej.
- Elefterios Venizelos 1864-1936 (Predsjednik Grčke vlade; 1910-1920, 1924, 1928-1932, 1933, po mnogim anketama najznačajniji grčki političar novijeg doba)
- Nana Mouskouri *1934 (poznata grčka i evropska pjevačica)
- Općina Kanija
- Nacionalna istraživačka zaklada "Eleftherios K. Venizelos"
- Historija Kanije
- Prefekture Khanije – Vodič turističkog komiteta Arhivirano 2006-10-16 na Wayback Machine-u
Glavni gradovi grčkih prefektura | ||
|---|---|---|
Agios Nikolaos • Aleksandropoli • Amfisa • Argostoli • Arta • Atena • Halkida • Kanija • Hios • Krf • Korint • Drama • Edesa • Eleusina • Ermopolis • Florina • Grevena • Iraklion • Igumenica • Janjina • Kalamata • Kardica • Karpenisi • Kastorija • Katerini • Kavala • Kilkis • Komotini • Kozani • Lamija • Larisa • Lefkada • Livadija • Mesolongi • Mitilene • Nafplio • Palini • Patras • Pirej • Poligiros • Preveza • Pirgos • Retimno • Rodos • Seres • Sparta • Solun • Trikala • Tripoli • Vati • Verija • Volos • Ksanti • Zakintos |  | |