Tutlayt Tagrikt

Zɣ Wikipedia
Aller à la navigation Aller à la recherche

Tutlayt Tagrikt (Ελληνικά, ɣmkli s taqran: Elliniká ) tga yat tutlayt tahilinikt, nttat waḥdut ad sul iddrn ɣ tutlayin n tawja y-ad, llan ɣilad ger 15 d 22 mlyun ay sawaln tutlayt ad, ɣ Tagrikt d Cypr aɣ guttn middn lli isawaln tutlayt ad , mac llan ula ɣ tmizar yaḍni zun d Turkya, Talyan, Bulgarya, Ukranya, Masedonya n ugafa, Hongrya, Roumanya, Moldavya, Gyorgya. Tutlayt ad tga yat tutlayt iqburn, amzruy nns ilan ɣ uggar n 3500 usggas .

Tirra

[ssnfl | Snfl asagm]

Tṭṭaf tutlayt ad yan ugmmay lli sis iẓlin ad t igan d agmmay agrik, Agmmay ad iga yan ugmmay bahra iqburn mqqar ɣilad snfln gis kigan d skrn as lmɛyaṛa, ɣil ad gis 24 uskkil :

Iskkiln mqqurn
Ωおめが Ψぷさい Χかい Φふぁい Υうぷしろん Τたう Σしぐま Ρろー Πぱい Οおみくろん Ξくしー Νにゅー Μみゅー Λらむだ Κかっぱ Ιいおた Θしーた Ηいーた Ζぜーた Εいぷしろん Δでるた Γがんま Βべーた Αあるふぁ
Iskkiln mẓẓiyn
ωおめが ψぷさい χかい φふぁい υうぷしろん τたう σしぐま ρろー πぱい οおみくろん ξくしー νにゅー μみゅー λらむだ κかっぱ ιいおた θしーた ηいーた ζぜーた εいぷしろん δでるた γがんま βべーた αあるふぁ

Tanflit

[ssnfl | Snfl asagm]

Tnfl tgrikt ɣ umzruy nns lli igan uggar n 3000 n isggwasn. ɣ umzruy nns tzri ɣ kkuzt tkliwin: tagrikt tazaykut d takwanit d tagrikt tamuẓunt d tagrikt tatrart, kraygat taklit ɣ tkliwin ad gis tantaliwn imnaḥyan, idḥina timnuḥyutin tirakalin.

  • tantaliwin tigrikin tiqburin (nɣ proto-grec)
    • tagrumma arcadochypriote
      • mycénien
      • arcadien, cypriote, pamphylien
    • tagrumma ionien-attique
      • attique (tagrikt tazaykut)
        • koinè (moyen grec commun)
          • tagrikt tatrart
          • yévanique
          • grec chypriote
        • pontique (ar tt sawaln Pontiques)
        • cappadocien
        • romani-grec
      • ionien (d'Asie, insulaire, d'Eubée)
    • groupe éolien (béotien, lesbien, thessalien)
    • groupe occidental
      • dorien (laconien, argien, corinthien, etc.)
        • tsakonien
        • griko (ar ttisawal ɣ unẓul n tɣrmin n ṭalyan)
      • éléen, étolien, locrien, phocidien
      • ancien macédonien (avec des traits du thessalien[2])

Tagrikt tazaykut

[ssnfl | Snfl asagm]

Tagrikt tazaykut tkkat nn ar ttisawal ɣ ugrik azaku n tizikt, zɣ 1000 ar 330 dat ɛisa. tbḍa f mnnawt tantaliwin. tagrikt tazaykut ar adlli ttyara ɣar s iskkiln imqrann bla asayrar, zund ɣ kra n ismḍal.

Takwanit tagrikt

[ssnfl | Snfl asagm]

takwanit tagrikt (« tutlayt tamazart ») ar tt isawal ar ttyara zɣ 330 dat ɛisa ar 330 ḍart n ɛisa ɣ ṭalyan n unẓul, ɣ ibalkann, ɣ ussutl n ill asggan, ɣ anatuli, ɣ miṣra, ɣ sirinayik d baktryan.

Tagrikt tamuẓunt

[ssnfl | Snfl asagm]

Tuckad zɣ takwanit, tagrikt tamuẓunt tga tutlayt n 'tambirt tarumanit n usnqr ngar 330 ar 1453, d iwnak s tt ḍfirn (tambbirt n nisi, disbbuta n ibbirus, tambbirt n tribizund, Despotat de Morée et Principauté de Théodoros). llant mnnawt tunɣilin lli sul ittiysawaln ḍfir anɣubu n iwnak ad[3] :

  • Yat « tattikt », ar tt yadlli smrasn imusnawn ;
  • Yat yaḍn, tasgdant, tga tt l'Ακολουθική Ελληνική (« grec liturgique »), slawan akkʷ amarg;
  • Tiyyaḍ, ttinin asnt Μεσαιωνικές δημοτικές (« timuẓunin tiɣrfanin »), gan tt :
  1. Έλλαδική (« helladique », ɣ ugrik, tama n l'iji d kunstantinbul), asala n tgrikt tatrart,
  2. Κατωιταλιώτικη (« italiote », ɣ kalabr d sisil) izḍar is tga asala n griku,
  3. Ποντική (« pontique »,tama n ill asggan, taqburt tayyunit tuckad zɣ tattikt), asala n tantala tabbuntikt tatrart,
  4. Νοτική (« n unẓul», ɣ sirinayik d miṣr), tnɣuba,
  5. Ανατολική (« tasnqrt», ɣ tazit tamzyant tagnsant, anatuli d usnqr anammas), tnɣuba.
  6. Γεβανική (« yévanique », zɣ tɛibrit יון Yāvān dars anamk n« iyuni », tga amaḍal agric), ar ttsawaln irumaniutn (udayn igrikn) d tnɣuba.

Tagrikt tatrart

[ssnfl | Snfl asagm]
Idɣarn isaln tagrikt tatrart; anili idɣarn lli ɣ tga tutlayt tunṣibt.

Tkka d tagrikt tatrart tagrikt tamuẓunt, (nɣ rumayk) tettusawal ɣ Tgrikt d ɣ Qubrus zɣ 1453, mac ar yadlli tettusawal wahli mnck ɣ unqr n ill agrakal, ɣ unẓul n ṭalyan, d principautés danubiennes. Llant gis ɣil ad sḍist tunɣilin : tadimutikt nɣ « tagrikt tamazart tatrart », tutlayt tunṣibt ɣ Tgrikt d ɣ Qubrus, Kataribusa (καθαρεύουσα) nɣ « tagrikt taḥurrit tatrart » lli igan tantala n tama n yill agarakal d griku n ṭalyan. llant altu tantaliwin yaḍn, zun d kabbadusyan n anatuli ur sul srs isawal bla kra n imsawaln iwssarn zɣ imzwagn n mirkasyat. tagrikt tamazart tadimutikt tssn altu tantaliwin iẓlin s tgzirin slawan akkʷ kritwa d taqubrusit.

Ɣ turkya, iturkin lli s ur nssn mnck ad gan ssn snat tutlayin atnt igan d tgrikt d turkit: ɣ ma iggutn gan imikrazyatn ikcmn s islam zɣ « tawaɣit tamqrant » n 1923 afad ad ruln i tmyaqqant n luzan d ad qqimn ɣ tgʷmma nnsn. ra tn sul taft ɣ dar taɣarin n turkya, ula ɣ tgzirin n imbrus d tinidɛs. asqsi icqqa, s usrag n anamuran, ur ttinin isfka f tussna d tutlayt tagrikt, mac ɣar f « uɣrf » agrik, ra d gin 5000. mac ra d gin uggar ɣ tidt. iskkiln n tgrikt ttugdal ɣ turkya, n idḥina ar tyara s iskkiln ilatinn. mac llan islidn, s umdya ɣ tgzirin n imbrus d tinidus, lli ɣ llan inamurn iturkiyn nna dar tlla tussna tagrikt, d ɣ istanbul, ɣ usɣim n tabtryarkt n kustantinbbul, mac ɣ yan usati adlsan d adlsan nn dar illa uṣniɛ uslig d ur igin unṣib, wala asrtan wala amttr, acku awnk aturki alayki ur ar tqbal s unṣib bla tutlayt taturkit s uskkil alatin. takurdit d tɛrabt ttsurufnt ɣar ɣ usayrur uslig.

Isaɣuln

[ssnfl | Snfl asagm]
Ẓr ula Wikipidya s Tagrikt, asamu ilelli
  1. el Tagrikt - Ethnologue (23rd ed., 2020)
  2. M. Hatzopoulos, « Le parler des anciens Macédoniens », La Macédoine, Géographie historique, Langue, Cultes et croyances, Institutions, De Boccard, Paris, 2006, ⵜⴰⵙⵏⵉⵡⵉⵏ:35-51.
  3. Francis T. Gignac, The Koine is the direct ancestor of medieval and Modern Greek, Oxford University Press Inc. 1993.
Amnni ad iga amud izdin d Tutlayin, isul imẓẓiy. Aws i Wikipidya s usnfl nns, tssimɣurt t.