Beyers meisterstykke var noregshistoria Om Norgis Rige frå 1567. Verket gir oss synet hans på Noregs situasjon i samtida, beundringa han hadde for landets historie og forventningane han hadde til den vidare utviklinga i landet. Truleg vart verket skrive på oppmoding frå lensherren på Bergenhus, Erik Rosenkrantz.
Rundt Rosenkrantz og forgjengaren Christoffer Valkendorf hadde det samla seg ein krins av menn med felles litterære og historiske interesser, seinare kjende som bergenshumanistane. Frå dei kom ei rekke skrifter som gir oss eit ypparleg inntrykk av samtidas syn på tilhøva i Bergen og Noreg. Blant dei viktigaste av desse skrifta er lagmann Mads Størssons skildring av kjøpmennene ved Det tyske kontor frå rundt 1560, og Størssons Den Norske Krønike, der han tok med utdrag av ulike sagaskrifter oversette til dansk. Ein ukjend forfattar skreiv Bergens Fundas, som blir rekna som den første samanhengande framstillinga av Bergens historie frå grunnlegginga og opp til rundt 1560. Eit anna medlem av krinsen var Erik Nielssøn Munk.
Om Norgis Rige gir først ein grov oversikt over Noregs historie som støttar seg sterkt på Størssons sagaomsetjingar. Den førande forteljinga var livsskildringa til det norske riket: romansen i stordomstida, tragedien i forfallet etter at Noreg i 1536 vart eit lydrike under Danmark.
Beyer har humanistanes forkjærleik for allegoriar, noko som gir framstillinga farge og liv: Noreg vert til ei kvinne, og djupt gripen viser han begeistringa si for landets tidlegare stordomstid: «Da begynte Norge at faa øien og saa sig vide om. Da var hun udi agt og ære, da havde hun en guldkrone paa hovedet og en forgyldt løve med blaa økse, da begynte mange fremmede herrer at gjøre venskab og svogerskab med Norge, de danske, svenske, skotske, franske, engelske, da udbredte hun sin magt og vinger vide.»
Beyer finn ein sterk kontrast til dette i stillinga for landet i samtida. No er Noreg å samanlikne med ei gamal enkje (vitve), som støttar seg til staven og knapt klarer å gå: «Hun haver mist kongeblodet og den blomsters adel. De land som vore forfædre haver opsøget med stor livsfare og bekostning, dennom vide vi nu plat intet af, hvor de ere i verden. ... De klostre og kirker, som vore forfædre haver opbygt, bryder vi neder, og der, hvor man tilforn haver kunnet holde 27 kirker ved magt, kan man nu ikke eller neppelig holde 4, ... og der vore forfædre have saaet 20 eller flere tønder korn paa en gaard, der saar man nu neppelig 5. Vore forfædre drog ud i andre lande til krig, kjøpenskab, studium; idag vil man ikke drage af den by eller bygd, man er født i. Derfor er nu Norge gammel og gaar med krykker og paa stylter og vil snart falde omkuld.»
Nedgangen knyter Beyer til tapet av ein norsk adel, mangelen på eit eige fyrstehus og underlegginga under Danmark i 1536. Noreg var redusert til «en fed ladegaard» under Danmark. Tross verkets norsk-nasjonale preg er det likevel ikkje noko utprega åtak på Danmark. Beyer prisar Erik Rosenkrantz som førar i kampen mot hanseatane, og han vil knyte banda mellom nordmennene og det danske kongehuset fastare. Vil kongane ha eit trufast folk, må dei òg ha kontakt med det. Folket må sjå herskaren sin, for det er herskarane som skal vekke folket, skriv Beyer.
Og Beyer hadde tru på at Noreg igjen kunne vakne opp av søvnen. «Thi disse haarde berg er indentil fulde med godt smør, sølv og guld og andre dyrebare ting; udi folket er endnu noget af den gamle dygd, mandom og styrke, som skulde vel staa bi og stride for deres herre og fædreneland.» Folkets dyktighet og landets ressursar er de to pillarane han byggjer framtidstrua si på.
Verket vart ikkje trykt før i 1781, men vart tidlegare distribuert gjennom ei rekke avskrifter. Seinere har det kome nye utgåver.
Verksemda til Beyer og dei øvrige bergenshumanistane hadde ein klar praktisk og politisk funksjon. Gjennom kjennskap til landets og Bergens fortid skaffa slottsherrane seg bakgrunn for samtidas kamp i byen mot maktposisjonen til hanseatane og dei tyske håndverkarane. Dokument som vart gjenoppdaga av humanistane vart det konkrete grunnlaget dei brukte for å ramme tyskarane. Både Om Norgis Rige og Størssons skildring av Kontoret ber preg av å ha vore skrive på oppmoding frå Rosenkrantz.
Kommentarar
Kommentarar til artikkelen blir synleg for alle. Ikkje skriv inn sensitive opplysningar, for eksempel helseopplysningar. Fagansvarleg eller redaktør svarar når dei kan. Det kan ta tid før du får svar.
Du må være logga inn for å kommentere.