u Armenia (亞美尼亞) sa ilabu nu Yaco, itiza i 40 00 N, 45 00 E
u ahebal nu lala'mapulung sa izaw ku 29,743 km2. u ahebal nu lala'ay sa izaw ku 28,203 km2, u ahebal nu nanumay sa izaw ku 1,540 km2. hamin nu tademawan sa 3,051,250. kakalukan umah sa 59.70%, kilakilangan umah sa 9.10%, zumaay henay umah sa 31.20%
u tabakiay a tapang nu kanatal (congtung) ayza sa ci Armen Sarksyan (Aelmen．Saelkisiyan 阿爾緬．薩爾基相斯), 1953 a mihcan 6 a bulad 23 a demiad nalecuhan. u tabakiay a tapang nu kanatal (congtung) nu Armenia (亞美尼亞) ayza, micakat a demiad sa i 2018 a mihcan 4 bulad 9 demiad.
Armenia is a sovereign state in the South Caucasus region of Eurasia. Located in West Asia on the Armenian Highlands, it is bordered by Turkey to the west, Georgia to the north, the de facto independent Republic of Artsakh and Azerbaijan to the east, and Iran and Azerbaijan's exclave of Nakhchivan to the south.
(u sulit nu hulam: 亞美尼亞共和國，通稱亞美尼亞，是一個位於西亞或外高加索地區的共和制國家，有時也會被視為是東歐的一部分。行政疆界上，亞美尼亞位於黑海與裏海之間，西鄰土耳其，北鄰喬治亞，東為亞塞拜然，南接伊朗和亞塞拜然的飛地納希切萬自治共和國，以葉里溫為首都。在1991年蘇聯解體之前，亞美尼亞曾是蘇聯的加盟共和國之一。)
Armenia kapulunganay nu binacadan a kanatal, sipangangan i hekal sa u Armenia. u sakay nu sasikawaw nu liwliw nu kanatal sa, ina Armenia u kitidaan sa i Black Sea atu ya Caspian Sea kalatebanan, u masa nu lalabuay nu tukutukusan a kanatal, ya Yerevan (葉里溫) ku tatangahan nu tuse.
(u sulit nu hulam: 亞美尼亞共和國，通稱亞美尼亞。行政疆界上，亞美尼亞位於黑海與裏海之間，屬內陸國家，以葉里溫為首都。)
ina Armenia a kanatal sa nau ya Soviet Union a kapulungan a masacacayay a kanatal, 1991 a mihcaan sa nikalupisak nu Soviet Union a kanatal nudikudan kunida saan a patideng tu kanatal. nakamuan nu Armenia sa, masipangangan tu u “Hayastan” han.
(u sulit nu hulam: 亞美尼亞曾經是蘇聯的加盟共和國之一，1991年蘇聯解體時獨立。在亞美尼亞語中，亞美尼亞被稱為「哈亞斯坦」。)
i ti celahcan 301 a mihcaan, ina Armenia a kanatal sa u sayaway i kitakit a sipala nu kanatalay a mikiwkay nu ciwlu sa, kyu ina Armenia sa sanisani sipatuduan nu tau “u sayaway a mala nu ciwluay a sakay kanatalay a nikahida sa”.
(u sulit nu hulam: 在公元301年，亞美尼亞是世界上第一個將基督教視為官方宗教的國家。因此，亞美尼亞經常被指為「第一個基督教國家」。)
u nu Armenia satalakaway a mamikuwanay sa ci Pasiniyang(帕希米揚) han i cacay a bataan nu demiadan i sananal kalacekil a pabinawlan “maylayap tu ya Azerbaijan (亞塞拜然) atu ya Soviet Union (蘇聯) a kanatal a kasatedep a nikalalais tu nilungucan”, pananutek tu a miales tu nipidebungan tiya masazibun 26 a mihcaan, ya “Nagorno Karabakh(納戈爾諾-卡拉巴赫) a tatungusan sikalaliwngiw a kenis”; u masakiketay a cacubelisan a nikaidaw sa masa nu Nagorno Karabakh (納戈爾諾-卡拉巴赫) a kunida sananay a cenhu, atu nayinayiay a maysulul a palutatenga’ tiya “Artsakh kapulungan a kanatal (阿爾察赫共和國)” maylayap.
(u sulit nu hulam: 亞美尼亞總理帕希米揚（Nikol Pashinyan）10日清晨終於宣布「接受亞塞拜然與俄國的停火條件」，確認將放棄佔領26年的「納戈爾諾-卡拉巴赫主權爭議區」；相關條件也已被納卡獨立政府、幾乎無人承認的「阿爾察赫共和國」接受。)
Azerbaijan a cungtung ci llham Aliyev (阿利耶夫) masaatekak ku balucu', i nu dikudan sa tanunamuh sa pabinawlan, u Azerbaijan sa kademecan tu ku sikalawpes a lala’ sa, setyi pakilul tu sasakamuan u Armenia mademec tu sa; pasaicelang a mipulu' tu mahtatusaay a kanatal kasatedep tu a mamangayaw sa, sipakay i nu kadamsayan a nikalalubang a maysulit tu ngangan kya, cungtung nu Soviet Union ci Puting, mapanutek nida ku saculculan tu 2000 a malebut hitay nu Soviet Union(蘇聯) a tayda, u sakusaan sa amaysusul tu nu hitay a sikangaay nu kitatidan a cumudan kina Naka i limay nu mihcaan;
(u sulit nu hulam: 亞塞拜然A總統的強人總統阿利耶夫（Ilham Aliyev），隨後興高采烈地宣布亞塞拜然光復失土，並稱「亞美尼亞已經『投降』」；施壓雙邊停火，並同樣在和平協議上簽字的俄國總統普丁，亦確認將派出2,000俄軍，以維和部隊的名義進駐納卡5年；)
pihacengan ku nikalinges atu makayi a kademecan, u pinapinaay nu malebut a binawlan nu Armenia, i sakatusa nu pilipayan a demiad i sananal kalasinpayan a muculil tayda i kasaupuan nu cenhu a milaup, maytanam mingayaw tu satalakaway a mamikuwanay, milunguc tiya kalawpesan nu tatungusan a mamikuwanay kasenun a han miales tu kasingangan nu kanatalay.
(u sulit nu hulam: 極度悲憤且還不想認輸的數千名亞美尼亞國民，周二清晨則絕望地走上首都包圍政府總部，試圖攻入總理府，要求「喪權辱國的敗戰總理馬上下台」。)
nipanutekan a sikalaheci sa u salaliyunan nu kademecan nu nikalalais, i sabaw cacay nu bulad walu a demiadan, u hitay nu Azerbaijan (亞塞拜然) sikaleku nutineng a laup a han mingayaw, sikaicelang nu nicukahan tiya Naka a kenis satusa kadebungantu kya sakay nu’tipan, ya sakahenulan a cacunusan tu tuudtuud ya Shusha (舒沙) hananay, kanahatu u hitay nu Armenia atu nu Naka kasenun sa a mubelih a kasabelengan paculi mayngayaw sa, nika ya Shusha (舒沙) sikalawpes tu debungan nu Azerbaijan (亞塞拜然) caay tu pakaniyul tu kasilawpesan.
(u sulit nu hulam: 決定結果的戰事轉捩點，是11月8日亞塞拜然軍成功「敵後包抄」，強襲攻陷了納卡戰區西部、關鍵的補給線要塞——舒沙（Shusha）——儘管亞美尼亞與納卡獨立軍隨後發動猛烈的反攻攻勢，但舒沙的失守卻已無法逆轉。)
namakayda satu sa, ina Armenia a hitay itida i Naka a kenis atu i nu udipanay a kakitidaan, masacacay tu ku sikayda nu kalacusan sautiyi han nu buyuay a dadan mitena, sakunu udipay tu adadasa, nayi tuku icelang a micunus tu sakanayat nu ngangayawan, i Nakaay i ayaway nu hitay sa , sikalecad tu kalitemuhan, ku sakaputun nu mamiedapay tu tuudtuud, atu sikacebis nu Azerbaijan (亞塞拜然) kaicelangan a hitay misakasak, atu silaup han a kainayian nu idih a mipatay.
(u sulit nu hulam: 自此，亞美尼亞部隊在納卡戰區與本土之間，只剩下一條脆弱難行的山路隘道，除了本土已無力再增援戰線，納卡前線的部隊也正遭遇著隨時斷援、或被亞塞拜然的優勢兵力包圍殲滅的絕望處境。)
kyu i nu dikudan 48 a tatukian ya Susa kadebungan tu, tanu ada sananay tu i tapiingan, kalingatuan katukuh i nudikudan caay pakatiyung tu (sakakaay) ya Soviet Union a nipiedap tina Armeinia, satusa i 11 a bulad 10 a demiadan kanihalan (maysulul tu nikademec), kyu i nuayawan nu Soviet Union, Azerbaijan (亞塞拜然) kapulungan a nipaini tu kasatedep nu kalpacawan a nilalubangan, iti sakasikadan a misulit tu a pangangan.
(u sulit nu hulam: 於是在舒沙陷落後的48小時內，四面楚歌且始終無法爭取「老大哥」俄羅斯正面馳援的亞美尼亞，終於在11月10日清晨「認輸」，並在俄國、亞塞拜然共同提出的停火協議中，屈辱簽字。)
Nagorno Karabakh (納戈爾諾-卡拉巴赫) a nikalalubangan a nisatedepan nikalalaisan, mapanutek tu au ya Azerbaijan (亞塞拜然) a cungtung ci Aliyehu (阿利耶夫), nu Soviet Union a cungtung ci Puting, atu nu Armenia a satalakaway a mamikeliday ci Pasimiyang (tatuluay a nipasulit) a kunida saan a pabonawlan. u masalamitan a maylabu nu ulic sa masatulu ku tabakiay a ngatu;
(u sulit nu hulam: 納戈爾諾-卡拉巴赫的停火協議，已確定由亞塞拜然總統阿利耶夫、俄國總統普丁、以及亞美尼亞總理帕希米揚「三方簽字」並各自公開。其基本內容分為三大階段：)
1. panutek tu sikay 11 abulad 10 a bataan kanikalan a tatukian "mahamin tu a masatedep ku kalalais". (u sulit nu hulam: 確認從11月10日清晨1點起「全面停火」；)
2. Armenia iti Na-ka a kenis nisubelitan kaput nu hitay, a sipakay i 11 a bulad 15 a demiad miteka hacacay a satu muliyas tu masakaputay nu hitay. (u sulit nu hulam: 亞美尼亞在納卡地區的殘存軍隊將從11月15日開始分批撤軍；)
3. nu Soviet Union atu Turkey a kanatal sa a siucul tu "mamisadamsayay a hitay tayni miading" i ti nu ayawan 12 a bulad maycumud i Armenia atu Azerbaijan kasatedepan mangangayaw a nipabacuan, a i limaay nu mihcaan ku nipisisip tu bunday nu Na-ka, a paheci tu nu kenisay a kunida sananay a nipikuwan atu sakahulakan a nikacakat tu mamitapal. (u sulit nu hulam: 俄國與土耳其將派出「聯合維和部隊」，於12月之前進駐亞美尼亞－亞塞拜然停火線，並以5年為期監督納卡問題，保證地方自治的和解進程。)
nu masakiketay a nilalubangan i ayaw sa, sakuayda sa sipakay nu Armenia acenhu , patudu’ tu "lalungucan" tiya Na-kaay a kunida sananay a hitay, patideng tu ya Artsakh kapulungan a kanatal (阿爾察赫共和國) a "sulul asa maylayap".
(u sulit nu hulam: 相關決議，目前也透過亞美尼亞政府，傳達並「要求」納卡獨立軍與其成立的阿爾察赫共和國政府「服從配合」。)
u Naka kunida sananay a hitay, mislul tu nipilunguc nu hitay nu Soviet Union misangaay atu papialesen mitaygu, "kitakitay a nipiculcul" sipaliyun a maysakamusa, u saku nu Armenia a cenhu sa, tanulusa saan a milayap tu nu "Artsakh kalawpesan tu ku kanatal" (kanahatu pasu ya Armenia a cenhu i labu sa, kayinayian nu hekalay a kanatal pasitungus tina kanatal idaw ku tatungusan) atu ya Na-ka a kenis hakay a muliyaw aca a sipikuwan nu Azerbaijan nipalaheci.
(u sulit nu hulam: 納卡獨立軍將接受俄軍維和與解甲的「國際命令」——換句話說，納卡的亞美尼亞族政府，已含淚接受了「阿爾察赫滅國」（儘管包括在亞美尼亞政府在內，幾乎沒有外國承認他們的主權獨立），以及納卡地區將重回亞塞拜然統治的政治現實。)
u nu kitakitay a siyakay sa malcadcad a maydateng, (Na-ka a kakitidaan sa u sanu Azerbaijan a tatungusan a nikaidaw tu lala'), u Armeniaａkanatal a patadikud tu tayda i nu ayawan a liwliwan nu kanatal sa, u sakasaan kademan tu ku nipidebung i Na-ka kalaidaw tu 26 a mihcaan a nipicebis tu sakay (nu hitayay a mudebung).
(u sulit nu hulam: 國際社會仍認為「納卡地區為亞塞拜然的主權領土」，亞美尼亞必須退回1994年以前的國土邊界，亦即結束對納卡地區長達26年的「軍事領。)
kaladamsayan a kalaheci mapabinawlan sa, katinengan ku nikademec nu ya Azerbaijan (亞塞拜然), tanunamuh saan a milimulak sasikining, kasidemecan nu muliyaw a mapanukas ku lala nu kanatal, nika u nu Armeina a binawlan sa, kangaleban ku nikalinges masasibut tuku kacabiyas nu balucu’, sikawawah tu pihacenganay a maylabuay nu kasasibut nu nadatungan.
(u sulit nu hulam: 和平結果公開後，明顯勝利的亞塞拜然方面，歡天喜地慶祝著「收復國土的偉大勝利」；但在亞美尼亞方面，悲情與憤怒的複雜情緒，卻掀起了嚴重的內部騷亂。)
u Azerbaijan a cung-tung ci Aliyehu (阿利耶夫) tungusay, u Armenia ya mamikuwanay sa u nidateng sa, ku masatedepay henay a malalais i sadikuday a tatukian, malingangula henay, makayi a musulit atu tahekal kyu cinida atu cung-tung nu Sovion Union ci Puting, (caay amin sikatineng ku Armenia a binawlan, a masasungaay haw hakay a masasungayaw), katukuh i Pasimiyang itawya a maylayap tu sikalahecian, palaheci u Armenia tatenga'nayay ku sasidademec sa.
(u sulit nu hulam: 亞塞拜然總統阿利耶夫表示，亞美尼亞總理帕希米揚原本在停火生效的最後一刻，還在躊躇猶豫、不願簽字或出面，因此無論是自己還是普丁「都不知道亞美尼亞人是要和還是要戰」，直到帕希米揚才終於接受現實，承認亞美尼亞確實沒有勝算。)
.svg)
