เซน

"Zen" เปลี่ยนทางมาที่นี่ สำหรับความหมายอื่น ดูที่ เซน (แก้ความกำกวม)

ระวังสับสนกับ ศาสนาเชน

ภาพพระโพธิธรรม ฝีมือของโยะชิโทะชิ (ค.ศ. 1877)

เซน (ญี่ปุ่น: 禅ぜん, ぜん; อังกฤษ: Zen) เป็นนิกายในศาสนาพุทธฝ่ายมหายาน นับถือกันอย่างแพร่หลายในแถบเอเชียตะวันออก (จีน, ญี่ปุ่น, เกาหลี)

คำว่า เซน เป็นชื่อภาษาญี่ปุ่นของคำว่า ฉาน (จีน: 禅ぜん, Chán แต้จิ๋วออกเสียงว่า เซี้ยง) ในภาษาจีน ที่มาจากคำว่า ธฺยาน ในภาษาสันสกฤตอีกทอดหนึ่ง (ตรงกับคำว่า ฌาน ในภาษาบาลี) ซึ่งหมายถึง การเพ่งอารมณ์จนใจแน่วแน่เป็นอัปปนาสมาธิ มีจิตที่สงบและประณีต

เซน มีต้นกำเนิดจากประเทศอินเดีย พัฒนาที่ประเทศจีน ก่อนที่จะถูกเผยแพร่มาสู่เกาหลีและเข้าสู่ประเทศญี่ปุ่น โดยได้รับอิทธิพลมาจากลัทธิขงจื๊อและลัทธิเต๋า ในช่วงระหว่างที่เผยแผ่มาสู่ญี่ปุ่น การฝึกตนของนิกายเซน เน้นที่การนั่งสมาธิเพื่อการรู้แจ้ง

ช่วงกลางคริสต์ศตวรรษที่ 20 เซนยังได้เป็นปรัชญาในการดำรงชีวิต และรู้จักกันทั่วโลก โดยแสดงถึงแนวทางการใช้ชีวิต การทำงาน และศิลปะ

เซนยึดถือหลักปฏิบัติธรรมตามหลักของพระพุทธเจ้า ตามหลักของการฝึกสติ อริยสัจ 4 และมรรค 8 เซน ได้รับการยอมรับจากบุคคลที่ไม่ใช่พุทธศาสนิกชนโดยเฉพาะอย่างยิ่งบุคคลนอกทวีปเอเชีย ที่สนใจในเซนสามารถศึกษาและปฏิบัติธรรมได้ และได้เกิดนิกายสายย่อยออกมาที่เรียกว่าคริสเตียนเซน

วัฒนธรรมของชาวญี่ปุ่นที่ชาวต่างชาติรู้จักกันดี ได้แฝงเอาพุทธปรัชญา แบบเซนไว้อย่างแนบแน่น เช่น พิธีชงชา อิเคบานะ (การจัดดอกไม้แบบญี่ปุ่น) วิถีซามุไร คิวโด(การยิงธนูแบบญี่ปุ่น) แม้แต่แนวทางการเล่นโกะหรือหมากล้อมแบบญี่ปุ่น เป็นต้น

พระสังฆปริณายกในนิกายเซน

บทความหลัก: การสืบทอดธรรม

ตามคติของนิกายเซน ถือว่าธรรมเนียมของนิกายนี้ได้รับการสืบทอดจากพระศากยมุนีพุทธเจ้า (釋迦牟尼しゃかむに佛ほとけ) ผ่านทางพระอริยสงฆ์สาวกในสายของพระมหากัสสปะ โดยได้รับการถ่ายทอดธรรมะด้วยวิถีแห่ง "จิตสู่จิต" และรับมอบบาตร จีวร สังฆาฏิ ของพระพุทธเจ้าเป็นสัญลักษณ์สำคัญของตำแหน่ง จนมาถึงพระโพธิธรรมซึ่งเป็นผู้นำนิกายเซนจากอินเดียมาสู่จีน มีจำนวนทั้งสิ้น 28 องค์ ดังนี้

1. พระมหากัสสปะ Móhējiāyè 摩ま訶迦葉は
2. พระอานนท์ Ānántuó 阿おもね難なん陀
3. พระศาณวาสะ Shāngnàhéxiū 商しょう那な和かず修おさむ
4. พระอุปคุต Yōupójúduō 優ゆう婆ばば掬きく多おお
5. พระธฤตก Dīduōjiā 提ひさげ多た迦
6. พระมิจกะ Mízhējiā 彌わたる遮さえぎ迦
7. พระวสุมิตร Póxūmì 婆ばば須密
8. พระพุทธานันทิ Fútuónándī 浮陀難なん提ひさげ
9. พระพุทธมิตร Fútuómìduō 浮陀密みつ多おお
10. พระปารศวะ Pólìshīpó 婆ばば栗ぐり濕しめ婆ばば
11. พระปุณยยศัส Fùnàyèshē 富とみ那な夜よる奢おご
12. พระอานโพธิ/พระอัศวโฆษะ Ānàpútí 阿おもね那な菩提ぼだい (นับถือว่าเป็นพระมหาโพธิสัตว์)
13. พระกปิมละ Jiāpímóluó 迦毘摩ま羅ら
14. พระนาคารชุนะ Lóngshù 龍りゅう樹じゅ (นับถือว่าเป็นพระมหาโพธิสัตว์)
15. พระอารยเทวะ Jiānàtípó 迦那提ひさげ婆ばば
16. พระราหุลตะ Luóhóuluóduō 羅ら睺羅多おお
17. พระสังฆนันทิ Sēngqiénántí 僧そう伽とぎ難なん提ひさげ
18. พระสังฆยศัส Sēngqiéshèduō 僧そう伽とぎ舍しゃ多た
19. พระกุมารตะ Jiūmóluóduō 鳩ばと摩ま羅ら多た
20. พระศยต Shéyèduō 闍夜多おお
21. พระวสุพันธุ Shìqīn 世よ親おや
22. พระมโนรหิตะ Mónáluó 摩ま拏羅
23. พระหเกฺลนยศัส Hèlèyènàyèzhě 鶴づる勒夜那な夜よる者しゃ
24. พระสิงหโพธิ Shīzǐpútí 師し子こ菩提ぼだい
25. พระวสิอสิต Póshèsīduō 婆ばば舍しゃ斯多
26. พระปุณยมิตร Bùrúmìduō 不ふ如密多おお
27. พระปรัชญาตาระ Bānruòduōluó 般若はんにゃ多た羅ら
28. พระโพธิธรรม Pútídámó 菩提ぼだい達磨だるま

หลังจากพระโพธิธรรมนำศาสนาพุทธนิกายเซนจากอินเดียเข้ามาสู่ประเทศจีนแล้ว จึงมีการสืบทอดธรรมและตำแหน่งพระสังฆนายกในจีนต่อมาอีก 6 องค์ (หนังสือบางแห่งนับว่ามี 7 องค์) ดังนี้

	The Continued Biographies of Eminent Monks Xù gāosēng zhuàn 續ぞく高僧こうそう傳でん of Dàoxuān 道どう宣せん (596-667)	The Record of the Transmission of the Dharma-Jewel Chuán fǎbǎo jì 傳法でんぼう寶たから記き of Dù Fěi 杜もり胐	History of Masters and Disciples of the Laṅkāvatāra-Sūtra Léngqié shīzī jì 楞伽師資しし紀き記き of Jìngjué 淨きよし覺さとし (ca. 683 - ca. 650)	The Xiǎnzōngjì 显宗记 of Shénhuì 神かみ会かい
1	พระโพธิธรรม	พระโพธิธรรม	พระโพธิธรรม	พระโพธิธรรม
2	ฮุ่ยเข่อ 慧とし可か (487? - 593)	เต้ายฺวี่ 道みち育いく	เต้ายฺวี่ 道みち育いく	เต้ายฺวี่ 道みち育いく
		ฮุ่ยเข่อ 慧とし可か (487? - 593)	ฮุ่ยเข่อ 慧とし可か (487? - 593)	ฮุ่ยเข่อ 慧とし可か (487? - 593)
3	เซิงชั่น 僧そう璨 (d.606)	เซิงชั่น 僧そう璨 (d.606)	เซิงชั่น 僧そう璨 (d.606)	เซิงชั่น 僧そう璨 (d.606)
4	เต้าซิ่น 道信みちのぶ (580 - 651)	เต้าซิ่น 道信みちのぶ (580 - 651)	เต้าซิ่น 道信みちのぶ (580 - 651)	Dàoxìn 道信みちのぶ (580 - 651)
5	หงเหริ่น 弘ひろ忍にん (601 - 674)	หงเหริ่น 弘ひろ忍にん (601 - 674)	หงเหริ่น 弘ひろ忍にん (601 - 674)	หงเหริ่น 弘ひろ忍にん (601 - 674)
6	-	ฝ่าหรู 法ほう如 (638-689)	เสินซิ่ว 神かみ秀しげる (606? - 706)	ฮุ่ยเหนิง 慧とし能のう (638-713)
		เสินซิ่ว 神かみ秀しげる (606? - 706) 神かみ秀しげる (606? - 706)	เสวี่ยนเจ๋อ 玄げん賾
7	-	-	-	เสวี่ยนเจ๋อ 玄げん覺さとし (665-713)

แหล่งข้อมูลอื่น

• หมู่บ้านพลัม ประเทศไทย