Karşıyaka
Karşıyaka, İzmir ilinin bir ilçesidir. İlçenin doğusunda Bayraklı, kuzey batısında Menemen, batısında Çiğli ilçeleri, güneyinde İzmir Körfezi ve İzmir'in karşı kıyısı bulunmaktadır. Yamanlar Dağı'nın eteği ile deniz arasında kalan kısımda şehir dokusu ile büyük ölçüde bütünleşmiş bir ilçedir.
| Karşıyaka | |
|---|---|
 Karşıyaka Çarşı | |
 İzmir'deki konumu | |
 İlçe sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | İzmir |
| Coğrafi bölge | Ege Bölgesi |
| İdare | |
| • Kaymakam | Özkan Demir |
| • Belediye başkanı | Behice Yıldız İşçimenler Ünsal (CHP) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 51 km² |
| Rakım | 10 m |
| Nüfus (2018) | |
| • Toplam | 344.140 |
| • Kır | - |
| • Şehir | 350.100 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| Posta kodu | 35520 |
| İl alan kodu | 0232 |
| İl plaka kodu | 35 |
İNGEV'in araştırmasına göre Karşıyaka, Türkiye'nin en gelişmiş 7. ilçesidir.[2]
Köken bilimi
değiştirYerleşim alanı İzmir şehir merkezinin karşısında bulunması sebebiyle "Karşıyaka" adını almıştır. 19. yüzyıl Batı kaynaklarında "Kordelio" adı altında anılmıştır. "Batılı Kordelyo" ismini önceleri Haçlı Seferleri komutanı İngiltere Kralı I. Richard ile bağlantılandırmışlar ise de, buralara hiç gelmemiş olan kralın Kordelyo ismi ile ilişkisi olabileceği tezi daha 19. yüzyıl kaynaklarında reddedilmiştir. 13. yüzyıl Bizans kaynaklarında bölgede yer alan ve yeri tam olarak tespit edilemeyen "Kordeleon" adlı bir yerleşimin bahsi geçmektedir ve ismin kökeninin bu tarihlerden de geriye götürülebileceği savunulmuştur.
Buna göre Kordelyo'nun öz bir Anadolu ismi olabileceği söz konusu edilmekte ve etimolojik olarak Gordion, Gördes, Kardakçı Dağı, Kardamyla gibi benzer Anadolu isimleri ile bağı bulunabileceği öne sürülmüştür.[3] Sanskrit'teki "grha-", Slav dillerindeki "grad", Latince'deki "hortus" ve Almanca/İngilizce'deki "garden" kelimeleri ile bağlantılı olarak, "herhangi bir amaçla tecrit edilmiş yer, kesik, kale, bahçe" gibi anlamlar taşıyabilen Hititçe/ Luvicedeki "gurta"[4] kelimesi ile Pelasgların/Luvilerin/Lidyalıların dillerinde "geçit, boğaz, vadi" anlamına gelen "ela" bileşmesi ve sonradan eski Grekçe ve çağdaş Yunancada yer isimlerinin sonuna gelen -ieon, -eio son ekinin aktarılmasıyla oluşturulduğu öne sürülmüştür.
Tarihçe
değiştirKarşıyaka, 1865 yılında İzmir-Menemen demiryolunun hizmete girmesiyle yerleşime açılmış ve özellikle 1874 sonrasında İzmir merkez (Konak) ile vapur seferlerinin başlatılmasıyla gelişmiş bir yerleşim yeridir. 2008'de ilçenin doğusundaki bazı mahalleler yeni kurulan Bayraklı ilçesine bağlandı.
Coğrafya
değiştirKarşıyaka, İzmir Körfezi'nin kuzeyinde yaklaşık 51 km2'lik bir alana yerleşmiştir.[5] Rakımı 1 ila 700 metre arasında değişir. Sınırları içerisinde Yamanlar Dağı bulunmaktadır. İlçenin doğusunda Bayraklı, kuzeydoğusunda Bornova, kuzeyinde Menemen, batısında Çiğli ilçeleri, güneyinde İzmir Körfezi bulunmaktadır. 27 mahallesi vardır.
Nüfus
değiştirİlçe nüfusu 2020 yılı itibarıyla 350.100 kişidir. İlçe nüfusunun 163.902 kişisi erkek, 186.198 kişisi ise kadındır.
| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| 1955[6] | 53.372 | 40.471 | 12.901 |
| 1960[7] | 77.877 | 64.194 | 13.683 |
| 1965[8] | 96.344 | 82.574 | 13.770 |
| 1970[9] | 141.728 | 120.794 | 20.934 |
| 1975[10] | 203.697 | 171.600 | 32.097 |
| 1980[11] | 272.623 | 227.790 | 44.833 |
| 1985[12] | 348.513 | 342.944 | 5.569 |
| 1990[13] | 424.196 | 418.724 | 5.472 |
| 2000[14] | 438.764 | 438.430 | 334 |
| 2007[15] | 515.184 | 514.917 | 267 |
| 2008[16][a] | 296.031 | 295.743 | 288 |
| 2009[17] | 304.507 | 304.220 | 287 |
| 2010[18] | 310.061 | 309.790 | 271 |
| 2011[19] | 312.213 | 311.931 | 282 |
| 2012[20] | 315.294 | 315.008 | 286 |
| 2013[21] | 321.870 | 321.870 | veri yok |
| 2014[22] | 325.717 | 325.717 | veri yok |
| 2015[23] | 333.250 | 333.250 | veri yok |
| 2016[23] | 338.485 | 338.485 | veri yok |
| 2017[23] | 342.062 | 342.062 | veri yok |
| 2018[23] | 344.140 | 344.140 | veri yok |
| 2019[23] | 349.290 | 349.290 | veri yok |
| 2020[23] | 350.100 | 350.100 | veri yok |
| 2021[23] | 347.023 | 347.023 | veri yok |
| 2022[23] | 346.264 | 346.264 | veri yok |
Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.
Ekonomi
değiştirEge Park Mavişehir Alışveriş Merkezi, MaviBahçe ve Hilltown Karşıyaka ilçede yer alan alışveriş merkezleridir.
Kültür
değiştir_Karsiyaka_Izmir.jpg)
Karşıyaka, burada ölen Atatürk'ün annesi Zübeyde Hanım'ın adıyla anılan ve söz konusu tarihlerde Atatürk'ün eşi Latife Hanım'ın ailesi Uşşakizadelere ait olan ve yakın geçmişte bir anı evi olarak restore edilmiş Latife Hanım Köşkü Anı Evi ve bunun dışında İzmir Levanten köşkleri tanımına giren birkaç tarihî yapı ile tanınır. İlçede ayrıca Bilim Müzesi, Bostanlı Açıkhava Arkeoloji Müzesi, Deprem Müzesi, Haberleşme Müzesi ve Hamza Rüstem Fotoğraf Müzesi yer almaktadır.[24] 1905'te açılan St. Helen Kilisesi, ilçedeki en eski Katolik kilisesidir.[25] Türkiye'nin ilk opera binası Opera İzmir, ilçe sınırları içerisindedir.[26]
Spor
değiştirİlçede Karşıyaka SK adındaki 1912 yılında kurulan bir spor kulübü faaliyet göstermektedir. Bu kulüp; Türkiye Cumhuriyeti kurucusu Atatürk tarafından armasına ay yıldız verilmiş olmasının yanı sıra, tenis, futbol, basketbol, yelken, voleybol, karate, judo, masa tenisi, motosiklet sporları, kürek, golf, atlı spor, ragbi ve hokey alanlarında faaliyet gösteren bir kulüptür.
Karşıyaka SK 1987 ve 2015 yıllarında Türkiye Basketbol Ligi şampiyonu olmuş, ayrıca 2014 yılında Cumhurbaşkanlığı Kupası ve Türkiye Kupası şampiyonu olmuştur. Ayrıca yine aynı yıl Basketbol Süper Ligi şampiyonudur. 6.500 kişi kapasiteli Mustafa Kemal Atatürk Karşıyaka Spor Salonu basketbol ve voleybol maçlarına ev sahipliği yapmaktadır.
Yönetim
değiştir
Karşıyaka İzmir kentinin parçasıdır ve 1984 yılına kadar belediye hizmetleri İzmir belediyesince yürütülmüştür. Büyükşehir belediyeleri kurulunca Karşıyaka'da da ikinci kademe belediyesi kurulmuştur.
- Belediye başkanları
| Belediye başkanları, partileri ve aldıkları oy oranları | |||
|---|---|---|---|
| Yıllar | Belediye Başkanı | Parti | Oy oranı (%) |
| 2024 | Behice Yıldız Ünsal | Cumhuriyet Halk Partisi | 63,89 |
| 2019 | Cemil Tugay | Cumhuriyet Halk Partisi | 70,85 |
| 2014 | Hüseyin Mutlu Akpınar | Cumhuriyet Halk Partisi | 70,47 |
| 2009 | Cevat Durak | Cumhuriyet Halk Partisi | 64,16 |
| 2004 | Cevat Durak | Cumhuriyet Halk Partisi | 49,21 |
| 1999 | Şebnem Tabak | Demokratik Sol Parti | 34,56 |
| 1994 | Ahmet Kemal Baysak | Doğru Yol Partisi | 23,84 |
| 1989 | Cihan Türsen | Sosyaldemokrat Halkçı Parti | 55,63 |
| 1984 | Nevzat Çobanoğlu | Anavatan Partisi | 44,48 |
Eğitim
değiştirİlçede yer alan eğitim kurumları; Ankara İlköğretim Okulu, Karşıyaka Lisesi, Karşıyaka Necip Demir Anadolu Ticaret Lisesi, Karşıyaka Cihat Kora Anadolu Lisesi, Karşıyaka Atakent Anadolu Lisesi, Mustafa Reşit Paşa İlköğretim Okulu, Atakent Erdoğan Kibarer Ortaöğretim Okulu, Eren Şahin Eronat Ortaöğretim Okulu, Faik Muhittin Adam İlköğretim Okulu, Mavişehir İlköğretim Okulu, Gazi Anadolu Lisesi, Zeki Şairoğlu Mesleki Ve Teknik Anadolu Lisesi, Emlakbank Süleyman Demirel Anadolu Lisesi, Kazım Dirik Anadolu Lisesi ve Karşıyaka Şemikler Anadolu Lisesidir.
Altyapı
değiştirİlçede İZBAN ve T1 (Alaybey - Ataşehir) Tramvay Hattı ile demiryolu, ESHOT otobüsleri ile karayolu ulaşım hizmeti verilmektedir. İZBAN istasyonlarının bazıları Karşıyaka Tüneli içerisindedir. Karşıyaka Vapur İskelesi'nden şehrin çeşitli yerlerine vapur seferleri düzenlenmektedir. İzmir Çevre Yolu ilçeden geçmektedir. İlçede on bir Bisim istasyonu bulunmaktadır.[27]
Ayrıca bakınız
değiştirNotlar
değiştirKaynakça
değiştir- ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2012.
- ^ http://m.hurriyet.com.tr/yazarlar/ertugrul-ozkok/gizli-vatandaslara-gore-en-gelismis-30-ilce-hangisi-41015388 [yalın URL]
- ^ Prof. Bilge Umar. "Kordelio (şimdiki Karşıyaka) isminin kökeni ve anlamı üzerine" (PDF). Dokuz Eylül Üniversitesi. 2 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF).
- ^ David Michael Weeks (1985). "Hittite Vocabulary" (PDF) (İngilizce). Kaliforniya Üniversitesi. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF).
- ^ "İl ve İlçe Yüz Ölçümleri" (PDF). Harita Genel Müdürlüğü. 24 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Ekim 2019.
- ^ . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021.
- ^ . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
- ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 22 Mart 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2015.
- ^ a b c d e f g h
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Karşıyaka Nüfusu - İzmir". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "İzmir Karşıyaka Nüfusu". nufusune.com.
- ^ Umurbilir, Emre (11 Şubat 2015). "Latife Hanım Köşkü Anı Evi'ne 600 bin ziyaretçi". Hürriyet. 18 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2018.
- ^ "Kordelya'nın ilk Katolik Kilisesi: St. Helen". İzmir Kültür ve Turizm Dergisi. 2 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2018.
- ^ "Türkiye'nin Opera Sanatına Özel İlk Yapısı Geliyor". Milliyet. 20 Eylül 2018. 21 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2018.
- ^ "İstasyonlar". Bisim. 24 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2021.
Dış bağlantılar
değiştir
- Karşıyaka Kaymakamlığı 24 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Karşıyaka Belediyesi 7 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.