(Translated by https://www.hiragana.jp/)
Gondvana - Vikipedi İçeriğe atla

Gondvana

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Gondvana

Genel Bilgi
Kıta adı: Gondvana
Günümüz kıta ve yapılar:

Afrika
Güney Amerika
Hindistan
Avustralya
Antarktika
Madagaskar

Yaşadığı yıl: 600 myö - 180 myö
Tür: Süperkıta
Pangea'nın Zamanla Bölünmesi

Gondvana (Gondwana), Prekambriyen dönemi sonunda Antarktika, Avustralya, Afrika, Güney Amerika, Hindistan, Arabistan ve Madagaskar'ın birleşmesinden oluşmuştur. Geç Prekambriyen dönemi sonunda birleşen bu jeolojik yapı (yaklaşık 600 milyon yıl önce), erken Jura döneminde ilk parçalanma aşamasına gelmiştir.Birkaç kratonun birikmesiyle oluşur. Gondwana paleozoyik dönemin en büyük kitasal kabuğudur. Dünya yüzeyinin beşte biri kadar bir alan kaplamaktadır. Süper kıta olabilmek için Euramercia ile birleşti. Mesozoyik doneminde Gondwana ve pangea yavaş yavaş ayrıldı. Gondwana kalıntıları Güney Amerika, Afrika, Antarktika, Avustralya, Hindistan yarımadası ve Arabistan'da dahil olmak üzere bugünün kıta alanının yaklaşık üçte ikisini oluşturmaktadır.[1] Gondvana (Gondwana) ismi Avusturyalı jeolog Eduard Suess tarafından üst Paleozoyik ve Mezozoyik yaşlı formasyonları bulunan merkez Hindistan'daki Gondwana bölgesine izafeten verilmiştir, zira bu bölge diğer güney kıtalarındaki bazı formasyonlara jeolojik yaş ve litolojik özellikler yönünden benzemektedir.[2] ”Gondwana” terimi, bazı bilim adamları tarafından bölge ve süper kıta arasında açık bir ayrım yapmak için tercih edilmektedir.[3]

Süper kıta teorisinin gelişimi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kıtaların sınırlarının uyumlu olduğu düşüncesi ilk olarak Francis Bacon tarafından 1620 yılında ortaya konmuştur; ancak birleşik kıta konsepti 20. asrın ilk yarısında alman meteorolog Alfred Wegener tarafından ortaya atıldı. İlerleyen yıllarda süperkıta Pangaea'nın varlığı ortaya atılacaktı. Gondvana da bu süperkıtanın güney parçasıydı. Güney afrikalı jeolog Alexander Du Toit süperkıta konseptini çok daha genişletip Our Wandering Continents adlı eserinde birleşik kıtalar için coğrafik ve jeolojik kanıtlar ileri sürmüştür. Permo-Karbonifer buzul çökelleri, flora ve fauna benzerlikleri ve belki de benzer fosillerin bu kıtalarda bulunması gibi kanıtlar ortaya konmuştur. Süperkıta teorisi gözlem ve bazı kanıtlar ışığında ileri sürülse de sistematiği ortaya konamamıştı; 1960'larda levha tektoniği konsepti yeryüzünün jeolojik yapısına çok net bir açıklama getirip kıta kayması teorisine temel olmuştur.[2]

Gondvana'nın jeolojik evrimi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Levha tektoniği teorisine göre Gondvana'nın meydana gelmesi yaklaşık 600 milyon önce (geç Prekambriyen) kıta levhalarının çarpışması neticesinde olmuştur. Daha sonra permiyen döneminde Kuzey Amerika, Avrupa ve Sibirya levhalarıyla çarpışarak Pangaea'yı meydana getirdi. Gondvana'nın parçalanışı aşamalı bir süreç ortaya koymuştu. 180 milyon yıl önce Jura dönemi'nde Gondvana batı ve doğu olmak üzere ayrılma yaşadı. Bugünkü Güney Amerika ve Afrika (Gondvana'nın batı yakası) ile Madagaskar, Hindistan, Avustralya ve Antarktika (Gondvana'nın doğu yakası) ayrılmıştı. Yaklaşık 140 milyon yıl önce Gondvana'nın batı yakasının da ayrılmasıyla Atlas Okyanusu oluşmuştu. Yaklaşık aynı zamanlarda Madagaskar ve Hindistan (birleşik kıtalardı) Antarktika ve Avustralya'dan ayrıldılar, bu jeolojik olay Hint Okyanusu'nun gelişimine yol açtı. Geç Kretase döneminde Hindistan Madagaskar'dan ayrıldı ve Avustralya ile Antarktika kısmen kopmaya başlamıştı. Hindistan nihayet yaklaşık 45-50 milyon yıl önce Asya kıtasına bindirdi ve Himalaya sıradağlarının oluşu başlamıştı, aşağı yukarı aynı zamanda Avustralya da güneydoğu Asya kıyılarına yaklaşmaya başlamıştır ki bugün hala bu hareket devam etmektedir.

Formasyon

[değiştir | kaynağı değiştir]

[2] Pan-African orojenesi olarak bilinen birkaç orogani, çok daha eski bir süper kıta Rodinia 'nin kıtasal parçalarının çoğunun birleşmesine yol açtı. Bu orojenik kayışlardan biri olan Mozambik Kuşağını oluşturdu ve başlangıçta Doğu (Hindistan, Madagaskar, Antarktika ve Avustralya) ile Batı Gondwana (Afrika ve Güney Amerika) arasındaki sütür olarak tanımlandı. 1990 larda üç orogani tanındı: Doğu Afrika orojenesi, Kuunga orojenisi, Doğu Gondwana ve Doğu Afrika arasındaki çarpışmada oluşan orojenes[4] Gondwana'nın son aşamaları Laurentia ve Batı Gondwana arasındaki lapetus okyanusunun açılmasıyla çakıştı.[4] Bu aralıkta kambriyen patlaması meydana geldi.[4] Mozambik Okyanusu, Orta Afrika'nın Kongo Banweulu Bloğunu Neoproterozoik Hindistan'dan ayrıldı. Azania kıtası Mozambik Okyanusunda bir adaydı.[4]

Hindistan, Kuunga orojenisini (Pinjarra orojenisi olarak da bilinir) başlatan Gondwanan konumuna ulaşmıştı. Yeni oluşan Afrika'nın diğer tarafında Kalahari, Adamastor okyanusunu kapatan Kongo ve Ria Plata ile çarpıştı. Mozombik Okyanusunun kapatılması Hindistan'ı Avusturya-Doğu Antarktika'nın yanina getirdi ve hem Kuzey hem de güney Çin, Avusturalyanın yakınındaydı.[4] Gondwana'nın doğu kısımlarını (Doğru Afrika, Arap-Nubai Kalkanı, Seyşeller, Madagaskar, Hindistan, Sri Lanka, Dogu Antarktika ve Avustralya) birleştiren bir dizi orojenik olayı, ilk olarak Arap-Nubai kalkanı doğu Afrika orojenesinde doğu Afrika (Kenya-Tanzanya) arasında çarpıştı. Ardından Avustralya ve Doğu Antarktika kalan Gondwana c. Kuunga Orogeny[4] Daha sonra Madagaskarlı orojen, Madagaskar, doğu Doğu Afrika ve güney Hindistan'ı etkiledi. İçinde, Neoproterozoik Hindistan, Mozambik Kuşağı boyunca dikilen, halihazırda birleştirilmiş Azania ve Kongo-Tanzanya-Bangweulu Bloğu ile çarpıştı.[4]

18.000 km uzunluğunda Terra Australis Orogen Gondwana'nın batı, güney ve doğu sınırlarında gelişti. Bu kenardan Proto-Gondwanan Kambriyen yay kemerleri doğu Avustralya, Tazmanya, Yeni Zelanda ve Antarktika'da bulunmuştur. Bu kayışlar sürekli bir ark zinciri oluştursa da, Avustralya-Tazmanya ve Yeni Zelanda-Antarktika ark segmentleri arasında batma yönü farklıydı.[4]

Peri-Gondwana gelişimi: Paleozoyik yarıklar ve birikimler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Gondwana'nın varlığı sırasında çok sayıda teras Avrasya'ya verildi, ancak bu alanların çoğunun Kambriyen veya Prekambriyen kökenli belirsizliğini koruyor. Örneğin, şu anda Orta Asya'yı oluşturan ve genellikle "Kazak" ve "Moğol terranları" olarak adlandırılan bazı Paleozoyik terranlar ve mikro kıtalar, Geç Silüryan'daki kıta Kazakistanına kademeli olarak birleştirildi. Bu blokların Gondwana kıyılarında olup olmadığı bilinmemektedir.[5] Paleozoyik'te Fransa'nın büyük bir kısmını oluşturan Armorican arazisi, Peri-Gondwana veya çekirdek Gondwana'nın bir parçasıydı Rheic Okyanusu önünde kapandı ve Palaeo-Tethys Okyanusu arkasından açıldı. İber Yarımadası'ndan gelen prekambriyen kayalar, muhtemelen Karbonifer-Permiyen sınırına yakın Variscan orojenisinde bir oroklin olarak ayrılmadan önce çekirdek Gondwana'nın bir parçasını oluşturduğunu ileri sürmektedir.[5]

Güneydoğu Asya, Orta Paleozoik ve Senozoyik döneminde toplanan Gondwanan ve Cathaysian kıtasal parçalarından yapılmıştır. Bu süreç, Gondwana'nın kuzey marjı boyunca üç tiftik aşamasına bölünebilir: birincisi, Devoniyen, Kuzey ve Güney Çin'de, Tarim ve Quidam (kuzeybatı Çin) ile birlikte yırtılarak, arkasındaki Palaeo-Tethys açıldı. Bu terranlar Geç Devoniyen ve Permiyen sırasında Asya'ya akın etti. İkincisi, Geç Karbonifer'den Erken Permiyen'e kadar, Cimmerian terranları Meso-Tethys Okyanusunu açtı; Sibumasu ve Qiangtang, Geç Permiyen ve Erken Jura döneminde Güneydoğu Asya'ya eklendi. Üçüncüsü, Geç Juradan Geç Juraya, Lhasa, Batı Burma'da, Woyla terranes Neo-Tethys Okyanusunu açtı; Lhasa Erken Kretase döneminde Asya'ya, Geç Kretase döneminde Batı Burma ve Woyla ile çarpıştı.[5] Gondwana'nın uzun, kuzey kenarı Paleozoyik boyunca çoğunlukla pasif bir marj olarak kaldı. Neo-Tetis Okyanusu'nun bu marj boyunca erken Permiyen açılışı, birçoğu Himalaya Orojenisinde deforme olan ve hala deforme olan uzun bir dizi terran üretti. Türkiye'den kuzeydoğu Hindistan'a: Türkiye'nin güneyindeki Tauridler; Gürcistan'daki Küçük Kafkasya Bölgesi; İran'daki Sanand, Alborz ve Lut terranları; Hazar Denizi'ndeki Mangysglak veya Kopetdag Terrane; Afgan Terranı; kuzey Pakistan'daki Karakorum Terrane; ve Tibet'teki Lhasa ve Qiangtang terranları. Neo-Tethys'in Permiyen-Triyas genişlemesi, tüm bu terranları Ekvator boyunca ve Avrasya'ya doğru itti.[5]

Güneybatı Akıntıları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Paleozoik sırasında Güney Amerika'nın Güney Koni bölümlerinin oluşturulmasına yardımcı olan bazı bloklar arasında Gondwana'nın batı kenarı Ordovisyen'de güneydoğu Laurentia'ya kazındığında Laurentia'dan aktarılan bir parça bulunmaktadır.[6] Bu, kuzeybatı Arjantin'de, Appalachianların çizgisini güneye kadar devam ettirmiş olabilen Famatinian orojenisinin Cuyania veya Precordillera terranıdır.[6] Patagonya arazisinin güneybatı Gondwanan ile çarpışması geç Paleozoyik'te meydana geldi. Kuzey Patagonya Masifi'nin altından batmaya bağlı magmatik kayaçlar 320-330 milyon yıllık olarak tarihlendirilmiştir, bu da batırma sürecinin erken Karbonifer'de başladığını göstermektedir.[6] Bu nispeten kısa ömürlüdür (yaklaşık 20 milyon yıl sürmektedir) ve iki kara kütlesinin ilk teması, Karbonifer ortalarında[6] erken Permiyen sırasında daha büyük çarpışma ile gerçekleşmiştir. Devoniyen'de Chaitenia adında bir ada arkı, şimdi Güney-orta Şili'de Patagonya'ya akın etti.[6]

Pangea'nın bir parcası olarak Gondwana : geç Paleozoyikten Erken Mezozoyik

[değiştir | kaynağı değiştir]

Gondwana ve Laurasia, Karbonifer sırasında Pangea süper kıvamını oluşturdular. Orta Atlantik açıldığında Pangea Orta Jura'da dağılmaya başladı.[7] Pangea'nın batı ucunda, Gondwana ve Laurasia arasındaki çarpışma, Rheic ve Palaeo-Tethys okyanuslarını kapattı. Bu kapanışın eğikliği, sırasıyla Marathon, Ouachita, Alleghanian ve Variscan orogeni'lerinde bazı kuzey terranlarının yanaşmasıyla sonuçlandı. Chortis ve Oaxaca gibi güney terranları, Laurentia'nın güney kıyılarındaki çarpışmadan büyük ölçüde etkilenmedi. Yucatán ve Florida gibi bazı Peri-Gondwanan terranları, büyük burun yollarının çarpışmasından tamponlanmıştı. Carolina ve Meguma gibi diğer terranlar doğrudan çarpışmaya karıştı. Son çarpışma, bugünkü Meksika'dan güney Avrupa'ya uzanan Variscan-Appalachian Dağları ile sonuçlandı. Bu arada Baltica, Uralian orogeny ve Laurasia ile sonuçlanan Sibirya ve Kazakistan ile çarpıştı. Sonunda Geç Karbonifer-Erken Permiyende Pangea birleşti, ancak eğik kuvvetler Pangea Triyas'ta çatlamaya başlayana kadar devam etti.[8] Doğu ucunda çarpışmalar daha sonra ortaya çıktı. Kuzey Çin, Güney Çin ve Çinhindi blokları orta Paleozoyik sırasında Gondwana'dan fırladı ve Proto-Tethys Okyanusunu açtı. Karbonifer-Permiyen sırasında Kuzey Çin, Moğolistan ve Sibirya ile demirledi, bunu Güney Çin izledi. Daha sonra Cimmerian blokları Geç Karbonifer'de Palaeo-Thethys ve Neo-Tethys okyanuslarını oluşturmak için Gondwana'dan uzaklaştı ve Triyas ve Jurassic sırasında Asya'ya demirledi. Batı Pangea, doğu ucu hala toplanırken çatlamaya başladı.[9] Pangea ve dağlarının oluşumu, küresel iklim ve deniz seviyeleri üzerinde muazzam bir etkiye sahipti, bu da buzullaşma ve kıta çapında sedimantasyona neden oldu. Kuzey Amerika'da, Absaroka dizisinin temeli, Alleghan ve Ouachita orogenies ile çakışır ve Pangaean orogeni'lerinden uzakta biriktirme modunda büyük ölçekli bir değişimin göstergesidir. Sonuçta, bu değişiklikler Permiyen-Triyas yok olma olayına katkıda bulundu ve büyük miktarda hidrokarbon, kömür, evaporit ve metal birikimi bıraktı. Pangea'nın dağılması, Güney Amerika, Afrika, Kuzey Amerika ve Avrupa arasındaki Orta Atlantik magmatik eyaleti (CAMP) ile başladı. CAMP, birkaç milyon yıl içinde yedi milyon kilometrekareden fazla yol kat etti, c'de zirveye ulaştı. 200 Ma ve Triyas-Jura yok olma olayına denk geldi. [35] Reform edilmiş Gondwanan kıtası, Pangea'nın oluşmasından önce var olanla tam olarak aynı değildi; örneğin, Florida ve güney Georgia ve Alabama'nın çoğu, aslında Gondwana'nın bir parçası olan kayalarla kaplıdır, ancak Orta Atlantik açıldığında bu bölge Kuzey Amerika'ya bağlı kaldı.[10]

Ayrılma

[değiştir | kaynağı değiştir]

Süper kıtanın merkezi olan Antarktika, Gondvana'nın parçalanması etrafında saat yönünde yayıldı. Tüm Gondvana kıtalarıyla sınırları paylaştı. Ayrılma, en büyük magmatik illerden olan Karro-Ferrar eyaletinin patlamasının sonucuydu. 200-170 milyon yıl civarı önce Güney Amerika, Afrika, Antarktika arasında olan en eski anomaliler; şimdi 160-180 milyon yıl önce dağılmanın meydana geldiği Güney Weddel Denizi'nde bulunurlar.[11]

Batı Hint Okyanusu'nun açılışı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Gondvana, Karro-Ferrar sel basaltlarının geniş ve hızlı yerleşimini takiben Jurrassıc'ten, 184 milyon yıl önce ayrılmaya başladı.Ayrılmaya bağlı olarak Falkland Adaları ve Ellsworth-Whitmore dağları ters yöne 90 derece döndü.Güney Amerika mide fay güneybatıya itildi.[12] Afrika -Antarktika parçalanmasının tarihi, Güneybatı Hint Sırtını çevreleyen kırık bölgelerde ve manyetik anomalilerde ayrıntılı olarak incelenebilir.[13] Seyşeller ve Maldivler Orta Hint Sırtı ile ayrıldı.Bir deniz ilerlemesi kumtaşı ile Afrika boynuzunu süpürdü.

Doğu Hint Okyanusu'nun açılışı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Antarktika, Madagaskar, Hindistan, Avustralya 'dan oluşan Doğu Gondvana Afrika'dan ayrılmaya başladı.[14] Doğu Gondvana,132,5-96 milyon yıl arasında Hindistan'ın Antarktika'dan kuzeybatıya taşınmasıyla dağılmaya başladı.Günümüzdeki Hint Plaka ve Avustralya; Oğlak plakayla ve dağınık sınırlarla ayrılmıştır.[15] Hint okyanusunun açılmasıyla Antarktika plaka üzerinde ilk Kerguelen platosunu kurdu. Kerguelen yaylası ve Doksan Doğu Sırtının güney ucu olan Kırk Sırt şimdi Güneydoğu Hint Sırtıyla ayrıdır. Avustralya ve Doğu Antarktika arasındaki ayrılık deniz tabanının yayılmasıyla başladı. Erken Senozoik döneminde Güney Tasman Yükselişi üzerinde gelişen sığ bir deniz yolu ile küresel okyanus sıcaklığının önemli ölçüde düşmesiyle kıtaların ayrılması başladı.[16] Yaklaşık 100 milyon yıl önce, Arktan çatlak magmatizmaya geçiş; Yeni Zelanda, Campbell Platosu, Chatam Yükselişi, Lord Howe Yükselişi, Norfolk sırtı ve Yeni Kaledonya dahil olmak üzere Zelanda'yı Batı Antarktika'dan ayırdı.[17]

Güney Atlantik Okyanusu'nun açılışı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Güney Atlantik okyanusunun açılmasıyla Batı Gondvana bölünmüş ancak tam zamanlanamamıştır. Triyas-Erken Jurassic boyunca güneyden kuzeye yayılan yarık, Jurassic-Kretase tortul havzalarında iki kıta için de gelişmeye başladı.Üç alt plaka halinde kıtayı böldü.Yaklaşık 135-130 milyon yıl öncesi dahil her iki kıta üzerinde yarıklar sisteminin geliştirilmesi Orta Afrika Rift Sistemi ve Orta Afrika Kesme bölgesinde 85 milyon yıl önceye kadar süren Brezilya enlemlerinde, perlomanyetik verilerin eksikliği nedeniyle yayılmayı değerlendirmek zordur.Nijerya'da Benue Çukuru'ndaki yarık meydana geldi.Ekvatorun kuzeyinde yarık, 120,4 milyon yıl öncesinden sonra başladı ve 100-96 milyon yıl öncesine kadar devam etti.[18]

Erken And Orojeni

[değiştir | kaynağı değiştir]

And orojeninde ilk aşamaları Jura ve Erken Kretase ile genişlemeli tektoniği karakterize edildi.Arka yay havzalarının gelişimi ve riftleşme (yarık) oluştu.Bu gelişmenin soğuk okyanus litosferinin çökmesiyle bağlantılı olduğu varsayılmaktadır.Yaklaşık 90 milyon yıl önce And orojenisikarakter olarak önemli ölçüde değişti.Bu süre zarfında, daha sıcak ve genç okyanus litosferinin Güney Amerika'nın altına girmeye başladığına inanılmaktadır.Bu tür bir yitim sadece farklı litolojilerin maaruz kaldığı yoğun deformasyon değil, aynı zamanda Geç Kretase'den itibaren meydana geldiği bilinen yükselme ve erozyondan da sorumlu tutulur.Orta Kretase plakası tektonik değişiklikleriyle ilgili bir değişiklik de Güneydoğu hareketinden yaklaşık 90 milyon yıl önce kuzeydoğu hareketine kadar uzanan okyanus litosferinin batma yönünün değişmesidir.[19] Yitim yönü değişirken kıyıya eğik kaldı.Güney Amerika yön değişikliği birkaç yitim bölgesi paralel arızayı etkilediler. (Domeyko, Liquine)[20]

Senozoik

[değiştir | kaynağı değiştir]

Hindistan Yarımadası yaklaşık 70 milyon yıl önce Asya ile çarpışmaya başladı.[21] Güney Amerika Panama Berzahı aracılığıyla Kuzey Amerika'ya bağlandı.[22]
Gondvana'nın dağılmasının Doğu Afrika'da Afar Üçlü Kavşağında devam ettiği söylenebilir.Arap, Nubian, Somali plakalarını ayırır.Kızıldeniz ve Doğu Afrika'da dalgalanmalara neden olur.[23]

Avustralya-Antarktika ayrılığı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Erken senozoikte Avustralya hala Antarktika'ya bağlıydı.Mevcut konumunun güneyinde her iki kıtada da büyük ölçüde lahvedilmişti.İkisi arasındaki çatlak gelişti.[24] Eosen-oligosen sınırına kadar çember akıntısı gelişti ve Antarktika başladı.Avustralya, Paleosen boyunca ılık ve ıslak yağmur ormanları hakimiyetindeydi.Eosen-Oligosen sınırında Tasman geçidinin açılması aniden soğumaya neden oldu.Miyosen sırasında sıcak ve nemli bir iklim Orta Avustralya yağmur ormanlarının cepheleriyle geliştirildi.Ancak dönem bitiminden önceki soğuk ve kuru iklim yağmur ormanlarını ciddi şekilde azalttı.Piosen'de yağışta kısa süreli artış görüldü.O zamandan beri ıslak buzul dönemler ve kuru buzul dönemler arasındaki dalgalanma kurak rejimle gelişmiştir.Avustralya yağışlarda kademeli düşüşlerle 15 milyon yıllık sürede çeşitli iklimler yaşamıştır.[25] Aralarındaki Tasman geçidi 40-30 milyon yıl önce açılmaya başladı.Paleontolojik kanıtlar Antarktika Cirumpolar akımının Geç Oligosen döneminde (23 m.y.ö.) kurulduğunu göstermektedir.[26] Drake Pasajı'ndaki kabuk 34-29 milyon yaşındadır.Antarktika arasındaki yayılmayı gösterir.[27] Güney Amerika plakaları Eosen-Oligosen sınırına yakın başladı.Tierra'daki derin deniz ortamları Scotia sırtı Proto-Antarktika Circumpolar akımının açıldığını gösteriyor.Kuzey Scotia Sırtı boyunca sığ deniz koşullarına geçiş; Tierra del Fuego'a bulunan derin deniz yolunun kapatılması ve Patagonya Cordillera'nın yükselmesidir.Buna bağlı olarak yeniden etkinleşmesiyle birlikte İzlanda volkanları küresel ısınmaya kaatkıda bulundu.[28] Eosen'den bu yana Avustralya plakasının kuzeye hareketi, Filipin ve Caroline plakaları ve Yeni Gine Yaylalarının yükselişiyle yay-kıta çarpışması ile sonuçlandı.Bu çarpışmadan önce sıcak, nemli yağmur ormanlarının hakim olduğu Avustralya iklimi, bugünkü haline gelmeden önce Oligosen'den Miyosen'e kadar açık orman ve yağmur ormanı arasında değişmeye başladı.[29]

Biyocoğrafya

[değiştir | kaynağı değiştir]

"Gondvanan" sıfatı canlı organizmaların dağılımına atıfta bulunduğunda, Antarktika florası dahil bir zamanlar Gondvana'nın parçası olan ancak şu an süreksiz bölgelerin iki ve üzeri olmak üzere biyocoğrafyada yaygın olarak kullanılır. Güney Yarımküre'deki tüm kıtalardan bilinen bitki ailesi Proteaceae, bir Gondvanan dağılımına sahiptir.Genelde arkaik ve kalıntıbir soy olarak tanımlanır.Proteaceae'daki dağılımlar hem Gondvanan raftinginin hem de okyanus dağılmasının sonucudur.[30]

Kambriyen Dönemi Sonrası Çeşitlendirme

[değiştir | kaynağı değiştir]

Silüryen Gondvana ekvatordan Güney kutbuna uzanırken Lavrasya Avustralya'nın karşısındaki ekvatorda yer aldı.Kısa ömürlü geç Ordovisyen buzullaşma Silüryen sıcak ev dönemini izledi.Deniz omurgasız ailelerinin %27'si ve nesli tükenmekte olan cinslerin %57'si ile sonuçlanan Ordovisyen yok oluşu bu buz evinden sıcak eve geçişte meydana geldi.[31] Cooksonica, Ordovisyen sonunda kendini karada kuran ilk vasküler bitki oldu.Bu ilk kolonileşme sadece ekvator çevresinde meydana geldi.Batı Gondvana, Lavrasya ve Gondvana'yı birbirine yaklaştıran Devoniyen boyunca kuzeye sürüklendi.Kürsel soğuma Geç Devoniyen neslinin tükenmesine etki etti.(Deniz ailelerinin %19'u ve cinslerin %50'si tükendi).Güney Amerika'da buzullaşma meydana geldi.Pangea karasal bitkiler oluşturmadan önce, hızla çeşitlenmeye başladı ve Gondvana'nın kolonileşmesine neden oldu.Avustralya'nın Victoria Yea yataklarında bulunan Baragwanathia florası, 30 milyon yıl önce ayrılmış iki tabakadan meydana gelir.Üst kısım daha çeşitlidir ve zesterofillerden gelişen ilkel otsu likopod Baragwanathia 'yı içerir.Geç Devoniyen nesli muhtemelen Grönland ve Rusya'daki en eski kara omurgalıları olan amfibi tetrapodlara dönüşen osteolepiform balıklarla sonuçlandı. Gondvana'daki bu evrimin tek ip ucu amfibi ayak izleri, Avustralya'daki bir çenedir.[31] Premiyen ve Triyas küresel ısınma sırasında Gondvana buz tabakası eridi, deniz seviyesi düştü.Fosil oluşturan ormanlar Gondvana'yı kapladığında genç Permiyen en yüksek çeşitliliğe ulaştı.Uzun boylu likopodlar erken Permiyende Gondvana'nın sulak alanlarına hakimiyet oluşturdu.[32] Erken Permiyenden gelen tetrapod fosilleri sadece Lavrasya 'da bulundu, sonra Gondvana'da yaygınlaştı.[31]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Gondwana". 10 Ekim 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  2. ^ a b c The Editors of Encyclopaedia Britannica, The Editors of Encyclopaedia Britannica. "Gondwana". Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica, inc. 23 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2020. 
  3. ^ "Origin of concept". 10 Ekim 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  4. ^ a b c d e f g h "Formation". 10 Ekim 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  5. ^ a b c d "Peri-Gondwana development: Paleozoic rifts and accretions". 10 Ekim 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  6. ^ a b c d e "Southwestern accretions". 10 Ekim 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  7. ^ "Assembly of Western Pangaea: Carboniferous–Permian, pp. 453–454". 10 Ekim 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  8. ^ ", Assembly of Eastern Pangaea: Late Permian–Jurassic, p. 454". 10 Ekim 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  9. ^ "Summary: significance of Pangaean events, pp. 454–455". 10 Ekim 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  10. ^ "ScienceDaily. February 4, 2008. Retrieved 2011-10-22". 10 Ekim 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  11. ^ "Erken Gondwana parçalanmasının zamanlaması ve geometrisi". 30 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  12. ^ "Ferrar ve Karoo doleritlerinin eşzamanlı yerleşimi ve Gondwana'nın erken dağılması". 1 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  13. ^ "Güneybatı Hint Sırtının Geç Kretase'den (anomali 34) Orta Eosene (anomali 20) evrimi". 20 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  14. ^ "Etiyopya Jeolojisi: Bir Gözden Geçirme ve Jeomorfolojik Perspektifler". 24 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  15. ^ "Hint, Oğlak ve Somali plakaları arasındaki hareket: Ekvator Hint okyanusunda dağıtılmış litosfer deformasyonunun zamanlaması ve büyüklüğü için sonuçlar". 15 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  16. ^ "Gondwana'nın parçalanma tarihi ve Senozoik öncesi floristik taşracılık üzerindeki etkisi". 5 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  17. ^ ". "Gondwana'nın parçalanma tarihi ve Senozoik öncesi floristik taşracılık üzerindeki etkisi"". 5 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  18. ^ "200 milyon yıl öncesinden bu yana küresel kıta ve okyanus havzası rekonstrüksiyonları". 20 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ekim 2016. 
  19. ^ "Andlar: Aktif Subduction Orogeny . Berlin, Heidelberg: Springer. sayfa 125-146". 30 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  20. ^ "Andeslerin anatomisi ve küresel bağlamı: Temel jeolojik özellikler ve Andean orojenik döngüsü". 13 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  21. ^ "Himalaya-Tibet Orojeninin Jeolojik Evrimi". 27 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  22. ^ "Okyanus Yüzey Sularının Paleo sirkülasyonuna Deneysel Yaklaşım". 1 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  23. ^ "Somali plakası ve Doğu Afrika Yarık Sistemi: günümüz kinematiği". 2 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  24. ^ "Paleocoğrafya, sayfa 538-539". 15 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2020. 
  25. ^ "Kurak Ortamlar Dergisi". 
  26. ^ "Dünya ve Gezegensel Bilim Mektuplar". 15 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  27. ^ "Drake Passage'ın tektonik tarihi ve küresel iklim üzerindeki olası etkileri". 15 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  28. ^ "sonuçlar". 15 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  29. ^ "Riversleigh'nin Oligo-Miyosen alanlarının paleoekolojik analizleri: Avustralya'daki Oligo-Miyosen iklim değişikliğine etkileri". 15 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  30. ^ "Gondwanan' bitki ailesinin Proteaceae'nin moleküler tarihlendirmesi, Gondwana'nın parçalanmasının zamanlamasına sadece kısmen uygundur". 7 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  31. ^ a b c "Gondwana bitki kolonizasyonu ve ayrıştırma kalıpları". 15 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  32. ^ "Afrika Yer Bilimleri Dergisi . 28 (1): 145-167". 15 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Gondvana&oldid=33898830" sayfasından alınmıştır