Шарқий Туркистон Жумҳурияти

	Шарқий Туркистон Жумҳурияти ;
	Шиори; Ла илаҳа иллалоҳ, Муҳаммадур Расулуллоҳ
Пойтахти	Г'улжа шаҳри
Йирик шаҳарлари	Г'улжа, Суйдун, Кунас ва бошқалар
Тил(лар)и	Ўзбек тили, уйг'ур тили, қозоқ тили, қирғиз тили
Дини	Ислом
Аҳолиси	ўзбеклар, уйг'урлар, тожиклар, қиргъизлар, қозоқлар, қипчоқлар

Шарқий Туркистон Жумҳурияти - тарихда Шарқий Туркистон ҳудудида тузилган давлат. 1944-йилнинг 12-ноябрида Шарқий Туркистондаги "Озодлик жамияти" йиг'илишида мустақиллиги э'лон қилинган. Давлат пойтахти этиб Г`улжа шаҳри тайинланди^[1].

Ҳукумат ҳай’ат аъзолари

12-ноябрдаги еғилишда Шарқий Туркистон ислом ҳукумати раиси этиб Алихонто'ра Шокирхо'жа о'г'ли, муовин раиси этиб Ҳакимбекхўжа сайланди. Ҳукумат ҳай’ат аъзолари этиб қуйидагилар сайланди^[2]

Муҳаммаджон Махдум
Абдурауф Махдум
Солиҳжонбой (Бобожон)
Раҳимжон Собир ҳожи
Жоний (Ғаний) Йўлдош
Зуннун Тайиб
Нуриддинбек (Илоҳун)
Қосимжон Қамбарий
Абдукарим Аббос
Абулҳайтўра
Муҳиддин охун Қанот
Умаржон (Пирмуҳаммад)
Ҳабиб Юнусий
Москалев
Каримжон дунган
Ҳакимбекхўжа

Мустақиллик Баёноти

1942-йил, 12-ноябр санасида Шарқий Туркистон Жумҳуриятининг 9 моддадан иборат бўлган Мустақиллик Баёноти қабул қилинган.^[2] 9 модданинг ҳар бири мустақилликни тўлиқ ва ошкора ифодаловчи, инсон ҳуқуқларини тўла ҳимояловчи исломга асосланган ҳужжат бўлган.

Байроғи

Шарқий Туркистон ислом ҳукумати байроғи яшил рангда бўлиб, қўшимча сариқ ранг ишлатилган. Шунингдек, байроқда ой-юлдуз, „Ла илаҳа иллалоҳ, Муҳаммадур Расулуллоҳ“ ёзуви бўлган.

Байроқнинг тузилиши ҳам 9 моддалик баёнотда қабул қилинган.^[2]

Шарқий Туркистон миллий армияси

1945-йил 8-апрелда Шарқий Туркистон миллий армияси ташкил этилди^[3]. Аскарликка қабул қилиш ва ҳарбий масалалар билан шуғулланувчи Ҳарбий Шўро тузилган. Раҳбарликка Асилхон Алихонто'ра о'г'ли тайинланган.^[2] Ушбу қўшин ичидан Ғани ботир (уйғур), Усмон Ботир (қозоқ), Акбар ботир (қозоқ), Фотих ботир (татар), генерал Палинов (рус) каби халқ қаҳрамонлари етишиб чиқди^[3].

Ижтимоий ташкилот ва жамиятлар

Шарқий Туркистон Жумҳурияти давлат сифатида оз вақт мавжуд бўлган бўлсада, унда турли ташкилот ва жамиятлар кенг фаолият юритган.Масалан, „Ёшлар ташкилоти“, „Хотин қизлар ташкилоти“ ва „Мажруҳлар жамияти“ шулар жумласидан.

Жумҳурият газетаси

Ҳукуматнинг дастлабки кунлариданоқ „Озод Шарқий Туркистон“ газетаси ва яна рус тилидаги газеталарни нашр қилиш бошланган.

Ҳокимлар

Шарқий Тукистон Жумҳурияти вилоят ва шаҳарларининг волийлари^[2]:

Ғулжа шаҳри ҳокими Таййип охун
Суйдун шаҳар ҳокими Муҳаммадшариф охун
Чилпанзга ҳокими Ҳошимжон охун
Чўчак вилояти ҳокими Бошвой қозоқ
Совон ҳокими Қалибек
Кунас ҳокими Жойирбек
Тўққизторо ҳокими Жонбўлат
Текас ноҳия ҳокими Мади оқолоқчи
Мўнғул Ашин омбол

Ҳукуматнинг тугатилиши

Туркистон Жумҳурияти мустақиллигини сақлаб қололмаслигининг асосий сабаби қурол-яроқ жиҳатдан советларга қарамлиги эди. 1946-йил 23-июнда „Шарқий Туркистон ҳукумати тарқатилди“ деб эълон қилинди.

Манбалар

↑ Шокиров, Аброр „Алихон То`ра Сог`унийнинг ҳаёти ва Туркистон мужодаласи.“. https://uforum.uz/index.php. Қаралди: 22-май 2022-йил.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Сог'уний, Алихонто'ра. Туркистон қайг'уси И-ИИ қисм. Тошкент: Шарқ нашриёти — 387, 388, 393-бет. ИСБН 978-9943-6613-8-7.
↑ ^3,0 ^3,1 Шокиров, Қутлуг'хон (Эдиқут) „Икки Туркистон ғурури. Алихонтўра Соғуний“. https://shosh.uz/. Қаралди: 22-май 2022-йил.

Ҳаволалар

[forumSog'uniy-1] Шокиров, Аброр „Алихон То`ра Сог`унийнинг ҳаёти ва Туркистон мужодаласи.“. https://uforum.uz/index.php. Қаралди: 22-май 2022-йил.

[jumhuriyat-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Сог'уний, Алихонто'ра. Туркистон қайг'уси И-ИИ қисм. Тошкент: Шарқ нашриёти — 387, 388, 393-бет. ИСБН 978-9943-6613-8-7.

[shoshSogʻuniy-3] 3,0 ^3,1 Шокиров, Қутлуг'хон (Эдиқут) „Икки Туркистон ғурури. Алихонтўра Соғуний“. https://shosh.uz/. Қаралди: 22-май 2022-йил.

[1]

[2]

[3]