Xalqaro fonetik alifbo

Xalqaro fonetik alifbo (inglizcha, 2020-yil)

Xalqaro fonetik alifbo (inglizcha: International Phonetic Alphabet, IPA; fransuzcha: Alphabet phonétique international, API) lotin alifbosi asosidagi transkripsiyalar yozilmasi uchun belgilar sistemasidir. Xalqaro fonetika assotsiatsiyasi tomonidan hozirlangan va dastaklanadi. XFAdan chet tili oʻqituvchilari va talabalari, tilshunoslar, logopedlar, qoʻshiqchilar, aktyorlar, leksikograflar va tarjimonlar foydalanishadi.

Harflar

Xalqaro fonetika assotsiatsiya barcha harflarni uch gruhga bo'ladi: pulmonik undoshlar, nopulmonik undoshlar, unlilar.

Pulmonik undoshlar

Pulmonik undoshlar ovoz yo'lining berkilishi va nafas chiqarish orqali hosil qilinadigan undoshlar. Pulmonik undoshlar inson tillari va XFAning katta qismini tashkil qiladi. O'zbek, Ingliz, Rus tillaridagi barcha undoshlar aynan shunday. Pulmonik undoshlar jadvalga bittadan yoki juft (oldin jarangsiz keyin jarangli) qilib joylashtirilgan, so'ngra harflar yasalish joyiga qarab ustunchalarga birlashtiriladi: oldingilardan (labial) orqa (glottal) undoshlargacha. Yasalish usuliga qarab harflar qatorlarga joylashtiriladi. To'liq berkilganlardan tortib (burun undoshlari) deyarli berkilmagan undoshlargacha (aproksimantlar).

Yasalish joyi →

Lab (Labial)

Til oldi (Koronal)

Til orqa (Dorsal)

Laringal

Lab-lab (bilabial)

Lab-tish

Tish (dental)

Alveolar

Ort alveolar

Retrofleks

Palatal

Velar

Uvular

Faringal

Epiglotal

Glotal

Yasalish usuli ↓

Burun

m̥ m

ɱ̊ ɱ

n̥ n

ɳ̊ ɳ

ɲ̊ ɲ

ŋ̊ ŋ

ɴ̥ ɴ

Portlovchi

p b

p̪ b̪

t d

ʈ ɖ

c ɟ

k ɡ

q ɢ

ʡ

ʔ

Shipildoq

s z

ʃ ʒ

ʂ ʐ

ɕ ʑ

Sirg'aluvchi

ɸ βべーた

f v

θしーた ð

θしーた̠ ð̠

ɹ̠̊˔ ɹ̠˔

ɻ̝̊ ɻ̝

ç ʝ

x ɣ

χかい ʁ

ħ ʕ

h ɦ

Approksimant

ʋ

ɹ

ɻ

j

ɰ

ʔ̞

Zarbli

ⱱ̟

ⱱ

ɾ̥ ɾ

ɽ̊ ɽ

ɢ̆

ʡ̆

Titroq

ʙ̥ ʙ

r̥ r

ɽ͡r̥ ɽ͢r

ʀ̥ ʀ

ʜ ʢ

Yon sirg'aluvchi

ɬ ɮ

ꞎ ɭ˔

ʎ̥˔ ʎ̝

𝼄 ʟ̝

Yon approksimant

l

ɭ

ʎ

ʟ

ʟ̠

Yon zarbli

ɺ̥ ɺ

𝼈̊ ɺ̢

ʎ̆

ʟ̆

Nopulmonik undoshlar

Nopulmonik undoshlar nafas chiqishi bilan bog'liq bo'lmagan undoshlar. Uch gruhga bo'linadi: qarsli (kliklar, Afrikaning koysan va bantu tillarida mavjud), imploziv ( vyetnam va suaxili kabi tillarda uchraydi), abruptiv (ko'pchilik kavkaz va amerind tillarida uchraydi).

Yana qarang

• Tilshunoslik
  

Havolalar

• Xalqaro Fonetik Alifbo (Wayback Machine saytida 2010-05-02 sanasida arxivlangan) (Inglizcha)
• Xalqaro Fonetik Alifbo (PDF)

Ovozli fayllar

• Peter Ladefoged’s Fonetik Kursu (ovozli fayl)(Inglizcha)
• UFA tablosu(Wayback Machine saytida 2003-06-04 sanasida arxivlangan) (Inglizcha)
• Til tovushlari haqida maʼlumot (Wayback Machine saytida 2005-07-03 sanasida arxivlangan) (Inglizcha)
• UFA tablosu (Inglizcha)
• UFA tablolarının ses örnekli Flash sürümü (Inglizcha)
• Bir diğer UFA ses örnek dizini (Wayback Machine saytida 2006-07-12 sanasida arxivlangan) (Inglizcha)

black

• [http://we.bolta gg3ujf353;lgkpljoj;=pyhrmjkjkh..lkuly\

hrr