Bát quái

Bát quái (chữ Hán: 八卦はっけ) là 8 quẻ^[1] được sử dụng trong vũ trụ học Đạo giáo như là đại diện cho các yếu tố cơ bản của vũ trụ, được xem như là một chuỗi tám khái niệm có liên quan với nhau. Mỗi quẻ gồm ba hàng, mỗi hàng là nét rời (hào âm) hoặc nét liền (hào dương), tương ứng đại diện cho âm hoặc dương.

Bát quái có liên quan đến triết học thái cực và ngũ hành và cả ba đều của Kinh Dịch.^[2] Các mối quan hệ giữa các quẻ được thể hiện trong hai đồ hình là Tiên Thiên Bát Quái (先天せんてん八卦はっけ)^[3] hay còn gọi là Phục Hy bát quái (伏ふく羲八卦はっけ), và Hậu Thiên Bát Quái (後天こうてん八卦はっけ)^[3] hay còn gọi là Văn Vương bát quái. Bát quái được ứng dụng trong thiên văn học, chiêm tinh học, địa lý, phong thủy, giải phẫu học, gia đình, và những lĩnh vực khác.^[4]^[5]

Kinh Dịch của Trung Quốc cổ đại có 64 quẻ được tạo ra từ cách bắt cặp 8 quẻ của bát quái, và có những lời bình giải cho từng quẻ này.

八卦はっけ Bát Quái
乾いぬい Càn ☰	兌 Đoài ☱	離はなれ Ly ☲	震ふるえ Chấn ☳	巽たつみ Tốn ☴	坎 Khảm ☵	艮うしとら Cấn ☶	坤ひつじさる Khôn ☷
Thiên/Trời	Trạch/Đầm/Hồ	Hỏa/Lửa	Lôi/Sấm	Phong/Gió	Thủy/Nước	Sơn/Núi	Địa/Đất
天てん Tiān	澤さわ(泽) Zé	火ひ Huǒ	雷かみなり Léi	風ふう(风) Fēng	水みず Shuǐ	山やま Shān	地ち Dì

Nguồn gốc

Sơ đồ hình thành bát quái.

Bát quái có thể hình thành từ 2 nguồn. Đầu tiên là từ triết lý âm dương. Những mối tương quan trong triết lý này được cho là của Phục Hy, như sau:

無む極きょく生せい有ゆう極ごく、有ゆう極きょく是ぜ太極たいきょく、
太極たいきょく生せい兩りょう儀ぎ、即そく陰陽いんよう;
兩りょう儀ぎ生せい四よん象ぞう: 即そく少しょう陰かげ、太陰たいいん、少しょう陽ひ、太陽たいよう、
四よん象ぞう演えんじ八卦はっけ、八はち八はち六ろく十じゅう四よん卦け
Vô cực sanh hữu cực, hữu cực thị thái cực;
Thái Cực sanh lưỡng nghi, tức âm dương;
Lưỡng nghi sanh tứ tượng: tức thiếu âm, thái âm, thiếu dương, thái dương;
Tứ tượng diễn bát quái, bát bát lục thập tứ quái.

Nguồn thứ 2 là từ Văn Vương nhà Chu: "Khi thế giới bắt đầu, đã có trời và đất. Trời phối hợp với đất sinh ra tất cả mọi thứ trong thế giới. Trời là quẻ Càn và đất là Khôn. Sáu quẻ còn lại là con trai và con gái của họ."

Bát quái có liên quan đến ngũ hành, được các nhà phong thủy và y học cổ truyền Trung Quốc sử dụng. Ngũ hành gồm kim, mộc, thủy, hỏa, thổ. Quái khảm (nước) và quái ly (lửa) tương ứng trực tiếp với hành thủy và hành hỏa. Hành thổ tương ứng với quái Khôn (địa) và Cấn (núi). Hành mộc tương ứng với quái Tốn (gió) và Chấn (sấm). Hành kim tương ứng với quái càn (trời) và đoài (đầm).

Có tất cả tám bát quái (八卦はっけ):

	Hình bát quái	Giá trị nhị phân	Tên	Ý nghĩa: Wilhelm^[6]	Hình ảnh trong tự nhiên (pp.l-li)	Phương hướng(p. 269)	Mối quan hệ gia đình (p. 274)	Bộ phận cơ thể (p. 274)	Tính chất (p. 273)	Giai đoạn/Trạng thái (pp.l-li)	Linh vật (p. 273)
1	☰	111	乾いぬい Càn	sáng tạo	thiên (trời) 天てん	tây bắc	cha	đầu	cứng, mạnh, khỏe	sáng tạo	馬うま mã (ngựa)
2	☱	110	兌 Đoài	vui sướng	trạch (đầm, hồ) 澤さわ	tây	con gái út	miệng	dễ chịu	thanh bình	羊ひつじ dương (con dê)
3	☲	101	離はなれ Ly	bám lấy	hỏa (lửa) 火ひ	nam	con gái thứ	mắt	soi sáng, sự phụ thuộc	bám lấy, sự rõ ràng, thích nghi	雉 trĩ (con chim trĩ)
4	☳	100	震ふるえ Chấn	khơi dậy	lôi (sấm sét) 雷かみなり	đông	con trai trưởng	chân	dịch chuyển có tác động	khởi đầu	龍りゅう Long (rồng)
5	☴	011	巽たつみ Tốn	dịu dàng	phong (gió) 風ふう	đông nam	con gái trưởng	bắp đùi	thông suốt (hiểu rõ)	sự len vào một cách dễ chịu	雞 kê (con gà)
6	☵	010	坎 Khảm	không đáy	thủy (nước) 水みず	bắc	con trai thứ	tai	nguy hiểm	đang chuyển động	豕いのこ thỉ (con heo)
7	☶	001	艮うしとら Cấn	vững chắc	sơn (núi) 山やま	đông bắc	con trai út	tay	thư giãn, đứng vững	hoàn thành	狗いぬ cẩu (con chó)
8	☷	000	坤ひつじさる Khôn	tiếp thu	địa (đất) 地ち	tây nam	mẹ	bụng	hết lòng (tận tụy), dễ tính	dễ tiếp thu	牛うし ngưu (con trâu)

Bát quái đồ

Tiên Thiên Bát Quái

Tiên Thiên Bát Quái đồ.

卦け名めい Tên quẻ	自然しぜん Tự nhiên	季き节 Mùa	性情せいじょう Tính tình	家族かぞく Gia đình	方位ほうい Phương hướng	意義いぎ Ý nghĩa
乾いぬいCàn	天てん Thiên/Trời	Hạ	Sáng tạo	父ちち Cha	南みなみ Nam	Năng lượng mở rộng, bầu trời. Xem thêm, thiên.
巽たつみTốn	風ふう Phong/Gió	Hạ	Dịu dàng	長女ちょうじょ Trưởng nữ/Con gái đầu	西南せいなん Tây Nam	Nhẹ nhàng xuyên qua, lùa qua, thấm qua - tính linh hoạt.
坎Khảm	水みず Thủy/Nước	Thu	Sâu sắc	中ちゅう男おとこ Thứ nam/Con trai thứ	西にし Tây	Nguy hiểm, sông chảy cuồn cuộn, vực thẳm, Mặt Trăng.
艮うしとらCấn	山やま Sơn/Núi	Thu	Tĩnh lặng	少しょう男おとこ Thiếu nam/Con trai út	西北せいほく Tây Bắc	Sự tĩnh lặng, không thay đổi.
坤ひつじさるKhôn	地ち Địa/Đất	Đông	Nhường nhịn	母はは Mẹ	北きた Bắc	Năng lượng tiếp thu, có tính khuất phục. Xem thêm, địa.
震ふるえChấn	雷かみなり Lôi/Sấm	Đông	Kích động	長男ちょうなん Trưởng nam/Con trai đầu	東北とうほく Đông Bắc	Kích thích, cách mạng, bất hòa.
離はなれLy	火ひ Hỏa/Lửa	Xuân	Trung thành	中ちゅう女おんな Thứ nữ/Con gái thứ	東ひがし Đông	Chuyển động nhanh, rạng rỡ, mặt trời.
兌Đoài	澤さわ Trạch/Đầm/Hồ	Xuân	Hân hoan	少女しょうじょ Thiếu nữ/Con gái út	東南とうなん Đông Nam	Niềm vui, sự hài lòng, trì trệ, ứ đọng, tù hãm.

Bát Nhân Đại Gia: Một gia đình có tám người;Bố Mẹ, ba con gái ba con trai xen kẽ nhau, đó là một gia đình đặc biệt.

Hậu Thiên Bát Quái

Hậu Thiên Bát Quái Đồ

卦け名めい Tên quẻ	自然しぜん Tự nhiên	季き节 Mùa	性情せいじょう Nhân cách	家族かぞく Gia đình	方位ほうい Phương hướng	意義いぎ Ý nghĩa
離はなれ Ly	火ひ Hỏa	Hạ	Đeo bám	Thứ nữ 中ちゅう女おんな	南みなみ Nam	Chuyển động nhanh, rạng rỡ, mặt trời.
坤ひつじさる Khôn	地ち Địa	Hạ	Dễ tiếp thu	Mẹ 母はは	西南せいなん Đông Nam	Năng lượng tiếp thu, thứ mà sinh ra.
兌 Đoài	澤さわ Trạch/Đầm/Hồ	Thu	Vui sướng	Con gái út 少女しょうじょ	西にし Tây	Niềm vui, sự thỏa mãn, sự trì trệ.
乾いぬい Càn	天てん Thiên/Trời	Thu	Sáng tạo	Cha 父ちち	西北せいほく Tây Bắc	Năng lượng mở rộng, bầu trời.
坎 Khảm	水みず Thủy/Nước	Đông	Không thăm dò được	Thứ nam/con trai thứ 中ちゅう男おとこ	北きた Bắc	Nguy hiểm, sông chảy cuồn cuộn, vực thẳm, Mặt Trăng.
艮うしとら Cấn	山やま Sơn/Núi	Đông	Làm thinh	Con trai út 少しょう男おとこ	東北とうほく Đông Bắc	Sự tĩnh lặng, không thay đổi (bất biến).
震ふるえ Chấn	雷かみなり Lôi/Sấm	Xuân	Khiêu khích	Trưởng nam/con trai tưởng 長男ちょうなん	東ひがし Đông	Sự kích thích, cách mạng, chia rẽ (phân ly).
巽たつみ Tốn	風ふう Phong/Gió	Xuân	Hiền lành, dịu dàng	Trưởng nữ/Con gái đầu 長女ちょうじょ	東南とうなん Tây Nam	Sự thâm nhập nhẹ nhàng, sự linh hoạt.

Bát Nhân Đại Gia: Một gia đình có tám người;Bố Mẹ, ba con gái ba con trai xen kẽ nhau, đó là một gia đình đặc biệt.

Chú thích

^ Duy Anh, Đào (2005). Hán Việt từ điển giảng yếu. Nhà xuất bản Văn hóa Thông tin. tr. 599. Quẻ - thứ chữ Phục Hy đặt ra có 8 giấu, gọi là bát quái
^ CHEN, Xin (tr. Alex Golstein). The Illustrated Canon of Chen Family Taijiquan, INBI Matrix Pty Ltd, 2007. page 11. (accessed on Scribd.com, ngày 14 tháng 12 năm 2009.)
^ ^a ^b Richard Wilhelm & trans. by Cary F. Baynes, forward by C. G. Jung, preface to 3rd ed. by Hellmut Wilhelm (1967) (1950). The I Ching or Book of Changes. Princeton, NJ: Princeton University Press. tr. 266, 269. ISBN 069109750X.Quản lý CS1: sử dụng tham số tác giả (liên kết)
^ TSUEI, Wei. Roots of Chinese culture and medicine Lưu trữ 2012-08-12 tại Wayback Machine Chinese Culture Books Co., 1989.
^ ZONG, Xiao-Fan and Liscum, Gary. Chinese Medical Palmistry: Your Health in Your Hand, Blue Poppy Press, 1999.
^ Wilhelm, R. & Baynes, C., (1967): "The I Ching or Book of Changes", With foreword by Carl Jung, Introduction, Bollingen Series XIX, Princeton University Press, (1st ed. 1950)

[1] Duy Anh, Đào (2005). Hán Việt từ điển giảng yếu. Nhà xuất bản Văn hóa Thông tin. tr. 599. Quẻ - thứ chữ Phục Hy đặt ra có 8 giấu, gọi là bát quái

[2] CHEN, Xin (tr. Alex Golstein). The Illustrated Canon of Chen Family Taijiquan, INBI Matrix Pty Ltd, 2007. page 11. (accessed on Scribd.com, ngày 14 tháng 12 năm 2009.)

[wilhelm-3] Richard Wilhelm & trans. by Cary F. Baynes, forward by C. G. Jung, preface to 3rd ed. by Hellmut Wilhelm (1967) (1950). The I Ching or Book of Changes. Princeton, NJ: Princeton University Press. tr. 266, 269. ISBN 069109750X.Quản lý CS1: sử dụng tham số tác giả (liên kết)

[4] TSUEI, Wei. Roots of Chinese culture and medicine Lưu trữ 2012-08-12 tại Wayback Machine Chinese Culture Books Co., 1989.

[5] ZONG, Xiao-Fan and Liscum, Gary. Chinese Medical Palmistry: Your Health in Your Hand, Blue Poppy Press, 1999.

[6] Wilhelm, R. & Baynes, C., (1967): "The I Ching or Book of Changes", With foreword by Carl Jung, Introduction, Bollingen Series XIX, Princeton University Press, (1st ed. 1950)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]