Mộ Dung Siêu

Mộ Dung Siêu
Hoàng đế Trung Hoa (chi tiết...)
Vua Nam Yên
Trị vì	405 – 410
Tiền nhiệm	Mộ Dung Đức
Kế nhiệm	triều đại sụp đổ
Thông tin chung
Sinh	385
Mất	410
Thê thiếp	Hô Diên Hoàng hậu
Niên hiệu Thái Thượng (太ふとし上じょう) 9/405-2/410 Thụy hiệu không Miếu hiệu không
Triều đại	Nam Yên
Thân phụ	Bắc Hải vương Mộ Dung Nạp (慕容納おさめ) của Tiền Yên
Thân mẫu	Đoàn Vương phi

Mộ Dung Siêu (tiếng Trung: 慕容超ちょう; bính âm: Mùróng Chāo) (385–410), tự Tổ Minh (祖そ明あきら), là hoàng đế cuối cùng của nước Nam Yên thời Ngũ Hồ thập lục quốc trong lịch sử Trung Quốc. Ông là cháu trai của hoàng đế khai quốc Mộ Dung Đức và từng bị giữ ở Hậu Tần, song đã được đón về Nam Yên sau khi chú ông - Mộ Dung Đức - phát hiện ra ông. Do Mộ Dung Đức không còn người con trai nào còn sống sót, Mộ Dung Siêu được thừa kế ngai vàng sau khi chú qua đời vào năm 405. Mặc dù ban đầu được coi là có tài, song sau khi lên ngôi Mộ Dung Siêu lại thể hiện tính khí thất thường và không muốn chấp nhận những lời chỉ trích, và sau khi ông khiêu khích Đông Tấn, tướng Lưu Dụ của Đông Tấn và bắt và giết chết ông vào năm 410, Nam Yên diệt vong.

Ra đời

Cha của Mộ Dung Siêu là Bắc Hải vương Mộ Dung Nạp (慕容納おさめ) tại nước Tiền Yên. Mộ Dung Nạp là con trai của hoàng đế Mộ Dung Hoảng và là em trai của hoàng đế Mộ Dung Tuấn. Sau khi Tiền Tần tiêu diệt Tiền Yên vào năm 370, hoàng đế Phù Kiên của Tiền Tần ban đầu phong cho Mộ Dung Nạp làm thái thú một quận, song sau đó Mộ Dung Nạp đã bị tước bỏ chức vụ và phải di chuyển cùng mẹ là Công Tôn phu nhân và vợ là Đoàn phu nhân đến chỗ em trai Mộ Dung Đức, người đang là thái thủ ở quận Trương Dịch (張ちょう掖わき, gần tương ứng với Trương Dịch, Cam Túc ngày nay). Sau đó, khi Mộ Dung Đức và Mộ Dung Thùy nổi dậy chống lại Tiền Tần vào năm 384, Mộ Dung Thùy lập nước Hậu Yên và trở thành hoàng đế, thái thú Trương Dịch là Phù Xương (苻昌) của Tiền Tần đã bắt giữ và giết chết Mộ Dung Nạp cùng tất cả con trai của Mộ Dung Đức và Mộ Dung Nạp. Vào lúc đó, Đoàn phu nhân chưa bị giết vì bà đang mang thai, song bà cũng bị cầm tù và sẽ bị hành quyết sau khi sinh.

Tuy nhiên, cai ngục Hô Diên Bình (呼よび延のべ平たいら) là một thuộc cấp trước đây của Mộ Dung Đức, và ông ta đã đưa Công Tôn phu nhân và Đoàn phu nhân chạy thoát đến vùng đất của các bộ lạc người Khương, Đoàn phu nhân đã sinh hạ Mộ Dung Siêu ở đó.

Lưu lạc ở Hậu Lương và Hậu Tần

Sau khi Công Tôn phu nhân qua đời năm 394, Hô Diên Bình đã đưa Đoàn phu nhân và Mộ Dung Siêu đến Hậu Lương. Sau đó, sau khi Hậu Lương khuất phục trước Hậu Tần vào năm 403, Hô Diên Bình, Đoàn phu nhân và Mộ Dung Siêu nằm trong số dân thường tại kinh thành Cô Tang (姑しゅうと臧, nay thuộc Vũ Uy, Cam Túc) của Hậu Lương buộc phải tái định cư đến kinh thành Trường An của Hậu Tần. Tại đây, Hô Diêh Bình qua đời và Đoàn phu nhân đã bảo Mộ Dung Siêu lấy con gái của Hô Diên Bình làm vợ.

Mộ Dung Siêu e ngại rằng danh tính thực sự của ông sẽ bị phát hiện, và vì thế ông đã trở thành một người ăn xin và giả vờ mất trí. Tuy nhiên, trong một dịp, anh em của hoàng đế Diêu Hưng là Diêu Thiệu (姚紹) đã nhìn thấy ông, và thấy rằng đây không thực sự là một người điên vì ông trông khỏe mạnh. Ông ta thông báo cho Diêu Hưng về việc này và đề nghị Diêu Hưng ban cho Mộ Dung Siêu một tước quan nhỏ để quản lý ông. Diêu Hưng đã triệu tập Mộ Dung Siêu đến tiếp kiến, song Mộ Dung Siêu tiếp tục cố ý trả lời sai hoặc không trả lời tất cả các câu hỏi của Diêu Hưng. Diêu Hưng không tin lời của Diêu Thiệu là chính xác và cho Mộ Dung Siêu đi.

Trở về Nam Yên

Năm 405, sau khi Mộ Dung Đức (lúc này đang là hoàng đế Nam Yên) biết được việc Mộ Dung Siêu còn bị giữ ở Trường An, bèn đã bí mật cử những người đưa tin đến thuyết phục ông chạy trốn đến Nam Yên. Mộ Dung Siêu không dám nói ngay cả với mẹ và vợ, và một mình trốn đến Nam Yên. Trên đường, ông băng qua lãnh thổ của tướng Mộ Dung Pháp (慕容法ほう), thứ sử Duyện Châu (兗州, nay là tây bộ Sơn Đông), và Mộ Dung Pháp tin rằng ông không thực sự mang dõng dõi hoàng tộc nên đã coi thường ông, khiến ông mang mối hận với Mộ Dung Pháp sau này.

Mộ Dung Đức rất hài lòng khi Mộ Dung Siêu đến kinh thành Quảng Cố (廣こう固かた, nay thuộc Thanh Châu, Sơn Đông), và Mộ Dung Siêu đã trình cho thúc phụ con dao vàng mà vua Nam Yên đã tặng cho Công Tôn phu nhân trước đây. Mộ Dung Đức than khóc mẹ và anh trai rất nhiều, và lập Mộ Dung Siêu làm Bắc Hải vương (tương đương với tước hiệu của Mộ Dung Nạp trước đây). Do tất cả con trai của Mộ Dung Đức đều đã chết, ông ta coi Mộ Dung Siêu là người kế vị của mình, và chọn những người tài để phụ tá cho Mộ Dung Siêu. Mộ Dung Siêu lúc này được mô tả là cận thận khi phụng sự cho thúc phụ và hành sự thích hợp trong các việc bên ngoài, khiến các quan lại và dân chúng đều hài lòng với ông.

Vào mùa thu năm 405, Mộ Dung Đức lâm bệnh, và tính đến việc lập Mộ Dung Siêu làm thái tử. Trong quá trình thảo luận, một cơn địa chấn đã xảy ra, và vì đây được coi là một điềm xấu, Mộ Dung Đức đã tạm thời chấm dứt các cuộc thảo luận, song bệnh tình của ông ta lại càng nặng hơn vào ban đêm, và không còn có thể nói được. Hoàng hậu Đoàn Quý Phi hỏi vua Nam Yên liệu có nên triệu Mộ Dung Siêu và lập làm thái tử, Mộ Dung Đức đã gật đầu. Mộ Dung Siêu lên ngôi thái tử. Mộ Dung Đức qua đời vào đêm hôm đó, và ngày hôm sau, Mộ Dung Siêu lên ngôi hoàng đế. Ông tôn cho Đoàn Quý Phi là thái hậu.

Trị vì

Tuy nhiên, Mộ Dung Siêu đã ngay lập tức biểu lộ tính khí thất thường và không muốn nghe những lời chỉ trích. Ông ngay lập tức lập một trong số các thuộc hạ là Công Tôn Ngũ Lâu (公孫こうそん五ご樓ろう) làm một tướng chính, bất chấp việc Công Tôn Ngũ Lâu chỉ có khả năng tầm thường, và ông đã tách mình khỏi các quan Mộ Dung Chung (慕容鍾) và Đoàn Hoành (段だん宏ひろし), là những người mà Mộ Dung Đức đã phó thác cho các trách nhiệm lớn. Ông còn được mô tả là bị những tên xu nịnh vây quanh và dành thời gian của mình cho các việc săn bắn và du ngoạn, từ chối tất cả các lời khuyên rằng không nên làm như vậy. Ông cũng mong khôi phục lại các hình phạt như xăm lên mặt, cắt mũi, cắt chân, và cung hình, song vì bị phản đối nhiều nên ông đã không thực hiện các hình phạt này. Ông cũng được mô tả là đã áp thuế và phu dịch nặng nề đối với người dân.

Năm 406, Công Tôn Ngũ Lâu để có được thêm nhiều quyền lực hơn nữa, đã vu cáo Mộ Dung Chung tội phản quốc. Mộ Dung Chung, Mộ Dung Pháp, và Đoàn Hoành do đó đã tham gia vào một âm mưu mà Phong Tung (封ふう嵩かさ) và Đoàn Thái hậu cũng dính líu vào, song Đoàn Thái hậu do lo sợ nên cuối cùng đã tiết lộ âm mưu cho Mộ Dung Siêu. Phong Tung bị xử tử, và Mộ Dung Siêu cử các tướng Mộ Dung Trấn (慕容鎮) và Hàn Phạm (韓かん範はん) đi đánh Mộ Dung Chung, Mộ Dung Pháp và Đoàn Hoành. Đoàn Hoành chạy đến Bắc Ngụy, trong khi Mộ Dung Chung và Mộ Dung Pháp thì chạy đến Hậu Tần.

Năm 407, Mộ Dung Siêu cử quan Phong Khải (封ふう愷) đến Hậu Tần thương lượng để Diêu Hưng trao trả mẹ và vợ cho ông. Diêu Hưng yêu cầu ông chịu khuất phục làm chư hầu và gửi đến Hậu Tần hoặc là các nhạc công cung đình của Tiền Tần (những người này lúc đó đang ở Nam Yên) hoặc 1.000 người bị giam cầm đến từ Đông Tấn. Mộ Dung Siêu đã dễ dàng đồng ý trở thành chư hầu, song lại do dự khi lựa chọn một trong hai yêu cầu sau đó. Cuối cùng, do sợ bị Đông Tấn trả thù, Mộ Dung Siêu chọn cách chuyển đến 120 nhạc công. Diêu Hưng sau đó giao Đoàn phu nhân và Hô Diên phu nhân cho ông. Năm 408, ông phong Đoàn phu nhân làm thái hậu và lập Hô Diên phu nhân làm hoàng hậu.

Vào tết âm lịch năm 409, Mộ Dung Siêu tổ chức một cuộc tụ họp triều đình theo truyền thống, và ông than thở về việc thiếu các nhạc công cung đình, ông đề xuất tiến hành một cuộc tấn công Đông Tấn để bắt người đào tạo làm nhạc công, bất chấp phản đối từ anh trai của Hàn Phạm. Một tháng sau, Mộ Dung Siêu cử các tướng Mộ Dung Hưng Tông (慕容興きょう宗むね), Hộc Cốt Đề (斛穀提ひさげ), và Công Tôn Quy (公孫こうそん歸き) đi đánh Đông Tấn, chiếm được Túc Dự (宿やど豫よ, nay thuộc Tú Thiên, Giang Tô) và bắt được 2.500 người cả nam lẫn nữ, họ được giao cho quan bộ lễ để dạy nhạc. Được khuyến khích trước thành công này, Mộ Dung Siêu tiếp tục các cuộc tấn công chống Đông Tấn.

Một tháng sau, tướng Lưu Dụ của Đông Tấn đã đề xuất mở một cuộc tấn công lớn chống lại Nam Yên, và mặc dù vấp phải phản đối, ông vẫn tiến hành chiến dịch. Công Tôn Ngũ Lâu và Mộ Dung Trấn đề xuất rằng quân Nam Yên phòng thủ ở Đại Hiện sơn (大だい峴山, nay thuộc Duy Phường, Sơn Đông) không cho quân Tấn đi qua. Mộ Dung Siêu, tuy nhiên, lại tự tin thái quá nên đã quyết định để cho quân Tấn đi qua, và dự định sau đó sẽ giao chiến với Đông Tấn ở vùng đồng bằng ở phía bắc của núi. Ông tiếp tục bác bỏ đề xuất rằng nên đốt cháy các loại cây trồng để ngăn cản quân Đông Tấn dùng chúng làm lương thảo. Khi Mộ Dung Trấn bình luận rằng điều này sẽ khiến đất nước bị tiêu diệt, Mộ Dung Siêu đã tống Mộ Dung Trấn vào ngục.

Lưu Dụ đã rất hài lòng về việc Mộ Dung Siêu đã không phòng thủ ở Đại Hiện sơn như ông ta lo ngại. Quân Đông Tấn và Nam Yên giao chiến ở gần Lâm Cù (臨朐, cũng thuộc Duy Phương ngày nay), trong khi bản thân Mộ Dung Siêu thì chờ trong thành tại Lâm Cù. Tướng Hồ Phiên (胡えびす藩はん) của Tấn đã thực hiện một cuộc tấn công bất ngờ vào Lâm Cù, chiếm được thành và buộc Mộ Dung Siêu phải chạy trốn. Cùng với việc Mộ Dung Siêu chạy trốn, Lưu Dụ đã đánh bại được hầu hết quân Nam Lương, và Mộ Dung Siêu lại chạy về Quảng Cố. Lưu Dụ theo sau và nhanh chóng chiếm được phần bên ngoài thành, bao vây thành. Mộ Dung Siêu thả Mộ Dung Trấn và yêu cầu sự giúp đỡ của ông để giữ thành, song khi Mộ Dung Trấn đề xuất rằng ông hãy dốc sức cho một trận chiến quyết định thay vì chỉ phòng thủ Quảng Cố, ông lại ngần ngại, thay vào đó, ông đã cử Hàn Phạm đến Hậu Tần khẩn cấp trợ giúp. Cuối cùng, Diêu Hưng cũng sẵn sàng cung cấp viện trợ bằng một đội quân do tướng Diêu Cường (姚強) chỉ huy, song sau khi bản thân ông ta cũng phải chịu một thất bại dưới tay tướng nổi loạn Lưu Bột Bột (hoàng đế khai quốc của nước Hạ), ông đã cho đội quân của Diêu Cường rút lui. Hàn Phạm đầu hàng Lưu Dụ, và quân đồn trú tại Quảng Cố trở nên tuyệt vọng hơn. Một số quan lại đã đề xuất Mộ Dung Siêu nên đầu hàng Đông Tấn song ông đã từ chối và xử tử bất kỳ ai đề nghị như vậy.

Vào mùa xuân năm 410, Quảng Cố thất thủ, còn Mộ Dung Siêu thì bị bắt. Lưu Dụ trách khứ ông vì đã từ chối đầu hàng, song ông không hề trả lời lại Lưu Dụ mà chỉ giao phó mẹ mình cho tướng Lưu Kính Tuyên (劉りゅう敬たかし宣せん) của Đông Tấn do người này từng đến đầu hàng Mộ Dung Đức. Mộ Dung Siêu bị giải về kinh thành Kiến Khang của Đông Tấn rồi bị xử tử, và có khoảng 3.000 quan lại và quý tộc Nam Yên cũng bị giết.

Tham khảo

• Tấn thư, quyển 128.
• Thập lục quốc Xuân Thu, vol. 13.
• Tư trị thông giám, các quyển 114, 115..