この項 xiàng 目 mù では、論 lùn 理 lĭ 学 xué 、哲 zhé 学 xué の用 yòng 語 yŭ について説 shuō 明 míng しています。
「命 mìng 題 tí 」の語 yŭ 義 yì については「wikt:命 mìng 題 tí 」をご覧 lăn ください。
数 shù 学 xué (特 tè に数 shù 理 lĭ 論 lùn 理 lĭ 学 xué 以 yĭ 外 waì の分 fēn 野 yě )での定 dìng 理 lĭ の一 yī 種 zhŏng については「定 dìng 理 lĭ 」をご覧 lăn ください。
命 mìng 題 tí ( めいだい 、( 英 yīng 語 yŭ : proposition )とは、論 lùn 理 lĭ 学 xué において判 pàn 断 duàn を言 yán 語 yŭ で表 biaŏ したもので、真 zhēn または偽 weì という性 xìng 質 zhí (真 zhēn 理 lĭ 値 zhí )をもつもの[ 1] [ 注 zhù 釈 shì 1] 。また数 shù 学 xué で、真 zhēn 偽 weì の判 pàn 断 duàn の対 duì 象 xiàng となる文 wén 章 zhāng または式 shì 、定 dìng 理 lĭ [ 2] 、問 wèn 題 tí のこと[ 3] 。西 xī 周 zhoū による訳 yì 語 yŭ の一 yī つ[ 4] [ 5] 。
厳 yán 密 mì な意 yì 味 weì での「命 mìng 題 tí 」の存 cún 在 zaì について、「意 yì 味 weì 」の存 cún 在 zaì と同 tóng 様 yàng に疑 yí 問 wèn を投 toú げかける哲 zhé 学 xué 者 zhě もいる。デイヴィド・ルイス は「『命 mìng 題 tí 』という語 yŭ からわれわれが連 lián 想 xiăng する概 gaì 念 niàn は、それぞれ差 chaī しさわりがありながら、それぞれが差 chaī し迫 pò った必 bì 要 yaò 性 xìng (desiderata)(から定 dìng 義 yì された複 fù 数 shù のもの)がごちゃまぜになった、何 hé ものか」[ 6] であると言 yán い、この概 gaì 念 niàn を一 yī 貫 guàn した定 dìng 義 yì のなかで捉 zhuō えることの困 kùn 難 nán さを指 zhĭ 摘 zhaī している[ 7] 。
命 mìng 題 tí という語 yŭ は明 míng 治 zhì の初 chū 期 qī には一 yī 覧 lăn 表 biaŏ などを作 zuò 成 chéng する際 jì に標 biaō 記 jì する「項 xiàng 目 mù 名 míng 」などと同 tóng じような意 yì 味 weì で使 shĭ 用 yòng されており、「命 mìng 題 tí 」は「題 tí 命 mìng 」すなわち「題 tí 名 míng 」とほぼ同 tóng 義 yì である。坪 píng 内 neì 逍 xiaō 遥 yaó 「小 xiaŏ 説 shuō 神 shén 髄 suĭ 」には「宜 yí しく応 yīng 分 fēn の新 xīn 工 gōng 夫 fū を命 mìng 題 tí にもまた費 feì やすべし」とある[ 8] 。小 xiaŏ 学 xué 館 guăn デジタル大 dà 辞 cí 典 diăn では「題 tí 号 haò をつけること。また、その題 tí 。名 míng 題 tí 」と説 shuō 明 míng する。この場 cháng 合 hé 命 mìng 題 tí の命 mìng は「命 mìng (いのち)」の意 yì 味 weì ではなく名 míng づけること(あるいは名 míng づけられていること)を意 yì 味 weì する[ 9] [ 注 zhù 釈 shì 2] 。典 diăn 籍 jí では程 chéng 端 duān 礼 lĭ (1271-1345)「程 chéng 氏 shì 家 jiā 塾 shú 読 dú 書 shū 分 fēn 季 jì (年 nián )日 rì 程 chéng 」において「命 mìng 題 tí 」「題 tí 命 mìng 」をtitleの趣 qù 旨 zhĭ で使 shĭ 用 yòng していることが確 què 認 rèn できる。一 yī 方 fāng 岩 yán 波 bō 国 guó 語 yŭ 辞 cí 典 diăn は論 lùn 理 lĭ 学 xué の用 yòng 法 fă を正 zhèng 用 yòng とし、この用 yòng 法 fă について「誤 wù って俗 sú に、題 tí 目 mù ・課 kè 題 tí の意 yì にも使 shĭ う」と注 zhù 記 jì する。論 lùn 理 lĭ 学 xué 用 yòng 語 yŭ としては判 pàn 断 duàn をことばであらわしたものを意 yì 味 weì するpropositionの邦 bāng 訳 yì として西 xī 周 zhoū が考 kaŏ 案 àn したものであり、西 xī 「百 baĭ 学 xué 連 lián 環 huán 」(1870-1871)ではpropositionを「命 mìng 題 tí 」、syllogismを「演 yăn 題 tí 」と邦 bāng 訳 yì している[ 10] 。
英 yīng 語 yŭ propositionという語 yŭ は、ラテン語 yŭ prōpositiōを祖 zŭ としており、これは動 dòng 詞 cí prōponōの名 míng 詞 cí 形 xíng である。prōponōはprō-とpōnōから成 chéng り、prō-は「前 qián に」「出 chū す」、 pōnōは「置 zhì く(put)」「据 jù え置 zhì く(place)」に相 xiāng 当 dāng する。propositionは動 dòng 詞 cí proposeの名 míng 詞 cí 形 xíng である。英 yīng 和 hé 対 duì 訳 yì 袖 xiù 珍 zhēn 辞 cí 書 shū には「proposition、言 yán ヒ顕 xiăn ハシ、題 tí 」[ 11] とある。日 rì 本 běn 語 yŭ ・漢 hàn 語 yŭ の「命 mìng 題 tí 」が限 xiàn られた領 lĭng 域 yù とりわけ論 lùn 理 lĭ 学 xué や数 shù 学 xué の領 lĭng 域 yù で利 lì 用 yòng されるのに対 duì して、西 xī 欧 oū 語 yŭ のpropositionは「計 jì 画 huà 」「提 tí 案 àn 」「主 zhŭ 張 zhāng 」「条 tiaó 件 jiàn 提 tí 示 shì 」「問 wèn 題 tí 」などの意 yì 味 weì を包 baō 含 hán する常 cháng 用 yòng 語 yŭ (名 míng 詞 cí )であり、契 qì 約 yuē の領 lĭng 域 yù のほか、宗 zōng 教 jiaò 問 wèn 題 tí や観 guān 念 niàn 哲 zhé 学 xué など広 guăng 範 fàn な領 lĭng 域 yù で利 lì 用 yòng され、それぞれにおいて固 gù 有 yoŭ の利 lì 用 yòng がなされている。
論 lùn 理 lĭ 学 xué で言 yán う「命 mìng 題 tí 」とは真 zhēn 偽 weì が確 què 定 dìng した言 yán 明 míng のことであり、例 lì えば「1は偶 oŭ 数 shù である」[ 注 zhù 釈 shì 3] 「2は偶 oŭ 数 shù である」[ 注 zhù 釈 shì 4] などは命 mìng 題 tí である[ 12] 。これに対 duì して「Xは偶 oŭ 数 shù である」のように不 bù 定 dìng のXが入 rù ったものを「述 shù 語 yŭ 」と言 yán う[ 13] 。
アリストテレス論 lùn 理 lĭ 学 xué において命 mìng 題 tí は、主 zhŭ 題 tí の叙 xù 述 shù するものを肯 kěn 定 dìng または否 foŭ 定 dìng する、特 tè 定 dìng の種 zhŏng 類 leì の文 wén である。アリストテレス的 de 命 mìng 題 tí は「全 quán ての人 rén 間 jiān は死 sĭ ぬ」「ソクラテスは人 rén 間 jiān である」というような形 xíng を取 qŭ る。
数 shù 理 lĭ 論 lùn 理 lĭ 学 xué において命 mìng 題 tí (英 yīng : propositional formula , statement forms )は量 liàng 化 huà を含 hán まない言 yán 明 míng であり、それはまた原 yuán 子 zĭ 論 lùn 理 lĭ 式 shì と五 wŭ つの論 lùn 理 lĭ 結 jié 合 hé 子 zĭ (選 xuăn 言 yán 、連 lián 言 yán 、否 foŭ 定 dìng 、含 hán 意 yì 、双 shuāng 条 tiaó 件 jiàn )およびグループ化 huà 記 jì 号 haò のみから構 goù 成 chéng される論 lùn 理 lĭ 式 shì の合 hé 成 chéng である。命 mìng 題 tí 論 lùn 理 lĭ は完 wán 全 quán かつ健 jiàn 全 quán である。すなわち、命 mìng 題 tí 論 lùn 理 lĭ において任 rèn 意 yì の定 dìng 理 lĭ は真 zhēn であり、任 rèn 意 yì の真 zhēn なる言 yán 明 míng が証 zhèng 明 míng 可 kě 能 néng である[ 14] 。命 mìng 題 tí 論 lùn 理 lĭ の体 tĭ 系 xì に変 biàn 項 xiàng と量 liàng 化 huà 子 zĭ を加 jiā えて拡 kuò 張 zhāng したものが述 shù 語 yŭ 論 lùn 理 lĭ である。
数 shù 学 xué においては、例 lì えば確 què 率 lw は命 mìng 題 tí の確 què からしさを表 biaŏ すなど、命 mìng 題 tí の存 cún 在 zaì を基 jī 本 běn 的 de 前 qián 提 tí として出 chū 発 fā する場 cháng 合 hé がある[ 15] 。
日 rì 常 cháng 言 yán 語 yŭ 論 lùn においては、論 lùn 争 zhēng や存 cún 在 zaì 論 lùn 的 de な含 hán みを持 chí つことを避 bì けるため、真 zhēn か偽 weì のいずれであるかという真 zhēn 理 lĭ の担 dàn い手 shoŭ となる文 wén 字 zì 列 liè 自 zì 体 tĭ について述 shù べる時 shí は、「命 mìng 題 tí (proposition)」という代 daì わりに「文 wén (sentence)」という術 shù 語 yŭ を用 yòng いることが提 tí 案 àn されている。ストローソン は「文 wén (sentence)」と「言 yán 明 míng (statement)」 という術 shù 語 yŭ を峻 jùn 別 bié することを提 tí 唱 chàng した。ストローソンによれば「すべての男 nán たちは死 sĭ ぬ(All men are mortal)」と「ことごとく男 nán は死 sĭ ぬ(Every man is mortal.)」はおなじ言 yán 明 míng (statement)をもつ2つの文 wén 字 zì 列 liè (文 wén -sentence)であり、いずれの文 wén も真 zhēn 偽 weì の運 yùn び屋 wū (truth-bearer)と解 jiě 釈 shì される。これは一 yī 見 jiàn すると日 rì 常 cháng 的 de には価 jià 値 zhí のない峻 jùn 別 bié のように見 jiàn られるが、「男 nán 」や「死 sĭ 」の定 dìng 義 yì や同 tóng 一 yī 性 xìng の認 rèn 識 shì あるいは表 biaŏ 示 shì において論 lùn 争 zhēng がある場 cháng 合 hé においては重 zhòng 要 yaò な区 qū 別 bié となる。
定 dìng 立 lì (ていりつ、独 dú : these )は、ある肯 kěn 定 dìng 的 de 判 pàn 断 duàn ・命 mìng 題 tí を立 lì てること、また立 lì てられた肯 kěn 定 dìng 的 de 判 pàn 断 duàn ・命 mìng 題 tí である。テーゼ とも呼 hū ばれる。
ヘーゲル 弁 biàn 証 zhèng 法 fă では、三 sān 段 duàn 階 jiē 発 fā 展 zhăn の最 zuì 初 chū の段 duàn 階 jiē を指 zhĭ す語 yŭ として使 shĭ 用 yòng される[ 16] 。カント の二 èr 律 lw 背 beì 反 făn では、同 tóng 等 děng の権 quán 利 lì をもって語 yŭ ることのできる、世 shì 界 jiè についての根 gēn 本 běn 主 zhŭ 張 zhāng の最 zuì 初 chū の肯 kěn 定 dìng 的 de なほう、たとえば「自 zì 由 yoú は存 cún 在 zaì する」が定 dìng 立 lì であり、反 făn 定 dìng 立 lì は「自 zì 由 yoú は存 cún 在 zaì しない」である。フィヒテ は、自 zì 我 wŏ と非 feī 自 zì 我 wŏ の対 duì 立 lì を、両 liăng 者 zhě をともに可 kě 能 néng にする第 dì 三 sān 者 zhě の内 neì に総 zŏng 合 hé する立 lì 場 cháng を、「定 dìng 立 lì -反 făn 定 dìng 立 lì -総 zŏng 合 hé 」と定 dìng 式 shì 化 huà した[ 17] 。
「至 zhì 上 shàng 命 mìng 題 tí 」という語 yŭ については至 zhì 上 shàng 命 mìng 令 lìng から派 paì 生 shēng した語 yŭ であり本 běn 来 laí は誤 wù 用 yòng との指 zhĭ 摘 zhaī がある[ 18] 。「至 zhì 上 shàng 命 mìng 題 tí 」の用 yòng 例 lì は1926年 nián 刊 kān 「ニイチエ全 quán 集 jí -偶 oŭ 像 xiàng の薄 bó 明 míng ;他 tā 」(生 shēng 田 tián 長 cháng 江 jiāng 訳 yì )[ 19] 、国 guó 民 mín 新 xīn 聞 wén 1938年 nián 5月 yuè 13日 rì -5月 yuè 22日 rì 報 baò に利 lì 用 yòng があり[ 20] 、国 guó 会 huì 議 yì 事 shì 録 lù では昭 zhaō 和 hé 21年 nián に使 shĭ 用 yòng 例 lì を発 fā 見 jiàn することができ[ 21] 、「至 zhì 上 shàng の命 mìng 題 tí 」は1941年 nián 刊 kān 行 xíng 「宗 zōng 教 jiaò 研 yán 究 jiū 」(第 dì 24巻 juàn 、宗 zōng 教 jiaò 研 yán 究 jiū 会 huì 刊 kān )や1943年 nián 刊 kān 行 xíng 「週 zhoū 報 baò 」(第 dì 341号 haò 、内 neì 閣 gé 情 qíng 報 baò 部 bù )に発 fā 見 jiàn することができる。
上 shàng 述 shù のように命 mìng 題 tí とは真 zhēn か偽 weì かがはっきり定 dìng まる形 xíng 式 shì をもつ文 wén (断 duàn 言 yán する文 wén )のことを言 yán うが、数 shù 学 xué 書 shū において「命 mìng 題 tí 」と見 jiàn 出 chū しをつけて書 shū かれている命 mìng 題 tí は、公 gōng 理 lĭ と定 dìng 義 yì を元 yuán にして定 dìng 理 lĭ の体 tĭ 系 xì を作 zuò り上 shàng げていく過 guò 程 chéng で必 bì 要 yaò とされる「真 zhēn の命 mìng 題 tí 」を指 zhĭ し、そのなかでとくに重 zhòng 要 yaò なものが定 dìng 理 lĭ と呼 hū ばれ、「定 dìng 理 lĭ 」と見 jiàn 出 chū しが付 fù けられる[ 22] 。数 shù 学 xué 書 shū で「定 dìng 理 lĭ 」「命 mìng 題 tí 」「補 bŭ 題 tí 」「系 xì 」と見 jiàn 出 chū しを付 fù けて書 shū かれた文 wén は、正 zhèng しいことが証 zhèng 明 míng された(あるいはその数 shù 学 xué 書 shū でこれから正 zhèng しいことが証 zhèng 明 míng される)命 mìng 題 tí である。
^ たとえば「雨 yŭ が降 jiàng っている」はこのままでは真 zhēn 偽 weì の判 pàn 断 duàn を下 xià せないので命 mìng 題 tí ではない。場 cháng 所 suŏ や時 shí 間 jiān を特 tè 定 dìng すれば真 zhēn 偽 weì が判 pàn 断 duàn できるので命 mìng 題 tí になる[1] [リンク切 qiē れ ]
^ 説 shuō 文 wén 解 jiě 字 zì 注 zhù によれば「命 mìng 」とは口 koŭ と令 lìng により成 chéng り立 lì ち、口 koŭ も令 lìng も発 fā 号 haò することであり、「使 shĭ 」すなわち令 lìng ないし従 cóng と同 tóng じ意 yì 味 weì とある。「使 shĭ 命 mìng 」は与 yŭ えられた発 fā 号 haò 、あるいはその発 fā 号 haò に従 cóng うこと。
^ 偽 weì の命 mìng 題 tí (真 zhēn 理 lĭ 値 zhí が偽 weì の命 mìng 題 tí )
^ 真 zhēn の命 mìng 題 tí (真 zhēn 理 lĭ 値 zhí が真 zhēn の命 mìng 題 tí )
^ 小 xiaŏ 学 xué 館 guăn デジタル大 dà 辞 cí 泉 quán 「命 mìng 題 tí 」2
^ 詳 xiáng しくは数 shù 学 xué 書 shū における「命 mìng 題 tí 」項 xiàng 目 mù を参 cān 照 zhaò
^ 小 xiaŏ 学 xué 館 guăn デジタル大 dà 辞 cí 泉 quán 「命 mìng 題 tí 」3
^ 山 shān 川 chuān 偉 weĭ 也 yě 「西 xī 周 zhoū 『致 zhì 知 zhī 啓 qĭ 蒙 méng 』に見 jiàn る西 xī 洋 yáng 形 xíng 式 shì 論 lùn 理 lĭ 学 xué の本 běn 邦 bāng への導 daŏ 入 rù について(共 gòng 同 tóng 研 yán 究 jiū : ことばと理 lĭ 論 lùn (II)) 」『総 zŏng 合 hé 研 yán 究 jiū 所 suŏ 紀 jì 要 yaò 』第 dì 19巻 juàn 第 dì 3号 haò 、1994年 nián 3月 yuè 30日 rì 、35-46頁 yè 、CRID 1050564287545307264 、ISSN 09187758 。
^ 三 sān 省 shěng 堂 táng ・大 dà 辞 cí 林 lín (第 dì 三 sān 版 băn )「命 mìng 題 tí 」『②英 yīng 語 yŭ propositionの訳 yì 語 yŭ として西 xī 周 zhoū が考 kaŏ 案 àn 。「百 baĭ 学 xué 連 lián 環 huán 」(1870-71年 nián )にある』
^ “the conception we associate with the word ‘proposition’ may be something of a jumble of conflicting desiderata,”Lewis, David K.,1986, On the Plurality of Worlds, Oxford: Blackwell. p. 54
^ "Propositions" McGrath, Matthew and Devin Frank, The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Winter 2020 Edition), [2]
^ 小 xiaŏ 説 shuō 神 shén 髄 suĭ (上 shàng )文 wén 体 tĭ 論 lùn 。小 xiaŏ 学 xué 館 guăn 日 rì 本 běn 国 guó 語 yŭ 大 dà 辞 cí 書 shū 「命 mìng 題 tí 」
^ 精 jīng 選 xuăn 版 băn 日 rì 本 běn 国 guó 語 yŭ 大 dà 辞 cí 典 diăn 「命 mìng (めい)」③、あるいは小 xiaŏ 学 xué 館 guăn デジタル大 dà 辞 cí 泉 quán 「命 mìng (めい)」漢 hàn 字 zì 項 xiàng 目 mù 2.3.5[3]
^ 精 jīng 選 xuăn 版 băn 日 rì 本 běn 語 yŭ 大 dà 辞 cí 典 diăn (小 xiaŏ 学 xué 館 guăn )「命 mìng 題 tí 」。なお井 jĭng 上 shàng 哲 zhé 次 cì 郎 láng ・有 yoŭ 賀 hè 長 cháng 雄 xióng ら編 biān 「哲 zhé 学 xué 字 zì 彙 huì 」(1881)では「演 yăn 題 tí 」は「推 tuī 測 cè 式 shì 」に改 gaĭ 訳 yì されたが「命 mìng 題 tí 」はそのまま取 qŭ り入 rù れられ、明 míng 治 zhì 20年 nián (1887)以 yĭ 降 jiàng に一 yī 般 bān 化 huà したとする。
^ 堀 kū 達 dá 之 zhī 助 zhù 「英 yīng 和 hé 対 duì 訳 yì 袖 xiù 珍 zhēn 辞 cí 書 shū 」改 gaĭ 正 zhèng 増 zēng 補 bŭ (明 míng 治 zhì 2、出 chū 版 băn :蔵 cáng 田 tián 屋 wū 清 qīng 右 yoù 衛 weì 門 mén )P.322、国 guó 立 lì 国 guó 会 huì 図 tú 書 shū 館 guăn 蔵 cáng [4]
^ 高 gaō 崎 qí 金 jīn 久 jiŭ 『数 shù 理 lĭ 論 lùn 理 lĭ 学 xué 入 rù 門 mén 』「Ⅲ.命 mìng 題 tí 論 lùn 理 lĭ の意 yì 味 weì 論 lùn (その1)」1.1.1 命 mìng 題 tí とは何 hé か[5]
^ 高 gaō 崎 qí 金 jīn 久 jiŭ 『数 shù 理 lĭ 論 lùn 理 lĭ 学 xué 入 rù 門 mén 』「Ⅲ.命 mìng 題 tí 論 lùn 理 lĭ の意 yì 味 weì 論 lùn (その1)」1.1.1 命 mìng 題 tí とは何 hé か[6]
^ A. G. Hamilton, Logic for Mathematicians , Cambridge University Press, 1980, ISBN 0521292913
^ * 伏 fú 見 jiàn 康 kāng 治 zhì 「第 dì I章 zhāng 数 shù 学 xué 的 de 補 bŭ 助 zhù 手 shoŭ 段 duàn 6節 jié 命 mìng 題 tí 算 suàn 、集 jí 合 hé 算 suàn p.50 」『確 què 率 lw 論 lùn 及 jí 統 tŏng 計 jì 論 lùn 』河 hé 出 chū 書 shū 房 fáng 、1942年 nián 。hdl :10787/00033830 。https://ismrepo.ism.ac.jp/records/33836 。「応 yīng 用 yòng 数 shù 学 xué 第 dì 8巻 juàn 」 ISBN 9784874720127 2024-01-18閲 yuè 覧 lăn 。
^ 小 xiaŏ 学 xué 館 guăn ・デジタル大 dà 辞 cí 泉 quán 「定 dìng 立 lì 」
^ 小 xiaŏ 学 xué 館 guăn ・日 rì 本 běn 大 dà 百 baĭ 科 kē 全 quán 書 shū 「テーゼ 」加 jiā 藤 téng 尚 shàng 武 wŭ (ニッポニカ)
^ 高 gaō 井 jĭng 一 yī 「空 kōng 言 yán 舌 shé 言 yán 百 baĭ 七 qī 十 shí 三 sān 、至 zhì 上 shàng 命 mìng 題 tí 」2009/11/27
^ 新 xīn 潮 chaó 社 shè 、大 dà 正 zhèng 15年 nián 11月 yuè 5日 rì 発 fā 行 xíng 、P.65、この他 tā P.195には「最 zuì 上 shàng の命 mìng 題 tí 」の用 yòng 例 lì あり。
^ 神 shén 戸 hù 大 dà 学 xué 新 xīn 聞 wén 記 jì 事 shì 文 wén 庫 kù [7]
^ 第 dì 90回 huí 衆 zhòng 議 yì 院 yuàn 本 běn 会 huì 議 yì (昭 zhaō 和 hé 21年 nián 6月 yuè 24日 rì )中 zhōng 野 yě 四 sì 郎 láng
^ 竹 zhú 山 shān 美 meĭ 宏 hóng 「数 shù 学 xué 書 shū の読 dú み方 fāng 」(森 sēn 北 beĭ 出 chū 版 băn 、2022.3.8)P.P.7-8
伏 fú 見 jiàn 康 kāng 治 zhì 「確 què 率 lw 論 lùn 及 jí 統 tŏng 計 jì 論 lùn 」第 dì I章 zhāng 数 shù 学 xué 的 de 補 bŭ 助 zhù 手 shoŭ 段 duàn 6節 jié 命 mìng 題 tí 算 suàn 、集 jí 合 hé 算 suàn p.50 ISBN 9784874720127
ウィクショナリー に
関 guān 連 lián の
辞 cí 書 shū 項 xiàng 目 mù があります。