Іліяда: розьніца паміж вэрсіямі

	Іліяда
	Ἰλιάς
	Рукапіс «Іліяды» V стагодзьдзя
Жанр:	эпас
Аўтар:	Гамэр
Мова арыгіналу:	старажытнагрэцкая
Год напісаньня:	VIII стагодзьдзе да н. э.
Перакладчык:	Браніслаў Тарашкевіч
Папярэдні твор:	Кіпрыі[d]
Наступны твор:	Этыяпіда[d] і Постгамэрыка[d]

Інтэрактыўны прагляд гісторыі

← Папярэдняя зьмена

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

ВізуальнаВікіразметка

Лінейны

Цяперашняя вэрсія на 08:55, 28 красавіка 2024

Іліяда (па-грэцку: Ἰλιάς) — старажытнагрэцкая эпічная паэма аб Іліёне (Троі), якая прыпісваецца легендарнаму эпічнаму паэту Старажытнай Грэцыі Гамэру.

Прынята лічыць, што «Іліяда» ўзьнікла ў 9—8 стагодзьдзях да н. э. у грэцкіх іянійскіх гарадах Малой Азіі, на аснове паданьняў крыта-мікенскай эпохі. Паэма напісаная гекзамэтрам (каля 15 700 радкоў), у 4—3 стагодзьдзях падзеленая антычным філёлягам Зэнадотам Эфэскім на 24 песьні. «Іліяда» распавядае пра гераічную асаду Троі шматплямённым ахейскім апалчэньнем на чале зь мікенскім правадыром Агамэмнанам. Галоўныя героі паэмы — Ахіл, Мэнэляй, Гэктар і іншыя правадыры. Не зважаючы на тое, што гісторыя ахоплівае толькі некалькі тыдняў апошняга году вайны, «Іліяда» згадвае або спасылаецца на шматлікія з грэцкіх легендаў аб аблозе, як то больш раньнія падзеі, такія як збор воінаў для аблогі, прычыны вайны і зьвязаныя зь імі праблемы, якія, як правіла, зьяўляюцца бліжэйшымі да пэрыяду пачатку вайны. Затым аповяд працягваецца прароцтвам будучыні, як то немінучая сьмерць Ахіла і падзеньне Троі, хоць і аповяд сканчаецца да таго часу, як гэтыя падзеі адбываюцца. У «Іліядзе» малююцца сацыяльныя адносіны «гамэраўскага пэрыяду», аднак у ёй захаваліся таксама і рудымэнты мікенскай эпохі. Напрыклад, большасьць пэрсанажаў «Іліяды» прадстаўляюць сабой старажытных, а часам яшчэ дагрэцкіх багоў, перайначаных ў працэсе перасячэньня мясцовых культаў з рэлігіяй Зэўса — боства новых заваёўнікаў.

«Іліяда» прадстаўляе сьвет цэласным, усёвымерным, якасна аднастайным. У старажытнасьці паэма лічылася зводам ведаў, крыніцай філязофіі і паэзіі, разам з тым захавала высокую мастацкую і гістарычную каштоўнасьць. Рэальнасьць значнай колькасьці гістарычных і геаграфічных фактаў эпічнай асновы засведчаная археалягічнымі раскопкамі, які пачаў нямецкі археоляг Генрых Шліман. У 1869 годзе ён выказаў сьмелую думку, што месцам Троі зьяўляўся курган Гісарлык у Малой Азіі. Раскопкі 1870—1890 гадоў пацьвердзілі ягоную гіпотэзу, што гамэраўскі эпас меў салідную фактычную аснову.

«Іліяда» як і працяг гісторыі «Адысэя» прыпісваецца аўтарству Гамэра. Нароўні з «Адысэяй» «Іліяда» зьяўляецца адным з найстарэйшых захаваных твораў заходняй літаратуры, а ягоны пісьмовы варыянт звычайна датуецца прыкладна да 8 стагодзьдзем да н. э.^[1] У клясычнай вэрсіі, якая прынятая як стандарт, «Іліяда» ўтрымлівае 15693 радкоў, якая напісаная гамэраўскай грэцкай мовай. Паводле словаў Майкла Наджлера, «Іліяда» зьяўляецца больш складаным за «Адысэю»^[2].

На беларускую мову паэма была ўпершыню перакладзена Браніславам Тарашкевічам^[3]. У 2024 г. апублікаваны новы пераклад, выкананы Лявонам Баршчэўскім (т. І, песьні І - ХІІ).

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

^ Vidal-Naquet, Pierre. «Le monde d'Homère», Perrin, 2000. — С. 19. — ISBN 2-7028-6193-8
^ Myrsiades, Kostas. «Approaches to teaching Homer's Iliad and Odyssey». Modern Language Association of America. New York: Modern Language Association of America. 1987. ISBN 0873524993.
^ «Браніслаў Тарашкевіч. — Выбранае (1991)». Баравік.

Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Іліяда. Cummings Study Guides. Крытычны разбор. (анг.)
Іліяда. Shmoop. Крытычны разбор. (анг.)

[1] Vidal-Naquet, Pierre. «Le monde d'Homère», Perrin, 2000. — С. 19. — ISBN 2-7028-6193-8

[2] Myrsiades, Kostas. «Approaches to teaching Homer's Iliad and Odyssey». Modern Language Association of America. New York: Modern Language Association of America. 1987. ISBN 0873524993.

[3] «Браніслаў Тарашкевіч. — Выбранае (1991)». Баравік.

[1]

[2]

[3]

@@ Радок 1: / Радок 1: @@
+{{Літаратурны твор
-[[Файл:AmbrosianIliadPict47Achilles.jpg|міні|250пкс|Рукапіс «Іліяды» V стагодзьдзя]]
+|Назва               = Іліяда
-'''Iлiяда''' — старажытнагрэцкая [[эпас|эпiчная]] паэма аб Iлiёне ([[Троя|Троi]]), якая прыпiсваецца легендарнаму эпiчнаму паэту [[Старажытная Грэцыя|Старажытнай Грэцыi]] [[Гамэр]]у.
+|Назва-арыгінал      = Ἰλιάς
+|Выява               = AmbrosianIliadPict47Achilles.jpg
+|Памер               = 250пкс
+|Подпіс выявы        = Рукапіс «Іліяды» V стагодзьдзя
+|Жанр                = эпас
+|Аўтар               = Гамэр
+|Мова арыгіналу      = старажытнагрэцкая
+|Напісаны            = VIII стагодзьдзе да н. э.
+|Публікацыя          =
+|Асобнае выданьне    =
+|Выдавецтва          =
+|Сэрыя               =
+|Колькасьць старонак =
+|Ілюстратар          =
+|Афармленьне         =
+|Пераклад            =
+|Перакладчык         = [[Браніслаў Тарашкевіч]]
+|Носьбіт             =
+|Папярэдні твор      =
+|Наступны твор       =
+|ISBN                =
+|Электронная вэрсія  =
+|ВікіКрыніца-тэкст   =
+}}
+'''Іліяда''' ({{мова-el|Ἰλιάς}}) — старажытнагрэцкая [[эпас|эпічная]] паэма аб Іліёне ([[Троя|Троі]]), якая прыпісваецца легендарнаму эпічнаму паэту [[Старажытная Грэцыя|Старажытнай Грэцыі]] [[Гамэр]]у.
-Прынята лiчыць, што «Iлiяда» ўзьнiкла ў 9—8 стагодзьдзях да н. э. у грэцкiх [[іянійскія гарады|iянiйскiх гарадах]] [[Малая Азія|Малой Азii]], на аснове паданьняў [[Крыта-мікенская эпоха|крыта-мiкенскай эпохi]]. Паэма напiсаная [[гекзамэтр]]ам (каля 15 700 радкоў), у 4—3 стагодзьдзях падзеленая [[антычнасьць|антычным]] [[філялёгія|фiлёлягам]] [[Зэнадот Эфескі|Зэнадотам Эфэскiм]] на 24 песьнi. «Iлiяда» распавядае пра гераiчную асаду Троi шматплямённым [[Ахейскі саюз|ахейскiм]] апалчэньнем на чале зь [[Мікены|мiкенскiм]] правадыром [[Агамемнан]]ам. Галоўныя героi паэмы — [[Ахiл]], [[Менэлай]], [[Гэктар]] i iншыя правадыры.
+Прынята лічыць, што «Іліяда» ўзьнікла ў 9—8 стагодзьдзях да н. э. у грэцкіх [[іянійскія гарады|іянійскіх гарадах]] [[Малая Азія|Малой Азіі]], на аснове паданьняў [[Крыта-мікенская эпоха|крыта-мікенскай эпохі]]. Паэма напісаная [[гекзамэтр]]ам (каля 15 700 радкоў), у 4—3 стагодзьдзях падзеленая [[антычнасьць|антычным]] [[філялёгія|філёлягам]] [[Зэнадот Эфэскі|Зэнадотам Эфэскім]] на 24 песьні. «Іліяда» распавядае пра гераічную асаду Троі шматплямённым [[Ахейскі саюз|ахейскім]] апалчэньнем на чале зь [[Мікены|мікенскім]] правадыром [[Агамэмнан]]ам. Галоўныя героі паэмы — [[Ахіл]], [[Мэнэляй]], [[Гэктар]] і іншыя правадыры. Не зважаючы на тое, што гісторыя ахоплівае толькі некалькі тыдняў апошняга году вайны, «Іліяда» згадвае або спасылаецца на шматлікія з грэцкіх легендаў аб аблозе, як то больш раньнія падзеі, такія як збор воінаў для аблогі, прычыны вайны і зьвязаныя зь імі праблемы, якія, як правіла, зьяўляюцца бліжэйшымі да пэрыяду пачатку вайны. Затым аповяд працягваецца прароцтвам будучыні, як то немінучая сьмерць Ахіла і падзеньне Троі, хоць і аповяд сканчаецца да таго часу, як гэтыя падзеі адбываюцца. У «Іліядзе» малююцца сацыяльныя адносіны «гамэраўскага пэрыяду», аднак у ёй захаваліся таксама і рудымэнты мікенскай эпохі. Напрыклад, большасьць пэрсанажаў «Іліяды» прадстаўляюць сабой старажытных, а часам яшчэ дагрэцкіх багоў, перайначаных ў працэсе перасячэньня мясцовых культаў з рэлігіяй [[Зэўс]]а — боства новых заваёўнікаў.
-«Iлiяда» прадстаўляе сьвет цэласным, усёвымерным, якасна аднастайным. У старажытнасьцi паэма лiчылася зводам ведаў, крынiцай [[філязофія|фiлязофii]] i [[паэзія|паэзii]], разам з тым захавала высокую мастацкую i гiстарычную каштоўнасьць. Рэальнасьць значнай колькасьцi гiстарычных i геаграфiчных фактаў эпiчнай асновы засведчаная [[археалёгія|археалягiчнымi]] раскопкамi, якi пачаў [[Нямеччына|нямецкi]] археоляг [[Генрых Шлiман]]. У [[1869]] годзе ён выказаў сьмелую думку, што месцам Троi зьяўляўся курган [[Гiсарлык]] у Малой Азii. [[Раскопкi]] 1870—1890 гадоў пацьвердзiлi ягоную [[гіпотэза|гiпотэзу]], што гамэраўскi эпас меў салiдную фактычную аснову.
+«Іліяда» прадстаўляе сьвет цэласным, усёвымерным, якасна аднастайным. У старажытнасьці паэма лічылася зводам ведаў, крыніцай [[філязофія|філязофіі]] і [[паэзія|паэзіі]], разам з тым захавала высокую мастацкую і гістарычную каштоўнасьць. Рэальнасьць значнай колькасьці гістарычных і геаграфічных фактаў эпічнай асновы засведчаная [[археалёгія|археалягічнымі]] раскопкамі, які пачаў [[Нямеччына|нямецкі]] археоляг [[Генрых Шліман]]. У [[1869]] годзе ён выказаў сьмелую думку, што месцам Троі зьяўляўся курган [[Гісарлык]] у Малой Азіі. [[Раскопкі]] 1870—1890 гадоў пацьвердзілі ягоную [[гіпотэза|гіпотэзу]], што гамэраўскі эпас меў салідную фактычную аснову.
+«Іліяда» як і працяг гісторыі «[[Адысэя]]» прыпісваецца аўтарству Гамэра. Нароўні з «Адысэяй» «Іліяда» зьяўляецца адным з найстарэйшых захаваных твораў заходняй літаратуры, а ягоны пісьмовы варыянт звычайна датуецца прыкладна да 8 стагодзьдзем да н. э.<ref>Vidal-Naquet, Pierre. ''«Le monde d'Homère»'', Perrin, 2000. — С. 19. — {{ISBN|2-7028-6193-8}}</ref> У клясычнай вэрсіі, якая прынятая як стандарт, «Іліяда» ўтрымлівае 15693 радкоў, якая напісаная гамэраўскай [[грэцкая мова|грэцкай мовай]]. Паводле словаў Майкла Наджлера, «Іліяда» зьяўляецца больш складаным за «Адысэю»<ref>Myrsiades, Kostas. [https://www.worldcat.org/oclc/14932229 ''«Approaches to teaching Homer's Iliad and Odyssey»'']. Modern Language Association of America. New York: Modern Language Association of America. 1987. {{ISBN|0873524993}}.</ref>.
-На [[беларуская мова|беларускую мову]] паэма была ўпершыню перакладзеная [[Браніслаў Тарашкевіч|Браніславам Тарашкевічам]].
+На [[беларуская мова|беларускую мову]] паэма была ўпершыню перакладзена [[Браніслаў Тарашкевіч|Браніславам Тарашкевічам]]<ref>[https://baravik.org/post/8036/ ''«Браніслаў Тарашкевіч. — Выбранае (1991)»'']. Баравік.</ref>. У 2024 г. апублікаваны новы пераклад, выкананы [[Лявон Баршчэўскі|Лявонам Баршчэўскім]] (т. І, песьні І - ХІІ).
+== Крыніцы ==
+{{Крыніцы}}
 == Вонкавыя спасылкі ==
+* [http://www.cummingsstudyguides.net/TheIliad.html#Iliad Іліяда]. Cummings Study Guides. Крытычны разбор.{{ref-en}}
-{{Commons|Category:Iliad|выгляд=міні}}
+* [https://web.archive.org/web/20140815083712/http://www.shmoop.com/iliad/ Іліяда]. Shmoop. Крытычны разбор.{{ref-en}}
-[[Катэгорыя:Старажытнагрэцкая міталёгія]]
+[[Катэгорыя:Іліяда| ]]
 [[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]]
-{{Link FA|bar}}
-[[af:Ilias]]
-[[ar:الإلياذة]]
-[[an:Ilíada]]
-[[ast:Ilíada]]
-[[az:İliada]]
-[[bn:ইলিয়াড]]
-[[zh-min-nan:Ilias]]
-[[map-bms:Iliad]]
-[[be:Іліяда]]
-[[bg:Илиада]]
-[[bar:Ilias]]
-[[bo:ཨེ་ལི་ཡེ་ཏེ།]]
-[[bs:Ilijada]]
-[[br:Ilias]]
-[[ca:Ilíada]]
-[[cs:Ilias]]
-[[cy:Iliad]]
-[[da:Iliaden]]
-[[de:Ilias]]
-[[et:Ilias]]
-[[el:Ιλιάδα]]
-[[en:Iliad]]
-[[es:Ilíada]]
-[[eo:Iliado]]
-[[eu:Iliada]]
-[[fa:ایلیاد]]
-[[hif:Iliad]]
-[[fr:Iliade]]
-[[fy:Ilias]]
-[[ga:Iliad]]
-[[gl:Ilíada]]
-[[ko:일리아스]]
-[[hy:Իլիական]]
-[[hi:इलियाड]]
-[[hr:Ilijada]]
-[[io:Iliado]]
-[[id:Iliad]]
-[[ia:Iliade]]
-[[is:Ilíonskviða]]
-[[it:Iliade]]
-[[he:איליאדה]]
-[[kn:ಇಲಿಯಡ್]]
-[[ka:ილიადა]]
-[[kk:Илиада]]
-[[sw:Ilias]]
-[[ku:Îliyad]]
-[[la:Ilias]]
-[[lv:Iliāda]]
-[[lb:Ilias]]
-[[lt:Iliada]]
-[[hu:Iliász]]
-[[mk:Илијада]]
-[[ml:ഇലിയഡ്]]
-[[mt:Ilijade]]
-[[mr:इलियड]]
-[[arz:الالياذه]]
-[[ms:Iliad]]
-[[mn:Илиада]]
-[[nl:Ilias]]
-[[new:इलियाड]]
-[[ja:イーリアス]]
-[[no:Iliaden]]
-[[nn:Iliaden]]
-[[oc:Iliada]]
-[[pnb:الیاد]]
-[[pl:Iliada]]
-[[pt:Ilíada]]
-[[ro:Iliada]]
-[[qu:Iliada]]
-[[ru:Илиада]]
-[[sco:Iliad]]
-[[sq:Iliada]]
-[[scn:Iliadi]]
-[[simple:Iliad]]
-[[sk:Iliada]]
-[[sl:Iliada]]
-[[sr:Илијада]]
-[[sh:Ilijada]]
-[[fi:Ilias]]
-[[sv:Iliaden]]
-[[tl:Iliada]]
-[[ta:இலியட்]]
-[[te:ఇలియడ్]]
-[[th:อีเลียด]]
-[[tg:Илиада]]
-[[tr:İlyada]]
-[[uk:Іліада]]
-[[ur:ایلیڈ]]
-[[vi:Iliad]]
-[[fiu-vro:Ilias]]
-[[war:Illiad]]
-[[yi:איליאדע]]
-[[bat-smg:Iliada]]
-[[zh:伊い利り亚特]]