Гамафобія
Гамафобія (ад стар.-грэч.: Ὁμός — «падобны, аднолькавы», φόβος — «страх, боязь») — зборнае азначэнне для розных формаў негатыўнай рэакцыі на праявы гомасексуальнасці, а таксама на звязаныя з ёй грамадскія з’явы. Гамафобія разглядаецца ў афіцыйных міжнародных дакументах Еўрапарламента, а таксама некаторымі сацыялагічнымі інстытутамі ў адным шэрагу з расізмам, ксенафобіяй, антысемітызмам і сексізмам.
Беларусь[правіць | правіць зыходнік]
Сучаснае беларускае грамадства даволі гамафобнае. 61,9 % жыхароў Беларусі ў 2009 г. выказаліся супраць права гомасексуалаў на публічныя акцыі ў абарону грамадзянскіх правоў. Беларускае заканадаўства не дае права на аднаполыя шлюбы ці грамадзянскія партнёрствы, службу ў арміі адкрытым гомасексуалам, адопцыю дзяцей аднаполымі парамі. Таксама адсутнічае антыдыскрымінацыйнае заканадаўства па прыкмеце сексуальнай арыентацыі. Аднаполыя стасункі паміж поўнагадовымі асобамі былі дэкрыміналізаваныя ў 1994 г. На Беларусі існуе некалькі незарэгістраваных праваабарончых і інфармацыйных ЛГБТ ініцыятыў, напрыклад ГейБеларусь.
У Беларусі за апошнія гады адбылося два дыпламатычных скандала на глебе гамафобіі. У 2005 годзе ўлады абвінавацілі супрацоўніка чэшскага пасольства Паўла Кржываглавага ў сексуальных дамаганнях у адносінах да непаўналетніх падлеткаў і са скандалам выправадзілі яго з краіны.
Расія[правіць | правіць зыходнік]
У сувязі з намерам сексуальных меншасцей правесці ў 2006 годзе гей-парад у Маскве, «Фонд Грамадскае меркаванне» арганізаваў сацыялагічнае апытанне, у выніку якога былі выяўленыя наступныя тэндэнцыі ў адносінах да расійскага грамадства да сексуальных меншасцей (гомасексуалаў і лесбіянак):
… У расійскім грамадстве няма адназначнага стаўлення да прадстаўнікоў сексуальных меншасцей: амаль палова рэспандэнтаў (47 %), па іх прызнанню, ставяцца да гомасексуалаў і лесбіянак з асуджэннем (прычым такое меркаванне часцей за іншых падзяляюць мужчыны і прадстаўнікі найменш рэсурсных сацыяльных груп: людзі старэйшага ўзросту, малаадукаваныя грамадзяне і сяляне); крыху менш (40 %) — заяўляюць, што яны ставяцца да прадстаўнікоў сексменшасцей без асуджэння (такую пазіцыю часцей падзяляюць жанчыны, моладзь, высокаадукаваныя рэспандэнты, а таксама жыхары Масквы і астатніх мегаполісаў). Яшчэ 13 % апытаных не змаглі выказаць сваё стаўленне да людзей нетрадыцыйнай сексуальнай арыентацыі.
Розныя групы насельніцтва выказваюць рознае стаўленне да секс-меншасцей. Напрыклад, характэрная для падлеткаў-хлопчыкаў кланавасць і нецярпімасць да нетыповых аднагодкаў у цэлым выліваецца і ў значнае непрыманне гомасексуальнасці: падчас анкетавання 1429 маскоўскіх школьнікаў 7, 9 і 11 класаў, праведзенага ў 2001 г., 24,9 % юнакоў сказалі, што «ненавідзяць людзей нетрадыцыйнай арыентацыі і лічаць, што з імі трэба змагацца любымі спосабамі» (сярод дзяўчат так адказалі толькі 2,7 %), а 12,8 % юнакоў і 5,1 % дзяўчат сказалі, што гэтыя людзі іх «раздражняюць» і «іх трэба прымусова змяшчаць у спецыялізаваныя ўстановы».
Як вынікае з гэтай выбаркі, пазіцыя большасці людзей у Расіі альбо нейтральная, альбо непаслядоўная, і толькі 22 % людзей праяўляюць гамафобныя настроі. Пры гэтым вылучаюцца наступныя пазіцыі [20]:
- Паслядоўна талерантная пазіцыя, якая прызнае маральную, сацыяльную і псіхічную паўнавартаснасць і грамадзянская раўнапраўе прадстаўнікоў «нетрадыцыйнай» арыентацыі (23 % выбаркі);
- Паслядоўна гамафобная пазіцыя, стаўленне да геяў і лесбіянак як да непаўнавартасных і / або прадстаўляюць пагрозу для грамадства, для прадухілення якой неабходна іх абмежаванне ў правах, лячэнне і / або крымінальны пераслед (21,9 % выбаркі);
- Нейтральная пазіцыя — адсутнасць цікавасці да праблемы, нежаданне або боязь выказваць сваё меркаванне (11,5 %);
- Кан’юнктурны пазіцыя, калі меркаванне па канкрэтных пытаннях змяняецца ў залежнасці ад сітуацыі, якая цячэ інфармацыі і ўласнага эмацыйнага стану (25,3 %).
- Асаблівую групу ўяўляюць прыхільнікі захавання status quo, якіх задавальняе існуючае становішча, т.е адсутнасць рэпрэсій у спалучэнні з адмовай у дзяржаўнай абароне ад дыскрымінацыі (18,3 %).
У мэтах барацьбы з праявамі гамафобіі і ўшчымленнем правоў сексуальных меншасцей групай расійскіх гей-актывістаў была прапанавана «Дэкларацыя правоў сексуальных меншасцей у Расіі», а таксама праводзяцца акцыі, накіраваныя на прыцягненне ўвагі сусветнай супольнасці да праблемы гамафобіі ў Расіі. У 2011 годзе Віктар Мілітароў сказаў што «здаровая гамафобія з’яўляецца сёння ці ледзь не адзінай нацыянальнай ідэяй нашага народа».
Еўропа[правіць | правіць зыходнік]
Паняцце гамафобіі як грамадскай з’явы паўстала ўнутры заходнееўрапейскай сацыякультурнай парадыгмы. Рэзалюцыя Еўрапарламента «Гамафобія ў Еўропе» (па-англійску: Homophobia in Europe) ад 18 студзеня 2006 вызначае гамафобію як «ірацыянальны страх і агіду да гомасексуальнасці і да лесбіянак, геяў, бісексуалаў і трансгендерных людзей, заснаваны на прадузятасцях і падобны да расізму, ксенафобіі, антысемітызму і сексізму»(па-англійску an irrational fear of and aversion to homosexuality and to lesbian, gay, bisexual and transgender (LGBT) people based on prejudice and similar to racism, xenophobia, anti-semitism and sexism) — прымаючы, такім чынам, трактоўку гамафобіі як сацыяльнай і культурнай з’явы, а не псіхіятрычнага сіндрому.
ЗША[правіць | правіць зыходнік]
Геі і лесбіянкі ў ЗША нярэдка падвяргаюцца дыскрымінацыі і розным нападкам. Так, напрыклад, 90 % амерыканскіх геяў і лесбіянак адзначаюць, што адчувалі асабістыя абразы або пагрозы, а каля траціны — падвяргаліся фізічнай агрэсіі. Геі таксама прыводзяць наступныя лічбы: у сярэднім амерыканскі школьнік чуе гамафобныя выказванні 26 раз у дзень. Каля 31 % маладых геяў і лесбіянак у 2005 годзе падвергнуліся фізічнай агрэсіі ў школе. Вядомым прыкладам гамафобіі ў ЗША з’яўляецца забойства Мэцью Шэпарда.
Ірак[правіць | правіць зыходнік]
У Іраку, у апошнія гады геі і лесбіянкі сталі мішэнню для мусульманскіх рэлігійных фанатыкаў, якія наладзілі сапраўднае паляванне за асобамі «нетрадыцыйнай» арыентацыі, у выніку якой дзесяткі іракцаў-геяў былі жорстка забітыя.
Ізраіль[правіць | правіць зыходнік]
Даволі напружаная сітуацыя складваецца ў Ізраілі. У 2005 годзе падчас правядзення гей-параду прыхільнікі артадаксальнага іўдаізму шпурлялі ў дэманстрантаў бутэлькі з мачой і пакеты з фекаліямі. Некаторыя пратэстоўцы неслі лозунгі «Гомасексуалізм — гэта захворванне». Адзін з праціўнікаў шэсця цяжка параніў нажом гея і лесбіянку. Раней мэр Іерусаліма спрабаваў забараніць гей-парад, аднак суд пастанавіў, што для адмены недастаткова падстаў, і абавязаў гарадскія ўлады забяспечыць бяспеку мерапрыемства, размясціць сцягі для шэсця з вясёлкавай сімволікай і пакрыць арганізатарам частку выдаткаў.
Эстонія[правіць | правіць зыходнік]
У некаторых краінах былога сацыялістычнага лагера праблема гамафобіі не менш актуальная. Так, з-за высокага ўзроўню гамафобіі ў Эстоніі ў 2006 годзе краіну пакінуў нідэрландскі пасол.
Балгарыя[правіць | правіць зыходнік]
У Балгарыі традыцыйна моцныя гамафобскія настроі. Па афіцыйных дадзеных Еўрапейскага агенцтва па асноўных правах (FRA), Балгарыя з’яўляецца краінай з самай нізкай памяркоўнасцю да ЛГБТ ва ўсім Еўрапейскім саюзе па стане на 2009 і 2011 гады. З 2008 года ў чэрвені штогод праводзяцца гей-парады ў сталіцы Сафіі, але да гэтага часу маршрут шэсця ні адзін раз не быў абвешчаны папярэдне з меркаванні бяспекі. Парады ахоўваюцца сотнямі паліцыянтаў і прыватных ахоўнікаў, але тым не менш кожны год удзельнікі падвяргаюцца нападам нацыяналістаў і скінхэдаў. У 2008 годзе ў Барысаўскім садку ў Сафіі памёр у выніку збіцця 25-гадовы студэнт-медык Міхаіл Стаянаў. На паліцэйскім допыце забойцы Р. Кірчаў і А. Георгіяў, якія да моманту дзеі былі непаўналетнімі, заявілі, што напалі на незнаёмага ім Стаянава таму, што ён выглядаў «па-гейску», а яны хацелі «ачысціць парк ад геяў». Забойцы дзейнічалі ў групе з пяці-шасці чалавек. Паліцыя даказала, што гэтая група здзейсніла як мінімум 10 нападаў на ЛГБТ і цыган у гарадскіх парках Сафіі. Іх дзейнасць з’яўляецца часткай практыкі «патрулявання» гарадскіх паркаў нацыяналістамі і скінхэдамі, якія «палююць» на ЛГБТ і цыган. Хоць антыцыганскія хваляванні ў Балгарыі ў 2011 годзе былі скіраваныя перш за ўсё супраць цыган, ЛГБТ таксама знаходзіліся «пад прыцэлам» і некалькі дзён не маглі перасоўвацца свабодна па вуліцах з-за небяспекі апынуцца ахвярай гамафобскага нападу. Самыя моцныя гамафобные настроі існуюць у гарадах Сафія, Пазарджык, Плоўдзіў, Старая-Загора, Русе, Вяліка-Тырнава, Габрава, Варна і Бургас.
Англія[правіць | правіць зыходнік]
У Англіі праводзіцца бескампрамісная барацьба з гамафобіяй. Так, напрыклад, 72-гадовы член гарадскога савета горада Борнмут, у адказ на ліст з пытаннем аб тым, калі шмат бюракратычных перашкод прыйшлося б пераадолець Ною ў наш час, адказаў, што Ною давялося б яшчэ тлумачыць, чаму на яго каўчэгу няма гомасексуальных жывёл. Гэты жарт была палічана абразай гей-супольнасці Борнмута, і палітык пазбавіўся сваёй пасады. Урад Вялікабрытаніі таксама плануе ўрэзаць фінансавую дапамогу краінам, якія стыгматызіруюць сваіх ЛГБТ-грамадзян.
Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]
Гамафобія ў Вікіцытатніку | |
Гамафобія на Вікісховішчы |
- «Узнав, что я гей, одноклассники стали желать мне смерти»: Истории жертв школьной травли // Гарадскі інтэрнэт-сайт The Village. Навіны Мінска (руск.)