ΗΧαλκίδα είναι ηπρωτεύουσακαιο κύριος λιμένας της Περιφερειακής Ενότητας Εύβοιας, στηνΠεριφέρειαΣτερεάς Ελλάδαςμε πληθυσμό 64.490 σύμφωνα μετηναπογραφή του 2021. Βρίσκεται κτισμένη στις δύο πλευρές τουΠορθμού του Ευρίπου, όπου ένα μέρος της καταλαμβάνει τμήμα της νήσου Ευβοίας, τοδε άλλο έχει κτιστεί στηΣτερεά Ελλάδα. Στην ηπειρωτική πλευρά της, στον λόφο της συνοικίας Κανήθου, βρίσκεται το Οθωμανικό κάστρο του Καράμπαμπα, το οποίο, μαζί μετη Γέφυρα του Ευρίπου καιτο μοναδικό φαινόμενο αλλαγής της κατεύθυνσης των υδάτων, ανά έξι ώρες και ενδιάμεσα (περίπου) ένα δεκάλεπτο στασιμότητας (παλίρροια του Ευρίπου), αποτελούν τα σημαντικότερα χαρακτηριστικά γνωρίσματά της. Πρόκειται για ένα πραγματικά πολύ εντυπωσιακό φυσικό φαινόμενο και αποτελεί πόλο έλξης για πολλούς επισκέπτες. Η πόλη της Χαλκίδας απέχει περίπου 80 χιλιόμετρα από τηνΑθήνα.
Στην πόλη της Χαλκίδας πραγματοποιείται κάθε χρόνο (τέλη Νοεμβρίου) το Φεστιβάλ Ελληνικού Ντοκιμαντέρ "Docfest" το οποίο συγκαταλέγεται ανάμεσα στις σημαντικότερες διοργανώσεις Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ διεθνώς.
Στην πόλη της Χαλκίδας από το 2020 λειτουργεί το νέο αρχαιολογικό μουσείο της πόλης που στεγάζεται στο βιομηχανικό κτίριο Αρέθουσα, το οποίο ήταν ένα οινοπνευματοποείο που σταμάτησε να λειτουργεί το 1980 και έχει κηρυχθεί μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς. Δίπλα στο μουσείο στεγάζεται η Εφορεία Αρχαιοτήτων Ευβοίας.
Τέλος, οι επισκέπτες μπορούν να έχουν μοναδικές γαστρονομικές εμπειρίες, με κυρίαρχα εδέσματα τα φρέσκα ψάριακαιταθαλασσινά.
Η Χαλκίδα, μετα δύο λιμάνια στονΕύριπο, υπήρξε μία από τις πιο δραστήριες πόλεις της αρχαίας Ελλάδας. Δημιούργησε αποικίες από τηΘράκη ως τηνΙταλίακαιτηΣικελία. Η επίκαιρη γεωγραφική και στρατηγική της θέση συχνά την ανάγκασε να υπαχθεί στις κατακτητικές βλέψεις διαφόρων δυνάμεων κατά την ιστορική της διαδρομή, αλλά καινα αποτελέσει αναπόσπαστο τμήμα των αυτοκρατοριών τόσο της αρχαιότητας, όσο καιτουΜεσαίωνα.
Σύμφωνα μετο βιβλίο "Οι Άγνωστοι Πρωτοπόροι της Μεσογείου" του Βάγια Κατσού που εκδόθηκε τον Σεπτεμβριο 2022, οι Χαλκιδέοι καιοι Ευβοιώτες γενικότερα συγκαταλέγονται στους κυριότερους θαλασσοπόρους που από τον 12ο έως καιτον 4οαι. π.Χ. ίδρυσαν τις περισσότερες αποικίες από οποιαδήποτε άλλη ελληνική μητρόπολη της αρχαιότητας, στις ακτές της Μέσης Ανατολής, της Αφρικής, της Χαλκιδικής και κυρίως της κάτω Ιταλίας και της Σικελίας, ανοίγοντας έτσι τον δρόμο γιανα γεννηθεί η Μεγάλη Ελλάδα.
Η σημερινή πόλη της Χαλκίδας απλώνεται στη μικρή χερσόνησο της Κεντρικής Εύβοιας και έχει ως φυσικά της όρια μικρούς λόφους, οι οποίοι απλώνονται στα βόρεια, ανατολικά και νότια της πόλης. Βρίσκεται λοιπόν σεμια θέση στρατηγική από κάθε άποψη καισε αυτό συντείνει το γεγονός του ελέγχου του πορθμού του Ευρίπου. Αυτό το γεγονός το είχαν προσέξει οι πρώτοι κάτοικοι της πόλης και προσπάθησαν νατο εκμεταλλευτούν γιατί φαινόταν ότι θα προσπόριζε στην πόλη δύναμη και πλούτο. Τα πρώτα ίχνη κατοίκησης της πόλης συναντώνται ήδη από τηνπαλαιολιθική περίοδο, αλλά ο πρώτος σημαντικός οικισμός της που μπορεί να χαρακτηριστεί ως πόλισμα έγινε γύρω στο 3000 π.Χ. κατά την αρχή της Νεολιθικής Περιόδου. Η πρώτη αυτή πόλη της Χαλκίδας βρισκόταν στις βόρειες παρυφές της σημερινής στην περιοχή της Μάνικας. Η πρώτη αυτή πόλη θα ζήσει γιαμια χιλιετία και όπως προέκυψε από τις αρχαιολογικές ανασκαφές ήταν μια καλά οργανωμένη πόλη με μεγάλα οικοδομικά τετράγωνα, οδικές αρτηρίες και οικίες που ήταν αψιδωτές ή τετράγωνες ισόγειες ή με όροφο, ενώ διέθεταν καιμε ιερό, εστία, πηγάδια και βοτσαλωτά δάπεδα. Στην πορεία οι άλλοι οικισμοί που αναπτύσσονται γύρω από αυτή φαίνεται πως υποδηλώνουν τη γενικότερη ακμή που παρουσιάζεται μετη μόνιμη κατοίκηση και έτσι αποκτά και τους πρώτους της ανταγωνιστές.
Προτομή του Αριστοτέλη στη Χαλκίδα
Η ύπαρξη της Χαλκίδας σταμυκηναϊκά χρόνια αποδεικνύεται έμμεσα μόνο, από σποραδικά τεκμήρια, και κυρίως μέσα από ταΟμηρικά Έπη, αφού οι Χαλκιδείς περιλαμβάνονται στον ονομαστό "Νηών Κατάλογο", έχοντας προσφέρει 40 πλοία. Σταγεωμετρικά χρόνιαη πόλη συνοικίζεται και βιώνει ονομαστή ακμή, ενώ μαζί μετηνΕρέτρια αποτελούν τις δύο σημαντικότερες πόλεις της Εύβοιας. Οι κάτοικοί της ασχολούνται μετοεμπόριο, τηνκεραμικήκαιτημεταλλοτεχνία. Η ονομασία της πόλης της Χαλκίδας προήλθε από την παρουσία κοιτασμάτων χαλκούστην ευρύτερη περιοχή, τα οποία αποτέλεσαν και παράγοντα ανάπτυξης.[1] Σύμφωνα με άλλη ετυμολογική εκδοχή, η ονομασία της πόλης υποδηλώνει την παρουσία εργαστηρίων επεξεργασίας χαλκού αλλά όχι κοιτασμάτων.[2] Κατά τον Donford η Χαλκίδα ονομάστηκε έτσι από τη λέξη χάλκη ή κάλχη, που σημαίνει το πορφυρούχο κοχύλι, το οποίο οι Φοίνικες προμηθεύονταν την πορφύρα.[3]Η ανάπτυξη της πόλης οδηγεί συνακόλουθα στην αύξηση του πληθυσμού και τελικά στον αποικισμό μετην ίδρυση πολλών σημαντικών πόλεων στη Δύση, αλλά καιστον ελλαδικό χώρο.
Η ίδια εξέλιξη ακολουθεί καιστα αρχαϊκά χρόνια μετο έντονο στοιχείο τουαποικισμού. Το σημαντικότερο γεγονός, όμως, των χρόνων αυτών δεν είναι ο αποικισμός, αλλά ο πόλεμος τουΛηλάντιου πεδίουπου διεξήχθη μεταξύ Χαλκίδας και Ερέτριας. Πιστεύεται γενικά πως ο πόλεμος αυτός δεν κρίθηκε σεμια μάχη, αλλά ακολούθησαν πολλές καισε αυτές βοήθησαν τους μαχόμενους και σύμμαχοι από άλλες ελλαδικές πόλεις. Τελικοί νικητές στον πόλεμο αυτό φαίνεται πως ήταν οι Χαλκιδείς.
Στα κλασσικά χρόνια η Χαλκίδα βοήθησε στον κοινό αγώνα κατά τωνΠερσώνμετη συμμετοχή της στις ναυμαχίες τουΑρτεμισίου, της Σαλαμίναςκαιστημάχη των Πλαταιών, ενώ φαίνεται πως συμμετείχε καιστηνΑ΄ Αθηναϊκή Συμμαχία. Η προσπάθειά της να αποσπαστεί από τη Συμμαχία είχε ως αποτέλεσμα την καθυπόταξή της από τους Αθηναίους καιτην εγκατάσταση Αθηναίων κληρούχων στα εδάφη της. Στα χρόνια τουΠελοποννησιακού πολέμου υπήρξε σημαντική στρατιωτική και ναυτική βάση. Τα χρόνια που ακολουθούν έως το 342 π.Χ. είναι ιδιαίτερα ταραγμένα, οπότε και δημιουργείται το «Κοινό των Ευβοέων» και έτσι γίνεται προσπάθεια μιας σταθεροποίησης των καταστάσεων. Πρωτεύουσα στο Κοινό είναι η πόλη της Χαλκίδας, αλλά ακολουθούν πολλές περιπέτειες ως την εμφάνισή τωνΜακεδόνων.
Στα μέσα περίπου του 4ου αιώνα π.Χ. και μετά την ενοποίηση όλων των ελληνικών πόλεων κάτω από τη Μακεδονική δύναμη και ως τη Ρωμαϊκή κατάκτηση η περίοδος είναι γεμάτη από συγκρούσεις, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει και ανακοπή της ανάπτυξης της πόλης και της καλλιτεχνικής της προόδου. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι το 323 π.Χ. έρχεται στη Χαλκίδα ο Σταγειρίτης φιλόσοφος Αριστοτέληςγιανα πεθάνει τον επόμενο χρόνο στο σπίτι της μητέρας του. Τότε κατά την ελληνιστική εποχή άποικοι από τη Χαλκίδα, ίδρυσαν τηΧαλκίδαστηΣυρία, κατά διαταγή τουΣελεύκου Α΄, από την οποία άποικοι ίδρυσαν μια άλλη Χαλκίδαστην κοιλάδα τουΛιβάνου, καθώς καιμια ακόμη ΧαλκίδαστηνΑραβία.
Το 200 π.Χ. η πόλη καταστρέφεται από τον Ρωμαίο στρατηγό Γάιο Σουλπίκιο Γάλβακαι έτσι εγκαινιάζεται η ρωμαϊκή κατοχή της Εύβοιας, ενώ το 146 π.Χ. μετην ολοκληρωτική κατάκτηση του ελλαδικού χώρου από τους Ρωμαίουςη Χαλκίδα επανιδρύεται, όπως έγινε καιμε άλλες πόλεις. Τα χρόνια της ρωμαιοκρατίας γιατην πόλη είναι και αυτά στο σύνολό τους χρόνια ακμής και προόδου τόσο γιατην πόλη της Χαλκίδας, όσο και γενικά γιατην Εύβοια, όπου έχει τη μόνιμη και αδιαμφισβήτητη πρωτοκαθεδρία.
Μετο τέλος των Ρωμαϊκών χρόνων καιτην είσοδο στα πρώιμα βυζαντινά χρόνιαη πόλη γίνεται η πρώτη επισκοπήπου ανήκει στη δικαιοδοσία του μητροπολίτη της Αχαΐας, όπως και διοικητικά ανήκει στην επαρχία της Αχαΐας. Η περίοδος των βυζαντινών χρόνων χαρακτηρίζεται από τη μεταφορά της πόλης πιο κοντά προς τη θάλασσα, στη θέση που βρίσκεται σήμερα, με σημαντικό λιμάνι της εκείνο του Αγίου Στεφάνου. Η πόλη οχυρώθηκε εκ νέου στα χρόνια τουΙουστινιανού, πιθανώς γιανα αντιμετωπίσει τις διάφορες εχθρικές επιδρομές. Έτσι η πόλη επέζησε τωναραβικών επιδρομώντου 7ου αιώνα. Η Χαλκίδα συνέχισε να είναι σημαντικός εμπορικός σταθμός σε όλη τη διάρκεια των βυζαντινών και υστεροβυζαντινών χρόνων, ώσπου καταστράφηκε από τις νορμανδικές επιθέσεις το 1146 που διευθύνονταν από τον Ρογήρο της Σικελίας.
Το 1204, μετην κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους, η Εύβοια δόθηκε ως φέουδοστον Φλαμανδό ιππότη Ζακντ' Αβέν (Jacques d’ Avesnes) για λίγο, καθώς αργότερα χωρίστηκε σε τρία μέρη καιτο καθένα δόθηκε σεΛομβαρδούς ιππότες: στονντελλε Κάρτσερι (Delle Carceri), στονΠεκοράρι (Pecorari) καιη βαρονία της Χαλκίδας (Negroponte) στονΓκιμπέρτο Α΄ ντα Βερόνα. Αυτοί ήταν οι ονομαστοί τριτημόριοι. Τον Γκιμπέρτο Α΄ διαδέχθηκε ο γιος τουΓουλιέλμος Α΄και αυτόν ο γιος τουΓουλιέλμος Β΄. Τα χρόνια της Φραγκοκρατίας είναι χρόνια ακμής γιατη βαρονία της Χαλκίδας τόσο λόγω του ανεπτυγμένου εμπορίου, όσο και από την κατεργασία της πορφύραςκαιτη λειτουργία των τραπεζικών οργανισμών τωνΒενετών. Σταδιακά η εξουσία της Εύβοιας πέρασε στη Βενετία καιοΒάιλος διοικούσε το νησί. Ο τελευταίος Βαΐλος της Χαλκίδας ήταν ο Πάολο Ερίτσο (Paolo Erizzo), ο οποίος βρήκε τραγικό θάνατο δια πριονισμού από τον Μεχμέτ Β΄ μετά την κατάληψη της Χαλκίδας από τους Οθωμανούς. Μετά την ανακατάληψη μάλιστα της Κωνσταντινούπολης το 1261, ο λατίνος πατριάρχης της Κωνσταντινούπολης εγκαταστάθηκε στη Χαλκίδα. Στα χρόνια αυτά έως το 1470, πουη πόλη πέρασε στους Τούρκους, έμεινε στα χέρια των Βενετών κυρίων της καιδεν ήταν λίγες οι φορές που υπέφερε από τους πειρατές.
Παραλία Χαλκίδας
Την περίοδο της Τουρκοκρατίας λόγω της επίκαιρης θέσης της κατέστη έδρα του Καπουδάν Πασά καιτοΠασαλίκιτου Ευρίπου ήταν διοικητική διαίρεση που συμπεριελάμβανε όλη σχεδόν τηΣτερεά Ελλάδα. Μέσα στο κάστρο του Ευρίπου υπήρχαν συνολικά έντεκα τούρκικοι μαχαλάδες και έντεκα τζαμιά. Τοπιο παλιό από αυτά ήταν το τζαμί του Μωάμεθ του Πορθητή, που παλαιότερα ήταν χριστιανική εκκλησία.[4]Στην περίοδο εκείνη ως τον 17ο αιώνα περίπου ο πλούτος της Εύβοιας προσείλκυσε την εγκατάσταση σε αυτήν αγάδων, αλλά παράλληλα πολλές φορές υπήρξε και στόχος πειρατικός. Στα τέλη του 17ου αιώνα πολιορκήθηκε η Χαλκίδα από τον γνωστό βενετό ναύαρχο Μοροζίνι, χωρίς όμως αποτέλεσμα. Κατά την έκρηξη της ελληνικής επανάστασης το 1821και παρά το γεγονός ότι το νησί της Εύβοιας έγινε θέατρο πολλών μαχών, οι ισχυρές τουρκικές δυνάμεις που βρίσκονταν στο νησί δεν επέτρεψαν την οριστική του απελευθέρωση. Από τον τουρκικό ζυγό απαλλάχθηκε οριστικά μετην παράδοση της Χαλκίδας στις 7 Απριλίου 1833 και της Καρύστου δύο μέρες αργότερα γιανα ενταχθεί στα όρια του νεοϊδρυθέντος ελληνικού κράτους.
Το κάστρο Καράμπαμπα βρίσκεται στην ηπειρωτική πλευρά της πόλης, στον λόφο που ονομάζεται Φούρκα, στη συνοικία της Κανήθου. Η θέση του είναι στρατηγική, καθώς ελέγχει τονπορθμό του Ευρίπουκαιτην πόλη της Χαλκίδας. Η θέση του Κάστρου ταυτίζεται από μερικούς μελετητές μετην αρχαία πόλη Κάνηθο, καθώς σώζονται σποραδικά ίχνη κτισμάτων και τάφων στην επιφάνεια του εδάφους. Ο λόφος πιθανότατα οχυρώθηκε για πρώτη φορά κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο, αλλά είναι βέβαιο ότι δεν είχε οχύρωση στους Βυζαντινούς χρόνους και κατά τη διάρκεια της Βενετοκρατίας και τους πρώτους αιώνες της Τουρκοκρατίας.
Το φρούριο που σώζεται σήμερα οικοδομήθηκε από τους Τούρκους το 1684, με σκοπό την προστασία της Χαλκίδας από τους Βενετούς. Σχεδιάστηκε από τον Βενετό Gerolimo Galopo καιη αρχιτεκτονική του είναι περισσότερο Ευρωπαϊκή και λιγότερο Τουρκική, με στενόμακρο περίβολο, προσανατολισμένο Α-Δ, με προτείχισμα στη βόρεια πλευρά, τρεις προμαχώνες και έναν μεγάλο πύργο. Το νότιο τμήμα του τοίχου διατηρείται σε κακή κατάσταση. Αρχαία αρχιτεκτονικά μέλη έχουν εντοιχισθεί σε αρκετά σημεία του περιβόλου. Οπιο σύνθετος, εξαγωνικός προμαχώνας βρίσκεται στην ανατολική πλευρά, προς τη Χαλκίδα. Στις επάλξεις διατηρούνται δύο ρωσικά κανόνια του 19ου αιώνα. Η μοναδική πύλη του φρουρίου βρίσκεται στηΝΑ πλευρά του τείχους, ενώ γύρω της έχουν οικοδομηθεί κτήρια στρατιωτικού χαρακτήρα. Στον ανατολικό τοίχο του περιβόλου, μεταξύ της πύλης καιτου ανατολικού πύργου, βρίσκεται κωδωνοστάσιο, κτισμένο στη θέση όπου βρισκόταν η καμπάνα του συναγερμού του φρουρίου. Το μόνο καλά σωζόμενο κτίσμα μέσα στον περίβολο είναι ναός αφιερωμένος στονΠροφήτη Ηλία, που χρονολογείται το 1895. Το δυτικό άκρο του τείχους καταλαμβάνει επτάπλευρος πύργος, η μεγαλοπρεπέστερη αμυντική κατασκευή του φρουρίου. Η είσοδος στον πύργο γίνεται από στενό καμαροσκεπή διάδρομο, που θυμίζει λαβύρινθο.
Το φρούριο πολιορκήθηκε ανεπιτυχώς από τονΜοροζίνιτο 1688 και οι Τούρκοι κατόρθωσαν να διατηρήσουν την κυριότητά του έως την απελευθέρωση της Ελλάδας, οπότε καιτο παρέδωσαν στο Ελληνικό κράτος. Στο κάστρο του Καράμπαμπα βρίσκεται καιο τάφος του συγγραφέα Γιάννη Σκαρίμπα, ο οποίος έζησε και εργάστηκε στην πόλη της Χαλκίδας. Επίσης έξω από το κάστρο υπάρχει και καφέ- εστιατόριο όπου απολαμβάνεις την πόλη από ψηλά.
Κατά τηνΑπογραφή του 2021, ο μόνιμος πληθυσμός της Χαλκίδας ανήρχετο σε 108.313 κατοίκους. Ο πληθυσμός της ευρύτερης αστικής περιοχής της Χαλκίδας, η οποία από το 2011 αποτελεί τον διευρυμένο Δήμο Χαλκιδέων, περιλαμβάνοντας τις Δημοτικές Ενότητες (και τέως Δήμους) Χαλκιδέων, Ανθηδώνος, Αυλίδος, ΛηλαντίωνκαιΝέας Αρτάκης,[7], ανέρχεται σε 109.256 μόνιμους κατοίκους.
Ως κέντρο Νομαρχιακών εξυπηρετήσεων, η Χαλκίδα περιλαμβάνει όλες τις απαραίτητες υποδομές και εξυπηρετήσεις, οι οποίες πέραν της Περιφερειακής Ενότητας Ευβοίας, έλκουν και τμήματα της Π.Ε. Βοιωτίας (Οινόφυτα / Θήβα κ.α). Η πρόσβαση στη Χαλκίδα καιεν γένει στη νήσο Εύβοια γίνεται μέσω του κλάδου τουΠΑΘΕΣχηματάρι/Χαλκίδα (Α11), ο οποίος καταλήγει στηνΥψηλή Γέφυρα Χαλκίδος (κρεμαστή)καιη οποία, με μήκος περί τα 700 μέτρα, συνδέει την Εύβοια μετηΣτερεά Ελλάδα. Η πρόσβαση στη Χαλκίδα γίνεται επίσης και από την παλιά συρταρωτή γέφυρα του Ευρίπου η οποία ωστόσο, λόγω της αυξημένης κυκλοφορίας της, χρησιμοποιείται μόνο για τις εντός πόλεως μετακινήσεις. Από τη Χαλκίδα ξεκινούν οι δύο κύριοι άξονες της Εύβοιας, ηΕΟ77 (Χαλκίδα - Ιστιαία)καιηΕΟ44 (Χαλκίδα - Αλιβέρι - Κύμη). Επιπρόσθετα, η σιδηροδρομική πρόσβαση στη Χαλκίδα γίνεται από τον Σταθμό Λαρίσης (δρομολόγιο Αθήνα-Χαλκίδα). Η ανταπόκριση μετα εθνικά δρομολόγια της γραμμής Πειραιάς-Θεσσαλονίκη της ΤΡΑΙΝΟΣΕ πραγματοποιείται στον Σιδηροδρομικό Σταθμό Οινόης.
Η περιοχή Δύο Δέντρα είναι προάστιο της Χαλκίδας, με περίπου 2.000 κατοίκους.[εκκρεμεί παραπομπή]Τα Δύο Δέντρα είναι ένας πεδινός οικισμός αλλά ένα μεγάλο τμήμα του βρίσκεται στον λόφο Βαθροβούνι. Ο οικισμός αυτός πήρε το όνομά του από δύο μεγάλα δέντρα κοντά στηΔΕΗτα οποία είναι περίπου 500 χρονών. Στα Δύο Δέντρα βρίσκονται ηΔΟΥ Χαλκίδος, ηΔΕΗκαιτο 23οΔημοτικό Σχολείο Χαλκίδας καιτο Κέντρο Επαγγελματικής Κατάρτισης "Η ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ".
Σχετικά πολυμέσα
Χαλκίδα (Αρχείο ντοκιμαντέρ της