ΗΑρχαία Αθήνα, αρχικά οικισμός πάνω στηνΑκρόπολη, εξελίχθηκε τον 6ο αιώνα π.Χ. σε μία πανίσχυρη πόλη–κράτος, που αναπτύχθηκε παράλληλα μετο λιμάνι της, το οποίο αρχικά ήταν τοΦάληροκαι αργότερα οΠειραιάς. Υπήρξε μέχρι τον 6ο αιώνα, το σημαντικότερο κέντρο των τεχνών, της γνώσης και της φιλοσοφίας, έδρα της Ακαδημίας ΠλάτωνοςκαιτουΛυκείου του Αριστοτέλη. Αναφέρεται ευρέως ως γενέτειρα της δημοκρατίας. Συχνά η αρχαία Αθήνα, όπως και γενικότερα η Ελλάδα εκείνης της εποχής,[4][5] χαρακτηρίζεται «λίκνο τουδυτικού πολιτισμού».
ΣτηνΑρχαία Ελλάδαη πόλη αναφερόταν στον πληθυντικό αριθμό: «Ἀθῆναι» καθώς αποτελούσε συνοικισμό των διάσπαρτων δήμων της Αττικής, τους οποίους σύμφωνα μετον μύθο συνένωσε ο βασιλιάς Θησέας. Τον 19ο αιώνα το όνομα αυτό επανήλθε, ως το επίσημο όνομα της πόλης. Το 1979, μετην εγκατάλειψη της καθαρεύουσας, το όνομα «Αθήνα» καθιερώθηκε ως το επίσημο. Εν τούτοις, συχνή παραμένει η χρήση του πληθυντικού στη γενική πτώση: Αθηνών, ιδίως στον γραπτό λόγο ή σε ονομασίες ιδρυμάτων, όπως ηΑκαδημία Αθηνών.
Η Αθήνα είναι χτισμένη γύρω από αρκετούς λόφους. ΟΛυκαβηττός είναι ένας από τους ψηλότερους λόφους της κυρίως πόλης και προσφέρει θέα ολόκληρου του Λεκανοπέδιου. Η γεωμορφολογία της Αθήνας θεωρείται ως μια από τις πιο ιδιαίτερες στον κόσμο, λόγω των βουνών της, που προκαλούν ένα φαινόμενο θερμοκρασιακής αναστροφής, πουσε συνδυασμό με τις δυσκολίες των ελληνικών κυβερνήσεων να ελέγξουν την εκπομπή ρύπων, ευθύνεται γιατα προβλήματα ατμοσφαιρικής ρύπανσηςπου αντιμετωπίζει η πόλη. Αυτό το ζήτημα δεν εμφανίζεται μόνο στην Αθήνα. Για παράδειγμα τοΛος ΆντζελεςκαιηΠόλη του Μεξικού υποφέρουν από παρόμοια προβλήματα γεωμορφολογικής αναστροφής.
ΟΚηφισός, οΙλισόςκαιοΗριδανός είναι οι ιστορικοί ποταμοί της Αθήνας. Το μεγαλύτερο τμήμα της κοίτης τους έχει καλυφθεί από συγκοινωνιακά έργα (Κηφισός: Εθνική Οδός Αθηνών - Λαμίας, Ιλισός: Μιχαλακοπούλου - Καλλιρρόης) συμβάλλοντας στην υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος του Λεκανοπεδίου.
Η Αθήνα είναι η θερμότερη πόλη της ηπειρωτικής Ευρώπης[7][8]και σύμφωνα μετηνΕθνική Μετεωρολογική Υπηρεσίατο Λεκανοπέδιο της Αθήνας είναι επίσης η θερμότερη περιοχή της χώρας μεμια μέση ετήσια θερμοκρασία στους 19.8°C.[9]Το κυριότερο χαρακτηριστικό του αθηναϊκού κλίματος είναι η εναλλαγή παρατεταμένων ζεστών και ξηρών καλοκαιριών και ήπιων, υγρών χειμώνων. Με μέση ετήσια βροχόπτωση 433.1 χιλιοστών, βροχές εμφανίζονται μεταξύ των μηνών Οκτωβρίου και Απριλίου. Ο Ιούλιος καιο Αύγουστος είναι οι ξηρότεροι μήνες, με καταιγίδες σπανίως, μια ή δύο φορές το μήνα. Οι χειμώνες είναι ήπιοι και βροχεροί, με μέση θερμοκρασία του Ιανουαρίου 8,9°C στηΝέα Φιλαδέλφειακαι 10,3°C στοΕλληνικό. Επιπρόσθετα, από τα στοιχεία του κλιματικού άτλαντα της Εθνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας προκύπτει πως ηΑθηναϊκή Ριβιέρα κατατάσσεται σταθερμά ημίξηρα κλίματα (Bsh) σύμφωνα μετηνΚλιματική ταξινόμηση Κέππεν.[10]Οι χιονοπτώσεις είναι συχνότερες στα βόρεια προάστια της πόλης.
Η ετήσια βροχόπτωση στην Αθήνα είναι χαρακτηριστικά χαμηλότερη από ότι σε άλλα μέρη της Ελλάδας, ιδιαίτερα στη δυτική Ελλάδα. Για παράδειγμα ταΙωάννινα δέχονται γύρω στα 1.300 χιλ. το χρόνο καιτοΑγρίνιο περίπου 800. Τα μέσα ημερήσια υψηλά του Ιουλίου (1991-2020) έχουν μετρηθεί στους 34.8°C στο μετεωρολογικό σταθμό της Νέας Φιλαδέλφειας, όμως άλλα μέρη της πόλης μπορεί να είναι ακόμη πιο ζεστά, ιδιαίτερα οι δυτικές περιοχές της, εν μέρει λόγω της εκβιομηχάνισης καιεν μέρει λόγω ορισμένων φυσικών παραγόντων, ήδη γνωστών από τα μέσα του 19ου αιώνα.[11]Οι θερμοκρασίες ξεπερνούν συχνά τους 38°C κατά τους γνωστούς καύσωνες στην πόλη.
Η πόλη της Αθήνας επηρεάζεται από το φαινόμενο της αστικής θερμονησίδαςσε μερικές περιοχές, που προκαλείται από την ανθρώπινη δραστηριότητα, αυξάνοντας τις θερμοκρασίες τους σε σχέση με τις γύρω αδόμητες περιοχές και επιφέρει αρνητικές συνέπειες στην κατανάλωση ενέργειας, τις δαπάνες για δροσιά καιτην υγεία. Η αστική θερμονησίδα της πόλης έχει επίσης βρεθεί ότι ευθύνεται εν μέρει για τις μεταβολές των κλιματολογικών θερμοκρασιακών χρονοσειρών συγκεκριμένων μετεωρολογικών σταθμών της Αθήνας, λόγω της επίδρασής της στις θερμοκρασίες και τις τάσεις τους, που καταγράφονται από αυτούς. Αφετέρου άλλοι μετεωρολογικοί σταθμοί, όπως εκείνοι τουΕθνικού ΚήπουκαιτουΘησείου, επηρεάζονται λιγότερο ή καθόλου από την αστική θερμονησίδα.
Η περιοχή της Αθήνας κατέχει το ρεκόρ τουΠαγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού της υψηλότερης θερμοκρασίας, που έχει ποτέ καταγραφεί στην ηπειρωτική Ευρώπη, 48.0°C στηνΕλευσίνακαιστοΤατόι στις 10 Ιουλίου 1977.[12] Επιπρόσθετα, ηΜητροπολιτική Αθήνα έχει καταγράψει θερμοκρασίες άνω των 47.5°C σε 4 διαφορετικές περιοχές τα τελευταία χρόνια. Στον παρακάτω πίνακα παρουσιάζονται τα κλιματικά δεδομένα της περιόδου 1991-2020, όπως προκύπτουν από τις καταγραφές του ιστορικού μετεωρολογικού σταθμού τουΕθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνώνγιατο κέντρο της Αθήνας, στοΘησείο.
Το όνομα της πόλης της Αθήνας, προέρχεται από την προστάτιδα θεά Αθηνά. Αυτό είναι και ένα ακόμη στοιχείο της αρχαιότητας της πόλης μιας και παραπέμπει ευθέως σε μητριαρχικές κοινωνίες. Σε παλαιότερα ελληνικά, όπως μαρτυρείται καισταΟμηρικά Έπη, το όνομα της πόλης ήταν στον ενικό ως Ἀθήνηκαι αργότερα μετατράπηκε στον πληθυντικό ως Ἀθῆναι όμοια με άλλες πόλεις όπως τις Θήβες (Θῆβαι) και τις Μυκήνες (Μυκῆναι). Κατά τον Μεσαίωνα το όνομα αποδόθηκε στην καθομιλουμένη στον ενικό ανκαι λόγω του συντηρητισμού του γραπτού λόγου καιτουγλωσσικού ζητήματοςη επίσημη ονομασία παρέμεινε ως Ἀθῆναι μέχρι την κατάργηση της καθαρεύουσας.
Παλαιότερα, είχαν προταθεί άλλες ετυμολογήσεις από λόγιους του 19ου αιώνα. Ο Κρίστιαν Λόμπεκ πρότεινε ως ρίζα του ονόματος τη λέξη ἄθος ή ἄνθοςγιανα δηλώσει την Αθήνα ως πόλη ανθούσα. Μετέφρασε ακόμη την πόλη στα λατινικά ως Florentia. Ο Λούντβιχ Ντεντερλάιν πρότεινε ως ρίζα το επικό ρήμα θάω (θέμα θη–), δηλαδή θηλάζω, που δηλώνει ότι η Αθήνα έχει εύφορη γη.[16]
Κατά τημυθολογία λέγεται ότι η πόλη έχει το όνομα της θεάς Αθηνάς, μετά από τον αγώνα της μετον θεό της θάλασσας Ποσειδώναγιανα αναδειχθεί το καλύτερο δώρο, που είχε καθένας γιατην πόλη. Συγκεκριμένα ο πρώτος βασιλιάς της Αθήνας Κέκροπας, ο οποίος ήταν μισός άνθρωπος και μισός φίδι, έπρεπε να αποφασίσει ποιος θα ήταν ο προστάτης της πόλης. Οι δύο θεοί, Ποσειδώνας και Αθηνά, θα έκαναν από ένα δώρο στον Κέκροπα και όποιος έκανε το καλύτερο, αυτός θα γινόταν προστάτης. Εμφανίστηκαν καιοι δύο μπροστά στον Κέκροπα και πρώτος ο Ποσειδώνας χτύπησε την τρίαινά τουστο έδαφος και εμφανίστηκε ένα ρυάκι με γάργαρο νερό. Μετά η Αθηνά χτύπησε το δόρυ της στο έδαφος και εμφανίστηκε μια μικρή ελιά. Ο Κέκροπας παραξενεύτηκε αλλά και εντυπωσιάστηκε από το δώρο της Αθηνάς και αποφάσισε να διαλέξει το δώρο της και αυτήν ως προστάτιδα της πόλης. Έτσι πήρε η Αθήνα το όνομά της. Όμως, ο Ποσειδώνας, θυμωμένος μετον Κέκροπα, καταράστηκε την Αθήνα ναμην έχει ποτέ αρκετό νερό. Έτσι από τότε ξεκίνησε το πρόβλημα της λειψυδρίας που ταλαιπωρούσε την Αθήνα.
Ιστορία
Η ενότητα αυτή δεν τεκμηριώνεται επαρκώς μεπαραπομπές. Παρακαλούμε βοηθήστε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Ατεκμηρίωτο υλικό μπορεί να αμφισβητηθεί καινα αφαιρεθεί.
(Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 20/07/2020)
Χάρτης της Αθήνας κατά τον χρυσό αιώνα του Περικλή.Η Ακρόπολη των Αθηνών του 5ου αιώνα π.Χ. σε γκραβούρα.Η Δηλιακή συμμαχία (Αθηναϊκή ηγεμονία) στο απόγειο της ακμής της, 5ος αι. π.Χ.ΤοΕρέχθειο. Η νότια πρόσταση με τις Καρυάτιδες.Η αρχαία συνοικία τουΚεραμεικού.ΗΡωμαϊκή ΑγοράστηνΠλάκα.
Η ίδρυση της Αθήνας χάνεται στην αχλή του μύθου, καθώς είναι γενικά αποδεκτό ότι προϋπήρχε της Μυκηναϊκής Εποχής. Είναι γνωστό ότι πράγματι υπήρχαν προϊστορικά πορίσματα στηνΑττική, αλλά από πότε ακριβώς πρωτοχρησιμοποιήθηκε για ένα τουλάχιστον από αυτά το όνομα «Αθήνα» είναι άγνωστο.
Σύμφωνα μετονΠλάτωνα, στονΤίμαιο, Αιγύπτιοι ιερείς της Ίσιδος αποκάλυψαν στονΣόλωναπου τους επισκέφτηκε ότι σύμφωνα μετα αρχεία τους, υπήρχε πόλη ακμάζουσα μετο όνομα «Αθήνα» πριν από το 9600 π.Χ. Φυσικά η ακρίβεια της αναφοράς αμφισβητείται, όπως καιο υπολογισμός του έτους.
Ο μύθος τουΘησέακαιτουΜινώταυρου φανερώνει την ύπαρξη σχέσης υποτέλειας της Αθήνας προς τηΜινωικήΚρήτη, μετά τον θάνατο τουγιουτουΜίνωα, τουΑνδρόγεω. Πατέρας του Θησέα ήταν οΑιγέας, βασιλιάςτωνΑθηνών μέχρι τον θάνατό του, οπότε και πέρασε ο θρόνος στονγιοτουτονΘησέα. Τον θρόνο αμφισβήτησαν οιΠαλλαντίδεςγιοιτουΠάλλαντος, αδελφού του Αιγέα, αλλά σφαγιάστηκαν από τον Θησέα, ο οποίος παρέμεινε βασιλιάς και κέρδισε ξανά την εύνοια των πολιτών του.
Η Αθήνα διέφυγε πάντως την καταστροφή ή υποδούλωση από τηνΚάθοδο των Δωριέων. Σύμφωνα, μετον μύθο, οιΔωριείς ρώτησαν τομαντείο των Δελφώνγιατοαν μπορούν να κατακτήσουν την Αθήνα. Το μαντείο τους απάντησε, ότι θατην κατακτήσουν, μόνο ανδεν σκοτώσουν τονβασιλιά της, τονΚόδρο. Ο Κόδρος, όταν έμαθε για αυτό τον χρησμό ντύθηκε σαν χωριάτης και βγήκε από την πόλη. Εκεί, αφού συνάντησε στρατιώτες από το αντίπαλο στρατόπεδο, σκότωσε τον έναν, καιο ένας άλλος στρατιώτης αντιδρώντας, καιμη γνωρίζοντας την πραγματική του ταυτότητα, τον σκότωσε. Όταν οι Αθηναίοι ζήτησαν τη σορό του βασιλιά τους, οι Δωριείς φοβήθηκαν και αποσύρθηκαν από την περιοχή της Αθήνας, κρατώντας μόνο ταΜέγαρα.
Το 632 π.Χ., οολυμπιονίκηςΚύλων θέλησε να γίνει τύραννος της Αθήνας. Κατέλαβε τηνΑκρόπολη αλλά οΑλκμεωνίδηςΜεγακλής, αντέδρασε και πολιόρκησε την Ακρόπολη, αναγκάζοντας τον ίδιο καιτον αδελφό τουνα καταφύγουν στα Μέγαρα ενώ οι οπαδοί του, ικέτες στους βωμούς. Σύμφωνα, με αυτό το έθιμο οποίος καταφύγει ικέτης στους βωμούς, θεωρείται προστατευόμενος τωνθεών, έτσι κανένας δεν έχει το δικαίωμα να τους πειράξει. Οι οπαδοί του Μεγακλή, όμως, τους σκότωσαν παραβιάζοντας αυτό το έθιμο, με αποτέλεσμα οι Αλκμεωνίδες να εξοριστούν από την Αθήνα. Επέστρεψαν μετηγενική αμνηστίατουΣόλωνα.
Κατά την παράδοση, πρώτος νομοθέτης της πόλης ήταν οΔράκων, ο οποίος θέσπισε το 621 π.Χ., τους Δρακόντειους Νόμους, γραμμένους σε μαρμάρινες πλάκες. Κατά την παράδοση, οι νόμοι ήταν τόσο αυστηροί, πουο όρος «Δρακόντεια μέτρα» δήλωνε μέτρα αμείλικτα και σκληρά, ακόμα και σήμερα. Τη νομοθεσία τουΔράκοντα διαδέχθηκαν οι νόμοι τουΣόλωνα. Βασικότεροι όλων ήταν η «Σεισάχθεια», δηλαδή η κατάργηση της υποδούλωσης ελεύθερων πολιτών για χρέη, καιοαναδασμός της γης.
Από το 561 π.Χ. μέχρι το 527 π.Χ., ηΑθήνα κυβερνιόνταν, ανά διαστήματα, από τονΠεισίστρατο. Έκανε πολλά έργα γιατην Αθήνα και τίμησε την ιδιαίτερη του πατρίδα, τηΒραυρώνα. Δενθα ήταν υπερβολικό να πούμε ότι ο Πεισίστρατος έθεσε τις βάσεις γιατο μελλοντικό μεγαλείο της Κλασικής Αθήνας. Μετά τον θάνατο του, η εξουσία πέρασε στα χέρια τουΙππίακαιτουΙππάρχου. Ο δεύτερος δολοφονήθηκετο 514 π.Χ., καιο πρώτος ανατράπηκε, μετη βοήθεια της Σπάρτης, το 510 π.Χ.
Το 508 π.Χ., οΚλεισθένης, ως μεταρρυθμιστής των Αθηνών από το γένος των Αλκμεωνιδών, εφάρμοσε τηνισονομίακαιτην ισοπολιτεία, καταργώντας τις παλαιές φυλές και ιδρύοντας τεχνητές, με ονόματα που προέρχονται από τον τοπικό ήρωα της κάθε περιοχής. Χώρισε δετην αττική γηστο άστυ, τημεσογαίακαιτην παράλια χώρα, κατανέμοντας ισάριθμα τον πληθυσμό της κάθε φυλής σε δήμους κι από τις τρεις ζώνες, ενώ παράλληλα νομοθέτησε υπέρ της ποινής τουοστρακισμού. Έτσι, γεννήθηκε ηΔημοκρατία.
Η Αθήνα έστειλε βοήθεια 20 πλοίων (4.000 άνδρες) κατά τηνΙωνική Επανάσταση (499 - 493). Αυτό αποτέλεσε την αφορμή για τις Περσικές Εκστρατείες κατά της ηπειρωτικής Ελλάδας. Η Αθήνα απέκρουσε με επιτυχία, μαζί με τις Πλαταιές, τη δεύτερη εκστρατεία τουΔάτηκαιτουΑρταφέρνη, κατά την οποία ήταν ο κύριος περσικός αντικειμενικός στόχος. Η πόλη παρέταξε 10.000 οπλίτες στημάχη του Μαραθώναμε αρχηγό τονΜιλτιάδη. Κατά την εκστρατεία τουΞέρξηη πόλη παρέταξε 8.000 οπλίτες στημάχη των Πλαταιώνμε αρχηγό τονΑριστείδηκαι 200 τριήρεις, στηναυμαχία της Σαλαμίναςμε αρχηγό τονΘεμιστοκλή.
Λίγα χρόνια αργότερα, ο γιος του Μιλτιάδη, οΚίμων κατάφερε να εξορίσει τον Θεμιστοκλή καινα γίνει ηγέτης της Αθήνας. Χάρη στη στρατιωτική του ιδιοφυΐα, κατάφερε να επεκτείνει τη συμμαχία αλλά ο ίδιος εξορίστηκε από τονΠερικλήτο 461 π.Χ.
Ο πολιτικός Περικλής πήρε την ηγεσία της Αθήνας και αφαίρεσε από τον, ολιγαρχικών αποκλίσεων, Άρειο Πάγοτην εποπτεία γιατη διοίκηση και τους υπαλλήλους καιτην ανέθεσε στη Βουλή των Πεντακοσίων. Η πολιτική του Περικλή εδραίωσε την αθηναϊκή ηγεμονία, που πρακτικά άρχισε λίγο νωρίτερα μετον Κίμωνα, που συνέχισε τον πόλεμο μετηνΠερσική Αυτοκρατορία μετά την απόσυρση τωνΣπαρτιατών από αυτόν. Με δική του πρωτοβουλία χτίστηκε οΠαρθενώναςκαι, δικαίως, η εποχή του ονομάστηκε «Χρυσός αιώνας του Περικλή», ανκαι κράτησε μόνο 32 χρόνια.
Το 431 π.Χ. εισέβαλαν οι Σπαρτιάτες στηνΑττικήκαι κατέστρεψαν την ύπαιθρο χώρα, ξεκινώντας τον οδυνηρό Πελοποννησιακό πόλεμο.
Το 430 π.Χ., ξέσπασε ολοιμός των Αθηνώνπου αφάνισε το 1/3 (ή τα 2/3) του πληθυσμού της Αθήνας και, ανάμεσα σε αυτούς, καιτον Περικλή, με αποτέλεσμα η πόλη να πέσει θύμα των δημαγωγών, των οποίων η πολιτική αποδειχθεί καταστροφική, όχι μόνο γιατηνΑθήνα, αλλά για ολόκληρη τηνΕλλάδα. Κατά τη μέγιστη στρατιωτική της ισχύ η Αθήνα επέτασσε (χωρίς να συνυπολογίζονται ξένοι μισθοφόροι) 14.000 οπλίτες, 2.000 τοξότες, 1.000 ιππείς, 400 ιπποτοξότες και 470 τριήρεις. Με βάση τα δεδομένα αυτά και ανάλογους υπολογισμούς υπολογίζεται συνολικός πληθυσμός της τάξης των 400.000 ψυχών[εκκρεμεί παραπομπή] (συνυπολογίζοντας γυναίκες, λογικό αριθμό ανηλίκων, μετοίκους, ξένους καιδούλους) κατά τηνΚλασική εποχή. Η Αθήνα, μετά από 27 χρόνια, έχασε τελικά τον πόλεμο.
Το 395 π.Χ., ξέσπασε οΚορινθιακός πόλεμοςπου διήρκεσε μέχρι το 387 π.Χ. ΟΚόνων, μετη βοήθεια τωνΠερσών συγκρότησε νέο ναυτικό και ανοικοδόμησε ταΜακρά τείχηκαιτα τείχη τουΠειραιάπου είχαν κατεδαφιστεί το 404 π.Χ.
Το 377 π.Χ., ιδρύθηκε ηΒ' Αθηναϊκή συμμαχία, αλλά διαλύθηκε το 355 π.Χ. Στο μεταξύ, μια νέα ανερχόμενη δύναμη έκανε την εμφάνιση της, ηΜακεδονία, η οποία, μετά τηΜάχη της Χαιρώνειας, κατόρθωσε να επιβάλλει την ηγεμονία της σε όλη την Ελλάδα (πλην της Σπάρτης).
Ελληνιστική Εποχή (323 π.Χ. - 146 π.Χ.)
Το 323 π.Χ., μετά τον θάνατο τουΜεγάλου Αλεξάνδρου, ηΑθήνακαιοι άλλες ελληνικές πόλεις εξεγέρθηκαν, αλλά ηττήθηκαν από τονΑντίπατρο. Το πολίτευμα της Αθήνας έγινε τιμοκρατικόκαι εγκαταστάθηκε μακεδονική φρουρά. Παρόλο πουη πόλη είχε χάσει την πολιτική της ανεξαρτησία καιτη στρατιωτική της δύναμη, συνέχισε να είναι μια μεγάλη και σπουδαία πόλη και ένα σημαντικό πολιτιστικό κέντρο. Πολλοί ηγεμόνες των Ελληνιστικών Βασιλείων, σπούδασαν στην Αθήνα και της έκαναν δωρεές και τιμήθηκαν από τους Αθηναίους.
Ρωμαϊκή Εποχή (146 π.Χ. - 395 μ.Χ.)
Το 146 π.Χ., ηΑθήνα κατακτήθηκε από τους Ρωμαίους, οι οποίοι σεβάστηκαν την πόλη καιδεντην πείραξαν. Το 87 π.Χ., στονΑ΄ Μιθριδατικό πόλεμο, οι Αθηναίοι κάλεσαν τονΜιθριδάτηνα απελευθερώσει την πόλη τους, αλλά οΣύλλας όταν το έμαθε πήγε στην Αθήνα καιτην πολιόρκησε. Όταν ο στρατός του μπήκε στην Αθήνα έδωσε εντολή νατην καταστρέψουν, αδιαφορώντας για τις ικεσίες των Αθηναίων και πολλά έργα τέχνης της, μεταφέρθηκαν στηΡώμη. Η Αθήνα, όμως, άρχισε να ανακάμπτει αρκετά γρήγορα λόγω του θαυμασμού τωνΡωμαίωνγιατην ιστορία της καιτον πολιτισμό της. Πολλοί Ρωμαίοι (Αδριανός, Κικέρων, Αντωνίνος, Αύγουστος, Φιλόπαπποςκτλ), επισκέφτηκαν την πόλη, σπούδασαν σε αυτή, την ευεργέτησαν με σπουδαία έργα (αρκετά σώζονται και σήμερα) και μυήθηκαν σταΜυστήρια. Μάλιστα, προς τιμήν του Αδριανού, ονομάστηκε μια φυλή μετο όνομα του, ηΑδριανίδα φυλή. Η Αθήνα απέκτησε την παλιά της λάμψη και έγινε το πολιτιστικό κέντρο της αυτοκρατορίας, ονομαστή για τις σχολές της. Από τον 3ο αιώνα, ηαυτοκρατορία δέχονταν τις επιθέσεις βαρβαρικών λαών. Το 267, οιΈρουλοι, κατέστρεψαν την Αθήνα καιη έκτασή της μειώθηκε αρκετά. ΤοΒαλεριάνειο τείχος δεν κατάφερε νατη σώσει. Διατήρησε, όμως, τη χρεία της ως το πολιτιστικό κέντρο της αυτοκρατορίας. Το330, ηΝέα Ρώμη (Κωνσταντινούπολη) έγινε η νέα πρωτεύουσα του κράτους. ΟΜέγας Κωνσταντίνoς μετέφερε αρκετά μνημεία της Αθήνας στηΝέα Ρώμη, αλλά δεν προκάλεσε καταστροφές στην πόλη καιτη σεβάστηκε. Το 395, η αυτοκρατορία χωρίστηκε σεΔυτικήκαιΑνατολικήκαιη Αθήνα έγινε μέρος της δεύτερης.
Βυζαντινή Εποχή (395 - 1204)
Το 395, οΑλάριχος επιτέθηκε στην Αθήνα καιτην πολιόρκησε, αλλά δεντην πείραξε. Σύμφωνα, μετονΖώσιμο, ο Αλάριχος είδε στα τείχη της πόλης, τονΑχιλλέακαιτη θεά Αθηνά, έτσι πανικοβλήθηκε και έφυγε. Σύμφωνα μεμια άλλη εκδοχή, οι Αθηναίοι συγκέντρωσαν ένα μεγάλο χρηματικό ποσό καιτο έδωσαν στονΑλάριχο. Αυτός το δέχτηκε και τους ζήτησε ναμπειστην πόλη γιανατη θαυμάσει. Γλύτωσε, έτσι, την καταστροφή. Παράλληλα, όμως μετη διείσδυση τουΧριστιανισμού, η Αθήνα θεωρήθηκε κέντρο της ειδωλολατρίας και περιθωριοποιήθηκε. Στην Αθήνα δεν είχε δημιουργηθεί μεγάλη κοινότητα Χριστιανών, όπως στηνΑλεξάνδρεια ή τηΘεσσαλονίκη. Ο λόγος ήταν ότι η πόλη ήταν έντονα συνδεδεμένη μετηναρχαία θρησκεία, οπότε ο Χριστιανισμός δεν μπορούσε να δημιουργήσει ισχυρές ρίζες στην πόλη. Το 529, οΙουστινιανός έκλεισε τις φιλοσοφικές σχολές της Αθήνας και τότε αυτή μεταβλήθηκε σε μία ασήμαντη και λησμονημένη κωμόπολη με 2.000-3.000 κατοίκους, μακριά από τα κραταιά κέντρα της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, καθώς επίσης και διότι το γενικότερο κέντρο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας μετατοπίστηκε τότε προς την Ανατολή. Μάλιστα, η αρχαία της ονομασία εξαφανίστηκε και αποκαλούνταν από τους ελάχιστους κατοίκους της, απλά «Κάστρο». ΟΠαρθενώνας καθαγιάστηκε και έγινε εκκλησία, όπως και όλα τα άλλα μνημεία της Αθήνας. Πολλές φορές, έμενε έρημη, αφού οι ελάχιστοι κάτοικοί της την εγκατέλειπαν εξαιτίας των επιδρομών. ΗΕιρήνη η Αθηναία, η οποία καταγόταν από την Αθήνα, ήταν αυτοκράτειρα τουΒυζαντίου, από το 780 μέχρι το 802.
ΟΒασίλειος Β´ επισκέφτηκε την Αθήνα, το 1018. Το 1182 οΜιχαήλ Χωνιάτης έγινε μητροπολίτης Αθηνών. Αρχαιομαθής και λάτρης του Κλασικού πολιτισμού, απογοητεύτηκε από την Αθήνα καιτην παρομοίασε με «σκυθική ερημιά».
Το 1204, η Αθήνα κατακτήθηκε από τους Φράγκους. Οι Αθηναίοι τους υποδέχτηκαν ως απελευθερωτές[εκκρεμεί παραπομπή]. Μετά από 675 χρόνια παρακμής η Αθήνα μπαίνει σεμια νέα φάση. Η φήμη καιη στρατηγική της θέση συνέβαλαν στονα γίνει η Αθήνα πρωτεύουσα τουΦραγκικού δουκάτου των Αθηνών, μετηνΑκρόποληνα μετατρέπεται σε παλάτι. Την περίοδο αυτή (1204-1456) την Αθήνα κατέλαβαν κατά σειρά: οΒονιφάτιος ο Μομφερρατικός, οΦράγκικοςΟίκος ντεΛα Ρος, ηΚαταλανική Εταιρείακαι τέλος οιταλικός οίκος της Οικογένειας Ατσαγιόλι της Φλωρεντίας. ΟΒονιφάτιος παρέδωσε την Αθήνα στονΌθωνα, ο οποίος πήρε το όνομα «Dominus Athenarum» ή «Sire D' Athenes». Η περίοδος αυτή (1204 - 1311) χαρακτηρίζεται από σχετική ακμή και ηρεμία. Το 1311, το Δουκάτο πέρασε στον έλεγχο των Καταλανών. Η πρωτεύουσα μεταφέρθηκε στηΘήβα. Η καταλανική πολιτική (1311 - 1388) υπήρξε καταστροφική και πιεστική για τους Ορθόδοξους υπηκόους, οι οποίοι δέχτηκαν με ανακούφιση τονΝέριο Ατζαγιόλι. Η Αθήνα ξανάγινε πρωτεύουσα του Δουκάτου. Μετά από πορεία 252 χρόνων, το Δουκάτο καταλύθηκε στις 4 Ιουνίου 1456 μετην κατάληψη της Αθήνας από τους Τούρκους.
Οθωμανική εποχή (1456 - 1830)
Το 1456 η πόλη κατακτήθηκε από τους Τούρκους και περιήλθε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. ΟΜωάμεθ ο Πορθητής επισκέφτηκε την πόλη και έμεινε γοητευμένος από αυτήν, ειδικά από τηνΑκρόπολη. Με διαταγή του, οΠαρθενώνας έγινε τζαμίκαιο ίδιος έδωσε πολλά προνόμια στους Αθηναίους. Η Αθήνα ήταν η τέταρτη μεγαλύτερη πόλη τωνΒαλκανίων[εκκρεμεί παραπομπή]με 20.000 κατοίκους καιοιΧριστιανοίκαιΜουσουλμάνοι ζούσαν αρμονικά. Τον 17ο αιώνα, κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων τουΣΤ΄ Βενετοτουρκικού Πολέμου πολιορκήθηκε από τους Βενετούςκαι υπέστη μεγάλες ζημιές, συμπεριλαμβανομένης της ανατίναξης της οροφής του Παρθενώνα από τον στρατηγό Φραντσέσκο Μοροζίνιτο 1687, από οβίδα που έπληξε τον ναό.
Βορειοδυτική άποψη των Αθηνών καιτου βομβαρδισμού τουΠαρθενώνα, 1687, Φραντσέσκο Φανέλι.
Παράσταση παζαριού στην Αθήνα κατά την 19ο αιώνα, 1821, Έντουαρντ Ντόντουελ.
Τον 18ο αιώνα η Αθήνα γνώρισε μια σειρά από αναστατώσεις, κυρίως λόγω της κακοδιοίκησης των Τούρκων καιτων μεταξύ ανταγωνισμών γιατην ιδιοποίηση των δικαιωμάτων είσπραξης φόρων ή την ιδιοκτησία των κτημάτων. Το1771-1772 η πόλη δεχόταν επιδρομές από τους Λεμπέσηδες, εξεγερμένους της Σαλαμίναςπου είχαν υψώσει τηρωσική σημαία υπό τονΜήτρο-Μάρα. Η περίοδος 1775-1795 χαρακτηρίζεται από την τυραννική διοίκηση τουΧατζή Αλή Χασεκή. Αυτός αρχικά ήταν υπηρέτης στο παλάτι του σουλτάνου στηνΚωνσταντινούπολη, όπου αφού συνήψε ερωτικό δεσμό μετην Εσμέ Σουλτάνα, αδελφή του σουλτάνου Σελίμ Γ΄, κατόρθωσε να διοριστεί βοεβόδαςτων Αθηνών, δηλαδή υπεύθυνος γιατην είσπραξη του φόρου της δεκάτης. Επί των ημερών τουη Αθήνα περιτειχίστηκε με υποτυπώδες τοιχίο γιανα προστατευθεί από τις επιδρομές τουρκαλβανών. Περί το 1789 ενέσκηψαν στην πόλη επιδημίες ευλογιάς και πανώλης, καθώς και έλλειψη τροφίμων. Πολλοί κάτοικοι πέθαναν, ενώ άλλοι διασκορπίστηκαν. Το 1795 ο Χασεκή αποκεφαλίστηκε αφού είχαν προηγηθεί σειρά διαμαρτυριών εναντίον του από Τούρκους καιΈλληνες προς τον σουλτάνο.
Στις αρχές του 17ου αιώνα και ειδικά από τον 19ο αιώνα, η Αθήνα, λόγω του αρχαιολογικού της ενδιαφέροντος, είχε συγκεντρώσει το ενδιαφέρον διαφόρων ξένων καλλιτεχνών, αρχαιολόγωνκτλ. και είχε σχηματιστεί μια αρκετά μεγάλη κοινότητα Ευρωπαίωνστην πόλη και ιδρύθηκαν τα πρώτα προξενεία. Μεταξύ αυτών όμως, ήταν καιη αποστολή του λόρδου Έλγινπου έκανε τη γνωστή αφαίρεση (κλοπή) των γλυπτών από τηνΑκρόπολη. Άλλες γνωστές προσωπικότητες που πέρασαν από την Αθήνα ήταν οΣατωμπριάν, οΛόρδος Βύρων, οΒρετανός πρέσβης στηνΠόλη λόρδος Στράνγκφορντ, οΦρανσουά Πουκεβίλ, η πριγκίπισσα της Ουαλίας Καρολίν κ.ά. Το 1812 ιδρύθηκε στην Αθήνα η "Φιλαθηναϊκή Ακαδημία" και κατόπιν η "Φιλόμουσος Εταιρεία".[18]
Η επανάσταση του 1821 και η απελευθέρωση των Αθηνών
Η πολιορκία της Ακρόπολης από τους Έλληνες, 1821-1822 (Έργο του Παναγιώτη Ζωγράφου).Η υποδοχή του βασιλιά Όθωνα στην Αθήνα. Θησείο, 1833. (Έργο του Peter von Hess, 1839).
Έναρξη της Επανάστασης
Λόγω της δράσης της Φιλομούσου Εταιρείαςδεν είχε μεγάλη διείσδυση στην πόλη ηΦιλική Εταιρεία, με εξαίρεση κάποιους ιερωμένους. Εκείνη την εποχή οι Αθηναίοι χωρίζονταν στους "Γκαγκαραίους" και τους "Ξωτάρηδες". Οι πρώτοι ήταν οι αστοί καιοι άρχοντες που περιλαμβάνονταν στο αρχοντολόγιο, ενώ οι δεύτεροι ήταν οι αγρότες που ζούσαν στα πέριξ της Αθήνας χωριά και κτήματα, πολλοί των οποίων αρβανιτόφωνοι. ΟιΤούρκοι ήταν μειοψηφία στην Αθήνα και βαθμιαία είχαν τεθεί υπό τον έλεγχο τωνΕλλήνων αρχόντων ή "γκαγκαραίων" αφού οι γηγενείς Έλληνες αποτελούσαν την πλειοψηφία της Αθήνας. Ισχυρές οικογένειες ήταν αυτή του Λογοθέτη Χωματιανού καιτου Προκοπίου Μπενιζέλου. Η εξέγερση τουΥψηλάντηστηΡουμανία άφησε σχεδόν αδιάφορους τους αστούς Αθηναίους. Ωστόσο, εκείνη την εποχή ο οπλαρχηγός της Χασιάς, ο "ξωτάρης" Χατζή-Μελέτης Βασιλείου, συγκρότησε σώμα από ενόπλους Χασιώτες και Μενιδιάτες μετην άδεια τουζαμπίτη (αστυνόμου) των Αθηνών, δήθεν γιανα προστατεύσει την πόλη από επιδρομές.[19] Πιστεύεται ότι ο Βασιλείου είχε μυηθεί στη Φιλική Εταιρεία, διότι παρόμοια πράξη έκανε λίγο πριντην Επανάσταση καιοΑθανάσιος ΔιάκοςστηΛιβαδειά, αλλά και διότι δέχτηκε να τεθεί υπό τις διαταγές του Φιλικού Δήμου Αντωνίου από τη Λιβαδειά.
Το βράδυ της 25ης Μαρτίου 1821 ήλθε από τηνΎδρα αγγελιαφόρος και ειδοποίησε τους Αθηναίους να ετοιμαστούν για εξέγερση. Επειδή όμως δεν είχε γίνει καμία προετοιμασία, όλος ο Μάρτιος πέρασε σχεδόν χωρίς καμία ενέργεια. ΟΣπυρίδων Τρικούπης αναφέρει ότι οι Αθηναίοι δεν ξεσηκώθηκαν γιατί δεν είχαν αρχηγούς. Οι Τούρκοι των Αθηνών είχαν πληροφορηθεί τα γεγονότα της Πελοποννήσου αλλά είχαν την εντύπωση ότι επρόκειτο για ενέργειες του Αλή Πασά, πουτον αποκαλούσαν "Καραλή". Εμπιστεύθηκαν την άμυνα του τοιχίου της πόλης στο ένοπλο σώμα του Χατζή-Μελέτη Βασιλείου. Το τελευταίο ενισχύθηκε καιμε άλλους οπλαρχηγούς όπως ο Μήτρος Σκευάς από τοΜενίδι, ο "αρβανιτόβλαχος" Χατζή-Αναγνώστης Κιουρκακιώτης, ο Ιωάννης Ντάβαρης από ταΜεσόγεια. Οι Τούρκοι κάλεσαν τον μητροπολίτη Αθηνών Διονύσιο, ανεψιό του πατριάρχη Γρηγορίου Ε', ο οποίος όμως είχε καταφύγει στηΒοιωτία όπου με τους μητροπολίτες Ταλαντίου Νεόφυτο και Σαλώνων Ησαΐα κήρυξε την Επανάσταση στη μονή Αγίας Παρασκευής έξω από τη Λιβαδειά και ευλόγησε τα όπλα του Αθανασίου Διάκου. Στις αρχές Απριλίου άρχισαν να σημειώνονται επεισόδια στην Αθήνα, και πολλοί Αθηναίοι γιανα προστατευθούν από τους Τούρκους κατέφευγαν σε ξένα προξενεία, με εξαίρεση τον πρόξενο της Αυστρίαςο οποίος βοηθούσε τους Τούρκους. Τη νύχτα της 9ης προς 10η Απριλίου, νύχτα της Αναστάσεως, συνελήφθησαν πολλοί άρχοντες ως όμηροι και φυλακίστηκαν στηνΑκρόπολη, ενώ ο τουρκικός όχλος ζητούσε γενική σφαγή τωνΧριστιανών. Λόγω της φυλάκισης των ομήρων η πόλη παρέμεινε ήσυχη, ενώ στην ύπαιθρο άρχισαν επιθέσεις και αρπαγές κατά των Τούρκων. Το πρώτο σημαντικό πολεμικό επεισόδιο έγινε στις 18 Απριλίου στονΚάλαμο όπου ο Χατζή-Μελέτης Βασιλείου απέκρουσε σώμα 300 Τούρκων που έρχονταν από τηΧαλκίδα προς βοήθεια των Τούρκων της Αθήνας. Έτσι κηρύχθηκε ανοιχτά ηΕπανάστασηκαιστη Λιβαδειά διορίστηκε στρατιωτικός αρχηγός των Αθηνών ο Λειβαδίτης Δήμος Αντωνίου. Στην εκκλησιαστική τελετή ο Αθηνών Διονύσιος και Ταλαντίου Νεόφυτος περιέβαλαν τον Αντωνίου με στρατιωτική εξάρτηση όπως στους Μεσαίους Χρόνους χρίζονταν οι ιππότες. Ο Αντωνίου, φορώντας περικεφαλαία και επωμίδες τωναγγλικών στρατιωτικών σωμάτων των Επτανήσων, κατέβηκε στηΧασιά όπου μετην επιβλητική εμφάνισή του έδωσε στους ενόπλους πρωτάρηδες την αίσθηση ότι πράγματι υπήρχε η στήριξη της Ρωσίαςστην εξέγερση. Την 24η Απριλίου, οι Τούρκοι των Αθηνών αφού έμαθαν τον απαγχονισμό του πατριάρχη και τις σφαγές των Ελλήνων στηνΚωνσταντινούπολη, φοβήθηκαν ότι θα συνέβαιναν αντίποινα. Ζήτησαν από τον Ιμάμη να ευλογήσει τη δική τους σημαία του ιερού πολέμου και διασπάστηκαν στους δρόμους, ζητώντας σφαγή των Χριστιανών. Τότε οι Αθηναίοι κάλεσαν σε βοήθεια το στρατιωτικό σώμα της Χασιάς, από το οποίο όμως μόνο περί τα 500 άτομα κινήθηκαν και αυτοί ελαφρά οπλισμένοι, πολλοί με αγροτικά εργαλεία και αυτοσχέδιες λόγχες. Την 26η Απριλίου οι Τούρκοι οχυρώθηκαν στην Ακρόπολη ενώ οι Έλληνες εισήλθαν στην πόλη φωνάζοντας "Χριστός Ανέστη" και "Ελευθερία ή θάνατος". Ο Χατζή-Μελέτης ύψωσε στην Αθήνα τη σημαία της ελευθερίας την 28η Απριλίου. Την επομένη έφτασε στην πόλη καιο επίσκοπος Διονύσιος και μετά από εκκλησιαστική τελετή στη μικρή πλατεία του Αγίου Παντελεήμονα υπό την Ακρόπολη (το λεγόμενο Δημοπρατήριο) εγκαταστάθηκε στην πόλη πολιτική διοίκηση και "βουλευτές". Τότε αυξήθηκαν καιτα ένοπλα σώματα από αστούς Αθηναίους, ενώ προσήλθαν και άλλοι από τηΣαλαμίνα, τηνΑίγινα, τηνΚέακλπ.[20]
Οι πολιορκούμενοι Τούρκοι ξέροντας ότι δενθα μπορούσαν να κρατήσουν πολύ καιρό ανδεν έρχονταν βοήθεια, αποφάσισαν και επιχείρησαν μια νυχτερινή έξοδο. Τη νύχτα της 15ης Μαΐου του 1821, 15 Τούρκοι με αρχηγό τον Μεχμετάκο Τουραλή, κατόρθωσαν να περάσουν μέσα από τις ελληνικές γραμμές καινα φτάσουν μέχρι τηΧαλκίδα,[21] όπου και ανέφεραν τη δύσκολη κατάστασή τους. Από τη πλευρά τους, όλο και περισσότεροι Έλληνες μαζεύονταν -κυρίως από τα γειτονικά νησιά- να βοηθήσουν τους Αθηναίους στην πολιορκία. Την 8η Ιουνίου οι Τούρκοι σκότωσαν τους 8 από τους 12 Αθηναίους προκρίτους που κρατούσαν ως ομήρους στην Ακρόπολη και πέταξαν τα κεφάλια τους από τα τείχη της Ακρόπολης. Κατά την παράδοση, η κεφαλή του ιερομόναχου Φιλαρέτου Τριανταφύλλη έμεινε σφηνωμένη σε ένα βράχο καιτην επομένη έγινε μάχη μεταξύ Αθηναίων και Τούρκων γιατην περισυλλογή της, ενώ τα γεγονότα φούντωσαν το μίσος των Αθηναίων.
Περί τα μέσα Ιουνίου σκοτώθηκε ο Δήμος Αντωνίου που είχε τη γενική αρχηγεία και λόγω ασυμφωνίας μεταξύ γκάγκαρων και τρατάρηδων ο Δημήτρης Υψηλάντης διόρισε αρχηγό των Αθηνών τονεκ Ρωσίας Λιβέριο Λιβερόπουλο, ο οποίος όμως δεν είχε στρατιωτική πείρα. Ο Λιβερόπουλος έφτασε στην Αθήνα ντυμένος μετη στενή μαύρη στολή του Ιερολοχίτου. Οι Τούρκοι βλέποντας αρκετούς από τους πολιορκητές να φορούν τα "στενά" (ευρωπαϊκές στολές) πείσθηκαν ότι οι επαναστάτες είχαν υποστήριξη από ευρωπαϊκές δυνάμεις και απελπίστηκαν.
Στα μέσα Ιουλίου 1821, τουρκικός στρατός με επικεφαλής τονΟμέρ Βρυώνηκαιτον Ομέρ μπέη της Καρύστου κατέβηκε προς την Ανατολική Στερεά. Οι Αθηναίοι φοβούμενοι έλυσαν την πολιορκία της Ακρόπολης και εγκατέλειψαν την πόλη. Όσοι κατάφεραν να ξεφύγουν, έφυγαν γιατην Αίγινα, τη Σαλαμίνα, ακόμα καιστο ελληνικό στρατόπεδο τουΙσθμού. Έτσι, οι Τούρκοι διέλυσαν τηπρώτη πολιορκία των Αθηνών. Ο Ομέρ Βρυώνης έδειξε ότι ήθελε να παραμείνει στην Αθήνα και μάλιστα τέλεσε τον γάμο τουμετην κόρη ενός Τούρκου ιερωμένου. Όμως γύρω στα μέσα Οκτωβρίου του 1821 αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Αθήνα, γιανα βοηθήσει τονΧουρσίτ ΠασάστηνΉπειρο. Αλλά καιο Ομέρ μπέης αναγκάστηκε να γυρίσει πίσω στηνΕύβοια. Έτσι η Αθήνα έμεινε και πάλι, μόνο μετη φρουρά της Ακρόπολης. Όλο αυτό το διάστημα οι Έλληνες συνέχιζαν να παρενοχλούν τα τουρκικά στρατεύματα, και μόλις έμαθαν ότι ο Βρυώνης έφυγε, άρχισαν πάλι να μαζεύονται στη πόλη, γιανα πολιορκήσουν και πάλι την Ακρόπολη. Γρήγορα έγινε αντιληπτό ότι ο Λιβερόπουλος δεν μπορούσε να έχει την αρχηγία των Αθηνών. Μεταξύ διαφόρων διεκδικητών τελικώς η αρχηγία ανετέθη στον Ηλία Μαυρομιχάλη, γιοτου Πετρόμπεη. Την 3η Νοεμβρίου 1821 οι Έλληνες ανακατέλαβαν την πόλη και πολιόρκησαν και πάλι την Ακρόπολη ενώ επανήλθαν από τα νησιά οι οικογένειες που είχαν φύγει. Οι πολιορκητές αρχικά στέρησαν από τους Τούρκους το νερό που έπαιρναν από ένα πηγάδι κοντά στο Ηρώδειο θέατρο, τον λεγόμενο "Σκερπετζέ". Την 13η Νοεμβρίου, εορτή του Ιωάννου του Χρυσοστόμου, ο οπλαρχηγός Παναγής Κτενάς μετά τον αγιασμό των όπλων κάλεσε τους άνδρες τουνα πολεμήσουν με ανδρεία, φωνάζοντας προς αυτούς "Βρωμόσκυλα, θατη βγάλουμε με καθαρό πρόσωπο" (χρησιμοποιώντας την ύβρι μετην οποία οι Τούρκοι αποκαλούσαν τους Έλληνες). Επιτέθηκαν εναντίον των Τουρκαλβανών που φρουρούσαν το πηγάδι και τους απώθησαν στα βράχια της Ακρόπολης. Η πολιορκία αργότερα ενισχύθηκε με κανόνι που έβαλε από τονΆρειο Πάγο ενώ ειδικός στην κατασκευή υπονόμων κατόρθωσε ανατινάξει μέρος των τειχών της Ακρόπολης. Τελικά, οι Τούρκοι παρέδωσαν την Ακρόπολη την 9η Ιουνίου 1822. Ο Διονύσιος έστειλε ανθρώπους να δώσουν νερό στους διψασμένους Τούρκους, πολλοί των οποίων όμως πέθαναν πίνοντας αχόρταγα μεγάλη ποσότητα. Οι Τούρκοι εγκατέλειψαν με ασφάλεια την Ακρόπολη, παρουσία τωνΑυστριακών πρέσβεων, την 10η Ιουνίου 1822 αφού παρέδωσαν τα κλειδιά του φρουρίου στον Παναγιώτη Κτενά.[22]Ο Κτενάς ατυχώς σκοτώθηκε όταν εξερράγη το κανόνι που πυροδότησε γιανα πανηγυρίσει την κατάληψη της Ακρόπολης. Έτσι οι Αθηναίοι ελευθερώθηκαν για πρώτη φορά.
Η συνέχεια της Επανάστασης
Μετά την κατάληψη της Ακρόπολης, οι Τούρκοι που παραδόθηκαν συνέχισαν ναζουνστην Αθήνα, ενώ τα γυναικόπαιδα παρέμεναν υπό την προστασία των προξενείων της Γαλλίαςκαι της Αυστρίας. Όταν έγινε γνωστό στην Αθήνα ότι κατέρχεται ο Δράμαλης με ισχυρό στρατό γιανα συντρίψει την επανάσταση, οι Τούρκοι αναθάρρησαν και άρχισαν να προπηλακίζουν καινα απειλούν τους Χριστιανούς. Αφορμή για συγκρούσεις δόθηκε όταν Χιώτεςπου είχαν επιβιώσει από τησφαγή της ΧίουκαιΚεφαλλονίτες επιτέθηκαν εναντίον Τούρκων στις 27 και 28 Ιουνίου1822.
Στο μεταξύ οι Αθηναίοι, προτου κινδύνου του Δράμαλη, δεν είχαν φροντίσει γιατην άμυνα, ενώ πολλοί κατέφευγαν πάλι προς τηΣαλαμίνα. Ο Πουκεβίλ κατηγορεί Γάλλους ναύτες που βρίσκονταν στονΠειραιά ότι εμπόδιζαν τους Έλληνες να φύγουν προς τη Σαλαμίνα ενώ υποστήριζαν τους Τούρκους. Μετά από πρόσκληση των εφόρων αρκετοί νέοι έσπευσαν να εφοδιάσουν καινα οχυρώσουν την Ακρόπολη. Ενώ στηνΠελοπόννησο δίνονταν μάχες κατά του Δράμαλη, στην Αθήνα ξέσπασε διχόνοια μεταξύ οπλαρχηγών γιατην κυριαρχία στην Ακρόπολη. Τελικά η μία φατρία κάλεσε τονΑνδρούτσονα καταλάβει την Ακρόπολη. Αυτός εισήλθε την 21 Αυγούστου 1822 ακολουθούμενος από τον υπαρχηγό του Ιωάννη Γκούρακαι 150 οπλίτες. Ο Οδυσσέας οχύρωσε την Ακρόπολη και ζήτησε από τους Αθηναίους νατου υπογράψουν ομόλογο έναντι της αξίας των εφοδίων πουο ίδιος είχε καταβάλλει. Αναχώρησε προσωρινά από την Ακρόπολη αφήνοντας τον Γκούρα φρούραρχο και ουσιαστικά κύριο της Αθήνας. Στην Ακρόπολη είχαν εγκατασταθεί καιοι οικογένειες των Ανδρούτσου καιΓκούρα καθώς και άλλων ρουμελιωτών ώστε να έχουν προσωπικό ενδιαφέρον γιατην άμυνα της πόλης. Μεταξύ των συζύγων των δύο αρχηγών ξέσπασε αντιζηλία γιατα πρωτεία, το οποίο και στάθηκε αφορμή της εχθρότητας μεταξύ των δύο ανδρών. Στη διαμάχη ενεπλάκησαν πολλοί έφοροι καιοφιλέλληναςΣτάνχοππου ήλθε στην Αθήνα το φθινόπωρο μαζί μετον επανερχόμενο Οδυσσέα.
Οι Αθηναίοι συμμετείχαν στον αγώνα κατά του κατεχόμενου εχθρού. Στην Τιθορέα (Βελίτσα) αγωνίστηκαν 350 οπλίτες υπό τονΟδυσσέακαι τους οπλαρχηγούς Ν. Σαρή, Μήτρο Λέκκα, Ν. Αργύρη, Μελέτη Βασιλείου καιΙ. Ντάβαρη. Αρχικά ανέκοψαν τον εχθρό αλλά τελικά διασκορπίστηκαν. ΟΝ. Σαρής συνελήφθη και δραπέτευσε ενώ οδηγείτο προς Λάρισα, γιανα φονευθεί αργότερα στην Αθήνα, θύμα της αντιπαλότητας Ανδρούτσου και Γκούρα. Το καλοκαίρι του 1823 η Αθήνα είχε κυκλωθεί από παντού από οθωμανικά στρατεύματα καιστον στόλο. Από βορρά κατερχόταν ο Γιουσούφ Μπερκόφτσαλης μετον διοικητή της Αδριανούπολης Σελήμ Σαλήχ πασά, ενώ από τη Χαλκίδα εκστράτευε ο Καρυστινός Ομέρ μπέης. Οι οικογένειες κατέφυγαν και πάλι στηΣαλαμίνα ενώ ταυτόχρονα τον τόπο μάστιζε επιδημία. Ο Γκούρας είχε εφοδιάσει και οχυρώσει την Ακρόπολη. Οι εχθροί έφτασαν μέχρι τους Αμπελοκήπους, αλλά μετά αποχώρησαν, παίρνοντας αιχμαλώτους γυναικόπαιδα. Ο Μπερκόφτσαλης ασθένησε σοβαρά και πολλοί πέθαναν από τον λοιμό. Το φθινόπωρο επανήλθε από την Εύβοια ο Οδυσσέας. Ο Στάνχοπ έφερε μαζί τουκαιμια τυπογραφική μηχανή μετην οποία τυπώθηκαν διάφορα έντυπα, μεταξύ των οποίων καιη "Εφημερίς των Αθηνών", η πρώτη αθηναϊκή εφημερίδα υπό τονΓεώργιο Ψύλλα. Επίσης επανασυστήθηκε ηΦιλόμουσος Εταιρεία Αθηνών, γίνονταν ανασκαφές και άρχισαν να λειτουργούν ορισμένα σχολεία, με οικονομική βοήθεια και από τα μοναστήρια της Αττικής. Η ζωή στην Αθήνα άρχιζε να αποκαθίσταται. Στα σχολεία εισήχθη η διδασκαλία μέσω της αλληλοδιδακτικής μεθόδου καιη εκμάθηση ξένων γλωσσών.
Το καλοκαίρι του 1824 έγινε νέα εκστρατεία με επικεφαλής τον Ιμπραήμ ή Δερβίς πασά. Αυτός διέταξε τονΟμέρ Βρυώνηνα επιτεθεί από τη Δυτική Ελλάδα καιτον Ομέρ Καρυστινό μπέη από την Ανατολική, ενώ ο ίδιος θα επετίθετο στηνΠελοπόννησο από τηΦωκίδακαιτηνΑιγιάλεια. Ο Ομέρ Καρυστινός με 4.000 άνδρες, μεταξύ των οποίων 2.000 γενίτσαροι που είχαν σταλεί από τηνΚωνσταντινούπολη, αποβιβάστηκε από τηΧαλκίδαστονΜαραθώνακαι άρχισε να λεηλατεί την ύπαιθρο. Ο Γκούρας αποφάσισε να αμυνθεί μόνο με 300 άνδρες κατά τον Σουρμελή ή 600 κατά τονΤρικούπη. Η ιστορικότητα του χώρου καιοι εμφύλιες αντιπαλότητες που είχαν προηγηθεί έκαναν τονΓκούρανα ενθαρρύνει τους λίγους άνδρες του υπενθυμίζοντας την αρχαία μάχητουΜαραθώνα. Οι ολιγάριθμοι Αθηναίοι οχυρωμένοι σε πρόχειρα ταμπούρια αντιστάθηκαν αποτελεσματικά από την 3η έως την 6η Ιουλίου αναγκάζοντας τους εχθρούς να διασκορπιστούν καινα εισβάλλουν στην Αττική από άλλες διαδρομές. Την τελευταία μέρα κινδύνευσε ολόκληρο το σώμα τουΓκούρακαι διασώθηκε χάρη στην επέμβαση επικουρίας υπό τονΔ. Ευμορφόπουλο. Οι εχθροί αποχώρησαν καιοιΈλληνες έστειλαν ως τρόπαια στην Αθήνα τριάντα κεφάλια και δύο σημαίες. Μεταξύ των Οθωμανών που σκοτώθηκαν ήταν ο αρχηγός των γενιτσάρων Ιμπραήμ καιο Αμπεδίν-μπέης, ανιψιός του Ομέρ Καρυστινού και αρχηγός τωνντελήδων.
Οι νικητές Αθηναίοι, απασχολημένοι μετη λαφυραγωγία των νεκρών, δεν καταδίωξαν τους υποχωρούντες Οθωμανούς οι οποίοι συγκεντρώθηκαν στοΚαπανδρίτιμε σκοπό να εισβάλλουν μέσω ΚάζαςκαιΦυλής.
Τον Οκτώβριο του 1824, πραγματοποιήθηκε μια καταγραφή στην επαναστατημένη Αθήνα, σύμφωνα μετην οποία στην πόλη υπήρχαν 9.040 κάτοικοι και 1.605 σπίτια, που κατανέμονταν σε 35 ενορίες.[23]
Πρωτεύουσα του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους
Πανοραμική άποψη της Αθήνας, μεταξύ του 1872 και του 1873, από το ύψος της Ακρόπολης.
Η Αθήνα ήταν μια μικρή ημιέρημη και μισοκατεστραμμένη πόλη (από τις αλλεπάλληλες πολιορκίες κατά τη διάρκεια του Αγώνα της Ανεξαρτησίας), όταν έγινε πρωτεύουσα του νέου Βασιλείου της Ελλάδαςτο 1834. Αναφέρεται μάλιστα μία πρώιμη απογραφή του πληθυσμού της, η οποία διενεργήθηκε τον Ιανουάριο του 1822, ενώ η ελληνική επανάσταση βρισκόταν σε πλήρη εξέλιξη. Τα σχετικά αρχεία βρέθηκαν στο Υπουργείο Παιδείας και ήταν μέρος της συλλογής των εγγράφων της παλαιάς Μητρόπολης των Αθηνών. Σύμφωνα μετο πρακτικό απογραφής, το οποίο φέρει ημερομηνία σύνταξης την 28 Ιανουαρίου 1822 και το υπογράφουν (και "βεβαιώνουν") τρεις τοπικοί άρχοντες (δημογέροντες), στις διάφορες συνοικίες - γειτονιές της πόλης απογράφηκαν συνολικά 1.235 οικίες και 8.645 κάτοικοι. Την απογραφή είχαν διενεργήσει οι εφημέριοι της κάθε ενορίας.[24]
Μετά την απελευθέρωση, με πρωτοβουλία τουΒασιλιά Όθωνα, η Αθήνα χαρακτηρίζεται νέα πρωτεύουσα. Το 1834 ανοικοδομείται στα πρότυπα των μεγάλων ευρωπαϊκών πρωτευουσώνκαι σχεδιάζεται η επέκταση της προς βορρά της παλαιάς πόλης, από τους αρχιτέκτονες Σταμάτη Κλεάνθη, Έντουαρτ Σάουμπερτκαιτον βασιλικό σύμβουλο Λέο φον Κλέντσεκαι χτίζονται επιβλητικά κτίρια αντάξια μιας ευρωπαϊκής πρωτεύουσας με παρελθόν, όπως τα πρώην ανάκτορα (τώρα τοκοινοβούλιο), ηΠαλαιά Βουλή, ηΑκαδημία, τοΖάππειοκτλ. Ως πρωτεύουσα του νέου ελληνικού κράτους και κέντρο των πολιτικών εξελίξεων, η Αθήνα υπήρξε τόπος γεγονότων-οροσήμων της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Εδώ έγινε ηΕπανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίουτο 1843, που αναδιαμόρφωσε την πολιτειακή φυσιογνωμία του κράτους. Τις επόμενες δεκαετίες η Αθήνα ανοικοδομήθηκε κατά τα πρότυπα σύγχρονης πόλης. Η πόλη έγινε θέατρο πολυάριθμων κινημάτων καιπραξικοπημάτωνγια περισσότερα από 50 χρόνια, με αρχή τοστρατιωτικό κίνημα στο Γουδί.
Χάρτης της Αττικής του 1894.
Πολεοδομικός χάρτης της Αθήνας, Εγκυκλοπαιδικό λεξικό Μπαρτ-Χιρστ, 1890.
Προσωρινή στέγαση Μικρασιατώνσε σκηνές στο Θησείο. Μετά τηΜικρασιατική Καταστροφήτου 1922 εγκαταστάθηκαν στην Αθήνα χιλιάδες οικογένειες Μικρασιατώνκαιο πληθυσμός της πόλης διπλασιάστηκε.
Μετά τηΜικρασιατική Καταστροφή εγκαθίστανται στην Αθήνα χιλιάδες οικογένειες Μικρασιατών. Ο πληθυσμός της Αθήνας διπλασιάστηκε καιστην αρχή οι ξεριζωμένοι βρήκαν πρόχειρη στέγη σε αποθήκες, εκκλησίες, σχολεία και θέατρα. Δημιουργήθηκαν νέες συνοικίες από τους Μικρασιάτες, αρχικά με πρόχειρα ίδια μέσα και αργότερα με κτίσιμο μόνιμων κατοικιών, όπως ηΝέα Σμύρνη, ηΝέα Ιωνία Αττικής, οΒύρωνας, η Καισαριανή, το Περιστέρι, ο Νέος Κόσμος και άλλες.[25][26][27]Οι πρώτοι προσφυγικοί καταυλισμοί είχαν τη μορφή ξύλινων παραπηγμάτων και στήνονταν από το Ταμείο Περιθάλψεως Προσφύγων. Αργότερα η Επιτροπή Αποκαταστάσεως Προσφύγων εισάγει την ιδεολογία της οριστικής αποκατάστασης. Τα βασικά κριτήρια επιλογής των περιοχών εγκατάστασης των προσφύγων στην Αθήνα καιστον Πειραιά ήταν η ύπαρξη ελεύθερων απαλλοτριώσιμων χώρων, που ουσιαστικά βρίσκονταν στην περιφέρεια της πρωτεύουσας, καικατ' επέκταση η απομάκρυνση από τις υπάρχουσες περιοχές κατοίκησης, όπου η πολιτική της υποχρεωτικής επίταξης και συστέγασης είχε δημιουργήσει πολλά προβλήματα μεταξύ προσφύγων και ντόπιων.[28]
Μετά τονΒ' Παγκόσμιο πόλεμο
Η σύγχρονη πόλη των Αθηνών. Άποψη τουΛυκαβηττούκαι της Βουλής από την Ακρόπολη. Στα δεξιά, διακρίνεται οΕθνικός Κήπος.Πλατεία Συντάγματος - Ξενοδοχείο Μεγάλη Βρετανία.Η Βουλή των Ελλήνων στο Σύνταγμα, την καρδιά της πόλης.ΟΠαρθενώνας, μετο Ερέχθειο στα αριστερά.
Κατά τονΒ΄ Παγκόσμιο Πόλεμοη πόλη υπέφερε πάρα πολύ, κυρίως από λιμότον χειμώνα του 1941 - 1942[29]και υπέστη μεγάλες καταστροφές. Μετά τον πόλεμο, η πόλη άρχισε ξανά να μεγαλώνει, ιδιαίτερα κατά τη δεκαετία του 1960, ως αποτέλεσμα της εσωτερικής μετανάστευσης από τις μικρές πόλεις καιτα χωριά προς την Αθήνα. Το στεγαστικό πρόβλημα που δημιουργήθηκε, το έλυσε ηαντιπαροχήμετην ανεξέλεγκτη και άναρχη ανέγερση πολλών πολυκατοικιώνστο κέντρο καισταπροάστια. Δυστυχώς όμως τότε, ως αποτέλεσμα της αντιπαροχής, πολλά νεοκλασικά κατεδαφίστηκαν γιανα δώσουν τη θέση τους στις πολυκατοικίες καισε κτίρια μοντέρναςαρχιτεκτονικής. Τα προβλήματα που δημιούργησε η αντιπαροχή είναι, ακόμα, αντιληπτά, όπως η άναρχη δόμηση καιοι ελάχιστοι χώροι πράσινου. Ο πληθυσμός των προσφυγικών οικισμών που δημιουργήθηκαν μετά τηΜικρασιατική Καταστροφή μετακινήθηκε σε πολυκατοικίες στις γύρω περιοχές και σύντομα, συνοικίες όπως τοΔουργούτι (Νέος Κόσμος) άλλαξαν φυσιογνωμία, ενώ άλλες, όπως οΑσύρματος (πάνω από τον οποίο πέρασε ο περιφερειακός τουΦιλοπάππου) καιτο Πολύγωνο ή Περδικάρι (που μετατράπηκε σε γέφυρα Μουστοξύδη) σβήστηκαν από τον χάρτη.[30][31][32]
Η είσοδος της ΕλλάδαςστηνΕυρωπαϊκή Ένωσητο 1981 έφερε καινούργιες επενδύσεις στην πόλη, μαζί όμως με προβλήματα κυκλοφοριακού και ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Η μαζική χρήση καταλυτικών οχημάτων από το 1990 και μετά βελτίωσε κατά πολύ την ποιότητα της ατμόσφαιρας, χωρίς ωστόσο να λυθεί οριστικά το πρόβλημα που στον 21ο αιώνα αφορά κυρίως ρύπους, όπως τοόζονκαιτα αιωρούμενα υποατομικά σωματίδια. Η κατασκευή του κέντρου επεξεργασίας λυμάτωνστη νησίδα της Ψυττάλειας, όπου γίνεται η επεξεργασία των λυμάτων της Αθήνας, βελτίωσε βραχυπρόθεσμα την ποιότητα των θαλασσών καιτων παραλιών της Αττικής, πριν ανακύψει πρόβλημα διάθεσης της λυματολάσπης.
Το κέντρο της αρχαίας πόλης εντοπίζεται πέριξ του λόφου της Ακρόπολης, στοΘησείοκαιτηνΠλάκα. Οι περιοχές αυτές σήμερα, πέρα από τον τουριστικό τους χαρακτήρα, αποτελούν και τις πιο ακριβές ζώνες του κέντρου (μαζί μετοΣύνταγμακαιτοΚολωνάκι κάτω από τον λόφο τουΛυκαβηττού). Το ιστορικό κέντρο των Αθηνών εντοπίζεται σε αυτή τη ζώνη, μαζί μετοΜοναστηράκι, το οποίο αποτελεί δημοφιλή τουριστικό και εμπορικό προορισμό για τους επισκέπτες. Χαρακτηριστικό είναι καιτο τρενάκι στηνΠλάκαγιατην περιήγηση των τουριστών, όπως επίσης καιη τουριστική λεωφορειακή γραμμή που γυρνάει το κέντρο.
Το κέντρο της σύγχρονης πόλης είναι ηΠλατεία Συντάγματος, όπου είναι εγκατεστημένα τα παλαιά βασιλικά ανάκτορα τα οποία σήμερα στεγάζουν τοΚοινοβούλιο, καθώς και άλλα δημόσια κτίρια του 19ου αιώνα. Κατά τις 3 δεκαετίες που ακολούθησαν τονΒ' Παγκόσμιο Πόλεμο οικοδομήθηκαν πολλά νέα πολυώροφα κτίρια, τα οποία και χαρακτηρίζουν τη σημερινή εικόνα της πόλης.
ΗΜυκηναϊκή Αθήνα (1.600 - 1.100 π.Χ.) μπορεί να είχε φτάσει το μέγεθος της Τίρυνθας. Αυτό οριοθετεί τον πληθυσμό στην τάξη των 10 ως 15 χιλιάδων. Κατά τηΓεωμετρική εποχή, το 1.000 π.Χ., ο πληθυσμός της Αθήνας ήταν μέχρι 4.000 άνθρωποι. Το 700 π.Χ. ο πληθυσμός είχε αυξηθεί στις 10.000. Το 500 π.Χ. το κράτος της Αθήνας είχε πιθανόν 200.000 ανθρώπους. Καιτηνκλασική περίοδοτο 431 π.Χ. εμφάνιζε ένα πληθυσμό με διαφορετικές εκτιμήσεις που κυμαίνονταν από 150.000 ως 350.000 και μέχρι 610.000 σύμφωνα μετονΘουκυδίδη. Όταν οΔημήτριος ο Φαληρεύς διενέργησε απογραφή πληθυσμού το 317 π.Χ. ο πληθυσμός ήταν 21.000 ελεύθεροι πολίτες, 10.000 σύμμαχοι έποικοι και 400.000 δούλοι, δηλαδή συνολικά 431.000 στη μείζονα Αθήνα.
Ηαρχαία πόλη της Αθήνας είχε το κέντρο της στο βραχώδη λόφο της Ακρόπολης. Τολιμάνι του Πειραιά ήταν ξεχωριστή πόλη, αλλά σήμερα έχει απορροφηθεί στοΠολεοδομικό Συγκρότημα Αθήνας. Η γρήγορη επέκταση της πόλης, που συνεχίζεται ακόμη και σήμερα, ξεκίνησε τις δεκαετίες του 1950 και 1960, λόγω της μετεξέλιξης της Ελλάδας από αγροτική σε βιομηχανική χώρα. Η επέκταση σήμερα είναι ιδιαίτερα προς τα Ανατολικά καιτα Βορειοανατολικά (μια τάση που σχετίζεται πολύ μετο νέο Διεθνές Αεροδρόμιο «Ελευθέριος Βενιζέλος»καιτηνΑττική Οδό, τον αυτοκινητόδρομο που διασχίζει τηνΑττική). Με αυτή τη διαδικασία η Αθήνα έχει ενσωματώσει πολλά πρώην προάστια και χωριά στηνΑττικήκαι συνεχίζει νατο κάνει. Ο παρακάτω πίνακας δείχνει την ιστορία του πληθυσμού της Αθήνας τα νεότερα χρόνια.
Η σύγχρονη πόλη της Αθήνας αποτελείται από τη συνένωση πολλών μικρότερων πόλεων και χωριών που επεκτάθηκαν γιανα συνθέσουν μία μεγάλη ενιαία πόλη· η επέκταση αυτή συνέβη τον20ό αιώνα. Το πολεοδομικό συγκρότημα της Αθήνας αποτελείται από 35 δήμους, ο μεγαλύτερος των οποίων είναι ο Δήμος Αθηναίων.
Όταν αναφερόμαστε στην Αθήνα, αναφερόμαστε συνήθως στην Αθήνα μετα προάστια ή αλλιώς «μείζονα περιοχή της Αθήνας», ενώ ορισμένες φορές αναφερόμαστε στο Δήμο Αθηναίων ή στο «κέντρο της Αθήνας». Κάθε δήμος της μείζονος περιοχής της Αθήνας είναι αυτοδιοικούμενος από τον Δήμαρχο καιτο Δημοτικό Συμβούλιο.
ΗΝτόρα Μπακογιάννη εκλέχθηκε Δήμαρχος Αθηναίων τον Οκτώβριο του 2002. Ήταν η πρώτη γυναίκα δήμαρχος της πόλης. Μετά την αποχώρησή της τον Φεβρουάριο του 2006, λόγω ανάληψης τουΥπουργείου Εξωτερικών, δήμαρχος ανέλαβε έπειτα από εκλογές στο Δημοτικό Συμβούλιο οΘεόδωρος Μπεχράκης. Στις δημοτικές εκλογές του Οκτωβρίου του 2006 εκλέχθηκε Δήμαρχος Αθηναίων οΝικήτας Κακλαμάνης από τον πρώτο γύρο. Στις επόμενες εκλογές, τον Νοέμβριο του 2010, η δημαρχία της πόλης πέρασε στονΓεώργιο Καμίνη. Από την 1η Σεπτεμβρίου 2019, δήμαρχος Αθηναίων είναι οΚώστας Μπακογιάννης.
Μετην εφαρμογή της νέας διοικητικής διαίρεσης της χώρας κατά τοΠρόγραμμα «Καλλικράτης»το 2011 και σύμφωνα μετο άρθρο 1 § 5.1. Β αυτού, ουδεμία μεταβολή επήλθε στο Δήμο Αθηναίων εκτός της μετονομασίας των δημοτικών διαμερισμάτων σε δημοτικές κοινότητες.
ΟΔήμος Αθηναίων χωρίζεται σήμερα διοικητικά σε επτά δημοτικές κοινότητες (πρώην διαμερίσματα), σύμφωνα μετο άρθρο 2 § 4 τουΠρογράμματος «Καλλικράτης», οι οποίες αριθμούνται σε 1η, 2η, 3η, 4η, 5η, 6ηκαι 7η:
Ο πληθυσμός της περιφερειακής ενότητας Κεντρικού Τομέα Αθηνών ανέρχεται σε 1.029.520 κατοίκους καιη πυκνότητα πληθυσμού της σε 11.796,14 κάτοικοι ανά τ.χλμ. Η έκτασή της είναι 87,3 τ.χλμ.
Η πόλη της Αθήνας ενσωματώνει αρχιτεκτονικούς ρυθμούς από τοννεοκλασικό μέχρι τον μοντέρνο. Βρίσκονται συχνά στις ίδιες περιοχές, γιατί η Αθήνα δεν χαρακτηρίζεται από ομοιογένεια των αρχιτεκτονικών ρυθμών. Υπάρχουν, πάντως, ενδείξεις συνέχειας στοιχείων της αστικής της αρχιτεκτονικής μέσα στη μακραίωνη ιστορία της.[εκκρεμεί παραπομπή]
Κατά το μεγαλύτερο μέρος του 19ου αιώνα στην Αθήνα κυριάρχησε ο Νεοκλασικισμός, καθώς και ορισμένες παρεκκλίσεις του, όπως ο Εκλεκτικισμός, ιδιαίτερα στις αρχές του 20ού αιώνα. Έτσι ταΠαλαιά Ανάκτορα (σήμερα Βουλή των Ελλήνων) ήταν το πρώτο σημαντικό δημόσιο κτίριο που ανεγέρθηκε, μεταξύ 1836 και 1843. Αργότερα, στα μέσα καιτα τέλη του 19ου αιώνα, οΘεόφιλος ΧάνσενκαιοΕρνέστος Τσίλλερ συμμετείχαν στην κατασκευή πολλών νεοκλασικών κτιρίων, όπως η Ακαδημία καιτοΖάππειο. Ο Τσίλλερ σχεδίασε επίσης πολλά ιδιωτικά αρχοντικά στο κέντρο της Αθήνας, που σταδιακά έγιναν δημόσια, συνήθως μέσω δωρεών, όπως τοΙλίου ΜέλαθροντουΣλήμαν.
Αρχίζοντας τη δεκαετία του 1920, η Μοντέρνα αρχιτεκτονική, περιλαμβανομένου τουΜπάουχαουςκαι της Αρ Ντεκό, άρχισε να επηρεάζει σχεδόν όλους τους Έλληνες αρχιτέκτονες και κτίρια, τόσο δημόσια όσο και ιδιωτικά, κατασκευάσθηκαν σύμφωνα με αυτούς τους ρυθμούς. Μεταξύ των περιοχών με μεγάλο αριθμό τέτοιων κτιρίων είναι ηΠλατεία Βικτωρίαςκαι μερικές του κέντρου της πόλης, ενώ μεταξύ των συνοικιών που αναπτύχθηκαν αυτή την περίοδο είναι ηΚυψέλη.[40]
Τις δεκαετίες του 1950 και 1960, κατά την επέκταση και ανάπτυξη της Αθήνας, έπαιξαν σημαντικό ρόλο άλλα μοντέρνα κινήματα, όπως το Διεθνές στυλ. Οι πολυκατοικίες εκείνης της περιόδου αναγνωρίστηκαν σε διεθνές επίπεδο και κόσμησαν τους δρόμους της Αθήνας. Διαθέτοντας όλες τις ανέσεις της εποχής και κτισμένες με υλικά αρίστης ποιότητας έχαιραν μεγάλης εκτίμησης μεταξύ των μεγαλοαστικών κύκλων της πόλης. Κυρίαρχη αρχιτεκτονική τεχνοτροπία των δεκαετιών αυτών υπήρξε ο "κλασικίζων μοντερνισμός". Σπουδαία δείγματα αυτού του ρυθμού βρίσκονται σήμερα πέριξ και επί των οδών Πατησίωνκαι3ης Σεπτεμβρίου, στις πλατείες ΑμερικήςκαιΒικτωρίαςκαι σαφώς στον άλλοτε πιο αριστοκρατικό και μεγαλοπρεπή δρόμο των Αθηνών, την οδό Μαυρομματαίων.
Οι αρχιτέκτονες αυτής της περιόδου χρησιμοποίησαν υλικά όπως γυαλί, μάρμαροκαιαργίλιο, και πολλοί συνδύασαν μοντέρνα και κλασικά στοιχεία.[41] Μετά τονΒ΄ Παγκόσμιο Πόλεμο μεταξύ των διεθνώς γνωστών αρχιτεκτόνων που σχεδίασαν και έχτισαν στην πόλη ήταν οΒάλτερ Γκρόπιους, μετο σχεδιασμό της Αμερικάνικης Πρεσβείας καιοΈερο Σάαρινενμετο σχεδιασμό του ανατολικού πύργου ελέγχου τουΑεροδρομίου του Ελληνικού.
Η κεντρική πλατεία της Αθήνας είναι ηπλατεία Συντάγματοςπου πήρε το όνομά της από τηνεξέγερσητου στρατού καιτου λαού καιτη συγκέντρωση που έγινε σ' αυτήν στις 3 Σεπτεμβρίου 1843. Η συγκέντρωση αυτή του στρατού καιτου αθηναϊκού λαού πέτυχε την αποδοχή τουΣυντάγματος από τονΌθωνακαιτην ψήφισή τουτην επόμενη χρονιά από την Εθνοσυνέλευση. Είναι μπροστά στη Βουλή από την πλευρά της λεωφόρου Αμαλίας και μπροστά στοΜνημείο του άγνωστου στρατιώτη, με σιντριβάνι και κήπο, δένδρα, αγάλματα και καφέ. Στην πλατεία βρίσκεται καικεντρικός σταθμός του μετρό.
Από το Σύνταγμα ξεκινά ηΟδός Ερμού, ένας πεζόδρομος μήκους περίπου ενός χιλιομέτρου, που συνδέει την πλατεία Συντάγματος μετοΜοναστηράκι. Στην Ερμού βρίσκονται πολλά καταστήματα μόδας. Το 2008 ήταν ο ενδέκατος ακριβότερος δρόμος λιανικής πώλησης στον κόσμο.[42] Ωστόσο λόγω της κρίσης, πολλά καταστήματα έχουν κλείσει και πλέον, το 2013 η Ερμού βρισκόταν στην 31η θέση.[43]Σε κοντινή απόσταση το ανακαινισμένο κτίριο του Μετοχικού Ταμείου Στρατούστην Οδό Πανεπιστημίου περιλαμβάνει πολυκατάστημακαι αρκετά ακριβά επώνυμα καταστήματα.
ΗΠλατεία Ομονοίας είναι μαζί μετο Σύνταγμα μία από τις παλαιότερες πλατείες της Αθήνας. Στην πλατεία επίσης υπάρχουν πλέον αρκετοί χώροι εστίασης ενώ βρίσκεται σταθμός του ηλεκτρικού καιτου Μετρό. Είναι το επίκεντρο πανηγυρισμού αθλητικών επιτυχιών, όπως έγινε μετά την κατάκτηση των πρωταθλημάτων Euro 2004καιΕυρωμπάσκετ 2005. Το 1988 στήθηκε στην Ομόνοια το γλυπτό "Δρομέας" του γλύπτη Κώστα Βαρώτσου κατασκευασμένα από γυαλί, πουτο 1994 μεταφέρθηκε στην Πλατεία της Μεγάλης του Γένους Σχολής, απέναντι από το ξενοδοχείο Χίλτον.
Άλλες σημαντικές πλατείες είναι: η πλατεία Κλαυθμώνος (25ης Μαρτίου), η πλατεία Κοτζιά (Δημαρχείου, ή Ταχυδρομείου, ή Εθνικής Αντίστασης) μετο Δημαρχείο, το Μέγαρο Μελά καιτο κτίριο της Εθνικής Τράπεζας, η πλατεία Μοναστηρακίου μεμια παλιά εκκλησία της Θεοτόκου, που κτίστηκε τον11ο αιώνακαι ένα οθωμανικό τέμενος (τζαμί) που έχει μετατραπεί σε μουσείο, η πλατεία Πλαστήρα στοΠαγκράτι, ηΚυψέλη, η πλατεία Ρηγίλλης στη λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας, ηΕλευθερίας-Κουμουνδούρου, η Αγίου Γεωργίου Καρύτση, η Αγίου Κωνσταντίνου, η Αμερικής ή Αγάμων, η Ανεξαρτησίας (Βάθη), ηΒικτωρίας-Κυριακού, η Κάνιγγος, ηπλατεία Φιλικής Εταιρείας ή Κολωνακίου, ηπλατεία Εξαρχείωνκ.ά.
Συνοικίες
Δρόμος στηνΠλάκα.Πανοραμική θέα της Πλατείας Κολωνακίου.
ΗΠλάκα, που βρίσκεται ακριβώς κάτω από τηνΑκρόπολη, είναι από τις πιο γνωστές συνοικίες της Αθήνας και παραμένει προνομιακός τουριστικός προορισμός μεταβέρνες, ζωντανές παραστάσεις και υπαίθριους πωλητές. Το γειτονικό Μοναστηράκι είναι γνωστό για σειρά μικρών καταστημάτων και αγορών, γιατην υπαίθρια αγορά τουκαι τις ταβέρνες. ΤοΘησείο έχει επίσης πολλά καφές και καταστήματα εστίασης που προσελκύουν κατοίκους και τουρίστες. Στο Θησείο βρίσκεται ο αρχαίος Ναός του Ηφαίστου, στην κορυφή ενός μικρού λόφου. Η περιοχή αυτή έχει επίσης μια γραφική Βυζαντινή εκκλησία του 11ου αιώνα, καθώς και ένα Οθωμανικό τζαμί του 15ου αιώνα.
ΤοΜεταξουργείο βρίσκεται βόρεια του ιστορικού κέντρου της Αθήνας, μεταξύ του Κολωνού στα ανατολικά καιτου Κεραμεικού στα δυτικά, βόρεια από το Γκάζι. Πήρε το όνομά του από εργοστάσιο κατεργασίας μεταξιούπου χτίστηκε τον 19ο αιώνα, όταν η περιοχή ήταν σχεδόν ακατοίκητη. Μετά από μακρά περίοδο εγκατάλειψης, έγιναν προσπάθειες εξωραϊσμού της συνοικίας. Σε μικρή απόσταση βρίσκεται η συνοικία τουΨυρρήστην οποία εγκαταστάθηκαν χώροι εστίασης και διασκέδασης. Σε συνοικία με χώρους εστίασης έχει μετατραπεί καιτοΓκάζι γύρω από ένα ιστορικό εργοστάσιο φωταερίου, που έχει σήμερα μετατραπεί στον πολυχώρο πολιτισμού Τεχνόπολιςκαι περιλαμβάνει επίσης καλλιτεχνικούς χώρους, μικρά κλαμπ, μπαρ και εστιατόρια. Στο Γκάζι υπάρχει και σταθμός του μετρό.
ΤαΕξάρχεια είναι συνοικία με καφέ, μπαρ και βιβλιοπωλεία. Στα Εξάρχεια βρίσκεται τοΕθνικό Μετσόβιο ΠολυτεχνείοκαιτοΕθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Περιλαμβάνουν επίσης σημαντικά κτίρια αρκετών ρυθμών του 20ού αιώνα: Νεοκλασικισμού, Αρτ Ντεκό και Πρώιμου Μοντερνισμού (με επιρροές Μπάουχαουζ). Τέλος, τοΚολωνάκι είναι περιοχή στη βάση του λόφου του Λυκαβηττού. Θεωρείται μία από τις πιο ακριβές συνοικίες στην Αθήνα και έχει πολλά καταστήματα, χώρους εστίασης και διασκέδασης και γραφεία.
Προάστια
Συγκρότημα Μεζονετών σταΆνω Βριλήσσια.Παραλία του Παλαιού Φαλήρου.
Η είσοδος τουΕθνικού Κήπου, που ανατέθηκε από τηΒασίλισσα Αμαλίατο 1838 και ολοκληρώθηκε το 1840.Οι πρόποδες της Ακρόπολης, όπως φαίνονται από τηνΑρχαία Αγορά.Μνημείο Μικρασιατών, στο άλσος Νέας Φιλαδέλφειας.
Ο Εθνικός Δρυμός της Πάρνηθας χαρακτηρίζεται από καλά σηματοδοτημένα μονοπάτια, φαράγγια, πηγές, χειμάρρους και σπήλαια, που υπάρχουν στην περιοχή. Η πεζοπορία καιη ποδηλασία στο βουνό καιστα τέσσερα βουνά είναι δημοφιλείς υπαίθριες δραστηριότητες για τους κατοίκους της πόλης. ΟΕθνικός Κήπος ολοκληρώθηκε το 1840 και είναι ένα καταφύγιο πρασίνου 155 στρεμμάτων στο κέντρο της Ελληνικής πρωτεύουσας. Βρίσκεται ανάμεσα στα κτίρια της Βουλής καιτου Ζαππείου. Είναι γεμάτος από άγρια "δασικά" και ήμερα δένδρα, καλλωπιστικούς θάμνους, λουλούδια και στολισμένος με τεχνητές λιμνούλες, σιντριβάνια και βρυσούλες, όπου ζουν κύκνοι και υδρόβια φυτά.
Ο Διομήδειος Κήπος στοΧαϊδάρι, έκτασης 1.500 στρεμμάτων, περιλαμβάνει μια πρότυπη, πλούσια συλλογή λουλουδιών και φυτών από όλο τον κόσμο και είναι Εθνικό Κληροδότημα – Κοινωφελές Ίδρυμα που διοικείται από Επιτροπή του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Συνέχεια του Εθνικού Κήπου είναι ο κήπος τουΖαππείου, που δημιουργήθηκε το 1887 από τονΣτέφανο Δραγούμη, με έκταση 130 στρέμματα. Έχει διάφορα είδη δένδρων και φυτών, ένα σιντριβάνι με πολύχρωμα φώτα καιτομέγαρο του Ζαππείου, όπου γίνονται διάφορες εκθέσεις.
Το άλσος τουΠεδίου του Άρεως. Ο δεύτερος πνεύμονας πράσινου της Αθήνας με ψηλά δένδρα, λουλούδια και λίμνες, με φαρδείς δρόμους και πλατείες, μετο ψηλό άγαλμα της Αθηνάς καιδυο μικρά εκκλησάκια τωνΑγ. Ταξιαρχών καιτου Αγίου Χαραλάμπους. Ο κήπος άρχισε να φυτεύεται το1934. Μέσω της πιο πρόσφατης ανάπλασης αφαιρέθηκαν τμηματικά οι επιστρώσεις των δρόμων οι οποίες αντικαταστάθηκαν από πιεσμένο χώμα δίνοντας έτσι την αίσθηση εξοχής.
ΤοΆλσος ΒεΐκουστοΓαλάτσι, που περιλαμβάνει μεγάλους κήπους με ωραία δρομάκια, δημοτικό κολυμβητήριο και φιλοξενεί πλήθος εκδηλώσεων, ενώ δίπλα βρίσκεται καιτο Ολυμπιακό κέντρο Γαλατσίου.
ΤοΆλσος Παγκρατίουπου φυτεύτηκε το 1908 μετη φροντίδα της βασίλισσας Σοφίαςκαι έχει έκταση 30 στρέμματα. Στην αρχή είχε μόνο πεύκα, αλλά μετά το 1936, όταν παραχωρήθηκε στο Δήμο Αθηναίων, φυτεύτηκαν και άλλα δένδρα και θάμνοι. Πριν από τη γερμανική κατοχή στο άλσος του Παγκρατίου υπήρχε ζωολογικός κήπος.
Το Άλσος Ευαγγελισμού, που φυτεύτηκε όταν ιδρύθηκε το νοσοκομείο. Η αρχιτεκτονική του διαρρύθμιση είναι ωραιότατη. Έχει στηθεί η προτομή της βασίλισσας Όλγας, που ίδρυσε τονοσοκομείο "Ευαγγελισμός".
ΤοΆλσος Νέας Φιλαδέλφειας, με διάφορα είδη δένδρων και φυτών, με τεχνητή λίμνη και διάφορα ζώα.
ΤοΆλσος Νέας Σμύρνης αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα πάρκα και βρίσκεται στο κέντρο της Νέας Σμύρνης που δημιουργήθηκε τη δεκαετία του 1920, με έκταση 50.000 τ.μ.
ΤοΜητροπολιτικό Πάρκο «Αντώνης Τρίτσης» βρίσκεται εντός των ορίων του Δήμου Ιλίου και αποτελεί ένα δημοφιλή προορισμό για τους κατοίκους της Αθήνας, κυρίως τα σαββατοκύριακα.[44]
Καισε πολλές άλλες συνοικίες και προάστια της Αθήνας υπάρχουν μικρά και μεγάλα πάρκα, κήποι και άλση.
Τμήματα της πόλης έχουν αναπλασθεί, σύμφωνα με ένα γενικό σχέδιο μετο όνομα ΄΄Ενοποίηση Αρχαιολογικών Χώρων της Αθήνας, που επίσης έλαβε χρηματοδότηση από τηνΕΕ ως συμβολή γιατην υλοποίησή του. Η Οδός Διονυσίου Αρεοπαγίτου, ορόσημο του, έχει πεζοδρομηθεί σχηματίζοντας μια γραφική διαδρομή. Η διαδρομή ξεκινά από τονΝαό του Ολυμπίου Διός, στη Λεωφόρο Βασιλίσσης Όλγας, συνεχίζει κάτω από τις νότιες πλαγιές της Ακρόπολης κοντά στην Πλάκα και καταλήγει λίγο πιο πέρα από το Ναό του Ηφαίστου στο Θησείο. Η διαδρομή στο σύνολό της προσφέρει στους επισκέπτες θέα τουΠαρθενώνακαι της Αγοράς (τόπου συνάντησης των αρχαίων Αθηναίων), μακριά από το πολύβουο κέντρο της πόλης.
Οι λόφοι της Αθήνας παρέχουν επίσης χώρους πρασίνου. ΟΛυκαβηττός, οΛόφος Φιλοπάππουκαιη περιοχή γύρω του, περιλαμβανομένης της ΠνύκαςκαιτουΛόφου Αρδηττού, είναι φυτεμένοι με πεύκα και άλλα δένδρα, μετη μορφή μάλλον μικρού δάσους παρά τυπικού μητροπολιτικού πάρκου.
Υπάρχουν επίσης μικροί ζωολογικοί κήποι μέσα σε δημόσιους κήπους ή πάρκα, όπως εκείνος μέσα στον Εθνικό Κήπο.
Το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο στο κέντρο της Αθήνας.Η Παλαιά Βουλή, σήμερα στεγάζει το Εθνικό Ιστορικό Μουσείο.
Μεταξύ των σημαντικότερων μουσείων της Αθήνας είναι:
τοΕθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, το μεγαλύτερο αρχαιολογικό μουσείο της χώρας, και ένα από τα σημαντικότερα διεθνώς, περιλαμβάνει τεράστια συλλογή αρχαιοτήτων. Τα εκθέματά του καλύπτουν μια περίοδο μεγαλύτερη των 5.000 χρόνων, από την ύστερη Νεολιθική περίοδο μέχρι τη Ρωμαϊκή Ελλάδα.
Η Αθήνα έχει αποτελέσει ταξιδιωτικό προορισμό από την αρχαιότητα. Κατά τις δεκαετίες του 1990 και του 2000 βελτιώθηκαν οι υποδομές καιοι κοινωνικές εξυπηρετήσεις της πόλης, εν μέρει και λόγω της επιτυχούς υποψηφιότητάς της να διοργανώσει τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004. Το Ελληνικό Κράτος, μετη βοήθεια και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, χρηματοδότησε σημαντικά έργα υποδομής, όπως το τελευταίας τεχνολογίας Διεθνές Αεροδρόμιο Ελευθέριος Βενιζέλος, η επέκταση του δικτύου του Μετρό καιο νέος Αυτοκινητόδρομος της Αττικής Οδού.
Ψυχαγωγία και παραστατικές τέχνες
Η Αθήνα διαθέτει 148 θεατρικές σκηνές, περισσότερες από οποιαδήποτε άλλη πόλη στον κόσμο,[εκκρεμεί παραπομπή] ανάμεσά τους το αρχαίο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού, στέγη τουΦεστιβάλ Αθηνών από το Μάιο ως τον Οκτώβριο κάθε χρόνο. Εκτός από μεγάλο αριθμό πολυκινηματογράφων η Αθήνα διαθέτει υπαίθριους θερινούς κινηματογράφους με πράσινο. Η πόλη έχει επίσης χώρους μουσικής, όπως τοΜέγαρο Μουσικής, που προσελκύει παγκόσμιας κλάσης καλλιτέχνες. ΤοΠλανητάριο της Αθήνας,[45]που βρίσκεται στηΛεωφόρο Συγγρού, είναι ένα από τα μεγαλύτερα και καλύτερα εξοπλισμένα ψηφιακά πλανητάρια στον κόσμο.
Moυσική
Νέοι χορεύουν σε νάιτ-κλαμπ στου Ψυρρή, συνοικία της Αθήνας με έντονη νυκτερινή ζωή.
Τα δημοφιλέστερα τραγούδια κατά την περίοδο 1870-1930 ήταν οι λεγόμενες Αθηναϊκές καντάδες, βασισμένες στις Επτανησιακές καντάδες, και τραγούδια που παρουσιάζονταν στο θέατρο (επιθεωρησιακά τραγούδια) σε επιθεωρήσεις, μιούζικαλ, οπερέτεςκαι νυχτερινά έργα, που επικρατούσαν στη θεατρική σκηνή της Αθήνας.
Σημαντικοί συνθέτες οπερετών και νυχτερινών έργων ήταν οιΚώστας Γιαννίδης, Διονύσιος Λαυράγκας, Νίκος Χατζηαποστόλου ενώ Ο ΒαφτιστικόςτουΘεόφραστου Σακελλαρίδη παραμένει ίσως η δημοφιλέστερη οπερέτα. Παρά το γεγονός ότι τα Αθηναϊκά τραγούδια δεν ήταν αυτόνομες καλλιτεχνικές δημιουργίες (σε αντίθεση με τις καντάδες) και παρά την αρχική σύνδεσή τους με κυρίως θεατρικές μορφές τέχνης, έγιναν τελικά επιτυχίες ως ανεξάρτητα τραγούδια. Από τους σημαντικούς ηθοποιούς της Ελληνικής οπερέτας, που κατέστησαν επίσης δημοφιλή μια σειρά μελωδιών και τραγουδιών εκείνη την εποχή, ήταν οιΟρέστης Μακρής, ΆννακαιΜαρία Καλουτά, Βασίλης Αυλωνίτης, Αφροδίτη Λαουτάρη, Ελένη Παπαδάκη, Μαρίκα Νέζερ, Μαρίκα Κρεβατάκαι άλλοι. Μετά το 1930 παρατηρείται αμφιταλάντευση μεταξύ των αμερικανικών και ευρωπαϊκών μουσικών επιρροών και της Ελληνικής μουσικής παράδοσης. Έλληνες συνθέτες αρχίζουν να γράφουν μουσική, χρησιμοποιώντας τις μελωδίες τουτάγκο, του βαλς, τουσουίνγκ, του φοξτρότ, μερικές φορές σε συνδυασμό με μελωδίες στο ύφος του ρεπερτορίου των Αθηναϊκών καντάδων. ΟΝίκος Γούναρης ήταν ίσως ο διασημότερος συνθέτης και τραγουδιστής της εποχής.
Το 1922 μετά τηΜικρασιατική Καταστροφήκαι ακολούθως το 1923, μετά τηνανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, πολλοί Μικρασιάτες Έλληνες κατέφυγαν στην Αθήνα. Εγκαταστάθηκαν σε φτωχογειτονιές και έφεραν μαζί τους τη μουσική τουΡεμπέτικου, κάνοντάς τη δημοφιλή καιστην Ελλάδα, που αργότερα έγινε η βάση γιατηΛαϊκή μουσική. Άλλες δημοφιλείς μορφές τραγουδιού σήμερα είναι τα ελαφρολαϊκά, το έντεχνο καιτα δημοτικά.
Στην Οδό Πανεπιστημίου, το παλιό κτίριο τουΠανεπιστημίου, η Εθνική Βιβλιοθήκη καιη Ακαδημία, αποτελούν την "Αθηναϊκή Τριλογία" και ανεγέρθηκαν στα μέσα του 19ου αιώνα.
ΤοΠανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής αποτελεί το δεύτερο μεγαλύτερο πανεπιστήμιο της Αθήνας. Η έδρα του πανεπιστημίου βρίσκεται στονΔυτικό Τομέα Αθηνών. Το σύνολο των δραστηριοτήτων τουΠΑΔΑ πραγματοποιούνται στις σύγχρονες υποδομές των τριών Πανεπιστημιουπόλεων (Άλσους Αιγάλεω, Αρχαίου Ελαιώνα και Αθηνών), οι οποίες προσφέρουν μοντέρνους χώρους διδασκαλίας και έρευνας, εγκαταστάσεις ψυχαγωγίας και υποστήριξης γιατο σύνολο των φοιτητών.
Υπάρχουν, επίσης, αρκετά άλλα ιδιωτικά κολέγια, καθώς η ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων στη χώρα απαγορεύεται από το Σύνταγμα που ψηφίστηκε το 1975 και ισχύει μέχρι σήμερα. Πολλά από αυτά είναι πιστοποιημένα από ξένα κράτη ή πανεπιστήμια.
Υποδομές
Η Αθήνα είναι πόλη με ανεπτυγμένες υποδομές από τη δεκαετία του 1950 έως σήμερα. Διαθέτει ένα πλούσιο δίκτυο αυτοκινητοδρόμων πουτη συνδέουν με τις γειτονικές περιφέρειες, καθώς και πληθώρα λεωφορείων καιτραμπου ενώνουν τις γειτονιές του λεκανοπεδίου καιτων περιχώρων των Αθηνών. ΤαΚΤΕΛ Αττικής καιταΚΤΕΛ Θεσσαλονίκης που εδρεύουν στο Πεδίον του Άρεως παρέχουν πρόσβαση στις γειτονικές πόλεις της Αττικής καιτη Θεσσαλονίκη. Οι δύο υπεραστικοί σταθμοί λεωφορείων (Κηφισού και Λιοσίων) προσφέρουν πρόσβαση στις περισσότερες πόλεις τις Ελλάδος, ενώ τα τελευταία χρόνια γίνονται απόπειρες εκσυγχρονισμού του εθνικού σιδηροδρομικού δικτύου που ένα μεγάλο μέρος του παραμένει πεπαλαιωμένο. Η πόλη διαθέτει τρεις γραμμές Μετρόκαι σύγχρονο δίκτυο Τραμ αθόρυβης τεχνολογίας που συνδέει τους παράκτιους δήμους μετο κέντρο της πόλης.
Η Αθήνα διαθέτει πλήρες αποχετευτικό σύστημα, ηλεκτρικό φωτισμό από το 1889, ραδιοφωνικό κέντρο από το 1938 και τηλεόραση από το 1965.
Η Πόλη είναι προσβάσιμη οδικώς από τις δύο μεγάλες εθνικές οδούς που διατρέχουν την Αττική, τονΑυτοκινητόδρομο 1 (Α1, Ε75) που εισέρχεται από τη βόρεια είσοδο του λεκανοπεδίου καιτηνΕθνική Οδό 8α (GR-8A, E65 & E94) η οποία εισέρχεται από τα δυτικά. Καθίσταται προσεγγίσιμη επίσης μέσω του Λιμένος Πειραιώς, ΡαφήναςκαιΛαυρίου. Από το2004 ενώνεται μετονΔιεθνή Αερολιμένα Αθηνών «Ελευθέριος Βενιζέλος» μέσω του κλειστού αυτοκινητοδρόμου της Αττικής Οδού. Είναι η πρώτη ελληνική πόλη που εξυπηρετείται από τοΜετρό, ενώ το Σύστημα Μαζικών Μετακινήσεων από το2000και έπειτα εξελίσσεται σε ένα πολυσύνθετο και αλληλοσυνδεόμενο δίκτυο.
Ένας δευτερεύων κλάδος της Αττικής Οδού, γνωστός ως «Δυτική Περιφερειακή Λεωφόρος Υμηττού», συνδέει τηνΚαισαριανήμεταΓλυκά Νερά. Ο νέος αυτός δακτύλιος πραγματοποιεί οδικές συνδέσεις στο πρωτεύον οδικό δίκτυο της πόλης με 70 χιλιόμετρα, 21 εξόδους και 8 μεγάλους συγκοινωνιακούς κόμβους.
Στην Αθήνα κυκλοφορεί και μεγάλος αριθμός ταξί (υποχρεωτικά σε κίτρινο χρώμα). Τα ταξί της Αθήνας θεωρούνται φθηνότερα σε σύγκριση με αυτά της υπόλοιπης Ευρώπης.
Ο αερολιμένας της Αθήνας, οΔιεθνής Αερολιμένας Αθηνών «Ελευθέριος Βενιζέλος»στην περιοχή τωνΣπάτων, εγκαινιάστηκε στις 28 Μαρτίου 2001, αντικαθιστώντας οριστικά τοΔιεθνές Αεροδρόμιο του Ελληνικού, που εξυπηρετούσε την πόλη για 60 χρόνια. Η πρόσβαση στο αεροδρόμιο γίνεται μέσω οδικής σύνδεσης (για ιδιωτική μεταφορά, λεωφορειακή σύνδεση ή ταξί), καθώς και σιδηροδρομικής γραμμής. Επιπλέον, η Αθήνα διαθέτει τον κεντρικό σιδηροδρομικό σταθμό της Ελλάδας (Σταθμός Λαρίσης).
Τομετρό της Αθήνας έχει συνολικό μήκος 90,1 χλμ. και τρεις γραμμές, οι οποίες επισημαίνονται στους χάρτες με διαφορετικά χρώματα. ΗΓραμμή 1 (πράσινη γραμμή) αφορά το παλαιότερο κομμάτι του δικτύου (γνωστή στην καθημερινότητα ως «Ηλεκτρικός»), που ξεκίνησε να λειτουργεί το 1869, επεκτάθηκε σταδιακά και από το 1957 συνδέει τονΠειραιάμετηνΚηφισιά μέσω του κέντρου της Αθήνας. Οι άλλες δύο σημερινές γραμμές κατασκευάστηκαν κατά τηδεκαετία του 1990και εγκαινιάστηκαν ταυτόχρονα στις 28 Ιανουαρίου 2000, ενώ στη συνέχεια επεκτάθηκαν σημαντικά σε μήκος. Οι δύο πρόσφατα κατασκευασμένες γραμμές είναι διπλές και αποκλειστικά υπόγειες (κατασκευασμένες με NATM και TBM) σε μέσο βάθος 20 μέτρα από την επιφάνεια καιμε διατομή σηράγγων 9 μέτρα. ΗΓραμμή 2 (κόκκινη γραμμή) συνδέει τοΕλληνικόμετηνΑνθούπολη, ενώ ηΓραμμή 3 (μπλε γραμμή) συνδέει τοΔημοτικό Θέατρο ΠειραιάμετονΑερολιμένα «Ελευθέριος Βενιζέλος». Ηπιο πρόσφατη επέκταση του δικτύου του Μετρό, ήταν της Γραμμής 3 προς τον Πειραιά, όταν στις 10 Οκτωβρίου 2022 παραδόθηκαν 3 νέοι σταθμοί, στα Μανιάτικα, στο λιμάνι του Πειραιά καιστοΔημοτικό Θέατρο Πειραιά. Από το 2022, κατασκευάζεται μια τέταρτη γραμμή, ηΓραμμή 4 (πορτοκαλί γραμμή), με καμπυλωτή διαδρομή από τοΓαλάτσι, περνώντας από το κέντρο της Αθήνας και συνεχίζοντας στα ανατολικά προάστια, με τελικό σχεδιασμό να καταλήξει μέσω της λεωφόρου ΚηφισίαςστοΜαρούσι.
Το δίκτυο των λεωφορείων αποτελείται από ντιζελοκίνητα και φυσικού αερίου οχήματα, καθώς και από ηλεκτροκίνητα τρόλεϊ.
Το αρχαιότερο υδραγωγείο είναι τουΑδριανούπου άρχισε να κατασκευάζεται το 130 μ.Χ. από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Αδριανό και ολοκληρώθηκε το 150 μ.Χ. από τον αυτοκράτορα Πίο Αντώνιο. Αργότερα όμως η δεξαμενή καταστράφηκε από επιδρομές.
Μετά τη φυγή των Τούρκων, η κυβέρνηση της χώρας αντιμετώπισε καιτο βασικό αυτό πρόβλημα της ύδρευσης. Με έρανο που έγινε επισκεύασε το υδραγωγείο, αλλά λόγω της αύξησης του πληθυσμού, μετά από πολλές προτάσεις για διάφορες γεωτρήσεις και μεταφορά νερών, αποφασίστηκε το 1892 να γίνει τεχνητή λίμνη στον Μαραθώνα. Την πρόταση αυτή την έκανε ο Εδουάρδος Καλενέκ καιτο έτος 1926 το δημόσιο της Ελλάδας καιη εταιρεία Ούλεν έκαναν συμφωνία γιατη λίμνη αυτή, πουθα έδινε νερό στην πρωτεύουσα.
Οι εργασίες άρχισαν τον Οκτώβριο του 1926 και τέλειωσαν μετά από 3 χρόνια. Τον Μάιο του 1931 είχαν κατασκευαστεί το φράγμα, ο αγωγός, τα διυλιστήρια καιγια πρώτη φορά στις 3 Ιουνίου 1931 η Αθήνα πήρε νερό από τη λίμνη.
Το φράγμα έχει πλάτος στη βάση του 47 μ. και χωράει 44 εκατομμύρια κυβικά μέτρα νερό. Μετο φράγμα του Μαραθώνα λύθηκε ως ένα σημείο το πρόβλημα της ύδρευσης της Αθήνας. Αργότερα όμως, μετην ολοένα και μεγαλύτερη ανάπτυξη της πόλης, η ποσότητα του νερού της τεχνητής λίμνης δεν ήταν αρκετή γιατην ύδρευση της πρωτεύουσας. Εκτελέστηκαν έργα ύδρευσης από τη λίμνη Υλίκη, αλλά και πάλι το πρόβλημα ύδρευσης δεν λύθηκε. Γι' αυτό προτάθηκε η λύση τουΜόρνου. Έτσι τo 1979 κατασκευάστηκε το φράγμα του Μόρνου κοντά στοΛιδωρίκι της Φωκίδαςκαι τροφοδότησε την Αθήνα με νερό.
Την εποχή της Τουρκοκρατίας υπήρχε μόνο ο υπόνομος της οδού Άρεως. Αργότερα, το 1838, άρχισε η κατασκευή μικρών υπονόμων στο κέντρο της πόλης που τελείωσε το 1840. Το 1858 έγινε συστηματική κατασκευή υπονόμου στη Σταδίου καιστη συνέχεια στους άλλους κεντρικούς δρόμους, δημιουργώντας έτσι δίκτυο υπονόμων μόνο γιατο 118 της πόλης, ενώ το υπόλοιπο είχε υπονόμους που άδειαζαν στα γύρω περιβόλια. Αποτέλεσμα ήταν οι επιδημίες τύφου, δυσεντερίαςκαι άλλων παθήσεων, που έκαναν τον κόσμο να υποφέρει καιοι συχνές πλημμύρες, με σοβαρές ζημιές στην πόλη, όπως το 1896, όπου πνίγηκαν 17 άτομα. Τότε Έλληνες και ξένοι τεχνικοί έφτιαξαν σχέδιο γιατον κανονισμό της κοίτης τουΚηφισούκαιΙλισού, αλλά μετά το 1925 ο Δήμος κατασκεύασε αποχετευτικά έργα και υποχρέωσε τους ιδιώτες να φτιάξουν στεγανούς βόθρους.
Με τις μελέτες που έκανε ο Ιταλός Φαντόλι, ανατέθηκε η εκτέλεση αποχετευτικών έργων στην "Υδρέξ", Ανώνυμη Ελληνική Εταιρεία Υπονόμων. Η εταιρεία αυτή έκανε διάφορα σημαντικά έργα μέχρι τονΒ' παγκόσμιο πόλεμο, που συνεχίστηκαν μετά την απελευθέρωση. Το 1950 ιδρύθηκε ο Οργανισμός Αποχέτευσης Περιοχής Πρωτεύουσας γιατη συντήρηση και εκμετάλλευση του δικτύου που υπήρχε και αυτού πουθα κατασκεύαζε.
Ο οργανισμός άρχισε να λειτουργεί το 1954 και συνεχίζει και σήμερα. Έφτιαξε τον Κεντρικό Αποχετευτικό Αγωγό από τέρμα Πατησίων και μέχρι τηΝ. Κοκκινιά, που σταμάτησε έτσι την αποχέτευση των ακαθαρσιών στοΝ. Φάληρο. Παρόλα αυτά δεν έχει ολοκληρωθεί το σύστημα αποχέτευσης της πρωτεύουσας καιτων προαστίων. Συχνά, όταν εκδηλώνονται καταρρακτώδεις βροχές το κέντρο της πόλης πλημμυρίζει καισε ορισμένες συνοικίες σημειώνονται αρκετές καταστροφές σε σπίτια και καταστήματα.
Ηλεκτροφωτισμός και ενέργεια
Ο αρχικός φωτισμός της πόλης ήταν με δαδιά, λυχνάρια και φανάρια λαδιού, που διατηρήθηκε καιτα πρώτα χρόνια μετά την απελευθέρωση από τηντουρκοκρατία.
Το 1835 κρεμάστηκαν φανάρια λαδιού στα κεντρικά σημεία της πόλης, που αρχικά ήταν 5-10 και το 1850 έφτασαν τα 200.
Τα φανάρια αυτά αντικαταστάθηκαν με λάμπες πετρελαίου, τις οποίες το 1862 αντικατέστησε τοφωταέριο. Το 1866 τα φανάρια φωταερίου έφτασαν τα 1.000 και τα έξοδα ήταν 130.000 δρχ.
Ο φωτισμός της Αθήνας με ηλεκτρισμό άρχισε το 1889. Το πρώτο εργοστάσιο ηλεκτρισμού ήταν στη γωνία Πανεπιστημίου και Βουκουρεστίου, που έδωσε φως στις πλατείες Συντάγματος και Ομόνοιας καιστο σπίτι του προέδρου της ηλεκτρικής εταιρείας Α. Μελά. Μετά από δυο χρόνια, το εργοστάσιο μεταφέρθηκε ανάμεσα στο τετράγωνο μεταξύ των οδών Αριστείδου και Αιόλου, με νέα μηχανήματα που αύξησαν την παραγωγή ηλεκτρικού ρεύματος. Μετην αύξηση του πληθυσμού καιτη διάδοση του ηλεκτρισμού, το 1902 έγινε μεγαλύτερο εργοστάσιο στο Νέο Φάληρο, που έδινε φως στην Αθήνα, στον Πειραιά καιστα προάστια. Η παραγωγή ήταν τόσο μεγάλη, που είχε ως αποτέλεσμα να ηλεκτροδοτηθεί οηλεκτρικός σιδηρόδρομος Αθήνας και Πειραιάτο 1904. Ηλεκτροφωτίστηκαν οι δρόμοι καιοι πλατείες, σε συνδυασμό καιμετοφωταέριο, που φώτιζε ακόμη την πόλη.
Κατά τη διάρκεια τουΑ΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η Αθήνα φωτιζόταν μόνο στο κέντρο και από ηλεκτρικές λάμπες. Μετά το1917 ηλεκτροφωτίστηκαν οι συνοικίες με λάμπες που έπαιρναν φως από τα σπίτια και μετά έγινε εγκατάσταση δικτύου ηλεκτροφωτισμού στους δρόμους και στις πλατείες. Τότε όμως το εργοστάσιο στοΝ. Φάληρο δεν μπορούσε να ανταποκριθεί στις ανάγκες της νέας μεγαλούπολης και πολλοί ιδιώτες έφτιαξαν μικρά εργοστάσια ηλεκτρικής παραγωγής.
Η Γενική Ηλεκτρική Εταιρεία, που ιδρύθηκε το 1926, έκτισε νέο εργοστάσιο στοΚερατσίνι, που λειτούργησε το 1929 και ενίσχυσε καιτο εργοστάσιο τουΝ. Φαλήρου, αγοράζοντας καιτα μικρά εργοστάσια των ιδιωτών.
Μετά την απελευθέρωση από την ιταλογερμανική κατοχή, ταδυο εργοστάσια έφεραν και άλλες ηλεκτρογεννήτριες γιανα αυξήσουν την παραγωγή.
Τηλεφωνία και ραδιοφωνία
Οτηλέγραφος έγινε γνωστός στην Αθήνα το1859καιτον μήνα Φεβρουάριο του ίδιου χρόνου έστειλαν στηνΚωνσταντινούπολη από την Αθήνα το πρώτο τηλεγράφημα. Μετά την εφεύρεση τουΜπελ, η Αθήνα καιο Πειραιάς είχαν δίκτυο τηλεφωνικής επικοινωνίαςμετα πρώτα γραφεία τηλεφώνων, ένα στο ταχυδρομείο Αθήνας καιστο ταχυδρομείο του Πειραιά το άλλο, το1896καιμε 60 συνδρομητές καιταδυο.
Το 1908 εκπαιδεύτηκαν οι πρώτες Ελληνίδες τηλεφωνήτριες από μια Ελβετίδα καιτο1926 έγινε η πρώτη σύνδεση Αθήνας-επαρχιών. Μετά από τέσσερα χρόνια, το 1930, έγινε σύμβαση μετη γερμανική εταιρεία "Ζίμενς και Χάλσκε", που ανάλαβε να φτιάξει εγκαταστάσεις γιατην επικοινωνία των κατοίκων της πόλης και της πόλης με τις επαρχίες. Μετά από λίγα χρόνια, το 1941, η πόλη είχε 42.700 γραμμές, που όμως έπαθαν πολλές ζημιές κατά τη διάρκεια της κατοχής και επισκευάστηκαν μεταπολεμικά.
Σήμερα η πόλη διαθέτει σύγχρονη ψηφιακή υποδομή και συνδέεται τηλεφωνικά μετην υπόλοιπη Ελλάδα καιτον κόσμο. Από τον Ιούλιο του 1993 ξεκίνησε στη χώρα καιηκινητή τηλεφωνίακαι εξαπλώθηκε ραγδαία σε ελάχιστα χρόνια σε όλο το σύνολο της χώρας.
Το πρώτο ραδιοφωνικό κέντρο ιδρύθηκε τις 26 Μαρτίου 1938. Το κέντρο ονομάσθηκε Ε.Ι.Ρ. (Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας) με τρεις σταθμούς στην Αθήνα και εξέπεμπε για όλη τη χώρα. Το ραδιόφωνο διαδόθηκε σε όλα τα σπίτια και αποτελούσε την κυριότερη ψυχαγωγία για τους ανθρώπους.
Στην Ελλάδα η ραδιοφωνία παρουσιάστηκε το 1924, όταν το Υπουργείο Ναυτικών έκανε προσπάθεια ραδιοφωνικής εκπομπής και, λίγο αργότερα, τον ίδιο χρόνο όμως, ένας όμιλος ερασιτεχνών στα εργαστήρια Φυσικής του Εθνικού Πανεπιστημίου μετον καθηγητή Πετρόπουλο θέλησε να φτιάξει ραδιοφωνικά μηχανήματα.
Τέλος, τον Ιανουάριο του 1938 υπογράφτηκε σύμβαση μετην εταιρεία "Τελεφούνκεν" (Telefunken) γιανα εγκαταστήσει πομπό και άρχισε καιη κατασκευή των κτιρίων του Σταθμού των Νέων Λιοσίων καιτων εγκαταστάσεων του Ζαππείου. Το 1940 έγινε ενίσχυση του πομπού από το σταθμό της "Κέιμπλ εντ Γουάιρλες" καιτα κύματά του έφθαναν μέχρι το εξωτερικό.
Το ραδιόφωνο έπαιξε σημαντικό ρόλο στα χρόνια της κατοχής και της επτάχρονης δικτατορίας.
ΗΕλληνική Ραδιοφωνία (Ε.Ρ.Α.) περιλαμβάνει τέσσερις εθνικής εμβέλειας σταθμούς με ποικίλα προγράμματα ενώ, παράλληλα, λειτουργούν και πολλοί ιδιωτικοί σταθμοί που υπάγονται στην ελεύθερη ραδιοφωνία.
Τηλεόραση
Το1965 ιδρύθηκε καιο πρώτος σταθμός τηλεόρασης, που άρχισε να εκπέμπει τον Φεβρουάριο του1966και αρχικά συμπεριλήφθηκε στοΕ.Ι.Ρ.καιτο 1970 μετονομάστηκε σεΕ.Ι.Ρ.Τ. μέχρι το1975που μετετράπη σε Ανώνυμη Εταιρεία μετην ονομασία Ελληνική Ραδιοφωνία Τηλεόραση (Ε.Ρ.Τ.), μέχρι το 2013 ώσπου έκλεισε με απόφαση της κυβέρνησης Σαμαρά. Την περίοδο εκείνη ξεκίνησε μεταβατικά η Δημόσια Τηλεόραση η οποία από τον Μάρτιο του 2014 μετετράπη στο νέο δίκτυο δημόσιας ραδιοτηλεοράσεως, τηΝΕΡΙΤΑ.Ε. η οποία το 2015 με απόφαση της κυβέρνησης Τσίπρα μετετράπη στη νέα και τωρινή ΕΡΤ.
Οι εκπομπές περιλαμβάνουν τη μετάδοση των δελτίων ειδήσεων και καιρού, μορφωτικά και ψυχαγωγικά προγράμματα, μετάδοση θεάτρου, ταινιών και ενημερωτικά δελτία για διάφορα θέματα.
Βιομηχανία
Στη νεότερη ιστορία, και κυρίως τη μεταπολεμική περίοδο, το νοτιοδυτικό τμήμα του ποταμού Κηφισού εγκλωβίστηκε στη βιομηχανική ζώνη της Αττικής. Αμφίπλευρα του Κηφισού εγκαταστάθηκαν με γοργούς ρυθμούς εργοστάσια, βιομηχανίες και βιοτεχνίες βαρέως τύπου επιχειρηματικής δραστηριότητας, σε ένα άναρχο και άτυπο βιομηχανικό πάρκο. Στα μέσα της δεκαετίας του 1990 η κυβέρνηση δήλωσε πως οι βιομηχανίες αυτές έχουν περιθώριο περίπου 30 ετών γιατη μετεγκατάσταση τους σε άλλες βιομηχανικές περιοχές της χώρας. Στο Αθηναϊκό πεδίο η ανεπτυγμένη βιομηχανία βρίσκεται στις περιοχές της δυτικής Αττικής, στις οποίες έχουν δημιουργηθεί αρκετές βιομηχανικές περιοχές, ενώ αρκετές επιχειρήσεις εδρεύουν σταΒόρεια προάστιακαι συγκεκριμένα στηνΚηφισιά, ΜεταμόρφωσηκαιτηΛυκόβρυση.
Αδελφοποιημένες πόλεις
Ο Δήμος Αθηναίων είναι αδελφοποιημένοςμε τις παρακάτω πόλεις:
↑Παντελίδου – Γκόφα, Μαρία. «Η Αθήνα στην προϊστορική εποχή». Αρχαιολογία της πόλης των Αθηνών. Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Ιουνίου 2014. Ανακτήθηκε στις 21 Σεπτεμβρίου 2014.
↑Βερβενιώτη Τασούλα, «Η Μαγική Πόλη, η Συνοικία το Όνειρο καιο Συνοικισμός Πολυγώνου: Της σιωπής και της λήθης», στο free press «Park Fables», Fast Forward Festival 5, Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών Ιδρύματος Ωνάση, Μάιος 2018.
↑Μυωφά Νικολίνα-Παπαδιάς Ευάγγελος, «Η εξέλιξη της γειτονιάς Δουργούτι στο Νέο Κόσμο από το 1922 έως σήμερα», στο athenssocialatlas.gr, Νοέμβριος 2016.
↑ 37,037,137,2«Population of Greece». General Secretariat Of National Statistical Service Of Greece. www.statistics.gr. 2001. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Ιουλίου 2007. Ανακτήθηκε στις 2 Αυγούστου 2007.
↑Fessas-Emmanouil, Helen. Ελληνική Αρχιτεκτονική Εταιρεία: Αρχιτέκτονες του 20ού αιώνα: Μέλη της Εταιρείας, Ποταμός, Athens, 2009, p. XXV and p. XXI, ISBN 960-6691-38-1
↑Fessas-Emmanouil, Helen. Ελληνική Αρχιτεκτονική Εταιρεία: Αρχιτέκτονες του 20ού αιώνα: Μέλη της Εταιρείας, Ποταμός, Athens, 2009, p. XXXI, ISBN 960-6691-38-1
Ελένη Σβορώνου, Διαδρομές στην ιστορία: Αρχαία Αθήνα, Ερευνητές και Ίδρυμα Μίζωνος Ελληνισμού, Αθήνα 2003.
Βιβλιογραφία
Χριστίνα Αγριαντώνη, «Η Αθήνα στο τέλος του 19ου αιώνα. Η γέννηση της μεγαλούπολης», στο: Η Αθήνα στα τέλη του 19ου αιώνα. Οι πρώτοι διεθνείς Ολυμπιακοί Αγώνες, επιμ. Αλίκη Σολωμού-Ιφιγένεια Βογιατζή, Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος, Αθήνα 2004, σ. 109-129.
Χριστίνα Αγριαντώνη, «Χτίζοντας την Αθήνα: οι επιχειρήσεις του κατασκευαστικού τομέα στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα», στο: Ελληνικός αστικός χώρος, εκδ. Εταιρεία Σπουδών και Γενικής Παιδείας, Αθήνα 2004, σελ. 241-258.
Maurice Garden, Ευγενία Μπουρνόβα, «Ο πληθυσμός της Αθήνας και της γύρω περιοχής κατά το 2ο μισό του 19ου αιώνα», Τα Ιστορικά, τομ. 22, τ/χ. 43 (Δεκέμβριος 2005), σελ. 373-396.
Γ. Κωνσταντινίδης, «Δύο ιστορικά έγγραφα σχετικά περί την ιστορία των Αθηνών επί της Καταλανοκρατίας», Δελτίον της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, τομ. Ε', σελ. 824-837.
Γ. Μαυράκης, «Περί της εποχής καθ' ηνοι Καταλανοί απώλεσαν τας Αθήνας υπό A. Rubio y Lluch», Δελτίον της Ιστορικής κι Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, τομ. Δ', σελ. 535-546.
Περαιτέρω ανάγνωση
Myrto Dimitropoulou, Athènes au XIXe siècle : de la bourgade à la capitale, διδακτορική διατριβή, Université Lumière Lyon 2-Faculté de Géographie-Histoire, Histoire de l’Art et Tourisme-Département d’Histoire-Laboratoire de recherche historique Rhône-Alpes, Λυόν 2008.
Ευγενία Μπουρνόβα, Μυρτώ Δημητροπούλου, Οι κάτοικοι των Αθηνών, 1900-1960. Η δημογραφία, στατιστική επεξεργασία: Μυρτώ Δημητροπούλου, χαρτογραφία: Σταύρος Σπυρέλλης, Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης & Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών-Τμήμα Οικονομικών Επιστημών, Αθήνα 2016.
Σχετικά πολυμέσα
.jpg)
Χάρτης της Αττικής
Πολεοδομικός χάρτης της Αθήνας, Εγκυκλοπαιδικό λεξικό
_homes_LCCN2010650546.jpg)
.jpg)
.jpg)
Παρασκήνιο,