Ο αλύτης (λατινική και επιστημονική ονομασία Alytes) είναι γένος βατράχων, που ανήκουν στην ομώνυμη οικογένεια αλυτίδες (πρώην «δισκογλωσσίδες») και συναντώνται στο μεγαλύτερο μέρος της Δυτικής Ευρώπης και της βορειοδυτικής Αφρικής. Χαρακτηριστικό αυτών των βατράχων είναι η γονεϊκή τους φροντίδα: τα αρσενικά κουβαλούν πάνω στη ράχη τους έναν ορμαθό από γονιμοποιημένα αβγά μέχρι που να εκκολαφθούν. Το θηλυκό γεννά μια σειρά από αβγά, τα οποία το αρσενικό γονιμοποιεί εξωσωματικώς. Κατόπιν τυλίγει τον ορμαθό γύρω από τα πόδια του προκειμένου να τα προστατεύσει από αρπακτικά μέσα στο νερό. Την εποχή που επίκειται η εκκόλαψη των αβγών, το αρσενικό πλατσουρίζει σε ρηχά νερά, διευκολύνοντας τους γυρίνους να πεταχθούν έξω από τα αβγά τους. Ο γυρίνος στο γένος αυτό έχει μία μόνο βραγχιακή οπή.
Αλύτες μπορεί να βρει κάποιος στα χιόνια των Πυρηναίων, να ζουν σε υψόμετρα 1.500 έως και σχεδόν 2.000 μέτρων σε περιοχές όπως ο ορεινός όγκος Néouvielle, που έχει αρκετές μικρές λίμνες. Σε αντίθεση με τη λεπτή γλώσσα πολλών αμφιβίων, η γλώσσα του αλύτη είναι στρογγυλευμένη και πεπλατυσμένη, από όπου και η παλαιότερη ονομασία της οικογένειάς του, «δισκογλωσσίδες». Σε κάποια μέρη της Γαλλίας, οι αλύτες ζουν σε αμμόλοφους δίπλα στη θάλασσα, μια συνήθεια την οποία μοιράζονται με τον φρύνο Epidalea calamita. Απολιθώματα ειδών του γένους έχουν ανακαλυφθεί στην Ευρώπη.
Είναι ντροπαλά, νυκτόβια ζώα, που προδίδουν την παρουσία τους από το «κουδουνιστό» τους κόασμα. Την ημέρα κρύβονται κάτω από πέτρες και πεσμένα ξύλα, ή μέσα σε λαγούμια, συχνά σε ξηρό, αμμώδες έδαφος, στο οποίο είναι ευκολότερο να σκάψουν με τα εμπρόσθια πόδια τους και τα ρύγχη τους. Ξεπροβάλλουν το σούρουπο για να αναζητήσουν την τροφή τους, αλλά πάντοτε επιστρέφουν στους ίδιους κρυψώνες πριν από το πρώτο φως της αυγής. Τον χειμώνα τον περνούν σε χειμέρια νάρκη, μέσα σε μια οπή ή λαγούμι που έχει εγκαταλειφθεί από κάποιο μικρό ζώο.
Ο αλύτης περπατά κοντά στην κρυψώνα του τη νύκτα προς αναζήτηση τροφής. Συλλαμβάνει τη λεία του με το άκρο της μακριάς, κολλώδους γλώσσας του. Τρέφεται με σκαθάρια, γρύλους, μύγες, κάμπιες, σαρανταποδαρούσες και μυρμήγκια, ενώ οι γυρίνοι του τρέφονται με φυτικό υλικό και τα μικρά βατραχάκια με μικρότερα μεγέθη των ζωυφίων με τα οποία τρέφονται και τα ώριμα.
Η ράχη των αλυτών είναι καλυμμένη με μικρά εξογκώματα, τα οποία εκκρίνουν ένα δύσοσμο δηλητήριο όταν ο βάτραχος απειλείται (ή αισθανθεί ότι απειλείται). Το δηλητήριο αυτό είναι τόσο ισχυρό, ώστε ο αλύτης έχει λίγους εχθρούς ή θηρευτές, ενώ βοηθεί επιπλέον στο να διασφαλίζει από επιθέσεις και τους ορμαθούς αβγών στη ράχη του αρσενικού. Οι γυρίνοι όμως δεν διαθέτουν αυτό το δηλητήριο και έτσι γίνονται λεία σε ψάρια και έντομα.
Ο αλύτης της Μαγιόρκας είναι προσαρμοσμένος στις ξηρές συνθήκες αυτού του ισπανικού νησιού και συναντάται μόνο στα βαθιά φαράγγια των βόρειων βουνών του, έχοντας αποκτήσει ένα πιο πεπλατυσμένο σώμα, το οποίο τον διευκολύνει να χωράει μέσα σε στενές ρωγμές των βράχων του ενδιαιτήματός του. Η μόνη υγρασία που είναι διαθέσιμη βρίσκεται σε μικρές λακκούβες με νερό της βροχής. Οι γυρίνοι γεννούνται και μεγαλώνουν σε αυτές τις λακκούβες.
Σήμερα αναγνωρίζονται γενικώς πέντε είδη στο γένος Alytes, τα παρακάτω, με κυριότερο το Alytes obstetricans, που είναι το κοινό ευρωπαϊκό είδος:
| Image |
Επιστημονική ονομασία |
Άλλες ονομασίες |
Γεωγραφική κατανομή
|
 |
Alytes cisternasii (Boscá, 1879) |
αλύτης ο ιβηρικός |
Πορτογαλία και δυτική Ισπανία
|
 |
Alytes dickhilleni (Arntzen & García Paris, 1995) |
|
νοτιοανατολική Ισπανία
|
|
Alytes maurus (Pasteur & Bons, 1962) |
αλύτης ο μαυριτανικός |
Μαρόκο
|
 |
Alytes muletensis (Sanchiz & Adrover, 1979) |
αλύτης της Μαγιόρκας |
νήσος Μαγιόρκα στη Μεσόγειο Θάλασσα
|
 |
Alytes obstetricans (Laurenti, 1768) |
αλύτης ο μαιευτήρ |
Βέλγιο, Γαλλία, Γερμανία, Λουξεμβούργο, Ολλανδία, Πορτογαλία, Ισπανία, Ελβετία, Ηνωμένο Βασίλειο
|
Το γενικό βιολογικό φαινόμενο που ονομάζεται απόπτωση, δηλαδή ο προγραμματισμένος κυτταρικός θάνατος, παρατηρήθηκε για πρώτη φορά στην ανάπτυξη μέσα στο εργαστήριο των γυρίνων του γένους το 1842 από τον Καρλ Φοχτ.
- Κ.Ι. Ανανιάδης: το λήμμα «αλύτης» στη Νέα Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια «Χάρη Πάτση», τόμ. 4, σελ. 548
- Arthur Koestler: The Case of the Midwife Toad, εκδ. Hutchinson, Λονδίνο 1971
- Carl Vogt: Untersuchungen über die Entwicklungsgeschichte der Geburtshelferkröte (Alytes obstetricians), Jent und Gassman, Solothurn 1842, σελ. 130
