Αψίδα

Τたうοおみくろん «καμάρα» ανακατευθύνει εδώ. Γがんまιいおたαあるふぁ άλλες χρήσεις, δείτε: καμάρα (αποσαφήνιση).

Πέτρινη αψίδα
1. Πέτρα "κλειδί" 2. Αψιδόλιθος (θολίτης) 3. Εξωράχιο 4. Επίκρανο 5. Εσωράχιο 6. Ανύψωση 7. Καθαρό άνοιγμα 8. Αντέρεισμα

Ηいーた αψίδα είναι αρχιτεκτονική κατασκευή ηいーた οποία δημιουργεί άνοιγμα σしぐまτたうοおみくろんνにゅー χώρο ενώ ταυτόχρονα υποστηρίζει βάρος (πぱい.χかい. θύρα σしぐまεいぷしろん πέτρινο τοίχο). Οおみくろんιいおた αψίδες άρχισαν νにゅーαあるふぁ εμφανίζονται σしぐまτたうηいーた δεύτερη χιλιετία πぱい.Χかい. σしぐまτたうηいーたνにゅー πλίθινη αρχιτεκτονική της Μεσοποταμίας. Ηいーた συστηματική χρήση τους ξεκίνησε από τους Ρωμαίους οおみくろんιいおた οποίοι ήταν οおみくろんιいおた πρώτοι πぱいοおみくろんυうぷしろん εφάρμοσαν τたうηいーたνにゅー τεχνική αυτή σしぐまεいぷしろん ευρύ φάσμα οικοδομημάτων.

Σしぐまτたうηいーたνにゅー Ευρώπη, τたうηいーたνにゅー ημικυκλική αψίδα διαδέχτηκε ηいーた οξυκόρυφη γοτθική αψίδα ή γοτθική κυκλική αψίδα (αあるふぁγがんまγがんまλらむだ. ogive) της οποίας οおみくろん άξονας (centreline) τたうοおみくろんυうぷしろん τόξου ακολουθεί πぱいιいおたοおみくろん πιστά τις δυνάμεις σύνθλιψης, επιτυγχάνοντας έτσι μεγαλύτερη αντοχή. Ηいーた ημικυκλική αψίδα μπορεί νにゅーαあるふぁ εξομαλυνθεί ώστε νにゅーαあるふぁ παραχθεί ελλειπτική αψίδα, όπως σしぐまτたうηいーた γέφυρα Πόντε Σάντα Τρινιτά (Ponte Santa Trinita) σしぐまτたうηいーた Φλωρεντία. Σήμερα είναι πぱいιいおたαあるふぁ γνωστό πως οおみくろんιいおた θεωρητικά δυνατότερες μορφές αψίδας είναι ηいーた παραβολική κかっぱαあるふぁιいおた ηいーた αλυσσοειδής. Σしぐまτたうηいーたνにゅー οικοδομική, οおみくろんιいおた παραβολικές αψίδες πρωτοχρησιμοποιήθηκαν από τたうοおみくろんνにゅー Ισπανό αρχιτέκτονα Αντόνιο Γκαουντί, οおみくろん οποίος θαύμαζε τたうοおみくろん δομικό σύστημα τたうοおみくろんυうぷしろん γοτθικού ρυθμού, εκτός από τたうαあるふぁ αντερείσματα πぱいοおみくろんυうぷしろん χρησιμοποιεί, τたうαあるふぁ οποία αποκαλούσε περιφρονητικά «αρχιτεκτονικά δεκανίκια». Οおみくろんιいおた αλυσσοειδείς κかっぱαあるふぁιいおた παραβολικές αψίδες μεταφέρουν όλες τις οριζόντιες δυνάμεις σしぐまτたうηいーた θεμελίωση κかっぱαあるふぁιいおた γがんまιいおた αυτό τたうοおみくろんνにゅー λόγο δでるたεいぷしろんνにゅー χρειάζονται πρόσθετα στοιχεία.

Ηいーた πεταλοειδής αψίδα βασίζεται σしぐまτたうηいーたνにゅー ημικυκλική αψίδα, αλλά τたうαあるふぁ χαμηλότερα άκρα της προεκτείνονται κかっぱιいおた κかっぱιいおた άλλο γύρω από τたうοおみくろんνにゅー κύκλο μέχρι νにゅーαあるふぁ αρχίσουν νにゅーαあるふぁ συγκλίνουν. Οおみくろんιいおた πρώτες γνωστές πεταλοειδείς αψίδες πぱいοおみくろんυうぷしろん γνωρίζουμε προέρχονται από τたうοおみくろん βασίλειο της Αξώμης (σしぐまηいーたμみゅー. Αιθιοπία κかっぱαあるふぁιいおた Ερυθραία) γύρω σしぐまτたうοおみくろんνにゅー 3οおみくろん-4οおみくろん αあるふぁιいおた. μみゅー.Χかい., περίπου τたうηいーたνにゅー ίδια εποχή μみゅーεいぷしろん τたうαあるふぁ πρωιμότερα παραδείγματα σしぐまτたうηいーた ρωμαϊκή Συρία, υποδεικνύοντας έτσι αξωμιτική ή συριακή προέλευση αυτού τたうοおみくろんυうぷしろん τύπου αψίδας.

Ιστορία

Ρωμαϊκή αψίδα σしぐまτたうηいーたνにゅー Όστια, τたうοおみくろん επίνειο της αρχαίας Ρώμης

Οおみくろんιいおた πραγματικές αψίδες, αντίθετα από τους προβόλους, ήταν γνωστές σしぐまεいぷしろん διάφορους πολιτισμούς της ανατολικής Μεσογείου κかっぱαあるふぁιいおた τたうοおみくろんυうぷしろん Μεξικού αλλά ηいーた χρήση τους ήταν σπάνια κかっぱαあるふぁιいおた περιοριζόταν σしぐまεいぷしろん υπόγειες κατασκευές, όπως οおみくろんιいおた αποχετεύσεις, όπου τたうοおみくろん πρόβλημα τたうωおめがνにゅー πλευρικών καταπονήσεων είναι πολύ περιορισμένο. Σπάνια εξάιρεση είναι ηいーた πύλη, σしぐまτたうηいーたνにゅー Ασκαλώνα (Ασκελόν) τたうοおみくろんυうぷしろん Ισραήλ, ηいーた οποία χρονολογείται σしぐまτたうηいーたνにゅー εποχή τたうοおみくろんυうぷしろん Χαλκού, περί τたうοおみくろん 1850 πぱい.Χかい. Πρώιμο παράδειγμα αψίδας μみゅーεいぷしろん θολίτες εμφανίζεται σしぐまτたうηいーたνにゅー αρχαία ελληνική πεζογέφυρα της Ρόδου. Τたうοおみくろん 2010, ανακαλύφθηκε από ρομπότ ένας μεγάλος αψιδωτός διάδρομος κάτω από τたうηいーたνにゅー πυραμίδα τたうοおみくろんυうぷしろん Κουετζαλκοάτλ, ηいーた οποία βρίσκεται σしぐまτたうηいーたνにゅー αρχαία πόλη Τεοτιχουακάν, βορείως της Πόλης τたうοおみくろんυうぷしろん Μεξικού. Οおみくろん διάδρομος αυτός χρονολογείται σしぐまτたうοおみくろん 200 μみゅー.Χかい.

Οおみくろんιいおた αρχαίοι Ρωμαίοι, οおみくろんιいおた οποίοι έμαθαν τたうηいーたνにゅー αψίδα από τους Έλληνες κかっぱαあるふぁιいおた τους Ετρούσκους, τたうηいーた βελτίωσαν κかっぱαあるふぁιいおた ήταν οおみくろんιいおた πρώτοι πぱいοおみくろんυうぷしろん αξιοποίησαν πλήρως τις δυνατότητές της σしぐまεいぷしろん υπέργειες κατασκευές.

Οおみくろんιいおた Ρωμαίοι ήταν οおみくろんιいおた πρώτοι κατασκευαστές σしぐまτたうηいーたνにゅー Ευρώπη, ίσως κかっぱαあるふぁιいおた σしぐまτたうοおみくろんνにゅー κόσμο, οおみくろんιいおた οποίοι αναγνώρισαν τたうαあるふぁ πλεονεκτήματα της αψίδας, τたうοおみくろんυうぷしろん θόλου κかっぱαあるふぁιいおた τたうοおみくろんυうぷしろん τρούλου.

Σしぐまεいぷしろん όλη τたうηいーた Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, οおみくろんιいおた μηχανικοί τους ανήγειραν αψιδωτές κατασκευές όπως γέφυρες, υδραγωγεία κかっぱαあるふぁιいおた πύλες. Επίσης, εισήγαγαν τたうηいーた θριαμβική αψίδα ως τύπο στρατιωτικού μνημείου. Οおみくろんιいおた θόλοι άρχισαν νにゅーαあるふぁ χρησιμοποιούνται γがんまιいおたαあるふぁ τたうηいーた στέγαση μεγάλων εσωτερικών χώρων όπως οおみくろんιいおた αίθουσες κかっぱαあるふぁιいおた οおみくろんιいおた ναοί, ενώ ανάλογη χρήση είχαν κかっぱαあるふぁιいおた οおみくろんιいおた τρουλωτές κατασκευές, από τたうοおみくろんνにゅー 1οおみくろん αιώνα πぱい.Χかい. κかっぱ.εいぷしろん.

Ηいーた τμηματική αψίδα πぱいρろーωおめがτたうοおみくろん-χρησιμοποιήθηκε από τους Ρωμαίους, οおみくろんιいおた οποίοι συνειδητοποίησαν ότι ηいーた αψίδα μιας γέφυρας δでるたεいぷしろんνにゅー είναι απαραίτητο νにゅーαあるふぁ σχηματίζει ημικύκλιο, όπως ηいーた γέφυρα τたうοおみくろんυうぷしろん Alconétar ή ηいーた Πόντε Σしぐまαあるふぁνにゅー Λορέντζο. Επίσης τις χρησιμοποίησαν συστηματικά σしぐまτたうηいーたνにゅー κατασκευή κατοικιών, όπως σしぐまτたうηいーたνにゅー αρχαία Όστια (βべーたλらむだ. εικόνα).

Κατασκευή

Οおみくろん προβληματισμός γύρω από τたうοおみくろんνにゅー τρόπο κατασκευής της αψίδας ξεκινά από τたうοおみくろん γεγονός ότι αυτή απαιτεί τたうηいーた συγκράτηση όλων τたうωおめがνにゅー στοιχείων της μεταξύ τους. Μみゅーιいおたαあるふぁ λύση είναι ηいーた κατασκευή καλουπιού (παραδοσιακά, ξύλινου) τたうοおみくろん οποίο ακολουθεί μみゅーεいぷしろん ακρίβεια τたうοおみくろん εσωτερικό της αψίδας. Αυτή ηいーた μέθοδος είναι γνωστή ως κεντράρισμα (αあるふぁγがんまγがんまλらむだ. centring). Οおみくろんιいおた θολίτες τοποθετούνται πάνω σしぐまτたうοおみくろん καλούπι μέχρι νにゅーαあるふぁ συμπληρωθεί ηいーた αψίδα κかっぱαあるふぁιいおた νにゅーαあるふぁ μπορεί νにゅーαあるふぁ στηρίζεται μόνη της. Γがんまιいおたαあるふぁ αψίδες μみゅーεいぷしろん ύψος μεγαλύτερο από τたうοおみくろんυうぷしろん ανθρώπου, χρειάζονται έτσι κかっぱιいおた αλλιώς σκαλωσιές γがんまιいおたαあるふぁ τους χτίστες, οおみくろんιいおた οποίες μπορούν νにゅーαあるふぁ συνδυαστούν μみゅーεいぷしろん τたうηいーた στήριξη της αψίδας. Κάποιες φορές, οおみくろんιいおた αψίδες καταρρέουν, όταν αφαιρείται τたうοおみくろん καλούπι, λόγω εσφαλμένου σχεδιασμού ή κατασκευής. Τたうοおみくろん εσωτερικό μέρος κかっぱαあるふぁιいおた ηいーた χαμηλότερη γραμμή ή τόψο της αψίδας ονομάζεται εσωράχιο.

Οおみくろんιいおた παλιές αψίδες χρειάζονται μερικές φορές ενίσχυση λόγω της φθοράς τたうωおめがνにゅー κλειδιών τους, σχηματίζοντας τις αποκαλούμενες φαλακρές αψίδες (αあるふぁγがんまγがんまλらむだ. bald arch)

Στις παρακάτω εικόνες παρατίθενται οおみくろんιいおた διάφοροι τύποι αψίδων, σしぐまεいぷしろん κατά προσέγγιση χρονολογική σειρά.

• 
  Τριγωνική αψίδα
• 
  Κυκλική ή ημικυκλική αψίδα
• 
  Τμηματική αψίδα ή αψίδα μικρότερη από ημικύκλιο
• 
  Ανισοσκελής αψίδα
• 
  Λογχοειδής αψίδα
• 
  Γοτθική οξυκόρυφη ισόπλευρη αψίδα]
• 
  Αψίδα χαμηλού θόλου (πεπλατυσμένη)
• 
  Τρίλοβη λοβωτή αψίδα
• 
  Πεταλόμορφη αψίδα
• 
  Αψίδα μみゅーεいぷしろん τρία κέντρα
• 
  Ελλειπτική αψίδα
• 
  Κυρτή αψίδα
• 
  Κυματοειδής αψίδα
• 
  Ανεστραμμένη κυματοειδής αψίδα
• 
  Αψίδα μみゅーεいぷしろん τέσσερα κέντρα (τύπου Tudor)
• 
  Αλυσσοειδής ή παραβολική αψίδα

Αψίδες ανά τたうοおみくろんνにゅー κόσμο

• 
  Φυσική αψίδα σしぐまτたうηいーた Γιούτα τたうωおめがνにゅー ΗいーたΠぱいΑあるふぁ
• 
  Ηいーた Πόρτα Ρόζα (Porta Rosa) σしぐまτたうηいーたνにゅー αρχαία Ηλεία της Μεγάλης Ελλάδας (4ος αιώνας πぱい.Χかい.)
• 
  Ηいーた Αψίδα τたうοおみくろんυうぷしろん Κωνσταντίνου σしぐまτたうηいーた Ρώμη
• 
  Ηいーた αψίδα σしぐまτたうοおみくろん Σしぐまαあるふぁιいおたνにゅーτたう Λιούις (Gateway Arch)
• 
  Πέτρινες αψίδες σしぐまτたうοおみくろん Μπουργκ Λίπσπρινγκε της Γερμανίας
• 
  Αψίδες σしぐまτたうοおみくろん Casa Simón Bolívar (σπίτι τたうοおみくろんυうぷしろん Σιμόν Μπολιβάρ) της Αβάνας σしぐまτたうηいーたνにゅー Κούβα
• 
  Αψίδες σしぐまτたうηいーた μονή της Αλκομπάσα, Πορτογαλία
• 
  Ηいーた αψίδα τたうοおみくろんυうぷしろん Θριάμβου σしぐまτたうοおみくろん Παρίσι
• 
  Ηいーた αψίδα σしぐまτたうοおみくろん νέο γήπεδο τたうοおみくろんυうぷしろん Ουέμπλευ, Αγγλία
• 
  Σしぐまτたうοおみくろん Κάζα Μιλά (Casa Milà) σしぐまτたうηいーた Βαρκελώνη
• 
  Σしぐまτたうοおみくろんνにゅー σιδηροδρομικό σταθμό της Λουκέρνης, Ελβετία
• 
  Σしぐまεいぷしろん τάφο της κινεζικής δυναστεία τたうωおめがνにゅー Χかいαあるふぁνにゅー (25–220 μみゅー.Χかい.)
• 
  Σしぐまτたうοおみくろん Μπιλμπάο της Ισπανίας
• 
  Ηいーた κύρια πρόσοψη τたうοおみくろんυうぷしろん παλατιού Ιταμαράτι σしぐまτたうηいーたνにゅー Μπραζίλια, Βραζιλία

Πηγές

• Boyd, Thomas D. (1978), «The Arch and the Vault in Greek Architecture», American Journal of Archaeology 82 (1): 83–100 (91), doi:10.2307/503797 
• Galliazzo, Vittorio (1995), I ponti romani, Vol. 1, Treviso: Edizioni Canova, ISBN 88-85066-66-6 
• O’Connor, Colin (1993), Roman Bridges, Cambridge University Press, ISBN 0-521-39326-4 
• Rasch, Jürgen (1985), «Die Kuppel in der römischen Architektur. Entwicklung, Formgebung, Konstruktion», Architectura 15: 117–139 
• Roth, Leland M (1993). Understanding Architecture: Its Elements History and Meaning. Oxford, UK: Westview Press. ISBN 0-06-430158-3.  σしぐまσしぐま.27–8

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• DIYinfo.org's Constructing Brick Arches Wiki - Wiki γがんまιいおたαあるふぁ τたうηいーたνにゅー επίδειξη τたうοおみくろんυうぷしろん τρόπου κατασκευής πλίθινων αψίδων γύρω από κατοικία (Αγγλικά)
• DIYinfo.org's Constructing Timber Framed Arches Wiki - Παρόμοιο μみゅーεいぷしろん τたうοおみくろん προηγούμενο αλλά μみゅーεいぷしろん πληροφορίες γがんまιいおたαあるふぁ ξύλινες αψίδες (Αγγλικά)