Η Βαρσίνη (363 π.Χ. (?) – 309 π.Χ.) ήταν πριγκίπισσα της Ρόδου, κόρη του Πέρση βασιλιά Αρτάβαζος Β΄ της Φρυγίας από τη Δυναστεία των Φαρνακιδών και μιας ντόπιας Ελληνίδας.[3] Έγινε ερωμένη του Μεγάλου Αλεξάνδρου και μαζί απέκτησαν έναν νόθο γιο, που ονομάστηκε Ηρακλής.
Πιθανή ημερομηνία γέννησης της Βαρσίνης ήταν το 363 π.Χ. Ήταν η μεγαλύτερη από τις κόρες ενός Πέρση ευγενούς, που ονομαζόταν Αρτάβαζος Β΄ και που, όπως και οι πρόγονοί του, υπηρετούσε ως σατράπης της Φρυγίας στον Ελλήσποντο, περιοχή που την εποχή εκείνη αποτελούσε τμήμα της Περσικής Αυτοκρατορίας. Η μητέρα της ήταν γηγενής Ελληνίδα της Ρόδου.[3] Η Βαρσίνη έλαβε την καλύτερη δυνατή μόρφωση, τόσο από Πέρσες, όσο και από Έλληνες δασκάλους.
Το 358 π.Χ. ο πατέρας της στράφηκε εναντίον του νέου Πέρση βασιλιά Αρταξέρξη Γ΄. Όταν ο βασιλιάς εξασφάλισε τη θέση του στο θρόνο, επικεντρώθηκε στο να καταβάλει την επανάσταση αυτή, αναγκάζοντας τον Αρτάβαζο Β΄ να προσλάβει Έλληνες μισθοφόρους στο στρατό του. Ανάμεσά τους ήταν δύο αδέλφια από τη Ρόδο, ο Μέντωρ και ο Μέμνων, που απέκτησαν στενές σχέσεις μαζί του. Σαν αποτέλεσμα ο Αρτάβαζος Β΄ νυμφεύτηκε την αδελφή τους και στον Μέντορα έδωσε το χέρι της Βαρσίνης, που τότε βρισκόταν σε πολύ νεαρή ηλικία.
Το πρώτο μισό του 354 π.Χ. ο Αρτάβαζος Β΄ γνώρισε την ήττα από τα στρατεύματα του αντιπάλου του και μαζί με τα παιδιά του, τις γυναίκες του και το Μέμνονα κατέφυγε στην Πέλλα, πρωτεύουσα του Μακεδονικού κράτους, στην Αυλή του βασιλιά Φιλίππου Β΄. Ο τελευταίος τους υποδέχθηκε φιλικά και τους επέτρεψε να παραμείνουν στην επικράτειά του. Εκεί η οικογένεια γνώρισε το νεαρό πρίγκιπα Αλέξανδρο Γ΄, επτά ή οχτώ χρόνια νεότερο της Βαρσίνης και πιθανώς τον φιλόσοφο Αριστοτέλη. Το 343 π.Χ. κλήθηκαν να επιστρέψουν στην Περσία, χάρις στον σύζυγο της Βαρσίνης, Μέντορα. Εκείνος είχε καταφύγει στην Αίγυπτο, αλλά αργότερα κατάφερε να κερδίσει την εύνοια του Πέρση βασιλιά Αρταξέρξη Γ΄, ο οποίος και ικανοποίησε την επιθυμία του να επιστρέψουν στην πατρίδα ο αδελφός, η σύζυγος και ο πεθερός του. Εκείνοι με τη σειρά τους του παρείχαν πολύτιμες πληροφορίες, αναφορικά με τα σχέδια του Φιλίππου να επιτεθεί στην Περσία, μόλις θα είχε υποτάξει τις ελληνικές πόλεις.
Η Βαρσίνη επανενώθηκε με τον σύζυγό της το 342 π.Χ., όταν είχε κλείσει τα εικοσιένα της χρόνια. Δυστυχώς εκείνος απεβίωσε δύο χρόνια αργότερα, έχοντας προλάβει να της χαρίσει μια κόρη. Σχεδόν αμέσως μετά το θάνατο του Μέντορα, η Βαρσίνη παντρεύτηκε τον αδελφό του Μέμνονα, που διέμενε σε προσωπικές του εκτάσεις στην Τρωάδα. Ο νέος της σύζυγος διέθετε -από προγενέστερο γάμο- αρκετούς γιους. Η φιλοδοξία που έτρεφε ο Μέμνων ήταν να ανακηρυχτεί ανώτατος διοικητής των δυτικών επαρχιών του κράτους, αλλά οι τρεις επόμενοι βασιλείς ήταν πολύ επιφυλακτικοί για να του αναθέσουν αυτό το καθήκον, με δεδομένη την παλαιότερη επαναστατική του δράση. Τη θέση κέρδισε τελικά χάρη στα κατορθώματά του στους πολέμους ενάντια στον Αλέξανδρο Γ΄, ο οποίος, βασιλιάς της Μακεδονίας πλέον, έβαλε σε εφαρμογή το σχέδιο του αποθανόντος πατέρα του για την κατάλυση της περσικής αυτοκρατορίας. Στη Βαρσίνη επιβλήθηκε η διαμονή στην Αυλή του Πέρση βασιλιά Δαρείου Γ΄, προκειμένου να εξασφαλιστεί η πίστη τού συζύγου της στο στέμμα.
Ο Μέμνων, μέχρι το τέλος του το 333 π.Χ. και ο αδελφός της Βαρσίνης Φαρνάβαζος Γ΄, κατάφεραν σημαντικές επιτυχίες στην προσπάθειά τους να σταματήσουν την προέλαση του Αλεξάνδρου. Με 300 πλοία πήραν τον έλεγχο του Αιγαίου πελάγους, απειλώντας να αποκόψουν τις γραμμές ανεφοδιασμού τού Αλεξάνδρου Γ΄. Επίσης ενθάρρυναν επανάσταση των Σπαρτιατών κατά των Μακεδόνων, απειλώντας την ίδια τη Μακεδονία. Τους σταμάτησε η επιτυχία του Αλεξάνδρου Γ΄ στη Μάχη της Ισσού, το Νοέμβριο του 333 π.Χ.. Όταν το 332 π.Χ. ο Μακεδόνας στρατηλάτης πολιόρκησε την Τύρο, έδρα του περσικού στόλου, ο στόλος αυτός αποδιοργανώθηκε. Η Βαρσίνη έπεσε στα χέρια των ανδρών του Αλεξάνδρου Γ΄ μαζί με τις συζύγους του Δαρείου Γ΄.
Όπως μας πληροφορεί ο ιστορικός Πλούταρχος στο έργο του Βίοι Παράλληλοι, ο Αλέξανδρος σεβάστηκε τις γυναίκες και η Βαρσίνη μεταφέρθηκε στη Δαμασκό. Καθώς είχε λάβει ιδιαίτερη μόρφωση και μάλιστα ελληνική παιδεία, επανασυνδέθηκε με τον παιδικό της φίλο Αλέξανδρο Γ΄. Η ένωσή τους, εκτός από συναισθηματική, ίσως είχε και πολιτική σκοπιμότητα: ο Αλέξανδρος Γ΄ με το πέρασμα του χρόνου αποζήτησε να αναγνωριστεί ως νόμιμος βασιλιάς της Περσίας και πιθανή συγγένειά του με Περσίδα θα ενδυνάμωνε τη θέση του. Στην Υρκανία υποδέχτηκαν τον Αρτάβαζο Β΄ ως σατράπη, ο οποίος είχε συμμαήσει με τον Μακεδόνα στρατηλάτη.
Το 327 π.Χ., η Βαρσίνη έφερε στον κόσμο το πρωτότοκο τέκνο τού Αλεξάνδρου Γ΄, έναν γιο που ονομάστηκε Ηρακλής. Ωστόσο ο Αλέξανδρος ελάχιστα αργότερα νυμφεύτηκε μία άλλη γυναίκα, τη Ρωξάνη.
Τον θάνατο του Αλεξάνδρου Γ΄ στη Βαβυλώνα, το 323 π.Χ. ακολούθησαν πολύχρονες ένοπλες διαμάχες για το διαμοιρασμό της απέραντης αυτοκρατορίας του. Ένας από τους Επιγόνους του, ο Πολυπέρχων, προσπάθησε το 309 π.Χ. να ανεβάσει στον μακεδονικό θρόνο τον Ηρακλή, αλλά ο Κάσσανδρος τον έπεισε να εγκαταλείψει την προσπάθειά του αυτή. Η Βαρσίνη και ο γιος της θανατώθηκαν. Μια άλλη εκδοχή θέλει τους δυο τους νεκρούς σε κάποια νωρίτερη ημερομηνία, οπότε ο διεκδικητής του 309 θα ήταν κάποιος σωσίας τού Ηρακλή.
Παντρεύτηκε πρώτα τον θείο της Μέντορα τον Ρόδιο στατηγό και απέκτησαν μία κόρη.
Όταν εκείνος απεβίωσε το 340 π.Χ., η Βαρσίνη παντρεύτηκε τον αδελφό του Μέμνονα τον Ρόδιο, στρατηγό.
Τη Βαρσίνη έλαβε ο Αλέξανδρος Γ΄ της Μακεδονίας ο Μέγας, μάλλον ως παλλακίδα. Γιος τους ήταν ο:
- (νόθος) Ηρακλής π. 327-309 π.Χ., απεβ. 18 ετών.
- Πλουτάρχου, Βίοι Παράλληλοι, Αλέξανδρος, Ευμένης
- www.livius.org
- Μάριος Βερέττας, Βαρσίνη, η άγνωστη Περσίδα ερωμένη του Μεγάλου Αλεξάνδρου, (2 τόμοι), Ιστορικό μυθιστόρημα, Εκδόσεις Βερέττα, Ρόδος 2022
