ΤοΒιτέρμπο (ιταλικά: Viterbo, λατινικά: Viterbium) είναι πόλη στηνΙταλική επαρχίατουΒιτέρμποπου ανήκει στηνΙταλική περιφέρειαΛάτιο. Τα πρώτα χρόνια της ιστορίας της κατέκτησε την γειτονική πόλη Φερέντο, βρίσκεται περίπου 50 χιλιόμετρα βόρεια από την Ρώμη. Το ιστορικό κέντρο της πόλης περιβάλλεται από μεσαιωνικά τείχη που οικοδομήθηκαν τον 11οκαιτον 12ο αιώνα, η είσοδος στο κέντρο μέσω των τειχών γίνεται από την αρχαία πύλη. Οι κύριες ασχολίες των κατοίκων εκτός από την γεωργία ήταν η κεραμική, η μαρμαροποιία καιη ξυλεία. Η πόλη έχει σημαντικά αποθέματα χρυσού, Ακαδημία Καλών Τεχνών, Πανεπιστήμιο και είναι η έδρα της Αεροπορικής εκπαίδευσης τουΙταλικού Στρατού Ξηράς, φιλοξενεί πολλούς τουρίστες από ολόκληρη την κεντρική Ιταλία.
Η πρώτη καταγραφή γιατην πόλη ήταν το"κάστρο του Βιτέρμπο", το εξόπλισε ο Λομβαρδός βασιλιάς Δεζιδέριος στις προσπάθειες τουνα κατακτήσει τηνΡώμη (773). Όταν οι πάπες απέκτησαν τηνΦραγκική υποστήριξη το Βιτέρμπο έγινε ένα από ταΠαπικά Κράτη, οι αυτοκράτορες αμφισβήτησαν το καθεστώς ως την εποχή που έγινε ελεύθερη κοινότητα (1095). Σεμια εποχή πουοι πάπες είχαν δυσκολίες να επιβάλουν την εξουσία τους στην Ρώμη το Βιτέρμπο έγινε η αγαπημένη κατοικία του πάπα Ευγένιου Γ΄που πολιορκήθηκε στα τείχη της πόλης. ΟΦρειδερίκος Α΄ Βαρβαρόσσα έκανε το Βιτέρμπο έδρα του αντίπαπα Πασχάλη Γ΄ (1164). Τρία χρόνια αργότερα (1167) πήρε τον τίτλο της "Πόλης"και χρησιμοποιήθηκε σαν βάση σε εκστρατείες εναντίον της Ρώμης, αργότερα επεκτάθηκε αφού κατέστρεψε τη παλιά πόλη Φερέντο και κατέκτησε τα εδάφη των κατοίκων της (1172). Την εποχή εκείνη το Βιτέρμπο βρέθηκε σε ευημερία και ήταν από τις μεγαλύτερες πόλεις στην κεντρική Ιταλία με 60.000 κατοίκους.
ΟΠάπας Ιννοκέντιος Γ΄ συγκάλεσε Συμβούλιο και αφόρισε το Βιτέρμπο (1207) επειδή ήταν η έδρα των αιρετικών Παταρίνων, στην συνέχεια ηττήθηκε από τους Ρωμαίους. ΟΌθων Δ΄ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας συγκρούστηκε μετον πάπα (1210) καιτο Βιτέρμπο βρέθηκε ξανά σε πόλεμο μετην Ρώμη.
Ο αυτοκράτορας Φρειδερίκος Β΄ Χοενστάουφεν ανάγκασε το Βιτέρμπο να υποστηρίξει τους Γιβελλίνους (1240), όταν οι κάτοικοι έδιωξαν τα Γερμανικά στρατεύματα ο αυτοκράτορας πολιόρκησε την πόλη αλλά χωρίς επιτυχία (1243). Το Βιτέρμπο από τότε έμεινε με φανατισμό πιστό στους Γουέλφους, την περίοδο 1257 - 1261 έγινε η έδρα του πάπα Αλεξάνδρου Δ΄ όπου πέθανε εκεί. Ο διάδοχος τουΠάπας Ουρβανός Δ΄ εξελέγη στο Βιτέρμπο.
ΟΠάπας Κλήμης Δ΄ επέλεξε το Βιτέρμπο σαν έδρα τουγιανα συνεχίσει τον σκληρό πόλεμο που είχε ξεσπάσει εναντίον τωνΧοενστάουφεν. ΟΔούκας της ΣουαβίαςΚορραδίνος αφορίστηκε μετην προφητική φράση "είναι ένα αρνί που προορίζεται για θυσία". Οι επόμενοι πάπες που εξελέγησαν στην πόλη ήταν οΠάπας Γρηγόριος Ι΄ (1271), οΠάπας Ιωάννης ΚΑ΄ (1276) που πέθανε όταν κατέρρευσε η οροφή της βιβλιοθήκης την ώρα που κοιμόταν, οΠάπας Νικόλαος Γ΄καιο Γάλλος Πάπας Μαρτίνος Δ΄. Οι κάτοικοι του Βιτέρμπο δεν δέχτηκαν ότι έγινε πάπας ένας ξένος υποτακτικός στοΒασίλειο της ΝεαπόλεωςκαιστονΚάρολο τον Ανδεγαυό, επιτέθηκαν στοΠαπικό κονκλάβιοτην ώρα που συνεδρίαζε και συνέλαβαν δύο Καρδινάλιους. Οι κάτοικοι στην συνέχεια αφορίστηκαν καιοι πάπες απέφευγαν το Βιτέρμπο για 86 χρόνια.
Μετά την εκδίωξη των παπών η πόλη πέρασε στα χέρια της οικογένειας Ντι Βίκο, ο Τζιοβάννι ντι Βίκο επεκτάθηκε τον 14ο αιώνα στηνΤαρκυνία, τηνΜπολσένα, τοΟρβιέτο, τηνΤόντι, τηνΝάρνικαιτηνΑμέλια. Η κυριαρχία του διαλύθηκε όταν απεστάλη από τηνΑβινιόνοΧυλ Άλβαρεσ Καρίγιο ντι Αλμπορνόζ (1310 - 1367) γιανα ανακτήσει ταΠαπικά Κράτηπου οικοδόμησαν το κάστρο (1354). Η πόλη δόθηκε στον Φρανσέσκο ντι Βίκο, γιοτου Τζιοβάννι (1375), σε 13 χρόνια δολοφονήθηκε από τον λαό της πόλης, την Βιτέρμπο κυβέρνησε στην συνέχεια οΠάπας Ουρβανός ΣΤ΄καιο Τζιοβάννι ντι Σιάρα ντι Βίκο ξάδελφος του Φρανσέσκο. ΟΠάπας Βονιφάτιος Θ΄μετα στρατεύματα τουτον έδιωξαν τελικά (1396) και αποκατέστησαν την παπική κυριαρχία, ο τελευταίος εκπρόσωπος της οικογένειας Τζιάκομο ντι Βίκο ηττήθηκε (1431).
Όταν κατακτήθηκε από τα Παπικά Κράτη το Βιτέρμπο έγινε πόλη δεύτερης κατηγορίας, τον 16ο αιώνα γεννήθηκε ο λόγιος Λατίνος Λατίνι, τελικά ενσωματώθηκε στην υπόλοιπη Ιταλία (1871). Όταν ξέσπασε οΒ΄ Παγκόσμιος Πόλεμοςτο Βιτέρμπο καταλήφθηκε από τηνΒέρμαχτ, κατόπιν βομβαρδίστηκε σκληρά από τους Συμμάχους, από τον Ιούλιο του 1943 μέχρι τον Ιούνιο του 1944 υπέστη περισσότερες από είκοσι επιδρομές. Οι βομβαρδισμοί κατέστρεψαν το ένα τρίτο της πόλης με τεράστιες ζημιές στηνΠολιτιστική κληρονομιά της πόλης, υπήρχαν επίσης 1.017 θάνατοι αμάχων.[3][4][5]
Το Βιτέρμπο περιέχει δύο βασικά σύμβολα στοΕθνόσημοτου : το Λιοντάρι καιτο δέντρο του φοίνικα. Το λιοντάρι συμβολίζει τον Ρωμαίο Ηρακλή έναν από τους μυθικούς ιδρυτές της πόλης, το δέντρο του φοίνικα προστέθηκε τονΜεσαίωνα (4ος - 9ος αιώνας) και σχετίζεται μετην γειτονική πόλη Φερέντο που κατακτήθηκε από το Βιτέρμπο. Το τετράγραμμο "FAUL"που εμφανίζεται στο εθνόσημο δεν έχει διευκρινιστεί μετι σχετίζεται, σύμφωνα με μερικούς είναι τα αρχικά των τεσσάρων Ετρουσκικών οικογενειών που ίδρυσαν το Βιτέρμπο, με άλλους με τους τέσσερις λόφους γύρω από την πόλη.
Στα δυτικά του Βιτέρμπο βρίσκεται η κοιλάδα του ποταμού Αρσιόν με αμέτρητες πηγές, τα νερά τους ήταν πασίγνωστα στους Ετρούσκους καιστηνΡωμαϊκή αυτοκρατορίαγια τις θεραπευτικές τους ικανότητες.[6]Τα ερείπια ενός μεγάλου Ρωμαϊκού λουτρού ήταν ορατά στηνΑναγέννησηκαι περιγράφονται από σπουδαίους καλλιτέχνες όπως ο Τζουλιάνο ντα Σανγκάλλο (1443 - 1516), οΜιχαήλ ΆγγελοςκαιοΤζόρτζο Βαζάρι.[7] Μία από τις πιο διάσημες πηγές την"Θερμοπηγή" περιγράφει οΔάντης Αλιγκέριστο έργο τουΘεία Κωμωδία (Γραμμές 79 - 81) :
"Στην απόλυτη σιωπή φτάσαμε σε ένα σημείο στο δάσος όπου ακούσαμε έναν ήχο
ένα ρυάκι έρεε έξω από το δάσος, η ερυθρότητα των νερών τουμε έκανε να τρομάξω
Τα νερά της Θερμοπηγής δημιούργησαν ένα ρυάκι, τα νερά του μοιράστηκαν στα κλαριά καθώς έρεαν κάτω από την άμμο".[8]
Σε απόσταση κοντά στην"Θερμοπηγή"πουτα νερά της ήταν πάντοτε ανοιχτά υπήρχε το"Λουτρό των παπών". Μια σύγχρονη ξενοδοχειακή μονάδα περιλαμβάνει στο εσωτερικό της ένα μεσαιωνικό λουτρό που είχε προσελκύσει την προσοχή σε δύο πάπες, τον Μεσαίωνα ονομαζόταν "Μπάνιο του Σταυρού" χάρη σε έναν Σταυροφόρο πουτα είχε ανακαλύψει.[9]Τα έγγραφα των αρχών του 15ου αιώνα περιγράφουν ένα λουτρό που κάλυπτε τρεις πηγές κάτω από μία οροφή.[10]Τα λουτρά ανακαίνισε οΠάπας Νικόλαος Ε΄ (1454), τα μετέτρεψε σε λουτρικά ανάκτορα, όπως αναφέρει ο βιογράφος του Τζιανότσο Μανέτι (1396 - 1459) "με τέτοια μεγαλοπρέπεια πουδεν είχαν μόνο την χρήση λουτρού αλλά καιτην διαμονή πριγκίπων που ζούσαν βασιλικά".[11]Την δεκαετία του 1470 ο χρονικογράφος από το Βιτέρμπο Νικολά ντελλα Τούτσια περιγράφει ότι είχαν διαστάσεις 30 επί 20 μέτρα με πύργους στις γωνίες της νότιας πρόσοψης. Τα λουτρά χρειαζόντουσαν εξοπλισμό επειδή θα μπορούσαν να γίνουν εύκολα στόχος ληστών, είχε με μικρότερους θολωτούς θαλάμους που εξυπηρετούσαν τους χρήστες.[12]
Οι εργασίες στα"Παπικά λουτρά του Βιτέρμπο"δεν σταμάτησαν στον πάπα Νικόλαο Ε΄ αλλά συνεχίστηκαν καιμε τους διαδόχους του. Τα έγγραφα στοΒατικανό καταγράφουν ότι συνέχισαν τις προσθήκες οι πάπες Πάπας Κάλλιστος Γ΄, Πάπας Παύλος Β΄, καιοΠάπας Σίξτος Δ΄. Υπάρχουν επιπλέον πολλές αποδείξεις ότι οΠάπας Πίος Β΄ είχε προσθέσει επιπλέον μία πτέρυγα στην κατασκευή.[13]Οι περιγραφές των ταξιδιωτών τους μετέπειτα αιώνες δείχνουν ότι το μεγαλύτερο τμήμα της πολυτελούς κατασκευής του 15ου αιώνα είχε εξαφανιστεί ή καταστραφεί. Το κτίριο είχε τον 20ο αιώνα την χρήση θερμικού ξενοδοχείου (1927), δέχτηκε σκληρό πλήγμα από τις Γερμανικές δυνάμεις την ώρα που υποχωρούσαν (1944).[14]Το μεγαλύτερο τμήμα του κτιρίου ωστόσο, τα τείχη καιοι πύργοι διασώζονται σήμερα παρά τις αρνητικές περιγραφές των ταξιδιωτών.[15]
Charles R. Mack, "The Bath Palace of Nicholas V at Viterbo", in An Architectural Progress in the Renaissance and the Baroque: Sojourns In and Out of Italy, Papers in Art History VIII, Pennsylvania State University, Τόμος. I, 1992
Charles R. Mack, "The Renaissance Spa: Testing the Architectural Waters", Southeastern College Art Conference Review, XI, 3, 1988
Valtieri, Simonetta, "Rinascimento a Viterbo: Bernardo Rossellino", Architettura, croniche e storia, XVII, 1972