Ηγαζία (επιστημονική ονομασία: Vachellia farnesiana, επίσης γνωστό ως Acacia farnesianaκαι προηγουμένως Mimosa farnesiana) είναι είδος θάμνου ή μικρού δέντρου που υπάγεται στην οικογένεια τωνοσπρίων, ταΧεδρωπά. Είναι φυλλοβόλο σε μέρος της κατανομής του,[1] αλλά αειθαλές στις περισσότερες περιοχές.[2]Το είδος φτάνει σε ύψος τα 5 με 10 μέτρα και μεγαλώνει με πολλαπλούς κορμούς.[3]Η βάση κάθε φύλλου συνοδεύεται από ένα ζευγάρι αγκάθια στο κλαδί.[4]Τα άνθη έχουν ευχάριστο άρωμαπου χρησιμοποιείται στην αρωματοποιία.
Τοσυγκεκριμένο όνομα farnesiana τιμά τονΟδοάρδο Φαρνέζε (1573–1626) της εξέχουσας ιταλικής οικογένειας Φαρνέζε, η οποία μετά το 1550, υπό την αιγίδα του καρδινάλιου Αλεξάνδρου Φαρνέζε, διατήρησε μερικούς από τους πρώτους ιδιωτικούς ευρωπαϊκούς βοτανικούς κήπους στη Ρώμη, τους κήπους Φαρνέζε, τον 16οκαι 17ο αιώνα. Το είδος περιγράφηκε επιστημονικά για πρώτη φορά από αυτούς τους κήπους, αφότου εισήχθη στην Ιταλία από τον Άγιο Δομίνικο, στη σημερινή Δομινικανή Δημοκρατία.[5][6][7][8]
Το κοινό όνομα γαζία αποτελεί αντιδάνειο από τηβενετσιάνικη λέξη gazia, η οποία αντιστοιχεί στην ιταλική λέξη gaggia, η οποία προήλθε από την υστερολατινική λέξη acacia και αντιστοίχως την ελληνιστική λέξη ακακία, η οποία έχει αιγυπτιακή προέλευση.[9]
Περιγράφηκε για πρώτη φορά από τους Ευρωπαίους μετο όνομα Acacia Indica Farnesianaτο 1625 από τον Τομπίας Αλμπίνι από φυτά που φύτρωσαν το 1611 στους κήπους Φαρνέζε στη Ρώμη από σπόρους που συλλέχθηκαν στον Άγιο Δομίνικο, στη σημερινή Δομινικανή Δημοκρατία. Ο Τομπίας Αλμπίνι συμπεριέλαβε μια απεικόνιση του φυτού, την οποία αντιπαρέβαλε μεμια απεικόνιση της πρώτης γνωστής ακακίας, τηνAcacia nilotica. Αυτή η πρώτη (ευρωπαϊκή) απεικόνιση του φυτού αργότερα χαρακτηρίστηκε ως (λεκτό-) τύπος.[8][10]Το 1753, οΛινναίος χρησιμοποίησε το έργο του Αλμπίνι ως βάση γιατην ταξινόμηση της Mimosa farnesiana. Το 1806 οΚαρλ Λούντβιχ Βίλντενοου μετέφερε αυτή την ταξινόμηση στο γένος Acacia.[11]
Εν μέρει λόγω του ευρέος φάσματος διανομής του, το taxon έχει πολλά συνώνυμα. Ειδικά στις Ηνωμένες Πολιτείες, η ταξινόμηση έχει μπερδευτεί.
ΣτοProdromus Florae Peninsulae Indiae Orientalisτου 1834, οι Wight & Arnott, προσπάθησαν να χωρίσουν το αναπτυσσόμενο γένος Ακακία μεταφέροντας έναν αριθμό ειδών ακακίας που αναπτύσσονται στην Ινδία στο νέο γένος Vachellia.
Αυτό δεν ακολουθήθηκε ευρέως, ωστόσο το 1933, οΣμολ επαλήθευσε το όνομα του Αλεξάντερ Vachellia densifloraγιατα φυτά που αναπτύσσονταν στη Λουιζιάνα και απένειμε τοV. peninsularisκαιτοV. insularisσε διαφορετικούς πληθυσμούς των φυτών που αναπτύσσονται στη Φλόριντα.[12]
Από όλα τα είδη ακακίας, αυτό το φυτό έχει τη μεγαλύτερη κατανομή. Η ιθαγενής περιοχή τουV. farnesiana έχει αμφισβητηθεί ή αμφισβητείται μερικές φορές. Ενώ το σημείο προέλευσης πιστεύεται ότι είναι η Καραϊβική, η Γουιάνα, το Μεξικό και/ή ηΚεντρική Αμερική, το είδος έχει παντροπική κατανομή που ενσωματώνει το μεγαλύτερο μέρος της Αμερικής (από τις νότιες ΗΠΑ έως τη Χιλή, εξαιρουμένου του Αμαζονίου), το μεγαλύτερο μέρος της Αυστραλίας, μεγάλο μέρος της Αφρικής, της νότιας Ευρώπης και της νότιας Ασίας. Στην Καραϊβική, είναι παρόν από τις Μπαχάμες καιτην Κούβα νότια μέχρι το Τρινιντάντ, το Κουρασάο καιτην Αρούμπα, όπου πιστεύεται ότι είναι εγγενές στην Ισπανιόλα και σίγουρα στην Κούβα, αλλά πιθανώς ιθαγενές ή πολιτογραφημένο αλλού. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, πιστεύεται ότι είναι αυτόχθονο στο νότιο Τέξας, στο νότιο Νέο Μεξικό, στη νότια Αριζόνα καιστη νότια Καλιφόρνια, αλλά ίσως επεκτάθηκε στη νότια Λουιζιάνα, τον παράκτιο Μισισιπή, την παράκτια Αλαμπάμα, την παράκτια Τζόρτζια καιτη νότια Φλόριντα. Τοανη εξωαμερικανική κατανομή είναι φυσική (οι λοβοί των σπόρων πιθανώς επέπλεαν στον Ειρηνικό) ή ανθρωπογενής παραμένει αμφισβητούμενο. Εισήχθη στην Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή, την Ινδία, την Αφρική και πρόσφατα τηΓκραν Κανάρια καιτη Χαβάη. Από καιρό πιστεύεται ότι είναι αυτόχθονο στις Φιλιππίνες καιτην Αυστραλία, αφού έχει εξαπλωθεί εκεί με φυσικά μέσα, επειδή τα φυτά συλλέχθηκαν εκεί πριν από τον αποικισμό το 1788, βρισκόταν σε όλη τη χώρα, η γνώση των ιθαγενών γιατο φυτό είναι εκτεταμένη και έρευνες DNAτου 2017 έδειξαν αυτό ως τοπιο πιθανό. Στην Αυστραλία, ωστόσο, η κυβέρνηση το θεωρεί πλέον ως μη αυτόχθονο ή ακόμη και ζιζάνιο.[8][10][13][14][15][16]
Ταελάφιακαιτα πέκαρι τρώνε τους καρπούς του, διάφορα πουλιά χρησιμοποιούν το φυτό για φωλιά και κάλυψη, καιτα έντομα τρώνε τονέκταρ από τα άνθη του. Εάν διαταραχθεί, ξαναφυτρώνει εύκολα.[4] Ευδοκιμεί σε ξηρά, αλατούχα ή ανθρακικά εδάφη.
Θεωρείται ένα σοβαρό ζιζάνιο σε περιοχές της Αυστραλίας, καθώς παρεμβαίνει στις εργασίες εκτροφής βοοειδών. Εξαπλώνεται εύκολα σε εμπορικούς βοσκότοπους, ειδικά κατά μήκος των κολπίσκων, γεγονός που μπορεί να επηρεάσει την ευκολία μεταφοράς για τους αγρότες, να περιπλέξει τη συγκέντρωση καινα βλάψει τα γεωργικά μηχανήματα. Οι σπόροι διασπείρονται από τα βοοειδή αφού φάνε τους θρεπτικούς λοβούς καιη ανάπτυξη προωθείται από την υπερβόσκηση. Πολλά ζιζανιοκτόνα χρησιμοποιούνται γιατην καταπολέμησή τουσε ράντζα. Ο χημικός έλεγχος είναι ο μόνος τρόπος νατο σκοτώσεις.[16][17][18][19]Το φυτό έχει εξαπλωθεί σε πολλές νέες τοποθεσίες ως αποτέλεσμα της ανθρώπινης δραστηριότητας και θεωρείται σοβαρό ζιζάνιο σταΦίτζι, όπου οι ντόπιοι το αποκαλούν κατάρα του Έλιγκτον.
Τα λουλούδια υποβάλλονται σε επεξεργασία μέσω απόσταξηςγιανα παραχθεί άρωμα, το οποίο έχει περιγραφεί ως «νόστιμο».[20][21] Χρησιμοποιείται ευρέως στη βιομηχανία αρωμάτων στηνΕυρώπη. Τα άνθη του φυτού παρέχουν την αρωματική ουσία από την οποία ονομάστηκε το βιολογικά σημαντικό σεσκιτερπενοειδή φαρνεσόλη.[21]
Παράγει ένα κόμμι, το οποίο μερικές φορές συλλέγεται.[20]
Ο φλοιός χρησιμοποιείται στηνβυρσοδεψίαγιατην περιεκτικότητά τουσετανίνες.[14][21]Η συγκέντρωση τανίνης στους λοβούς των σπόρων είναι περίπου 23%.[21]Οι εξαιρετικά ταννικοί φλοιοί είναι συνηθισμένοι γενικά στις ακακίες. Εκχυλίσματα πολλών χρησιμοποιούνται στην ιατρική για αυτό το λόγο.
Το φύλλωμα είναι μια σημαντική πηγή ζωοτροφής σε μεγάλο μέρος της κατανομής του, με περιεκτικότητα σεπρωτεΐνη περίπου 18%.[21]Οι λοβοί των σπόρων τρώγονται εύκολα από τα ζώα.[22]
Μια μαύρη χρωστική ουσία εξάγεται από το φλοιό καιτα φρούτα.[21]
↑Clarke, H.D., Seigler, D.S., Ebinger, J.E. 1989; 'Acacia farnesiana (Fabaceae: Mimosoideae) and Related Species from Mexico, the Southwestern U.S., and the Caribbean' Systematic Botany 14 549-564
