Συντεταγμένες: 45°56′N 13°37′E / 45.933°N 13.617°E / 45.933; 13.617
Η Γκορίτσια (ιταλικά: Gorizia, γερμανικά: Görz, σλοβενικά: Gorica) είναι πόλη και δήμος στο Φριούλι-Βενέτσια Τζούλια, στη βορειοανατολική Ιταλία και πρωτεύουσα της ομώνυμης επαρχίας. Σύμφωνα με υπολογισμούς για το Νοέμβριο του 2013, η Γκορίτσια έχει 35.432 κατοίκους. Μετά το 1947, η δίδυμη πόλη Νόβα Γκόριτσα αναπτύχθηκε στην άλλη πλευρά των συνόρων Ιταλίας-Σλοβενίας και η όλη περιοχή ήταν αντικείμενο εδαφικών διεκδικήσεων ανάμεσα σε Ιταλία και Γιουγκοσλαβία, άλλα όταν τα σύνορα μονιμοποιήθηκαν, η Νόβα Γκόριτσα βρισκόταν στη Γιουγκοσλαβία. Από το 2011, αυτές οι δύο πόλεις μαζί με το σλοβενικό δήμο Σεμπέτερ-Βορτόιμπα έχουν σχηματίσει μια κοινή διασυνοριακή μητρόπολη με ενιαία διοίκηση.
Αρχικά στην περιοχή υπήρχε παρατηρητήριο ή προϊστορικό κάστρο που ήλεγχε τις διαβάσεις του ποταμού Ιζόντσο, γύρω από το οποίο αναπτύχθηκε η Γκόριτσια, ως ένα μικρό χωριό που δεν απείχε πολύ από την πρώην Via Gemina, της ρωμαϊκής οδού που συνέδεε την Ακουιληία με την Εμόνα (η σύγχρονη Λιουμπλιάνα). Το όνομα Γκορίτσια καταγράφηκε για πρώτη φορά σε έγγραφο με ημερομηνία 28 Απριλίου 1001, στο οποίο ο άγιος ρωμαίος αυτοκράτορας Όθων Γ΄ δώρισε το κάστρο και το χωριό Γκορίτσια στον Πατριάρχη της Ακουιλήιας Ιωάννη Β΄ και τον κόμη Verihen Eppenstein του Φριούλι. Το έγγραφο που αναφέρεται στην Γκορίτσια ως «το χωριό είναι γνωστό ως Γκόριζα στη γλώσσα των Σλάβων" ("Villa quae Sclavorum lingua vocatur Goriza").
Μεταξύ του 12ου αιώνα και των αρχών του 16ου αιώνα, η πόλη αποτελούσε το πολιτικό και διοικητικό κέντρο της ουσιαστικά ανεξάρτητης Κομητείας της Γκορίτσια, η οποία στο απόγειο της δύναμής της, αποτελείτο από εδάφη των σημερινών περιοχών Γκόρισκα, νοτιο-ανατολικό Φριούλι, οροπέδιο Κρας, κεντρική Ίστρια και Ανατολικό Τιρόλο.
Από τον 11ο αιώνα, η πόλη είχε δύο διαφορετικά επίπεδα ανάπτυξης: το ανώτερο στην περιοχή του κάστρου και το χωριό κάτω από αυτό. Το πρώτο είχε πολιτικό-διοικητικό ρόλο και το δεύτερο αγροτικό-εμπορικό ρόλο.
Το 1500, η δυναστεία των κομήτων της Γκορίτσια πέθανε και η κομητεία τους πέρασε στην κυριαρχία των αυστριακών Αψβούργων, μετά από μια σύντομη κατάληψη της από τη Δημοκρατία της Βενετίας κατά τα έτη 1508 - 1509. Υπό την κυριαρχία των Αψβούργων, η πόλη απλώνεται στους πρόποδες του κάστρου. Πολλοί έποικοι από τη βόρεια Ιταλία μετακόμισαν εκεί και άρχισαν το εμπόριο. Η Γκορίτσια εξελίχθηκε σε μια πολυεθνική πόλη, στην οποία ομιλούνταν φριουλικά, βενετσιάνικα, γερμανικά και σλοβένικα. Στα μέσα του 16ου αιώνα, η Γκορίτσια αναδειχθεί ως κέντρο της Προτεσταντικής Μεταρρύθμισης, η οποία εξαπλώνεται από τις γειτονικές βόρειο- ανατολικές περιοχές Καρνιόλα και Καρινθία. Ο εξέχων σλοβένος προτεστάντης κήρυκας Πρίμοτς Τρούμπαρ επισκέφθηκε και κήρυξε στην πόλη. Μέχρι το τέλος του αιώνα, ωστόσο, η Καθολική Αντιμεταρρύθμιση είχε αποκτήσει δύναμη στη Γκορίτσια, με επικεφαλής τον τοπικό κοσμήτορα Τζάνττς Τάβτσαρ, ο οποίος αργότερα έγινε επίσκοπος της Λιουμπλιάνα. Ο Τάβτσαρ επίσης έπαιξε σημαντικό ρόλο στην προσέλκυση των Ιησουϊτών στην πόλη, οι οποίοι έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην εκπαίδευση και πολιτιστική ζωή της Γκορίτσια στη συνέχεια.
Γκορίτσια ήταν αρχικά μέρος της κομητείας της Γκορίτσια και από το 1754, η πρωτεύουσα της Πριγκιπικής Κομητείας της Γκορίτζια και της Γκραντίσκα. Όσον αφορά τα εκκλησιαστικά ζητήματα, μετά την διάλυση του Πατριαρχείου της Ακουιλήιας το 1751, η Αρχιεπισκοπή της Γκορίτσια καθιερώθηκε ως ο νόμιμος διάδοχος του στην επικράτεια της μοναρχίας των Αψβούργων. Έτσι η Γκορίτσια αναδείχθηκε ως ένα σημαντικό ρωμαιοκαθολικό θρησκευτικό κέντρο: η αρχιεπισκοπή της Γκορίτσια επεκτάθηκε σε μια ευρεία περιοχή που εκτείνεται προς τον ποταμό Ντράβα προς τα βόρεια και το Κόλπα προς τα ανατολικά, με τις μητροπόλεις της Τεργέστης, του Τρέντο, του Κόμο και της Πεντένα να υπόκεινται στην αρχή των αρχιεπισκόπων της Γκορίτσια. Μια νέα γειτονιά αναπτύχθηκε γύρω από τον καθεδρικό ναό, όπου μεταφέρθηκαν πολλοί θησαυροί από τη Βασιλική της Ακουιλήιας.
Κατά τη διάρκεια των Ναπολεόντειων Πολέμων, η Γκορίτσια ενσωματώθηκε στις γαλλικές Ιλλυρικές επαρχίες τη χρονική περίοδο 1809 με 1813. Μετά την αποκατάσταση του αυστριακού κράτους, η Γκορίτσια και η κομητεία της ενσωματώθηκαν στη διοικητική μονάδα γνωστή ως Βασίλειο της Ιλλυρίας. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η Γκορίτσια αναδειχθεί ως δημοφιλές θερινή κατοικία της αυστριακής αριστοκρατίας, και έγινε γνωστή ως η «Αυστριακή Νίκαια». Τα μέλη του πρώην Γαλλικού οίκου των Βουρβόνων, ο οποίος καθαιρέθηκε με την Ιουλιανή Επανάσταση του 1830, εγκαταστάθηκαν στην πόλη, συμπεριλαμβανομένου και του τελευταίου Βουρβόνου μονάρχη Κάρολου Ι΄, που πέρασε τα τελευταία χρόνια της ζωής του στη Γκορίτσια. Σε αντίθεση με τις περισσότερες γειτονικές περιοχές, η επαναστατική άνοιξη των εθνών του 1848 πέρασε σχεδόν απαρατήρητη, επιβεβαιώνοντας έτσι τη φήμη της ως μια ήρεμη και πιστή επαρχιακή πόλη.
Η Γκορίτσια δεν ήταν στην πρώτη γραμμή του πολέμου κατά τους πρώτους 10 μήνες, αλλά το πρώτο θύμα του πολέμου από την πόλη ήταν η κόμισσα Lucy Christalnigg, όταν στις 10 Αυγούστου 1914 από φύλακες ενώ οδηγούσε το αυτοκίνητό της σε μια αποστολή για τον Αυστριακό Ερυθρό Σταυρό.[1]
Η Ιταλία στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν στο πλευρό των συμμάχων και οι συγκρούσεις με την Αυστροουγγαρία άρχισε στις 24 Μαΐου 1915. Οι λόφοι δυτικά της Γκορίτσια σύντομα έγιναν σκηνικό σφοδρών μαχών μεταξύ του Ιταλικού και του Αυστροουγγρικού στρατού. Η ίδια η πόλη υπέστη σοβαρές ζημιές και οι περισσότεροι από τους κατοίκους της έφυγαν από τις αρχές του 1916. Ο ιταλικός στρατός κατέλαβε την Γκορίτσια κατά τη διάρκεια της έκτης Μάχης της Ιζόντσο τον Αύγουστο του 1916, με το μέτωπο κινείται προς τα ανατολικά προάστια της πόλης. Με τη μάχη του Καπορέττο τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο του 1917, όταν οι Κεντρικές Δυνάμεις ώθησαν τους Ιταλούς πίσω στον ποταμό Πιάβε, η πόλη τέθηκε και πάλι υπό αυστροουγγρικό έλεγχο.
Μετά από τη μάχη του Καπορέττο, η πολιτική ζωή στην Αυστροουγγαρία συνεχίζεται και η Γκορίτσια έγινε το επίκεντρο των τριών ανταγωνιστικών πολιτικών στρατοπέδων: τα ενωμένα σλοβενικά εθνικιστικά κόμματα που απαιτούσαν ένα ημιανεξάρτητο γιουγκοσλαβικό κράτος κάτω από την Βουλή των Αψβούργων, των Φριουλιανών συντηρητικών, οι οποίοι απαίτησαν ένα αυτόνομο Ανατολικό Φριούλι μέσα σε μια αυστριακή συνομοσπονδία και η υπόγεια ιταλική αλυτρωτική κίνηση για την επανένωση με την Ιταλία. Στο τέλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, στα τέλη Οκτωβρίου του 1918, οι Σλοβένοι ανακήρυξαν μονομερώς τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου κράτους Σλοβένων, Κροατών και Σέρβων, ενώ οι Φριουλιανοι συνέχισαν να απαιτούν μια αυτόνομη περιοχή υπό την εξουσία των Αψβούργων. Στις αρχές Νοεμβρίου του 1918, η Γκορίτσια καταλήφθηκε από ιταλικά στρατεύματα πάλι, τα οποία διέλυσαν αμέσως τις δύο ανταγωνιστικές μεταξύ τους αρχές και εισήγαγαν τη δική τους πολιτική διοίκηση.
Ιταλία
